μας με μια ομάδα κ.λπ. Αναμφίβολα, γλώσσα με την πλήρη στη χρήση

Transcript

1 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ/Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 11/10/2015 ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣ ΕΙΣ Η σημασία της γλώσσας Αν κάποιος αμφιβάλλει για τη σημασία της γλώσσαςς στη ζωή του, αρκείί να σκεφτεί για μια στιγμή πόσο απίστευτα περιορισμένος θα ήταν χωρίς τη γλώσσα. Οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις με φίλους και γνωστούς εξαρτώνται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τη γλώσσα. Εξάλλου, οι άνθρωποι σήμεραα γνωρίζουν πολύ περισσότεραα πράγματα από τους ανθρώπους των προηγούμενων γενεών. Αυτό συμβαίνειι γιατί η γλώσσα βοήθησε το μεγαλύτερο μέρος της γνώσης να περάσει από τη μια γενιά στην άλλη. Επομένως, το να γνωρίζει κανείς καλά τη γλώσσα είναι απολύτως απαραίτητο. Τι είναι, όμως, η γλώσσα; ιατυπώθηκε ο ορισμός ότι η γλώσσα είναι «ένα συμβατικό σύστημα επικοινωνιακών ήχων και μερικές φορές φ (αν και όχι απαραίτητα α) γραπτών συμβόλων». Σ αυτόν τον ορισμό η κρίσιμη λέξηη είναι το τ επίθετο «επικοινωνιακών», επειδή η πρωταρχική λειτουργία της γλώσσας είναι η επικοινωνία α. Βέβαια, με τη γλώσσα επιτελούνται και άλλες λειτουργίες. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι χρησιμοποιούμε τη γλώσσα για να σκεφτόμαστε, να καταγράφουμε πληροφορίες, να συνειδητοποιούμε και να εκφράζουμε συναισθήματα, να εκφράζουμε την ταύτισή μας με μια ομάδα κ.λπ. Αναμφίβολα, η γλώσσα είναι ένα εντυπωσιακό επίτευγμα των ανθρώπων. Υπάρχουν όμως άλλα είδη που κάνουν χρήση της γλώσσας; Ίσως κάποιος έδινε καταφατική απάντηση σκεπτόμενος για παράδειγμαα τους παπαγάλους που λένε μερικέςς λέξεις. Ωστόσο, οι παπαγάλοι, ακόμα και αν προσπαθούν να επικοινωνήσουν, δεν χρησιμοποιούν γλώσσα με την πλήρη σημασίαα της έννοιας, επειδή δε ακολουθούν κανόνες ούτε δείχνουν την τ ευελιξία στη χρήση της γλώσσας που δείχνουν οι άνθρωποι. Στην καθημερινή μας ζωή οι περισσότεροι από εμάς κάνουμε εκτεταμένη χρήση τεσσάρων βασικών γλωσσικών δεξιοτήτων. Αυτές είναι οι ακόλουθες: ακούμε την ομιλία, διαβάζουμε, μιλάμε και γράφουμε. Είναι ίσως φυσικό να υποθέσουμε πως οι τέσσερις κεντρικές γλωσσικές δεξιότητες κάθε ανθρώπου μπορούνν να είναι συνολικά ισχυρές ή αδύναμες. Αυτό το συμπέρασμα μπορεί συχνά, αλλά όχι πάντα, π να είναι σωστό σε σχέση με την εκμάθηση της μητρικής γλώσσας. Όμως, ακόμη και κ στη μητρική τους γλώσσα, πολλοί άνθρωποι καλλιεργούν μία μόνοο γλωσσική δεξιότητα, επειδή έχει ιδιαίτερη σχέση με τα ενδιαφέροντά τους ή τη σταδιοδρομία τους.. Για παράδειγμα, οι συγγραφείς και οι επιμελητές κειμένωνν πρέπει να έχουν υψηλά αναπτυγμένες δεξιότητεςς γραφής, οι ηθοποιοί, πολιτικοί και δικηγόροι χρειάζονται αναπτυγμένες δεξιότητες στην ομιλία. Τέλος, οι διαφορές στις τέσσερις βασικές γλωσσικές δεξιότητες είναι συνήθως πιο εμφανείς, όταν εστιάζουμε στην απόκτηση μιας δεύτερης γλώσσας.. M.W. Eysenck. (2010). Βασικέςς Αρχές Γνωστικής Ψυχολογίας. (Μετάφραση Μ. Κουλεντιανού), Αθήνα: Gutenberg (διασκευή). Φροντιστήρια Εν-τάξη Σελίδα 1 από 5

2 ΘΕΜΑΤΑ Α1. Με ποιους τρόπους, σύμφωνα με το κείμενο, καλλιεργούνται οι γλωσσικές δεξιότητες; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (60-80 λέξεις) «Ακούμε την ομιλία, μιλάμε, διαβάζουμε και γράφουμε». Τέσσερις γλωσσικές δεξιότητες αποκτά ο άνθρωπος από τη γέννησή του και μάλιστα οι δύο πρώτες από τη μητέρα του. Το πώς καλλιεργούνται αυτές έχει να κάνει τόσο με το ρόλο του σχολείου όσο και με την επίδραση του περιβάλλοντος. Η εργασία του καθενός απαιτεί διαφορετική χρήση τους.για παράδειγμα όσοι έχουν την ομιλία ως επάγγελμα στοχεύουν στην καλλιέργειά της περισσότερο. Η διαφορετικότητα αυτή καθορίζεται στην εκμάθηση ξένων γλωσσών. Εκεί οι δεξιότητες απαιτείται να είναι συνολικά ισχυρές. Α2. α. Να επισημάνετε δύο από τις διαρθρωτικές λέξεις με τις οποίες επιτυγχάνεται η συνοχή στις περιόδους της πρώτης παραγράφου (Αν κάποιος... απαραίτητο) του κειμένου. (Μονάδες 5) "εξάλλου", "γιατί", "επομένως" Α2. β. Να αιτιολογήσετε τη χρήση τους. Η διαρθρωτική λέξη "εξάλλου" δηλώνει προσθήκη, η λέξη "γιατί" δηλώνει αιτιολόγηση και η λέξη "επομένως" δηλώνει συμπέρασμα. Β1. Να δημιουργήσετε από μια πρόταση χρησιμοποιώντας το αντώνυμο καθεμιάς από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή: γνωρίζουν, απαραίτητο, καταφατική, εκτεταμένη, σωστό. γνωρίζουν αγνοούν Οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα αγνοούν τα προβλήματα των μειονοτήτων. απαραίτητο περιττό Είναι περιττό να πάρεις ζακέτα μαζί σου γιατί κάνει ζέστη. καταφατική αρνητική Ακόμα και η αρνητική κριτική βοήθησε στη διαφήμισή του. εκτεταμένη σύντομη Στη σύντομη εισήγηση του αναφέρθηκε στους στόχους των νέων. σωστό λάθος Ήταν λάθος μου που σε εμπιστεύτηκα. Β2. α. Να επισημάνετε στο κείμενο δύο παραδείγματα μεταφορικής/συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας. (Μονάδες 5) 1. "οι τέσσερις κεντρικές γλωσσικές δεξιότητες κάθε ανθρώπου μπορούν να είναι συνολικά ισχυρές ή αδύναμες" 2. "πολλοί άνθρωποι καλλιεργούν μία μόνο γλωσσική δεξιότητα" Β2. β. Να αιτιολογήσετε τη χρήση τους. Με τη χρήση του μεταφορικού/συνυποδηλωτικού λόγου, ο συγγραφέας αποσκοπεί στο να συγκινήσει, απευθύνεται στο συναίσθημα. Παράλληλα, προσδίδει αμεσότητα, ζωντάνια, παραστατικότητα στο κείμενο, καθιστώντας το περιεχόμενο των λόγων το πιο εύληπτο. Φροντιστήρια Εν-τάξη Σελίδα 2 από 5

3 Γ. Εκπροσωπώντας το σχολείο σας σε μαθητική ημερίδα αποφασίζετε να θίξετε το θέμα της λεξιπενίας και της εκτεταμένης χρήσης ξένων λέξεων και εκφράσεων στη νεοελληνική γλώσσα. Στην προφορική σας εισήγηση να αναφέρετε τις αιτίες του προβλήματος και να παρουσιάσετε τρόπους αντιμετώπισής του. (Μονάδες 50) ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗ: Αγαπητοί δάσκαλοι, αγαπημένοι μου συμμαθητές, φίλες και φίλοι 1 ο Ε ΟΜΕΝΟ: ΛΕΞΙΠΕΝΙΑ 2 ο Ε ΟΜΕΝΟ: ΕΚΤΕΤΑΜΕΝΗ ΧΡΗΣΗ ΞΕΝΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ΚΑΙ ΕΚΦΡΑΣΕΩΝ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Γλωσσική ένδεια Λεξιπενία Λεξιπενία: Το φαινόμενο κατά το οποίο ένα πρόσωπο ή μια κοινωνική ομάδα χρησιμοποιεί στον καθημερινό λόγο, και γενικότερα στην επικοινωνία, πολύ περιορισμένο αριθμό λέξεων και εκφραστικών μέσων (κυρίως λόγω άγνοιας). - Η γλωσσική ένδεια, ο περιορισμένος δηλαδή γλωσσικός και εκφραστικός πλούτος αφορά, όχι μόνο τα νέα άτομα, αλλά και μεγάλο μέρος του ενήλικου πληθυσμού, και υποδηλώνει μια εκτεταμένη ένδειξη αδιαφορίας για την ουσιαστική εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας. Πολλοί ενήλικες περιορίζονται σε όσα έμαθαν κατά τη διάρκεια της σχολικής τους ζωής και δεν ασχολούνται ακολούθως με τη διεύρυνση και τον εμπλουτισμό των γλωσσικών και γενικότερων εκφραστικών τους δυνατοτήτων. Συνάμα, πολλοί νέοι αδιαφορούν για τα γλωσσικά μαθήματα, καθώς θεωρούν πως οι βασικές τους γνώσεις επαρκούν για να καλύψουν τις καθημερινές επικοινωνιακές τους ανάγκες. Αποτέλεσμα αυτής της αδιαφορίας είναι η αδυναμία πολλών νέων -αλλά και ενηλίκων- να εκφραστούν κατά τρόπο πλήρη και γλωσσικά άρτιο. Εκτεταμένη χρήση ξένων λέξεων και εκφράσεων Πολλοί νέοι, αλλά και ενήλικες, υιοθετούν λέξεις, όρους και εκφράσεις από άλλες γλώσσες -ιδίως από την αγγλική- σε τομείς που αφορούν κυρίως την τεχνολογία και τη διασκέδαση. Συχνά, ακόμη κι αν υπάρχει ή μπορεί να δημιουργηθεί αντίστοιχη ελληνική λέξη, παρατηρείται η άκριτη υιοθέτηση του αγγλικού όρου, και η ευρεία χρήση του στην καθημερινή επικοινωνία, με αποτέλεσμα ο λόγος των νέων ανθρώπων να αποτελείται από ένα κράμα ελληνικών και ξένων λέξεων. Η υιοθέτηση αυτή των ξένων λέξεων, πέρα από το γεγονός ότι υποτιμά τις γλωσσοπλαστικές δυνατότητες της ελληνικής γλώσσας, επιφέρει μια αισθητή υπονόμευση της εκφραστικής ικανότητας των νέων ανθρώπων που δυσκολεύονται πλέον να συντάξουν ένα κείμενο με καθαρό και ολοκληρωμένο ελληνικό λόγο, χωρίς να καταφύγουν στη χρήση ξενικών όρων. 1 ο ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ Αίτια των προβλημάτων - ίνεται εμφανώς μεγαλύτερη βαρύτητα στην αρχαία ελληνική με αποτέλεσμα οι μαθητές να μην εξοικειώνεται στον αναγκαίο βαθμό με τη μορφολογία και το συντακτικό της νέας ελληνικής. Ενώ, ακόμη και η προσδοκία βαθύτερης γνωριμίας με την νεοελληνική μέσω της Φροντιστήρια Εν-τάξη Σελίδα 3 από 5

4 αρχαίας ελληνικής δεν βρίσκει την πλήρωσή της, αφού ελάχιστοι νέοι κατορθώνουν να κατανοήσουν επαρκώς την επαφή των δύο γλωσσικών μορφών. - Η κυριαρχία της αγγλικής γλώσσας σε ποικίλους τομείς της σύγχρονης πραγματικότητας (υπολογιστές, διαδίκτυο, μουσική, κινηματογράφος) - Οι νέοι επηρεάζονται, συνάμα, από την τηλεοπτική γλώσσα, όπως αυτή χρησιμοποιείται στα διαφημιστικά μηνύματα, αλλά και σε εκπομπές νεανικού περιεχομένου. Πρόκειται για μια γλώσσα ατελή, όπου κυριαρχούν τα λογοπαίγνια, η ανάμειξη ξένων γλωσσικών όρων, οι ελλιπείς διατυπώσεις, τα συντακτικά λάθη, η συνθηματολογία, αλλά και η χρήση περιορισμένου λεξιλογίου. - Μείωση της επαφής των νέων με τη λογοτεχνία και το βιβλίο γενικότερα. Υπό την τυραννία της τηλεοπτικής οθόνης οι νέοι απομακρύνονται ολοένα και περισσότερο από την ανάγνωση, γεγονός, μάλιστα, που βαρύνει τόσο τους γονείς όσο και το σχολείο, αφού δεν επιτυγχάνεται η μετάδοση στα παιδιά της απαραίτητης αγάπης για τη μελέτη και την ανάγνωση. - Οι νέοι, άλλωστε, παρασύρονται από το γενικότερο χρησιμοθηρικό πνεύμα της εποχής που έχει προ πολλού απορρίψει την ενασχόληση με το βιβλίο ως οικονομικά ανώφελη, αφού δεν οδηγεί στη διασφάλιση κάποιας επικερδούς επαγγελματικής ενασχόλησης. - Εκμηδένιση ουσιαστικού διαλόγου τόσο στο πλαίσιο της οικογένειας που βάλλεται από συνεχείς οικονομικές ανησυχίες, όσο και στο πλαίσιο της υποβαθμισμένης εκπαιδευτικής διαδικασίας - Ιδιαιτέρως επιζήμια κρίνεται κι η επικοινωνία των νέων μέσω των δικτύων κοινωνικής δικτύωσης (συντομογραφική ελλειπτική απόδοση, με τη χρήση συχνά λατινοελληνικού αλφαβήτου) - Υιοθέτηση από τους ενήλικες των εκφραστικών τρόπων των νέων σε μια υποτιθέμενη προσπάθεια προσέγγισής τους. Τρόποι αντιμετώπισης - Η διαφύλαξη και η σωστή εκμάθηση της γλώσσας θα πρέπει να συνιστά βασική επιδίωξη του σχολείου, ήδη από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, ώστε οι νέοι που ολοκληρώνουν, τουλάχιστον, την υποχρεωτική εκπαίδευση να έχουν διασφαλίσει μια στερεή και ορθή γνώση του γλωσσικού κώδικα. - Η γλωσσική καλλιέργεια απαιτεί, φυσικά, συνειδητή προσπάθεια από το ίδιο το άτομο. - Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης θα πρέπει να αξιοποιήσουν την ισχυρή επίδραση που ασκούν στους νέους για να προωθήσουν ορθά γλωσσικά πρότυπα. Συνάμα, θα είναι ιδιαίτερα σημαντική η συμβολή τους, αν δώσουν μεγαλύτερη έμφαση στη διάδοση πνευματικών έργων υψηλής γλωσσικής ποιότητας από τη λογοτεχνική και θεατρική μας παράδοση. Φροντιστήρια Εν-τάξη Σελίδα 4 από 5

5 - Η πανεπιστημιακή κοινότητα, με τη συνδρομή γλωσσολόγων και τη σύμπραξη της πολιτείας, θα πρέπει να αντιμετωπίσει πιο οργανωμένα την απόδοση ξένων γλωσσικών όρων στα νέα ελληνικά είτε με τη χρήση αντίστοιχων ελληνικών λέξεων είτε με τη δημιουργία νέων. - Το Υπουργείο Παιδείας οφείλει να αξιοποιήσει τόσο τις υπάρχουσες βιβλιοθήκες των σχολείων όσο και τις δυνατότητες του διαδικτύου, για να προωθήσει την ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων. - Οι πνευματικοί δημιουργοί του τόπου μας θα πρέπει να επιχειρήσουν ανοίγματα προς το νεανικό κοινό είτε με τη βοήθεια του διαδικτύου, είτε μέσω της τηλεόρασης, είτε με πιο ενεργή συμμετοχή στις σχολικές εκδηλώσεις. - Η πολιτεία οφείλει, σε κάθε περίπτωση, να στηρίξει έμπρακτα τις προσπάθειες ανάδειξης και διάδοσης του ελληνικού λόγου, ώστε να συνεχιστεί η εμβριθής μελέτη του, αλλά και να ενισχυθεί το κύρος της γλώσσας μας τόσο σε τοπικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. ΑΠΟΦΩΝΗΣΗ Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας Φροντιστήρια Εν-τάξη Σελίδα 5 από 5