ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ. Έκδοση του Συλλόγου Αποφοίτων Φαρμακοποιών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Λιθογραφία "Η μπουτίκ των Φαρμάκων"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Λιθογραφία "Η μπουτίκ των Φαρμάκων" από τον Amedeo Presiozi ( ) Έκδοση του Συλλόγου Αποφοίτων Φαρμακοποιών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Συντακτική Επιτροπή Περιοδικού Βέρα Μίου Γιάννης Κουής Γιαννούλα Αγγελοπούλου Τάκης Αγγελόπουλος Άντρη Παστελλίδου Ζήνα Κάνθερ Η Συντακτική Επιτροπή του ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ διατηρεί το δικαίωμα να μη δημοσιεύει ή να περικόβει κατά την κρίση της οποιοδήποτε χειρόγραφο. Ενυπόγραφα άρθρα δεν απηχούν απαραίτητα και τη γνώμη της Συντακτικής Επιτροπής και δημοσιεύονται χωρίς γλωσσική επιμέλεια. Ανυπόγραφες παρουσιάσεις είναι προϊόν συλλογικής δουλειάς. Το Copyright των ενυπογράφων άρθρων ανήκει στους συγγραφείς. Διοικητικό Συμβούλιο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Βέρα Μίου: Πρόεδρος Γιαννούλα Αγγελοπούλου: Αντιπρόεδρος Νίκος Χ' Χαραλάμπους: Γραμματέας Δέσποινα Αθανασιάδου: Ταμίας Κύπρος Καΐμης: Μέλος Γιάννης Κουής: Μέλος Ελιάνα Στυλιανού: Μέλος Ταχ. Θυρ , 1307 Λευκωσία Τηλ: ή Τηλεομοιότυπο: , Διανέμεται δωρεάν σε όλους τους φαρμακοποιούς της Κύπρου Διεκπεραίωση γραφικών & στοιχειοθεσία: Microtype Designs, Καστοριάς 12, 1055 Λευκωσία - Κύπρος. Τηλ , Fax alecs@spidernet.com.cy Εκτύπωση: Τυπογραφεία KAILAS PRINTERS & LITHOGRAPHERS LTD ΑΠΡΙΛΙΟΣ ΤΕΥΧΟΣ 13

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ TA EN OIKΩ... 3 Χρονικό του Αριστοτέλη... 3 Επιστημονικές εκδηλώσεις για Φαρμακοποιούς... 8 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ...13 Νοσήματα από έκθεση στον αμίαντο...13 Σύγχρονη προσέγγιση στο σχεδιασμό φαρμακομορίων για την αντιμετώπιση της γεροντικής άνοιας και άλλων νευροεκφυλιστικών καταστάσεων...18 Δυσλειτουργία στύσης και από στόματος θεραπεία Τα νευροπεπτίδια και τα συνθετικά ανάλογα τους ως νέα δυναμικά φάρμακα στη διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου Συνθετικά Βιοδραστικά Πεπτίδια.Από τη χημεία στη Φαρμακευτική εφαρμογή Κοκτέιλ ενισχυτικών της απόδοσης ή συνταγή θανάτου; ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ Κόκκινο Κρασί -Πρόληψη καρκίνου ΠΟΡΤΡΑΙΤΑ Χαρίλαος Παύλου ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ Ανάπτυξη της Οπτικής εμπορικότητας ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΧΟΡΗΓΟΙ ΑΠΡΙΛΙΟΣ ΤΕΥΧΟΣ 13

3 Τ Α Ε Ν Ο Ι Κ Ω Χρονικό του Αριστοτέλη Βέρα Μίου Φαρμακοποιός Α.Π.Θ. Είμαστε έτοιμοι να αποχαιρετήσουμε κι αυτή τη χρονιά. Γι' αυτό ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ είναι και πάλιν κοντά σας με μια σακούλα γεμάτη ευχές αλλά και πολλές επιστημονικές και μη ενημερώσεις. Για να βάλουμε σε μια σειρά τα πράγματα, ας ξεκινήσουμε με τα όσα έχει ο Σύλλογος μας στο ενεργητικό του. Βέρα Μίου Την Κυριακή 1 Ιουνίου πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία η 6η Επιστημονική Ημερίδα του ΑΡΙΣΤΟΤΕ- ΛΗ στο ξενοδοχείο Holiday Inn. Για πρώτη φορά οι δύο φιλοξενούμενοι ομιλητές ήταν διαπρεπείς καθηγητές από δύο διαφορετικά πανεπιστήμια. Ο κος Γεώργιος Μανουσάκης ομότιμος καθηγητής της Ανόργανης Χημείας στο Α.Π.Θ. Μας μίλησε για το "Ρόλο των Αντιοξειδωτικών, Ελευθέρων ριζών και Ιχνοστοιχείων στην υγεία του ανθρώπου". Ο πολύ αγαπητός καθηγητής σε μας τους παλαιότερους απόφοιτους του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου με μεγάλη χαρά αποδέκτηκε τη πρόσκληση μας. Όταν στις 9 Φεβρουαρίου του 1997 πραγματοποιούσαμε τη πρώτη μας Επιστημονική Ημερίδα ο κος Μανουσάκης ήταν μαζί μας και μας έδωσε από τότε την υπόσχεση πως θα ήταν ένας από τους υποστηρικτές του θεσμού που καθιερώναμε τότε. Ο δεύτερος ομιλητής άγνωστος μέχρι τότε στους Αριστοτελείς, ήταν ο κος Παύλος Κορδοπάτης καθηγητής της Φαρμακογνωσίας και Χημείας Φυσικών Προϊόντων στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Μας μίλησε για τα "Συνθετικά Βιοδραστικά Πεπτίδια. Από τη Χημεία στη Φαρμακευτική". Από τη μέρα εκείνη ο ΑΡΙΣΤΟ- ΤΕΛΗΣ απέκτησε ακόμη ένα πολύ καλό φίλο, ο οποίος μας έδωσε την υπόσχεση πως θα είναι πάντοτε στο πλευρό μας. Η προσέλευση των συναδέλφων ήταν αθρόα και σ αυτή την Ημερίδα, το θεσμό που αγκάλιασαν με τόση αγάπη οι Κύπριοι φαρμακοποιοί. Εδώ πρέπει να ομολογήσω πως η παρουσία σας μας στηρίζει ηθικά.την οικονομική υποστήριξη της όλης εκδήλωσης ανέλαβε όπως και όλες τις προηγούμενες η εταιρεία Mundipharma Ltd. Όμως η στήριξη από τους ανθρώπους της εταιρείας αυτής έχει ιστορία από το 1997 όταν πρωτοξεκινήσαμε το θεσμό των Ημερίδων. Τους ευχαριστούμε πολύ. Την Κυριακή 21 Σεπτεμβρίου έγινε η Ετήσια Γενική Συνέλευση του Συλλόγου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ στο ξενοδοχείο Hilton στη Λευκωσία. Δυστυχώς

4 Τ Α Ε Ν Ο Ι Κ Ω όπως και τις προηγούμενες χρονιές,η συμμετοχή των μελών ήταν πολύ φτωχή. Παρ όλα αυτά ακολουθήθηκε η γνωστή διαδικασία. Αφού η πρόεδρος του Συλλόγου ανέλυσε τα πεπραγμένα του απερχόμενου Δ.Σ. και ο ταμίας τα ταμειακά έγινε η εκλογή του νέου Δ.Σ. το οποίο έχει τη πιο κάτω σύνθεση. Βέρα Μίου-πρόεδρος Γιαννούλα Αγγελοπούλου-αντιπρόεδρος Νίκος Χατζηχαραλάμπους-γραμματέας Δέσποινα Αθανασιάδου-ταμίας Γιάννης Κουής-μέλος Ελιάνα Στυλιανού-μέλος Κλεόπας Χατζηχαραλάμπους-μέλος Η εξελεγκτική επιτροπή αποτελείται από τα μέλη. Τάκη Αγγελόπουλο Κύπρο Καίμη και Κούλα Βαλανίδου Πόντου συνεργασία με τις Φαρμακευτικές Υπηρεσίες της Κύπρου και το Σύλλογο Αποφοίτων Φαρμακοποιών Θεσσαλονίκης ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ έδωσε το στίγμα ενός ευρωπαικού συλλόγου. Ένα από τα πρώτα θέματα που είχε να συζητήσει το νέο Δ.Σ. ήταν η τιμητική πρόσκληση του Παγκύπριου Φαρμακευτικού Συλλόγου προς τον ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ για την από κοινού συμμετοχή στο Pharma Point στο συνέδριο που διοργάνωσε ο Φαρμακευτικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης στις Οκτωβρίου στην όμορφη νύμφη του Θερμαϊκού. Στο συνέδριο αυτό που διοργανώθηκε για τρίτη συνεχή χρονιά με μεγάλη επιτυχία, φέτος είχε για σύνθημα «Υποδεχόμαστε τους Κύπριους Φαρμακοποιούς στην Ενωμένη Ευρώπη». Ο Φ.Σ. Θεσσαλονίκης κάλεσε και φιλοξένησε επίσημα τον Παγκύπριο Φαρμακευτικό Σύλλογο ο οποίος με αντιπρόσωπο τον πρόεδρό του κον Νίκο Νουρή είχε μια λαμπρή παρουσία. Η ομιλία του προέδρου με θέμα «Η Φαρμακευτική στην Κύπρο» σκοπό είχε να εξηγήσει στους Ελλαδίτες συναδέλφους, τη πορεία και εξέλιξη του φαρμακευτικού επαγγέλματος στο νησί μας. Στα πλαίσια του συνεδρίου, οι επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να επισκεφθούν τα περίπου 150 περίπτερα επιχειρήσεων της φαρμακευτικής αγοράς με πολλά φαρμακευτικά, καλλυντικά και άλλα προϊόντα. Μέσα σε όλα αυτά τα περίπτερα,ξεχώριζε το κυπριακό περίπτερο. Ο Π.Φ.Σ. σε Το τεράστιο μπλε πόστερ που διακοσμούσε το περίπτερο απεικόνιζε την Κύπρο στην Ευρώπη. Η μεγάλη οθόνη στην είσοδο του περιπτέρου πρόβαλλε τις δραστηριότητες του Π.Φ.Σ. από το 1958 όταν ιδρύθηκε μέχρι σήμερα. Ο Σύλλογος ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ παρουσίασε τις δικές του δραστηριότητες με την ανάρτηση τριών πόστερς που απεικόνιζαν τις Επιστημονικές Ημερίδες, το εξαμηνιαίο περιοδικό ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ και τις εκδρομές του Συλλόγου μας. Ένα έντυπο με το χρονικό του Συλλόγου μας για την ίδρυσή του και τους σκοπούς του δινόταν στους Ελλαδίτες φαρμακοποιούς, προτρέποντας τους να αρθρογραφούν για την επιστημονική και πολιτιστική ενημέρωση των Κυπρίων συναδέλφων τους. Οι επισκέπτες του κυπριακού περιπτέρου είχαν την ευκαιρία να πιουν κουμανδαρία και ζιβανί-

5 Τ Α Ε Ν Ο Ι Κ Ω α, να γευτούν τον κυπριακό σουτζούκο και να διαβάσουν το περιοδικό των φαρμακοποιών της Κύπρου τον ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ... Μέλη του Δ.Σ. του ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ είχαν την ευκαιρία στη Θεσσαλονίκη να συναντήσουν τον αγαπητό σε όλους καθηγητή κον Πάνον Κουρουνάκη ο οποίος για ακόμη μια φορά έδειξε την αγάπη του, στους παλιούς Κύπριους φοιτητές του. Ο κος και η κα Κουρουνάκη οι οποίοι παραβρέθηκαν σε όλες τις εκδηλώσεις του συνεδρίου, φιλοξένησαν τα μέλη του Συλλόγου μας. Τους ευχαριστούμε πολύ. Ο Φ.Σ. Θεσσαλονίκης τίμησε τον πρόεδρο του Π.Φ.Σ. κον Νίκο Νουρή και καλωσόρισε το Σύλλογο στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Επιστρέφοντας στη Κύπρο, το Δ.Σ. του ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ ευχαριστεί τον πρόεδρο και τα μέλη του Δ.Σ. του Π.Φ.Σ. για τη τιμή που μας έκανε να μας καλέσει να συμμετάσχουμε σε αυτή την ωραία εκδήλωση. Για ακόμη μια φορά θα θέλαμε να τους διαβεβαιώσουμε πως ο Σύλλογός μας θα συμπορεύεται μαζί τους και θα συμπαραστέκεται στους αγώνες τους, για ένα καλύτερο μέλλον του Κύπριου φαρμακοποιού. Τρεις εβδομάδες μετά την επιστροφή μας από την αγαπημένη μας Θεσσαλονίκη, ο ΑΡΙΣΤΟ- ΤΕΛΗΣ ετοιμάζεται για τη συμμετοχή του στο μεγαλύτερο φαρμακευτικό γεγονός της Κύπρου. Στις 7-9 Νοεμβρίου πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία το 4 ο Παγκύπριο Φαρμακευτικό Συνέδριο στο ξενοδοχείο Hilton στη Λευκωσία. Η συμμετοχή των συναδέλφων που διψούν για συνεχή επιμόρφωση, ήταν αθρόα. Οι διαδρόμοι του ξενοδοχείου ξεχείλισαν από μια γνώριμη φαρμακευτική οσμή. Τα πηγαδάκια που σχημάτιζαν παντού οι φαρμακοποιοί, αποτελούνταν από παλιούς συμφοιτητές, Κύπριους και Ελλαδίτες, φίλους και γνωστούς από όλες τις επαρχίες, από το δημόσιο και τον ιδιωτικόν τομέα. Στα πλαίσια του συνεδρίου πραγματοποιήθηκε η μεγαλύτερη Έκθεση Φαρμακευτικών προϊόντων της Κύπρου στην οποία συμμετείχαν πάρα πολλές Φαρμακευτικές Εταιρείες. Παράλληλα με το συνέδριο οργανώθηκε στην αίθουσα Ahera του ιδίου ξενοδοχείου έκθεση παλιών φαρμακευτικών σκευών και βιβλίων με το όνομα «Φαρμακευτική από το παρελθόν. Στην έκθεση παρουσιάστηκαν φαρμακευτικά αντικείμενα που χρησιμοποιήθηκαν από τους σκαπανείς του φαρμακευτικού επαγγέλματος στις αρχές του εικοστού αιώνα. Ο Μιχαλάκης Ιακωβίδης, ο Τάκης Ποταμίτης, ο Μιχαλάκης Γαλανός, ο Χαρίλαος Παύλου και οι Γιάγκος και Αντρέας Μικελλίδης ήταν οι φαρμακοποιοί που χρησιμοποίησαν τα σκεύη αυτά παρασκευάζοντας φάρμακα σε μια άλλη εποχή, τότε που τα έτοιμα σκευάσματα ήταν ελάχιστα. Επίσης στην ίδια έκθεση παρουσιάστηκαν τα πρώτα μηχανήματα του εργαστηρίου των Φαρμακευτικών Υπηρεσιών για τη Παρασκευή φαρμάκων για το δημόσιο τομέα στο τέλος της δεκαετίας του 70. Διακεκριμένοι ακαδημαϊκοί από την Κύπρο, Ελλάδα και άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, παρουσίασαν πολύ ενδιαφέροντα θέματα, με στόχο την προαγωγή της επιστημονικής γνώσης, την ανταλλαγή σκέψεων και προβληματισμών αλλά και την αναζήτηση λύσεων στα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κλάδος μας.

6 Τ Α Ε Ν Ο Ι Κ Ω Η Οργανωτική Επιτροπή του συνεδρίου παραχώρησε στο Σύλλογο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ ένα μικρό περίπτερο στον εκθεσιακό χώρο όπου μπορέσαμε να παρουσιάσουμε τα 13 τεύχη του περιοδικού μας, τα οποία αν και γνώριμα στο φαρμακευτικό κοινό, πολλοί ήταν εκείνοι οι οποίοι χρειάζονταν κάποιο τεύχος για να συμπληρώσουν τη συλλογή τους. Για πρώτη φορά ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ φιλοξένησε σ αυτόν το μικρό χώρο ακόμη ένα περιοδικό το οποίο όμως προέρχεται από τον ελλαδικό χώρο. Ο λόγος για τη ΦΑΡΜΑΚΟΓΛΩΣΣΑ το περιοδικό που εκδίδει η δημοσιογράφος Μπιάνκα Μπογδάνου κόρη συναδέλφου φαρμακοποιού από την Αθήνα της κας Ρένας Μπογδάνου. Στο περιοδικό αρθρογραφούν κυρίως φαρμακοποιοί και απευθύνεται σε όλους τους φαρμακοποιούς της Ελλάδας και ελπίζουμε πολύ σύντομα και της Κύπρου. Στις συναντήσεις που είχα με τη κα Ρένα Μπογδάνου μια σπουδαία συνάδελφο που με εντυπωσίασε με τον αυθορμητισμό της, την αγάπη της για τη Κύπρο, το ενδιαφέρον της για την ανέλιξη του επαγγέλματός μας αλλά και το ταλέντο στο πεζό λόγο, μου ανέφερε πως θα ήθελε να συνεργαστεί με Κύπριους συναδέλφους.της υποσχέθηκα πως θα μεταφέρω το μήνυμά της μέσα από αυτή τη στήλη στους Κύπριους φαρμακοποιούς που θα ήθελαν να αρθρογραφήσουν σε θέματα φαρμακευτικά αλλά όχι κατ ανάγκη επιστημονικά. Όσοι από σας ενδιαφέρεστε μπορείτε να απευθύνεστε στην ηλεκτρονική διεύθυνση Αφού είπαμε πολλά γι αυτά που έγιναν ας πούμε και κάτι που προγραμματίζει το Δ.Σ. του ΑΡΙ- ΣΤΟΤΕΛΗ για την ερχόμενη Ανοιξη «Το Κυνήγι Θησαυρού». Ετοιμαστείτε για ένα Σαββατοκυρίακο αφημένοι στη μαγεία της κυπριακής φύσης, κάπου στο Τρόοδος κυνηγώντας εκπλήξεις. Μόλις έχουμε τις λεπτομέρειες θα επικοινωνήσουμε μαζί σας για να σας ενημερώσουμε. Εσείς μη ξεχάσετε να δηλώσετε έγκαιρα τη συμμετοχή σας. h syntaktikh επιτροπη και το διοικητικο συμβουλιο του αριστοτελη εκφραζουν τισ ευχαριστιες τους προς τους φιλους και χορηγους του περιοδικου

7

8 Τ Α Ε Ν Ο Ι Κ Ω Επιστημονικές εκδηλώσεις για Φαρμακοποιούς Γιάννα Αγγελοπούλου Φαρμακοποιός Α.Π.Θ. Αγαπητοί συνάδελφοι, Καλό χειμώνα νάχουμε. Πιστή στο ραντεβού μας για μια γρήγορη ενημέρωση των επιστημονικών εκδηλώσεων που διοργανώθηκαν για μας τους φαρμακοποιούς, αρχίζω με: Την φαρμακευτική εταιρεία Eli Lilly και τους αντιπροσώπους τους στην Κύπρο Phadisco ltd, που διοργάνωσαν επιστημονικές διαλέξεις με θέμα "Πρόοδος στην θεραπεία της δυσλειτουργίας της στύσης". Οι διαλέξεις έγιναν στις 9 Ιουλίου στο ξενοδοχείο Amathus στην Λεμεσό, με ομιλητή τον Δρα Μάριο Θεοδότου, στις 16 Ιουλίου στο ξενοδοχείο Amathus Πάφου, στις 17 Σεπτεμβρίου στο ξενοδοχείο Hilton Λευκωσίας με ομιλητή τον Δρα Δ. Δημητρίου, στις 11 Νοεμβρίου στο ξενοδοχείο Grecian Park Παραλιμνίου και στις 12 Νοεμβρίου στο ξενοδοχείο Sun Hall Λάρνακας με ομιλητή τον Dr. Rim Ibrahim. Η εταιρεία L.K. Biosearch products Ltd διοργάνωσε σεμινάριο με θέματα: 1) Αποτοξίνωση ήπατος και συγγενείς ασθένειες 2) Οι καταπληκτικές θεραπευτικές εφαρμογές των αμινοξέων. Ομιλητής ο κ. Paul Chamberlain, technical services Manager της Solgar. Διοργανώθηκαν δύο σεμινάρια : Για την περιοχή Λεμεσού και Πάφου στο ξενοδοχείο Navarria στην Λεμεσό στις 13 Σεπτεμβρίου και για την περιοχή Λευκωσίας, Λάρνακας και Αμμοχώστου στο ξενοδοχείο Lordos Beach στην Λάρνακα στις 14 Σεπτεμβρίου. Η εταιρεία H&D Health & Diet Food Center Ltd προσκάλεσε τους φαρμακοποιούς στις 27

9

10 Τ Α Ε Ν Ο Ι Κ Ω 10 Σεπτεμβρίου στο ξενοδοχείο Mediterranean στην Λεμεσό για καφεδάκι και παρουσίαση των προϊόντων Ortis Βελγίου. Ομιλητής ο γνωστός πλέον σε όλους μας Dr. Luc Delmulle. Στις 8 Οκτωβρίου η SACCEL Medical E n g i n e e r i n g διοργάνωσε Παγκύπριο Συνέδριο τ ω ν M i c r o l i f e Center Exclusive στο ξενοδοχείο L o r d o s B e a c h στην Λάρνακα. Κύριος ομιλητής ο κος Απόστολος Καραμπίνης, Γενικός Διευθυντής της Alpha Gauze Καραμπίνης Λτδ, α ν τ ι π ρ ό σ ω π ο ς Microlife Ελλάδος Κύπρου. Στίς Οκτωβρίου, ο φαρμακευτικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης με την συμμετοχή του Παγκύπριου Φαρμακευτικού Συλλόγου, διοργάνωσε Συνέδριο και έκθεση φαρμακευτικών προϊόντων το "Pharma point". Σ αυτό, οι Κύπριοι φαρμακοποιοί είχαν την τιμητική τους. Μας έγινε επίσημη υποδοχή με σύνθημα "Υποδεχόμαστε τους Κύπριους φαρμακοποιούς στην Ενωμένη Ευρώπη". Ο Σύλλογος μας "Αριστοτέλης" λάμπρυνε με την παρουσία του και ενίσχυσε την συμμετοχή του Παγκύπριου Φαρμακευτικού Συλλόγου στο "Pharma point". Ο Οργανισμός Κώστα Παπαέλληνα, επ ευκαιρία του λανσαρίσματος των βρεφικών προϊόντων Avent, διοργάνωσε παρουσίαση στις 29 Οκτωβρίου στο ξενοδοχείο Hilton στην Λευκωσία και στις 19 Νοεμβρίου στο ξενοδοχείο Mediterranean στη Λεμεσό. Παρουσιαστής ο κ. Γιάννος Ιωάννου, Marketing Manager της εταιρείας Κ.Παπαέλληνα. Οι εταιρείες Merk Medication (Liphaderm) και Golgi Pharmaceutical ltd διοργάνωσαν σεμινάριο με θέμα: "Μελαγχρώσεις και Ακμή. Τι νέο στην φροντίδα του δέρματος". Τα σεμινάρια έγιναν στις 5 και 12 Νοεμβρίου στο ξενοδοχείο Ajax στην Λεμεσό και στις 19 Νοεμβρίου στο ξενοδοχείο Κλεοπάτρα στην Λευκωσία. Όσον αφορά την ακμή, την ομιλία έκανε ο κ. Χρίστος Αναστασίου, ιατρικός επισκέπτης της εταιρείας και όσον αφορά τις μελαγχρώσεις του δέρματος, το θέμα ανέπτυξε ο φαρμακοποιός και Διευθυντής της εταιρείας Golgi κ. Γιάννης Πιερίδης. Τέλος στις 7-9 Νοεμβρίου πραγματοποιήθηκε στο ξενοδοχείο Hilton στην Λευκωσία,η κορυφαία εκδήλωση των φαρμακοποιών,το παγκύπριο φαρμακευτικό Συνέδριο, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας. Στο συνέδριο παρουσιάστηκαν ενδιαφέροντα θέματα από ακαδημαϊκούς από την Κύπρο, την Ελλάδα και άλλες Ευρωπαϊκές χώρες: 1. Δρ. Αγγελική Αγγελή (υπεύθυνη τμήματος οικονομικών Υγείας Aventis) Οικονομικά της Υγείας-Φαρμακοοικονομία 2. Dr. Harm Kuipers (prof. University of Maastricht) Perfomance and Health Aspects of Banned Substances in sport 3. Δρ.Μανόλης Γεωργαράκης (καθ. Φαρμ. Τεχνολογίας και Ελέγχου Φαρμάκων παν. Θεσ/νίκης) Βιοισοδυναμία Φαρμάκων και αντικατάσταση ομοίων

11 Τ Α Ε Ν Ο Ι Κ Ω 4. Dr. Paul Bundgaard (president of PGEU) community Pharmacy in Europe- New Challenge for the Profession 5. Δρ. Κωνσταντίνος Δέλτας (καθ. Γενετικής Παν. Κύπρου) Ανθρώπινο Γονιδίωμα και Φαρμακογενετική 6. Dr. Claire Anderson (prof. of University of Nottingham) Healt Promotion by Community Pharmacist 7. Δρ. Χρίστος Ζούπας (Διευθ. Διαβητολογικού Κέντρου Υγεία) Σακχαρώδης Διαβήτης-Συγχρονες Θεραπευτικές Εξελίξεις 8. Δρ. Ανδρέας Θωμόπουλος (Ενδοκρι- 11

12 Τ Α Ε Ν Ο Ι Κ Ω νολόγος-διαβητολόγος-διαιτολόγος) Συμπληρώματα Διατροφής Στην Σύγχρονη Κοινωνία 9. Δρ. Φωτεινή Παπαγεωργίου (αναπλ. Καθ. Αλλεργιολογίας Παν. Αθηνών) Συσκευές χορήγησης εισπνεομένων φαρμάκων για το παιδικό άσθμα-συμβολή του Φαρμακοποιού στη σωστή τους χρήση 10. Dr.Peter Wilson (prof. University of Manchester) Continuing Education 11. Δρ. Γεώργιος Βασιλόπουλος (Πρόεδρος ΤΣΑΥ) το Φαρμακείο στην τροχιά της νέας οικονομίας 12. Δρ. Νίκος Ιωάννου (Πρόεδρος Οργανισμού Ασφάλισης Υγείας) Γενικό Σχέδιο Υγείας και Φαρμακευτική Πολιτική 13. Δρ. Ηλίας Μόσιαλος (Co-Director of London School Of Economics) Controlling Pharmaceutical Expenditures in the EU 14. Dr. Ermini Marco (Lecturer Univ. Of Basel) Fighting Chronic Severe Pain 15. Δρ. Ειρήνη Λαμπρινουδάκη (Λέκτορας Παν. Αθηνών) Η επίδραση της ΘΟΥ στο Μαστό και στο Καρδιαγγειακό Σύστημα 16. Δρ. Αστέριος Τσιφτσόγλου (Καθ. Φαρμακολογίας Παν. Θες/νίκης) Biotechnology of Stem Cells and Therapeutic Cloning 17. Δρ. Γεωργία Κουλέρμου(βοηθ.Διευθ. Παστικής Χειρουργικής Μακαρίου Νοσοκ.) Επούλωση τραυμάτων και άτονων ελκών 18. Στάλω Σαββίδου (φαρμακοποιός) Παρεντερική Διατροφή 19. Σταυρούλα Θεοφάνους Κιτήρη (Κλινικός Φαρμακοποιός) Προφυλάξεις κατά τον Χειρισμό Αντινεοπλασματικών Φαρμάκων Παράλληλα έγινε με επιτυχία,στα πλαίσια του συνεδρίου, έκθεση φαρμακευτικών προϊόντων από διάφορες φαρμακευτικές εταιρείες. Επίσης πραγματοποιήθηκε σειρά πολιτιστικών εκδηλώσεων. Με αυτά τελειώνοντας ανανεώνουμε το ραντεβού μας για το επόμενο εξάμηνο. 12

13 Νοσήματα από έκθεση στον αμίαντο Δρ. Τώνια Αδαμίδη Πνευμονολόγος-Φυματιολόγος Ο αμίαντος είναι μίγμα πυριτικών παραγωγών σιδήρου, μαγνήσιου, νικελίου, ασβεστίου και αλουμινίου. Υπάρχει στη φύση υπό μορφή ινιδίων μέσα σε πετρώματα, η εξόρυξη και η κατεργασία των οποίων προκαλεί τη δημιουργία μεγάλων ποσοτήτων κόνεως. Το όνομα του προέρχεται πιθανότατα από το Κυπριακό χωριό Αμίαντος όπου ακόμη υπάρχει το μεταλλείο το οποίο σταμάτησε τη λειτουργία του το Αναφέρεται ότι κατά το 2500 π.χ. χρησιμοποιείτο αμίαντος στην κατασκευή πήλινων δοχείων για να αυξηθεί η ανθεκτικότητά τους. Επίσης αναφέρεται από τον ιστορικό Πλίνιος ότι οι κατασκευαστές φαναριών που κρατούσαν οι Εστιάδες παρθένοι, φορούσαν ειδικές προστατευτικές μάσκες. Μέχρι το τέλος του 19 ου αιώνα η χρήση του αμιάντου ήταν ευκαιριακή. Η κατάσταση άλλαξε μετά την ανακάλυψη των κοιτασμάτων το 1860 στο Quebec και το 1890 στη Νότιο Αφρική. Η συστηματική εξόρυξη άρχισε στο Quebec το 1879 και από τότε παρουσίασε μια σταδιακή αύξηση στην κατανάλωση, η οποία μέχρι το 1980 χιλιαπλασιάστηκε. Η ετήσια παραγωγή αμιάντου έφτανε περίπου το 6,2 εκατομμύρια τόνους. Σήμερα η χρήση του αμιάντου έχει περιοριστεί σε πολλές βιομηχανίες αλλά η φύση του τον κάνει αναντικατάστατο για πολλά προϊόντα. Ο αμίαντος έχει πολλές ιδιότητες που τον κάνουν αντικατάστατο στη σύγχρονη βιομηχανία. Οι σπουδαιότερες είναι η ανθεκτικότητα του στη θερμότητα, στον ήχο, στην έλξη, στα οξέα και στα αλκάλεα. Στις ιδιότητες αυτές οφείλονται οι πολλαπλές χρήσεις του αμιάντου που είναι: η κατασκευή προστατευτικών ρούχων έναντι της φωτιάς, η προσθήκη του στα ηλεκτρικά Tώνια Αδαμίδη σύρματα, μονωτικά υλικά, διάφορα είδη τσιμέντου, φρένα αυτοκινήτων, σωλήνες μεγάλης διαμέτρου σαν αντιτριβικό, και πάρα πολλές άλλες χρήσεις (τουλάχιστον 1000). Περίπου τα τρία τέταρτα του χρησιμοποιημένου αμιάντου καταναλώνονται σε οικοδομικές εργασίες. Υπολογίζεται ότι το 8% του χρησιμοποιημένου αμιάντου στις οικοδομικές εργασίες, ευρίσκεται σε ελεύθερη μορφή και έτσι δημιουργείται ιδιαίτερα επικίνδυνο επαγγελματικά περιβάλλον. Πρέπει να σημειωθεί ότι είναι δυνατόν με τη επικάθιση ινών αμιάντου στα ρούχα των εργαζομένων, ο κίνδυνος από το επαγγελματικό περιβάλλον να μεταφερθεί και στο οικογενειακό. Επίσης έχει παρατηρηθεί υψηλός κίνδυνος σε άτομα που ζουν κοντά σε εργοστάσια τα οποία χρησιμοποιούν αμίαντο και λόγω κακών συνθηκών ρυπαίνουν την ατμόσφαιρα. Οι ίνες του αμιάντου είναι αυτές που προκαλούν την πνευμονική νόσο και υπάρχουν 4 τύποι τέτοιων ινών: ο χρυσοτίλης (λευκός αμίαντος), ο οποίος λόγω της υφής του είναι δυνατόν να υφανθεί, ο ανθοφιλλίτης, ο αμοσίτης (καφέ αμίαντος) και ο κροκιδολίτης (κυανός αμίαντος). Άλλοι δύο τύποι ο τρεμολίτης και ο ακτινολίτης, είναι μικρότερης σημασίας. Παθογένεια: οι ίνες του αμιάντου, λόγω του βελονοειδούς σχήματος και του μήκους τους που φτάνει το 50μm, ακολουθούν την πορεία των βρόγχων και τελικά κατακρατούνται κυρίως στους κάτω λοβούς των πνευμόνων. Η απομάκρυνση των ινών του αμιάντου που φτάνουν στις κυψελίδες, γίνεται είτε με τα μακροφάγα, είτε με τα λεμφαγγεία. Μεγαλύτερες ίνες που δεν είναι δυνατόν να απομακρυνθούν, παραμένουν. 13

14 14 Η έκθεση στον αμίαντο συνδέεται με τα εξής κλινικά προβλήματα : (α) την αμιάντωση (πνευμονική ίνωση) (β) τον βρογχογενή καρκίνο (γ) το διάχυτο κακοήθες μεσοθηλίωμα του υπεζωκότα και του περιτοναίου (δ) την υπεζωκοτική συλλογή υγρού και (ε) τις υπεζωκοτικές πλάκες 1. Αμιάντωση: Παθολογική ανατομική: Οι αλλοιώσεις εντοπίζονται κυρίως στους κάτω λοβούς, είναι διάχυτες και καλύπτονται από τον πεπαχυσμένο υπεζωκότα, ο οποίος συνέχετε με το θωρακικό τοίχωμα με συμφύσεις. Υπάρχει ουλώδης ρίκνωση του πνεύμονα, καταστροφή της αρχιτεκτονικής του βρογχικού δέντρου, σχηματισμός εμφυσηματικών φυσαλίδων και μακροσκοπική εμφάνιση πνεύμονα δίκην μελικηρήθρας. Αρχικά υπάρχει κυψελιδίτιδα και τελικά ίνωση. Ίνες αμιάντου ανευρίσκονται τόσο στις κυψελίδες όσο και στις ινωτικές βλάβες. Κλινικά ευρήματα: Η νόσος εμφανίζεται περίπου μετά από χρόνια συνεχούς εκθέσεως. Πάντως θεωρείται περισσότερο ασύνηθες να εκδηλωθεί η νόσος της αμιάντωσης σε κάποιον που έχει εργασθεί λιγότερο από 20 έτη σε αμίαντο. Η αμιάντωση ως νόσος, μπορεί να εμφανισθεί και μετά τη διακοπή της εκθέσεως σε αμίαντο. Όταν εμφανιστούν τα συμπτώματα σημαίνει ότι η νόσος έχει προχωρήσει πολύ. Τα κυριότερα αρχικά συμπτώματα, είναι δύσπνοια στην κόπωση και ξηρός βήχας ενώ αργότερα εμφανίζονται αδυναμία, κυάνωση, απώλεια βάρους, πληκτροδακτυλία (43% των περιπτώσεων). Ο ασθενής καταλήγει τελικά σε χρόνια πνευμονική καρδία και αναπνευστική ανεπάρκεια που τον οδηγεί στο θάνατο. Ακτινολογικά ευρήματα: Εφαρμόζεται η ακτινολογική κατάταξη του ILO-1980 (Διεθνές γραφείο εργασίας). Τα ευρήματα είναι αυτά της Πνευμονικής Ίνωσης κυρίως στα κατώτερα 2/3 των πνευμονικών πεδίων. Είναι συχνή η ανεύρεση υπεζωκοτικών πλακών αποτιτανωμένων. Διάγνωση: Το ιστορικό έκθεσης στον αμίαντο, τα κλινοακτινολογικά ευρήματα, ανεύρεση στο βρογχοκυψελιδικό έκπλυμα ινών αμιάντου (όχι σταθερό εύρημα), η βιοψία πνεύμονα (διαβρογχική λήψη ή θωρακοτομομή) Θεραπεία-Πρόγνωση: Ο εργαζόμενος που εμφανίζει στον τακτικό ετήσιο έλεγχο στην ακτινογραφία θώρακα αρχόμενες αλλοιώσεις αμιάντωσης, θα πρέπει να απομακρύνεται από την εργασία του για διακοπή περαιτέρω έκθεσης. Αν καπνίζει θα πρέπει να διακόψει το κάπνισμα διότι η δράση με τον αμίαντο είναι πολλαπλασιαστική για βρογχογενή καρκίνο. Στα αρχικά στάδια, είναι υποβοηθητική η χρήση κορτικοστεροειδών αλλά με αμφίβολα αποτελέσματα για τη διακοπή της πορείας της νόσου προς περαιτέρω ανάπτυξη πνευμονικής ίνωσης. Σε προχωρημένα στάδια, η θεραπεία είναι κυρίως ανακουφιστική με χορήγηση οξυγόνου και διουρητικών για βελτίωση της δύσπνοιας και της συμπτωματολογίας της Χρόνιας Πνευμονικής Καρδίας. Η πρόγνωση είναι πτωχή. 2. Βρογχογενές καρκίνωμα: Προκαλείται κυρίως από την έκθεση στην μορφή του χρυσολίτη. Έχει βρεθεί ότι οι περισσότεροι σε εκατοστιαία αναλογία είναι πάσχοντες από καρκίνο του πνεύμονα μεταξύ εκείνων που πάσχουν από αμιάντωση, παρά στο γενικό πληθυσμό. Επίσης ακόμα και αν δεν υπάρχει αμιάντωση, η συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα στους εργαζομένους στον αμίαντο είναι μεγαλύτερη από εκείνη του γενικού πληθυσμού. Επίσης η σχέση του καπνίσματος και έκθεσης στον αμίαντο, σχετικά με την πρόκληση βρογχογενούς καρκίνου, είναι απόλυτα τεκμηριωμένη. Η δράση του καπνίσματος, δεν είναι απλώς συνεργική, αλλά πολλαπλασιαστική. Είναι δυνατό να εμφανιστούν όλοι οι ιστο-

15 λογικοί τύποι καρκίνου του πνεύμονα αλλά ορισμένες μελέτες, δείχνουν μια μικρή υπεροχή του αδενοκαρκινώματος. 3. Κακοήθες Μεσοθηλίωμα: Θεωρείται σαν ελάχιστος χρόνος έκθεσης σε υψηλές πυκνότητες αμιάντου για την εμφάνιση της νόσου, ο χρόνος των 6 μηνών. Η λανθάνουσα περίοδος μεταξύ της πρώτης έκθεσης στον αμίαντο και της εμφάνισης του μεσοθηλιώματος, είναι συνήθως χρόνια. Η συχνότητα είναι ανάλογη της διάρκειας και της σοβαρότητας της έκθεσης. Αλλά και άτομα με χαμηλή και διαλείπουσα έκθεση στην κόνη του αμιάντου, (π.χ. οι γυναίκες που καθαρίζουν τα ρούχα των ανδρών τους που εργάζονται στην εξόρυξη αμιάντου) παρουσιάζουν κακοήθες μεσοθηλίωμα. Παθολογική ανατομία: Διακρίνονται σε επιθηλιακά, σαρκωματοειδή και μικτά. Ίνες αμιάντου συνήθως δεν ανευρίσκονται Κλινική εικόνα: Ο ασθενής εμφανίζει συνήθως, θωρακικό πόνο και δύσπνοια. Περισσότεροι από το 50% των ασθενών, εμφανίζουν μεγάλη υπεζωκοτική συλλογή. Δυνατόν να υπάρχουν συνοδός πυρετός, απώλεια βάρους, εφιδρώσεις και ξηρός επώδυνος βήχας. Ενδοθωρακική επέκταση συχνά δίνει συμπτώματα λόγω καρδιακού επιπωματισμού, απόφραξης οισοφάγου, άνω κοίλης φλέβας, προσβολής μεσοπλεύριων νεύρων και σπονδυλικής στήλης. Προσβάλλονται επιχώριοι λεμφαδένες καθώς απομακρυσμένα όργανα. Θεραπεία-πρόγνωση: Η πρόγνωση είναι κακή και ο χρόνος επιβίωσης είναι 1-2 χρόνια από τη διάγνωση. Έχουν δοκιμασθεί διάφορα είδη θεραπείας, χωρίς όμως κανένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα, τουλάχιστον ως προς την αύξηση του χρόνου επιβίωσης των ασθενών. Σήμερα εφαρμόζεται κυρίως ανακουφιστική θεραπεία. 4. Υπεζοκωτική συλλογή: Όταν η υπεζωκοτική συλλογή δεν μπορεί να αποδοθεί σε άλλη αιτία και το άτομο που την εμφανίζει έχει ιστορικό βραχείας ή μακράς εκθέσεως σε αμίαντο (τόσο στο παρόν όσο και στο παρελθόν), αποδίδεται στην έκθεση του ατόμου στον αμίαντο. Η συχνότητα της πλευρίτιδας από έκθεση σε αμίαντο είναι περίπου 3% και σχετίζεται με τη διάρκεια της έκθεσης στον αμίαντο. Η πλευριτική συλλογή υγρού μπορεί να αναπτυχθεί στα 5 πρώτα χρόνια της έκθεσης στον αμίαντο, αλλά συνήθως η πλευρίτιδα αναπτύσσεται στα 20 χρόνια από την έκθεση. Οι περισσότεροι ασθενείς είναι ασυμπτωματικοί ή έχουν ήπια συμπτώματα. Το υγρό είναι εξίδρωμα χωρίς ειδικό κυτταρικό τύπο, διαυγές ή αιμορραγικό. Το υγρό είναι δυνατόν να εξαφανίζεται και να υποτροπιάζει. Η θεραπεία είναι συμπτωματική και η παρακολούθηση μακροχρόνια. 5. Υπεζωκοτικές πλάκες: Είναι καλοήθεις ινώδεις αλλοιώσεις του περίτονου υπεζωκότα. Είναι συνήθως αμφοτερόπλευρες, είναι δυνατόν να αποτιτανωθούν και καταλαμβάνουν περιοχές κατά μήκος των πλευρών. Μπορεί να υπάρχουν και επί απουσίας αμιαντώσεις αλλά η αποτιτάνωση τους προϋποθέτει πάντοτε την πνευμονική αμιάντωση. Δεν έχει αποδειχθεί συσχετισμός των πλακών με το κακοήθες μεσοθηλίωμα, αλλά αυτοί που παρουσιάζουν τις πλάκες αναφέρεται ότι διατρέχουν διπλάσιο κίνδυνο για καρκίνο του πνεύμονα. Ο περιορισμός ή η απαγόρευση της χρησιμοποίησης του αμιάντου, αποτελούν το καλύτερο προληπτικό μέτρο. Σε πολλές δυτικές χώρες από τις αρχές της δεκαετίας του 1970, έχει περιορισθεί η χρήση το κροκιδολίτη (κυανού αμιάντου) και το 1980 η χρήση του αμοσίτη (καφέ αμιάντου). Η εμφάνιση καρκίνου του πνεύμονα θεωρείται ότι σχετίζεται με το βαθμό και τη διάρκεια εκθέσεως σε κόνεις αμιάντου και με το κάπνισμα και έτσι τα προληπτικά μέτρα πρέπει να στοχεύουν προς τις δύο αυτές κατευθύνσεις. Επίσης οι εργαζόμενοι πρέπει να φέρουν ειδικές προστατευτικές μάσκες και ειδικά ενδύματα στους χώρους εργασίας. Οι χώροι εργασίας πρέπει να αερίζονται με ειδικά συστήματα τεχνητού αερισμού και 15

16 συνεχούς διακίνησης και αλλαγής του αέρα. Αν και ο αμίαντος αποτελεί πολύτιμο και εν πολλοίς αναντικατάστατο υλικό, μερικές χώρες που σέβονται και εκτιμούν περισσότερο την υγεία και τη ζωή των πολιτών τους, έχουν απαγορεύσει τελείως τη χρήση υλικών αμιάντου. Στην Κύπρο το μεταλλείο αμιάντου βρίσκεται στην οροσειρά του Τροόδους και λειτούργησε κατά την περίοδο Η Κύπρος θεωρείται ως μια από τις πρώτες πηγές αμιάντου και μέχρι πρόσφατα ήταν ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς χρυσοτιλικού αμιάντου στην Ευρώπη. Η πρώτη άδεια μετάλλευσης της Κύπρο, υπογράφτηκε το 1904 στην περιοχή αυτή και περιέλαβε 600 εκτάρια γης μέσα στο κρατικό δάσος του Τροόδους. Αναφέρεται ότι κατά τη δεκαετία του 1930, ο αριθμός των εργαζομένων στο μεταλλείο, ξεπερνούσε τις Γύρω από το μεταλλείο είχε δημιουργηθεί μια ολόκληρη κωμόπολη από ανθρώπους που ζούσαν σε κατοικίες ή πρόχειρα καταλύματα. Η ετήσια παραγωγή αμιάντου κυμαινόταν από μέχρι Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αποφασίσει την πλήρη κατάργηση της εξόρυξης, επεξεργασίας, παραγωγής και χρήσης των υλικών που περιέχουν αμίαντο σε όλη την επικράτεια της, με χρονικό ορίζοντα το Όλες οι χώρες έχουν ήδη εφαρμόσει την οδηγία αυτή, εκτός από την Ελλάδα και την Πορτογαλία. Πίνακας 1 Επαγγέλματα με κίνδυνο έκθεσης στον αμίαντο Οικοδομικές εργασίες (Τσιμέντο) Θερμική μόνωση Ναυπηγεία (μονώσεις πλοίων) Κατασκευή φρένων Μηχανές πλοίων Κατασκευή προστατευτικών προσωπίδων Μεταλλεία Κατασκευή Σωληνώσεων Κατασκευή ηλεκτρικών γραμμών Σιδηρόδρομοι (κατασκευή) Εργασίες κατεδάφισης Κατασκευή και επιδιόρθωση συσκευών που περιέχουν αμίαντο Ίνες Αμιάντου 16

17

18 Σύγχρονη προσέγγιση στο σχεδιασμό φαρμακομορίων για την αντιμετώπιση της γεροντικής άνοιας και άλλων νευροεκφυλιστικών καταστάσεων Π. ΚΟΥΡΟΥΝΑΚΗΣ, Χ. ΔΟΥΛΓΚΕΡΗΣ, Ι. ΣΙΣΚΟΥ, Κ. ΤΣΙΑΚΙΤΖΗΣ, Δ. ΓΑΛΑΝΑΚΗΣ, Α.Π. ΚΟΥΡΟΥΝΑΚΗ, Ε.Α. ΡΕΚΚΑ 18 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η νόσος του Alzheimer, η γεροντική άνοια και άλλες συγγενείς νευροεκφυλιστικές νόσοι (άνοια αγγειακής αιτιολογίας ή από κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις), αποτελούν σοβαρότατες καταστάσεις συνεχώς αυξανόμενες στον ανεπτυγμένο κόσμο με μεγάλες οικογενειακές, κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις. Μετά τα καρδιαγγειακά και τον καρκίνο κατέχουν την πρώτη θέση από άποψη οικονομικής επιβάρυνσης. Η ανάπτυξη αποτελεσματικών φαρμακομορίων για την αντιμετώπιση των καταστάσεων αυτών αποτελεί σήμερα έρευνα αιχμής. Στην εργασία αυτή εφαρμόζονται μέθοδοι ορθολογικού σχεδιασμού φαρμάκων. Σχεδιάσαμε και συνθέσαμε σειρά πρωτότυπων φαρμακομορίων τα οποία παρουσιάζουν δομή που να εμπεριέχει χαρακτηριστικά περισσότερων φαρμακοφόρων ώστε να εξασφαλίζουν ιδιότητες αντιοξειδωτικές, αντιφλεγμονώδεις (αλλά ατοξικές για το γαστρεντερικό σύστημα). Ταυτόχρονα οι ενώσεις σχεδιάστηκαν έτσι ώστε να παρουσιάζουν φυσικοχημικές ιδιότητες [clοgp, logp G-C, ΔGΟ κενό, ΔGΟ w, ΔG Ο sol, logbb, C br /C bl ] ικανές να εξασφαλίζουν ευχερή πρόσβαση στον εγκέφαλο. Ο σχεδιασμός με βάση την παθοβιοχημεία της νόσου και τους θεωρητικούς υπολογισμούς οδήγησε σε ενώσεις που παρουσιάζουν σε πολύ σημαντικό βαθμό τις αναμενόμενες ιδιότητες. Αυτό δείχνει ότι ο δρόμος που ακολουθήθηκε είναι σωστός και εφόσον συνεχισθεί υπάρχει μεγάλη πιθανότητα ανεύρεσης πρωτότυπων οδηγών ενώσεων για την αντιμετώπιση σοβαρότατων νευροεκφυλιστικών νόσων ουσιωδώς ανιάτων. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΚΑΙ ΝΕΥΡΩΝΙΚΗ ΕΚΦΥΛΙΣΗ Εισαγωγή Ο στόχος της φαρμακοχημείας, του χημικά προσανατολισμένου κλάδου της φαρμακευτικής, είναι η ανακάλυψη καλύτερων ή νέων φαρμακομορίων για ανίατες νόσους. Το σύνολο των σύγχρονων προσεγγίσεων στον σχεδιασμό-ανάπτυξη φαρμάκων που εξασφαλίζουν με αυξημένη πιθανότητα τα σχεδιαζόμενα μόρια να κατέχουν την επιθυμητή βιολογική δράση, αποτελεί τον «ορθολογικό σχεδιασμό φαρμακομορίων». Μια από τις προσεγγίσεις αυτές είναι η ανακάλυψη φαρμακομορίων με βάση τη μελέτη της παθοβιοχημείας της νόσου. Στην εργασία αυτή αναπτύσσεται η παραπάνω προσέγγιση με σκοπό το σχεδιασμό φαρμάκων για την αντιμετώπιση νευροεκφυλιστικών καταστάσεων όπως η νόσος του Alzheimer, η γεροντική άνοια καθώς και άλλες παρόμοιες άνοιες από κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, ισχαιμία-επαναιμάτωση, (SDAT) 1. Η νόσος του Alzheimer χαρακτηρίζεται από διαταραχές της συμπεριφοράς, σταδιακή έκπτωση γνωσιακών λειτουργειών (μνήμη, μάθηση,...), αδυναμία εκτέλεσης απλών δραστηριοτήτων. Στο δυτικό κόσμο η SDAT θεωρείται μία από τις σπουδαιότερες παθολογικές καταστάσεις. Επιπλέον του δράματος που ζουν οι ίδιοι οι πάσχοντες, η νόσος θεωρείται κοινωνικό και οικονομικό πρόβλημα πρώτης προτεραιότητας των οικογενειών των πασχόντων καθώς και της

19 πολιτείας. Η SDAT προσβάλλει περίπου το 25% των ατόμων ηλικίας 75 ετών, περίπου 50% των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας των 85 ετών, ενώ τέσσερα εκατομύρια αμερικανών υποφέρουν απο την ασθένεια. Υπολογίζεται ότι το άμεσο και έμμεσο κόστος της νόσου ανήλθε το 1987 στο ποσό των $60 δισεκατομμυρίων. Συμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας (Eurostat), κατά τα επόμενα 30 χρόνια, ο αριθμός των ατόμων ηλικίας άνω των 60 ετών στις χώρες της Ε.Ε θα διπλασιαστεί. Συνάγεται ότι η Ευρώπη θα διαθέτει 37 εκατομμύρια «ογδοντάρηδες» μέχρι το Κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις και εγκεφαλικά επεισόδια οδηγούν τελικά σε νευρωνική εκφύλιση με συμπτώματα παρόμοια της SDAT. Για την Ελλάδα η κατάσταση εμφανίζεται ακόμη πιο ζοφερή αν λαβει κανείς υπόψιν ότι λαμβάνουν χώρα περίπου τροχαία ατυχήματα εβδομαδιαίως, εκ των οποίων περίπου 50 περιλαμβάνουν τραυματισμούς με κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις. Τα παραπάνω στοιχεία γίνονται ακόμη πιο σοβαρά από το γεγονός ότι η συμμετοχή των νέων ατόμων παραγωγικής και αναπαραγωγικής ηλικίας στα ατυχήματα αυτά είναι πολύ μεγάλη. Σημαντικές παθοβιοχημικές αλλαγές που συμβαίνουν στον εγκέφαλο κατά τη SDAT 1) Εμφάνιση νευροϊνωδών κόμβων (NFT): ενδοκυτταρικά, περιεστραμένα ζεύγη ανωμάλως πολυφωσφορυλιωμένης τουμπουλίνης (τ-πρωτεΐνη). 2) Εμφάνιση αμυλοειδών πλακών: εξωκυτταρικά απαντώμενοι σχηματισμοί, προερχόμενοι από πεπτίδιο (Αβ) 42 αμινοξέων, το οποίο προκύπτει από τη δράση πεπτιδασών (εκ των οποίων η μια δρα ενδομεμβρανικά) επί διαμεμβρανικής πρωτεΐνης (ΑΡΡ). Το Αβ όταν φτάσει μια κρίσιμη συγκέντρωση, παρουσία ποικίλων παραγόντων, κατακρημνίζεται σχηματίζοντας τις αμυλοειδείς πλάκες μέσω παραγωγής και συμμετοχής ελευθέρων ριζών. Δημιουργία ελευθέρων ριζών και οξειδωτικού stress συμμετέχουν στους σχηματισμούς αυτούς. 3) Νευρομεταβιβαστές Νοραδρεναλίνη: ελάττωση (ιππόκαμποςσυνειρμική μνήμη). Σεροτονίνη: ελάττωση (Gyrus cinguli). Διεγερτικά αμινοξέα: αύξηση. Aκετυλοχολίνη (ACh): ελάττωση (ιππόκαμπος, μετωπιαίος φλοιός). Αντιχολινεργικά επιδεινώνουν την κατάσταση. Χολινεργικά, αναστολείς AChE βελτιώνουν την κατάσταση παροδικά. 4) Σωματοστατίνη, ουσία Ρ, Παράγων ανάπτυξης νευρώνων (NGF): ελάττωση. Ιδιαίτερη μνεία απαιτείται για την ACh η οποία είναι δυνατόν να ελαττωθεί μέχρι και 90% κυρίως λόγω της ελάττωσης της ακετυλοτρανσφεράσης της χολίνης (ChAT). 5) Oξειδωτικό stress-αυξημένα προϊόντα οξείδωσης στον εγκέφαλο: Oξείδωση λιπιδίων, οξειδωμένες πρωτεΐνες, βλάβη στο DNA, πτώση αντιοξειδωτικών παραγόντων στον εγκέφαλο (GSH, α-τοκοφερόλη), άνοδος της ΜΑΟ-Β [1]. 6) Εγκαθίδρυση φλεγμονής στον εγκέφαλο. - H φλεγμονή είναι κοινή παθογενετική οδός για το σχηματισμό πολλών βλαβών κατά την SDAT και ευρημάτων που συναντώνται σε αυτήν (Αβ-πλάκες, NFT κλπ). - Φλεγμονή εμφανίζεται στον εγκέφαλο κατά την SDAT. Χυμικοί και κυτταρικοί παράγοντες συντελούν σε διαδικασίες ελευθέρων ριζών-οξειδωτικού stress. - Aβ: ενεργοποιεί το συμπλήρωμα από οδούς ανεξάρτητες του αντιγόνου, αντίδραση που προκαλεί νευρωνική τοξικότητα, κυτταρική λύση και περαιτέρω φλεγμονή [2]. Ακολουθεί εγκατάσταση φαύλου κύκλου. 7) Σημειώνουμε ακόμη την ισχυρή εμπλοκή της υπερχοληστερολαιμίας αθηρωμάτωσης και παρεμπόδιση της επαρκούς αιμάτωσης του ΚΝΣ. Η LDL φαίνεται να έχει και αμεσότερη εμπλοκή στη SDAT μέσω της ApoE. 19

20 8) Κατά την SDAΤ έχουμε από μέτρια έως πολύ εκτεταμένη απώλεια νευρώνων (κυρίως χολινεργικών) πιθανότατα μέσω μηχανισμών απόπτωσης η οποία επάγεται και από οξειδωτικό stress. Προσέγγιση στο σχεδιασμό πρωτότυπων φαρμακομορίων για τη SDAT Oι σημαντικοί σταθμοί στην αντιμετώπιση της SDAT μέχρι σήμερα διαχρονικά έχουν ως ακολούθως, χωρίς καμμιά από τις προσεγγίσεις να παρουσιάζει έστω και μερικώς ικανοποιητικό αποτέλεσμα: Χρήση βιταμινών, χρήση αγγειοδιασταλτικών, χρήση πρόδρομών ΑCh (αποτέλεσμα απογοητευτικό), χρήση χολινεργικών ενώσεων και αναστολέων της χολινεστεράσης π.χ. φυσοστιγμίνη, τακρίνη (αποτέλεσμα επιεικώς μέτριο). Εξήγηση: έλλειψη εκλεκτικότητας στους υποδοχείς Μ για τις χολινεργικές ενώσεις και αυξημένη τοξικότητα και για τις δύο κατηγορίες ενώσεων, αν λάβει κανείς υπ όψιν ότι η νόσος απαιτεί μακρόχρονη θεραπεία. Η τελευταία προσέγγιση κατά την αποψή μας παρουσιάζει σοβαρά εγγενή και αξεπέραστα μειονεκτήματα: Έστω ότι βρίσκεται μια ένωση μή τοξική με τη βέλτιστη δυνατή κινητική (απορρόφηση, κατανομή, πρόσβαση στο ΚΝΣ) πλην της αρχικής φάσεως που θα παρουσιάζει κάποια βελτίωση η SDAT θα ήταν άχρηστη στα επόμενα στάδια, γιατί σ εκείνα παρατηρείται εκτός από την έλλειψη της ACh και εξαφάνιση των υποδοχέων της ACh. Η προσέγγισή μας είναι να εμποδίσουμε, να επιβραδύνουμε και να επιδιορθώσουμε τη νευρωνική εκφύλιση, αντιμετωπίζοντας όσα περισσότερα από τα προαναφερθέντα παθολογικά αίτια που εμπλέκονται στη SDAT, προ της εγκατάστασης προχωρημένης δυσλειτουργίας και εξαφάνισης των υποδοχέων της ACh. Δηλαδή να σχεδιάσουμε μόρια που θα παρουσιάζουν φαρμακοφόρο αντιφλεγμονώδη, επαγωγική για τον NGF και αντιοξειδωτική, και όλα αυτά επάνω σε δομή με γνωστή νοοτρόπο ιδιότητα. Η πρόκληση είναι δύσκολη γιατί δεν είναι δυνατόν ένα και μόνο μόριο να κατέχει την πλειάδα αυτών των δράσεων και ταυτόχρονα να παρουσιάζει τέτοιες φυσικοχημικές ιδιότητες ώστε και εύχερη πρόσβαση να έχει στο ΚΝΣ και ελαττωμένη τοξικότητα να παρουσιάζει στο γαστρεντερικό όταν μάλιστα έχει έναν ισχυρό μή στεροειδή αντιφλεγμονώδη χαρακτήρα. Έλεγχος επιτυχίας της προσέγγισης που προτάθηκε-αποτελέσματα Οι ενώσεις που σχεδιάστηκαν και συντέθηκαν, (Σχήμα 1) πρέπει να έχουν τις ακόλουθες επιμέρους ιδιότητες, ή τουλάχιστον αρκετές από αυτές: Σχήμα 1. Ενώσεις που σχεδιάστηκαν και συντέθηκαν 1) Αντιοξειδωτική δράση α) αναστολή της λιπιδικής υπεροξείδωσης φωσφολιπιδίων βιολογικών μεμβρανών (ηπατικά μικροσώματα, ομογενοποίημα εγκεφάλου). Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι δύο ενώσεις 1 και 2 παρουσιάζουν ισχυρή αντιοξειδωτική δράση ενώ οι άλλες δύο 3 και 4 ως αναμενόταν μικρή (Σχήμα 2). β) Ικανότητα δεύσμευσης της ελεύθερης ρίζας DPPH: Οι ενώσεις 1 και 2 αλληλεπέδρασαν ισχυρά με την επικεντρωμένη στο Ν ελεύθερη ρίζα DPPH, γεγονός που δεν παρατηρήθηκε με τις ενώσεις 3 και 4, όπως αναμενόταν (Σχήμα 3). 2) Αντιφλεγμονώδη δράση α) In vitro αναστολή της λιποξυγονάσης (Σχήμα 4). Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι 20