ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Transcript

1 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε το απόσπασμα: «Ἀπορίᾳ οὖν σχόμενος ὁ Προμηθεὺς κλοπῆς δίκη μετῆλθεν.» Μη ξέροντας λοιπόν ο Προμηθέας τι είδους σωτηρία να βρει για τον άνθρωπο, κλέβει την γνώση για τις τέχνες μαζί με τη φωτιά του Ηφαίστου και της Αθηνάς -γιατί ήταν αδύνατο να την αποκτήσει κανείς ή να την χρησιμοποιήσει χωρίς την φωτιά- κι έτσι τη δωρίζει στον άνθρωπο. Την σοφία λοιπόν σχετικά με τη ζωή κατ αυτόν τον τρόπο την απέκτησε ο άνθρωπος, την πολιτική όμως τέχνη δεν τη διέθετε γιατί αυτή βρισκόταν στο παλάτι του Δία. Και στον Προμηθέα δεν επιτρεπόταν πια να μπει στην ακρόπολη, την κατοικία του Δία -εκτός από αυτό, και οι φρουροί του Δία ήταν φοβεροί- μπαίνει λοιπόν κρυφά στο κοινό οίκημα της Αθηνάς και του Ηφαίστου, στο οποίο ασκούσαν με αγάπη τις τέχνες, και αφού έκλεψε την τέχνη που ασκείται με την φωτιά του Ηφαίστου και την άλλη της Αθηνάς, τις δίνει στον άνθρωπο και χάρη σε αυτό εξασφαλίζεται για τον άνθρωπο ευκολία για την ζωή του, ο Προμηθέας όμως στην συνέχεια, όπως λέγεται, δικάστηκε εξαιτίας του Επιμηθέα για κλοπή. Β1. Αφού σχολιάσετε την ετυμολογία του ονόματος «Ἐπιμηθεύς», να βρείτε πώς αυτή επιβεβαιώνεται στο ακόλουθο απόσπασμα: «Ἅτε δὴ οὖν οὐ πάνυ τι σοφὸς ὢν ὁ Ἐπιμηθεὺς τὸν δὲ ἄνθρωπον γυμνόν τε καὶ ἀνυπόδητον καὶ ἄστρωτον καὶ ἄοπλον». Ο Επιμηθέας ήταν, σύμφωνα με τη μυθολογία, αδελφός του Προμηθέα και γιος του Τιτάνα Ιαπετού. Το όνομά του είναι σύνθετο από τις λέξεις ἐπὶ + μῆδος (τά μήδεα = οι σκέψεις) /ρήμα:μήδομαι, φανερώνει δηλαδή αυτόν που σκέφτεται μετά την εκτέλεση μιας ενέργειας, τον αστόχαστο, τον απερίσκεπτο. Στον μύθο παρουσιάζεται λόγω της απρονοησίας του, αποτέλεσμα της πνευματικής του κατωτερότητας (οὐ πάνυ τι σοφὸς ὢν ὁ Ἐπιμηθεὺς) να εξαντλεί όλα τα εφόδια στα ζώα και να αφήνει τον άνθρωπο εντελώς αβοήθητο και ανυπεράσπιστο (τὸν δὲ ἄνθρωπον γυμνόν τε καὶ ἀνυπόδητον καὶ ἄστρωτον καὶ ἄοπλον). Για να τονιστεί μάλιστα η αδυναμία στην οποία είχε περιέλθει ο άνθρωπος λόγω των ενεργειών του χρησιμοποιείται το πολυσύνδετο σχήμα. Ενώ, δηλαδή, ο Επιμηθέας είχε δώσει όλα τα απαραίτητα εφόδια στα ζώα, στο τέλος της διανομής διαπίστωσε ότι βρισκόταν σε αδιέξοδο (ἠπόρει ὅ,τι χρήσαιτο), γιατί τα εφόδια εξαντλήθηκαν και ο άνθρωπος έμεινε «ἀκόσμητος», που σημαίνει ότι έχει τα λιγότερα φυσικά εφόδια για να επιβιώσει ως είδος στη φύση. Συνεπώς, η φυσική κατάσταση του ανθρώπου κατά το στάδιο σχηματισμού των ειδών Σελίδα 1 από 5

2 μπορεί να αποδοθεί με την έννοια της «ἀπορίας», δηλαδή της φυσικής αδυναμίας και συγχρόνως της ανάγκης για εξεύρεση τρόπων και μέσων αντιμετώπισής της. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο εξοπλισμός των ζώων ανατίθεται από τους θεούς στον Επιμηθέα και τον Προμηθέα, οι οποίοι έπειτα από εισήγηση του πρώτου θα προχωρήσουν σε εσφαλμένη κατανομή των αρμοδιοτήτων τους, όπως δηλώνουν τα ονόματά τους, αφού ο Επιμηθέας, που σκέφτεται εκ των υστέρων, αναλαμβάνει τη διανομή, ενώ ο προνοητικός Προμηθέας ορίζεται να επιθεωρήσει εκ των υστέρων το αποτέλεσμα. Η κατανομή αρμοδιοτήτων ανάμεσα στα δύο αδέρφια αποτελεί ένα εύρημα του μύθου για να ερμηνευθεί η υπεροχή του ανθρώπου απέναντι στα άλλα ζώα ως προς τις φυσικές καταβολές του, καθώς αποτέλεσμα της κατανομής θα είναι αφενός η παράλειψη του Επιμηθέα να εξοπλίσει το ανθρώπινο είδος και αφετέρου ο προνομιακός εξοπλισμός του από τον Προμηθέα με θεϊκά δώρα, τη φωτιά και τις τεχνικές γνώσεις. Β2. Να αναφέρετε ποιες ήταν οι ενέργειες του Προμηθέα όταν διαπίστωσε την δεινή θέση του ανθρώπου σε σύγκριση με τα υπόλοιπα έμβια όντα. Στη συνέχεια να αναλύσετε τις έννοιες «ἔντεχνος σοφία» και «ἔμπυρος τέχνη». Όταν ο Προμηθέας αναλαμβάνει να επιθεωρήσει το έργο του αδελφού του, αντιλαμβάνεται ότι ο άνθρωπος απέμεινε γυμνός και ξυπόλητος και χωρίς στρωσίδια και χωρίς όπλα («γυμνόν τε καὶ ἀνυπόδητον καὶ ἄστρωτον καὶ ἄοπλον»), ον χωρίς δυνατότητα αυτο-υπεράσπισης, τη στιγμή μάλιστα που πλησίαζε η καθορισμένη μέρα από τη μοίρα της εξόδου του προς το φως. Αποφασίζει, λοιπόν, να μπει κρυφά στο εργαστήρι της Αθηνάς και του Ηφαίστου και να κλέψει την «ἔντεχνον σοφίαν» και τη φωτιά που θα βοηθούσαν τον άνθρωπο στην επιβίωση και εξέλιξή του. Πιο συγκεκριμένα, το επίθετο «ἔντεχνος» υποδηλώνει αυτόν που είναι μέσα στα όρια της τέχνης, τον έμπειρο, τον επιδέξιο. Στη φράση «ἔντεχνος σοφία», η λέξη «σοφία» υποδηλώνει τη σοφία που εμπεριέχει την τέχνη, τη σοφία που συμπορεύεται με την τέχνη, τις τεχνικές γνώσεις. Αρχικά η έννοια της σοφίας έχει κυρίως να κάνει με τη δεξιότητα και την εμπειρία σε κάποια τέχνη, την αρχιτεκτονική, τη γλυπτική, τη μεταλλουργία, την ιατρική, κ.τ.λ. Ο προσδιορισμός «ἔντεχνος» επιτρέπει εδώ στον Πρωταγόρα να διευκρινίσει, επομένως, πως αυτού του είδους τη σοφία εννοεί και όχι αυτή που συνδέουμε με τη γνώση των επιστημών και τη φιλοσοφία. Κατανοούμε, λοιπόν, τον όρο ως τεχνογνωσία, η οποία συνδέεται με τις τεχνικές δεξιότητες και την κατασκευαστική ικανότητα του ανθρώπου. Από την άλλη, η φωτιά, η «ἔμπυρος τέχνη» είναι η πρακτική εφαρμογή των τεχνικών γνώσεων κυρίως με τη χρήση της φωτιάς (μεταλλοτεχνία). Ο Πρωταγόρας, λοιπόν, πρέπει να είχε στο μυαλό του αυτό που σήμερα ονομάζουμε τεχνολογία, μια τεχνολογία βέβαια προσαρμοσμένη στα μέσα και τις δυνατότητες της εποχής. Σελίδα 2 από 5

3 Κατά συνέπεια οι τεχνικές γνώσεις και δεξιότητες, με τις οποίες ο άνθρωπος ανέπτυξε τις διάφορες τέχνες, ανήκουν στον φυσικό εξοπλισμό του και είναι έμφυτες, όπως δείχνει το γεγονός πως δόθηκαν στον άνθρωπο κατά τη στιγμή της δημιουργίας του, πριν ακόμη εμφανιστεί στο φως. Σε αντίθεση με τις τεχνικές γνώσεις η πολιτική τέχνη δεν είναι έμφυτη στον άνθρωπο, γιατί δεν δόθηκε σ' αυτόν εξαρχής, αφού σύμφωνα με τον μύθο, ο Προμηθέας δεν μπόρεσε να την κλέψει, γιατί την κατείχε ο Δίας και φυλασσόταν από φοβερούς φρουρούς στην κατοικία του. Τέλος, η κλοπή των δώρων θεωρείται ευρηματική πράξη του Προμηθέα που υπαγορεύεται από την ίδια την αρχή της αναπλήρωσης στη φύση. Τα «δώρα» αναπληρώνουν τη φυσική αδυναμία του ανθρώπου και του επιτρέπουν να επινοεί τα προς το ζῆν και να εφαρμόζει πρακτικά τις επινοήσεις του. Β3. Λαμβάνοντας υπόψη το απόσπασμα του πρωτοτύπου κειμένου «Τὴν μὲν οὖν περὶ τὸν βίον σοφίαν ἄνθρωπος ταύτῃ ἔσχεν, τὴν δὲ πολιτικὴν οὐκ εἶχεν ἦν γὰρ παρὰ τῷ Διί.» και το μεταφρασμένο απόσπασμα που ακολουθεί, να παρουσιάσετε την άποψη του Σωκράτη για θέματα που αφορούν την τεχνογνωσία στην καθημερινή ζωή των Αθηναίων. Στο πρωτότυπο απόσπασμα, ο Πρωταγόρας καταλήγει σε ένα συμπέρασμα σχετικά με τον τρόπο (ταύτῃ) που οι άνθρωποι απέκτησαν τις απαραίτητες τεχνικές γνώσεις για την επιβίωση τους και τη δημιουργία του πολιτισμού. Οι γνώσεις αυτές δόθηκαν ως δώρο από τον Προμηθέα, σε αντιστάθμισμα της έλλειψης επαρκούς βιολογικού εξοπλισμού. Αποτελούν δηλαδή έμφυτα στοιχεία της ανθρώπινης φύσης. Αντίθετα, την πολιτική τέχνη που φυλασσόταν στο παλάτι του Δία, ο άνθρωπος δεν μπόρεσε να την αποκτήσει ε, γι αυτό και δεν χαρακτηρίζεται ως έμφυτη ιδιότητα του ανθρώπου. Στο μεταφρασμένο απόσπασμα, ο Σωκράτης περιγράφει τις απόψεις των Αθηναίων για θέματα που αφορούν συγκεκριμένη τεχνογνωσία. Αναφερόμενος στις λαϊκές συνελεύσεις επισημαίνει την πάγια αθηναϊκή πρακτική, να γίνεται αποδεκτή μόνο η άποψη του ειδικού στην εκάστοτε τέχνη. Έτσι, ανάλογα με το συγκεκριμένο, τεχνικής φύσεως ζήτημα, τη συμβουλή του προσφέρει ο γνώστης, αυτός δηλαδή που έχει λάβει την ανάλογη εκπαίδευση. Αντίθετα, αποδοκιμάζονται όσοι τολμούν να μιλήσουν χωρίς να κατέχουν την εξειδικευμένη τεχνογνωσία. Οι αντιδράσεις αυτές δικαιολογούνται, αφού οι επιμέρους τέχνες θεωρούνται διδακτές και αναγνωρίζεται η ύπαρξη ειδικών σε αυτά τα θέματα. Και αυτό το γεγονός δικαιολογείται μέσα στα πλαίσια του μύθου, αφού ο Προμηθέας με το δώρο που χορήγησε στους ανθρώπους φρόντισε όχι μόνο για την επιβίωσή τους, αλλά και τη δημιουργία του καταμερισμού της εργασίας. Ο άνθρωπος δηλαδή αποκτά συγκεκριμένες τεχνικές γνώσεις που τον καθιστούν απαραίτητο για τη εύρυθμη και σωστή λειτουργία μιας πόλης, όπως υποστηρίζει εδώ και ο Σωκράτης. Σελίδα 3 από 5

4 Β.4. Η αμφισβήτηση ως φιλοσοφική έννοια απασχόλησε τόσο τον Σωκράτη όσο και τους σοφιστές. Ποια σημασία έδιναν σ αυτήν οι σοφιστές και ποια ο Σωκράτης; Σχολικό βιβλίο σελίδα 35: «Ο Σωκράτης δεν ήταν άθεος.που δεν εξαρτάται από τον άνθρωπο». Β.5. Να βρείτε μία λέξη του αρχαίου κειμένου με την οποία έχει ετυμολογική συγγένεια καθεμία από τις ακόλουθες λέξεις της νέας ελληνικής: προσιτός: ἔρχεται έλλειμμα: λοιπὸν σύνδεσμος: ἀνυπόδητον δωρεά: δίδωσιν γήπεδο: γῆς αστυνόμος: νομήν ζωφόρος: ζῷα αυτόπτης: ὁρᾷ σχεδόν: ἔχοντα εμπρηστής: πυρὸς ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Γ1. Να μεταφράσετε το κείμενο που σας δίνεται. Πριν όμως ανεβούν στο βήμα οι μάρτυρες θέλω να σας πω λίγα λόγια. Δεν αγνοείτε βέβαια, άνδρες, ούτε τις προετοιμασίες των δικαζομένων ούτε τις εικασίες αυτών που προσπαθούν να σώσουν (τους κατηγορουμένους) με παρακλήσεις αλλά γνωρίζετε πολύ καλά ότι για χρήματα και για εξασφάλιση ευγνωμοσύνης πολλοί από τους μάρτυρες πείσθηκαν ή να μη θυμούνται ή να μην έλθουν ή (κάποια) άλλη πρόφαση να βρουν. Να έχετε λοιπόν την αξίωση να ανεβαίνουν στο βήμα οι μάρτυρες και να μη διστάζουν ούτε να ενδιαφέρονται περισσότερο για τη δική σας εύνοια (θεωρούν περισσότερο σπουδαία τη δική σας εύνοια) και της πόλης αλλά να προσφέρουν στην πατρίδα τα αληθινά και τα δίκαια ούτε να εγκαταλείπουν αυτή τη θέση και να μη μιμούνται το Λεωκράτη αλλιώς, αφού πάρουν στα χέρια τους τα ιερά σύμφωνα με το νόμο, να αρνηθούν με όρκο (ότι γνωρίζουν).αν όμως ούτε το ένα ούτε το άλλο απ αυτά κάνουν, (τότε) θα τους καλέσουμε στο δικαστήριο για χάρη δική σας και των νόμων. Κατάθεσε τις μαρτυρίες. Σελίδα 4 από 5

5 Γ2α) Να σχηματίσετε τους τύπους που ζητούνται: βραχέα: τον ίδιο τύπο στο συγκριτικό και υπερθετικό βαθμό: βραχύτερα, βραχύτατα πολλοὶ: αιτιατική ενικού στο συγκριτικό βαθμό στο ίδιο γένος: πλείονα / πλείω τὰς δεήσεις, τὰς χάριτας: αιτιατική ενικού: τήν δέησιν, τήν χάριν τὴν τάξιν ταύτην: τη γενική πληθυντικού: τῶν τάξεων τούτων β) Να σχηματίσετε τους τύπους που ζητούνται για καθένα από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους: ἀναβαίνειν: τον ίδιο τύπο στον αόριστο και στον παρακείμενο στην ίδια φωνή: ἀναβῆναι, ἀναβεβηκέναι ἐπείσθησαν: το γ ενικό οριστικής και υποτακτικής ενεστώτα στην ίδια φωνή: πείθεται, πείθηται ἐλθεῖν: το β ενικό και πληθυντικό προστακτικής αορίστου β στην ίδια φωνή: ἐλθέ, ἔλθετε ποιεῖσθαι: το γ πληθυντικό οριστικής ενεστώτα και παρατατικού στην ίδια φωνή: ποιοῦνται, ἐποιοῦντο λαβόντας: το απαρέμφατο ενεστώτα και αορίστου β στην ίδια φωνή: λαμβάνειν, λαβεῖν λέγε: τον ίδιο τύπο στις υπόλοιπες εγκλίσεις του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή: λέγεις, λέγῃς, λέγοις Γ3. ὅτι χρημάτων ἕνεκα καὶ χάριτος πολλοὶ ἐπείσθησαν τῶν μαρτύρων ἢ ἀμνημονεῖν ἢ μὴ ἐλθεῖν ἢ ἑτέραν πρόφασιν εὑρεῖν: α) να αναγνωρίσετε το είδος της παραπάνω δευτερεύουσας πρότασης και να βρείτε τη συντακτική της λειτουργία. β) Να αναγνωρίσετε το συντακτικό ρόλο των υπογραμμισμένων τύπων που υπάρχουν σ αυτήν. α) Δευτερεύουσα, ονοματική, ειδική πρόταση που λειτουργεί συντακτικά ως αντικείμενο στο ρήμα ἐπίστασθε. β) τῶν μαρτύρων: γενική διαιρετική στο πολλοί ἑτέραν: επιθετικός προσδιορισμός στο πρόφασιν γ) οὐ(κ) ἀγνοεῖτε, εὑρεῖν, ἀποδιδόναι, μιμεῖσθαι, ποιῶσιν: να βρείτε τα αντικείμενα των παραπάνω ρηματικών τύπων. οὐ(κ) ἀγνοεῖτε: τὰς παρασκευάς, τὰς δεήσεις εὑρεῖν: πρόφασιν ἀποδιδόναι:τῇ πατρίδι (έμμεσο αντικείμενο), τἀληθῆ καὶ τὰ δίκαια (άμεσα αντικείμενα - σύστοιχα) μιμεῖσθαι: Λεωκράτην ποιῶσιν: μηδέτερον Σελίδα 5 από 5