ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2018) 170 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ σχετικά με την ενδιάμεση αξιολόγηση της εφαρμογής του προγράμματος «Ευρώπη για τους πολίτες» {SWD(2018) 86 final} EL EL

2 ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ σχετικά με την ενδιάμεση αξιολόγηση της εφαρμογής του προγράμματος «Ευρώπη για τους πολίτες» Στην ομιλία του το 2017 για την κατάσταση της Ένωσης, ο πρόεδρος Juncker υπογράμμισε την ανάγκη να εμπλακεί περισσότερο η κοινωνία των πολιτών σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο στις εργασίες για το μέλλον της Ευρώπης. Το πρόγραμμα «Ευρώπη για τους πολίτες» είναι ένα από τα εργαλεία που ενθαρρύνουν τη συμμετοχή των Ευρωπαίων πολιτών στο ευρωπαϊκό εγχείρημα, την καλλιέργεια ουσιαστικού ενδιαφέροντος για την Ευρωπαϊκή Ένωση και την ταύτιση με αυτή. Στην παρούσα έκθεση παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της ενδιάμεσης αξιολόγησης του προγράμματος «Ευρώπη για τους πολίτες» και εξετάζονται οι ποιοτικές και ποσοτικές πτυχές της εφαρμογής του προγράμματος, όπως απαιτείται σύμφωνα με το άρθρο 15 παράγραφος 4 στοιχείο α) του κανονισμού αριθ. 390/2014 του Συμβουλίου της 14ης Απριλίου Η έκθεση βασίζεται στα πορίσματα μιας εξωτερικής ενδιάμεσης αξιολόγησης 2 και ενός εγγράφου εργασίας που καταρτίστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 3 καθώς και στην έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του Μαρτίου 2017 σχετικά με την εφαρμογή του προγράμματος 4 και σε δημόσια διαβούλευση που πραγματοποιήθηκε από την Επιτροπή μεταξύ Ιανουαρίου και Απριλίου ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟ Το τρέχον πρόγραμμα «Ευρώπη για τους πολίτες» θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 390/2014 του Συμβουλίου. Στον κανονισμό ορίζεται ότι οι γενικοί στόχοι του προγράμματος είναι: να συμβάλει στην κατανόηση των πολιτών όσον αφορά την ΕΕ, την ιστορία και την πολυμορφία της, και να προαγάγει την ευρωπαϊκή ιθαγένεια και να βελτιώσει τις συνθήκες συμμετοχής των πολιτών στις δημοκρατικές διαδικασίες και στα κοινά σε επίπεδο ΕΕ. Οι ειδικοί στόχοι του προγράμματος είναι οι εξής: Κανονισμός (EE) αριθ. 390/2014 του Συμβουλίου, της 14ης Απριλίου 2014, για τη θέσπιση του προγράμματος «Ευρώπη για τους πολίτες» για την περίοδο , ΕΕ L 115 της Mid-term evaluation of the Europe for Citizens Programme (Ενδιάμεση αξιολόγηση του προγράμματος «Ευρώπη για τους πολίτες»), Deloitte and Coffey International, Ιούλιος Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που συνοδεύει την έκθεση σχετικά με την ενδιάμεση αξιολόγηση της εφαρμογής του προγράμματος «Ευρώπη για τους πολίτες» Έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 390/2014, της 14ης Απριλίου 2014, για τη θέσπιση του προγράμματος «Ευρώπη για τους πολίτες» (2015/2329(INI)). Βλ.: 2

3 ενίσχυση της ευαισθητοποίησης σχετικά με τη μνήμη, την κοινή ιστορία και τις κοινές αξίες και τον σκοπό της ΕΕ ήτοι να προάγει την ειρήνη, τις αξίες της και την ευημερία των λαών της, μέσα από τη διέγερση του διαλόγου, του προβληματισμού και της ανάπτυξης δικτύων και ενθάρρυνση της συμμετοχής των πολιτών στις δημοκρατικές διαδικασίες και στα κοινά σε επίπεδο ΕΕ, μέσα από την ενίσχυση της κατανόησης των πολιτών όσον αφορά τις διαδικασίες χάραξης πολιτικής της ΕΕ και την προώθηση ευκαιριών για κοινωνική και διαπολιτισμική δέσμευση και εθελοντισμό σε επίπεδο ΕΕ. Το πρόγραμμα εφαρμόζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με τη στήριξη του Εκτελεστικού Οργανισμού Εκπαίδευσης, Οπτικοακουστικών Θεμάτων και Πολιτισμού (EACEA). 2. ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Το πρόγραμμα στηρίζει ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων και οργανώσεων που προωθούν σε ολόκληρη την Ευρώπη την ενεργό συμμετοχή των ευρωπαίων πολιτών στα κοινά. Τα δύο σκέλη του προγράμματος Ευρωπαϊκή μνήμη και συμμετοχή στις δημοκρατικές διαδικασίες και στα κοινά συμπληρώνονται από ένα οριζόντιο μέτρο (οριζόντια δράση: αξιοποίηση) για την ανάλυση, τη διάδοση και τη χρήση των αποτελεσμάτων των σχεδίων. Όπως προβλέπεται στον κανονισμό, το πρόγραμμα χρησιμοποιεί επιχορηγήσεις δράσεων για τη στήριξη σχεδίων και από τα δύο σκέλη, καθώς και επιχορηγήσεις λειτουργίας για τη στήριξη οργανώσεων που εργάζονται στο πλαίσιο των στόχων του προγράμματος Τα σκέλη του προγράμματος Σκέλος 1: Ευρωπαϊκή μνήμη Το σκέλος αυτό στηρίζει δραστηριότητες με τις οποίες ενθαρρύνεται ο προβληματισμός σχετικά με την ευρωπαϊκή πολιτιστική πολυμορφία και τις κοινές αξίες της ΕΕ υπό την ευρύτερη δυνατή έννοια. Στόχος του είναι η χρηματοδότηση σχεδίων που απηχούν τα αίτια των απολυταρχικών καθεστώτων στη σύγχρονη ιστορία της Ευρώπης και τιμούν τη μνήμη των θυμάτων των εγκληματικών πράξεων των καθεστώτων αυτών. Επίσης στηρίζει δραστηριότητες που συνδέονται με άλλα καθοριστικά ορόσημα και σημεία αναφοράς της πρόσφατης ευρωπαϊκής ιστορίας. Δίδεται ιδιαίτερη προτεραιότητα σε σχέδια που ενθαρρύνουν την ανεκτικότητα, την αμοιβαία κατανόηση, τον διαπολιτισμικό διάλογο και τη συμφιλίωση ως μέσα υπέρβασης του παρελθόντος και οικοδόμησης του μέλλοντος, με έμφαση στην προσέγγιση των νεότερων γενεών. Σκέλος 2: Συμμετοχή στις δημοκρατικές διαδικασίες και στα κοινά Το σκέλος αυτό στηρίζει δραστηριότητες που αφορούν τη συμμετοχή στα κοινά, με ιδιαίτερη έμφαση σε δραστηριότητες που συνδέονται άμεσα με πολιτικές της ΕΕ. Παρέχεται στήριξη με σκοπό την αύξηση της συμμετοχής στη διαμόρφωση του πολιτικού θεματολογίου της ΕΕ σε τομείς που συνδέονται με τους στόχους του προγράμματος. Το σκέλος αυτό καλύπτει επίσης σχέδια και πρωτοβουλίες που δημιουργούν ευκαιρίες για αμοιβαία κατανόηση, διαπολιτισμική μάθηση, αλληλεγγύη, συμμετοχή στα κοινά και εθελοντισμό σε επίπεδο ΕΕ. Στο πλαίσιο του σκέλους 2 στηρίζονται τα ακόλουθα είδη δραστηριοτήτων: 3

4 - Αδελφοποίηση πόλεων: Το μέτρο αυτό στηρίζει σχέδια στα οποία συμμετέχει ευρύ φάσμα πολιτών από αδελφοποιημένες πόλεις με σκοπό τη συζήτηση θεμάτων που συνάδουν με τους στόχους του προγράμματος. Κινητοποιώντας πολίτες σε τοπικό και ενωσιακό επίπεδο ώστε να αναπτύξουν διάλογο για συγκεκριμένα ζητήματα που περιλαμβάνονται στο ευρωπαϊκό πολιτικό θεματολόγιο, τα εν λόγω σχέδια επιδιώκουν την προώθηση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και την ανάπτυξη σχετικών ευκαιριών. - Δίκτυα πόλεων: Δήμοι, περιφέρειες και ενώσεις που συνεργάζονται μακροπρόθεσμα σε κοινά θέματα μπορούν να αναπτύξουν δίκτυα για να καταστήσουν τη συνεργασία τους περισσότερο βιώσιμη και να ανταλλάσσουν ορθές πρακτικές. Τα δίκτυα πόλεων διοργανώνουν δραστηριότητες σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος στο πλαίσιο των στόχων του προγράμματος ή στο πλαίσιο πολυετών προτεραιοτήτων. - Σχέδια της κοινωνίας των πολιτών: Το μέτρο αυτό προσφέρει επιχορηγήσεις για τη στήριξη σχεδίων που προωθούνται από διακρατικές εταιρικές σχέσεις και δίκτυα με την άμεση συμμετοχή πολιτών. Τα εν λόγω σχέδια επιδιώκουν τη σύμπραξη πολιτών από διαφορετικά περιβάλλοντα σε δραστηριότητες που παρέχουν ευκαιρίες συμμετοχής στη διαμόρφωση του πολιτικού θεματολογίου της ΕΕ. Στο πλαίσιο των εν λόγω σχεδίων, οι πολίτες καλούνται να συνεργαστούν ή να συζητήσουν θέματα πολυετών προτεραιοτήτων σε τοπικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Οριζόντια δράση: Αξιοποίηση Το μέτρο αυτό περιλαμβάνει δραστηριότητες επικοινωνίας, μελέτες, τη διάδοση των αποτελεσμάτων του προγράμματος και την παροχή στήριξης για τα σημεία επαφής του προγράμματος «Ευρώπη για τους πολίτες» που έχουν οριστεί στα κράτη μέλη και στις συμμετέχουσες χώρες. Τα εν λόγω σημεία επαφής παρέχουν συμβουλές σε αιτούντες, καθώς και υποστήριξη για την αναζήτηση εταίρων και αναλαμβάνουν τη διάδοση πληροφοριών σχετικά με το πρόγραμμα Προϋπολογισμός Ο συνολικός προϋπολογισμός του προγράμματος για την περίοδο ανέρχεται σε EUR 6. Κατά τη διάρκεια της περιόδου για την οποία υποβάλλεται η παρούσα έκθεση, χρησιμοποιήθηκε το σύνολο των αναλήψεων υποχρεώσεων και των πιστώσεων πληρωμών του προγράμματος και κατανεμήθηκαν μεταξύ των σκελών και των δραστηριοτήτων του προγράμματος ως εξής: 9,46 εκατ. EUR χορηγήθηκαν σε σχέδια για τη συντήρηση της ευρωπαϊκής μνήμης 12,21 εκατ. EUR χορηγήθηκαν σε σχέδια αδελφοποίησης πόλεων 12,71 εκατ. EUR χορηγήθηκαν σε δίκτυα πόλεων 10,32 εκατ. EUR χορηγήθηκαν σε σχέδια της κοινωνίας των πολιτών 3,64 εκατ. EUR συνολικά χορηγήθηκαν ως διαρθρωτική στήριξη σε οργανώσεις που προάγουν την ευρωπαϊκή μνήμη 16,65 εκατ. EUR συνολικά χορηγήθηκαν σε ομάδες προβληματισμού και ευρωπαϊκές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που δραστηριοποιούνται στον τομέα της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά. 6 Βάσει του αποτελέσματος των διαπραγματεύσεων σχετικά με το τρέχον πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ), ο εν λόγω προϋπολογισμός μειώθηκε κατά περίπου 29,5 εκατ. EUR σε σύγκριση με τον προϋπολογισμό που είχε προταθεί αρχικά από την Επιτροπή. 4

5 Στο πλαίσιο του προγράμματος χορηγήθηκε επίσης χρηματοδότηση ύψους 2,8 εκατ. EUR για οριζόντιες δραστηριότητες, μεταξύ άλλων για τη βέλτιστη αξιοποίηση των αποτελεσμάτων του προγράμματος. Πίνακας 1: Ετήσιες δαπάνες του προγράμματος : Έτος Σύνολο Δαπανηθέν ποσό (EUR) Πηγή: Ετήσιες εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τις δραστηριότητες του προγράμματος για τα έτη 2014, 2015 και Αιτήσεις που παραλήφθηκαν και σχέδια που επιλέχθηκαν Μεταξύ του 2014 και του 2016, υποβλήθηκαν περισσότερες από αιτήσεις επιχορήγησης. Σε σύγκριση με το προηγούμενο πρόγραμμα, ο αριθμός των σχεδίων που έλαβαν επιχορήγηση ήταν μικρότερος 7. Αυτό εξηγείται εν μέρει από το μεγαλύτερο μέγεθος των σχεδίων που έλαβαν επιχορήγηση και τον μεγαλύτερο αριθμό των συμμετεχόντων στα σχέδια. Κατά μέσο όρο, χρηματοδότηση έλαβε λιγότερο από το 10 % των σχεδίων που υποβλήθηκαν την περίοδο , με εξαίρεση τα σχέδια αδελφοποίησης πόλεων. Το 2016 έλαβε χρηματοδότηση το 8 % των σχεδίων για τη συντήρηση της μνήμης, το 22 % των σχεδίων αδελφοποίησης πόλεων, το 9 % των σχεδίων δικτύων πόλεων και το 5 % των σχεδίων της κοινωνίας των πολιτών 8. Η υψηλή ζήτηση επιχορηγήσεων από τους αιτούντες καταδεικνύει ότι υπάρχει περιθώριο για πρόσθετη χρηματοδότηση, μεταξύ άλλων για δραστηριότητες παρακολούθησης και διάδοσης. Παρά τη θετική τους αξιολόγηση, σημαντικός αριθμός σχεδίων τα οποία θα μπορούσαν να έχουν βοηθήσει το πρόγραμμα να έχει ευρύτερο αντίκτυπο δεν κατέστη δυνατό να χρηματοδοτηθούν λόγω δημοσιονομικών περιορισμών. Οι ενδιαφερόμενοι τόνισαν ότι η κατάσταση αυτή ενδέχεται να αποθαρρύνει τους αιτούντες όσον αφορά την υποβολή νέων αιτήσεων τα επόμενα έτη. Στην έκθεση που εξέδωσε τον Μάρτιο του 2017 σχετικά με την εφαρμογή του προγράμματος για την περίοδο , το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κάλεσε το Συμβούλιο και την Επιτροπή να εξετάσουν τη διάθεση συνολικού προϋπολογισμού ύψους περίπου 500 εκατ. EUR για το διάδοχο πρόγραμμα στο πλαίσιο του επόμενου ΠΔΠ 10. Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή κατέληξε 7 Για παράδειγμα, ενώ το 2013 χρηματοδοτήθηκαν συνολικά 544 σχέδια, το 2016 επιλέχθηκαν για χρηματοδότηση μόνο 395. Το 2013 χρηματοδοτήθηκαν συνολικά 353 σχέδια αδελφοποίησης πόλεων και 41 δίκτυα πόλεων, όμως το 2016 χρηματοδοτήθηκαν μόνο 237 σχέδια αδελφοποίησης πόλεων και 30 δίκτυα πόλεων. 8 Ετήσιες εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τις δραστηριότητες του προγράμματος για τα έτη 2014, 2015 και Βλ. παραπομπή ανωτέρω. 10 Ποσό που αντιπροσωπεύει συμβολικά «1 ευρώ ανά πολίτη». 5

6 σε ανάλογα συμπεράσματα στη γνωμοδότησή της με θέμα «Χρηματοδότηση των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών» του Οκτωβρίου Πίνακας 2: Αριθμός σχεδίων και επιχορηγήσεων λειτουργίας που χορηγήθηκαν έναντι του αριθμού των αιτήσεων που παραλήφθηκαν 12. Σκέλ ος ΣΚΕΛ ΟΣ 1 ΣΚΕΛ ΟΣ 2 Σύνο λο Είδος επιχορήγ ησης Επιχορηγή σεις δράσεων Επιχορηγή σεις λειτουργί ας Αδελφοπο ίηση πόλεων Δίκτυα πόλεων Σχέδια της κοινωνίας των πολιτών Επιχορηγή σεις λειτουργί ας Αριθ. αιτήσεων που παραλήφθ ηκαν Αριθ. επιλεχθέ ντων σχεδίων % που επιλέχ θηκε Αριθ. αιτήσεων που παραλήφθ ηκαν Αριθ. επιλεχθέ ντων σχεδίων % που επιλέχ θηκε Αριθ. αιτήσεων που παραλήφ θηκαν Αριθ. επιλε χθέντ ων σχεδί ων % % % % που επιλέ χθηκε % % % % % % % % % % % % % % % Πηγή: Ενδιάμεση αξιολόγηση του προγράμματος 2017, Deloitte and Coffey International 2.4. Γεωγραφική προέλευση των σχεδίων Το πρόγραμμα είναι ανοικτό στη συμμετοχή των κρατών μελών της ΕΕ, των υποψήφιων χωρών, των εν δυνάμει υποψήφιων χωρών (ήτοι χωρών από τα Δυτικά Βαλκάνια) και των χωρών ΕΖΕΣ που συμμετέχουν στη συμφωνία ΕΟΧ, υπό την προϋπόθεση της υπογραφής 11 Βλ.: Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή: «Χρηματοδότηση από την ΕΕ των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών», γνωμοδότηση πρωτοβουλίας από τον Jean Marc Roirant της 19ης Οκτωβρίου 2017, ΕΟΚΕ, 2017, Τα ποσοστά έχουν στρογγυλοποιηθεί. 13 Μόνον οι οργανώσεις που είχαν επιλεγεί αρχικά στο πλαίσιο της πρόσκλησης υποβολής προτάσεων για το πρώτο έτος του προγράμματος ήταν επιλέξιμες να υποβάλουν εκ νέου αίτηση το 2015 και το

7 διεθνούς συμφωνίας στην οποία καθορίζονται οι λεπτομέρειες της συμμετοχής τους στο πρόγραμμα. Το 2017, το πρόγραμμα εφαρμόστηκε σε 33 συμμετέχουσες χώρες 14. Λαμβανομένης υπόψη της συμμετοχής οργανώσεων-εταίρων, όλες οι χώρες που συμμετείχαν στο πρόγραμμα έλαβαν επιχορηγήσεις σχεδίων. Η Ουγγαρία είναι σταθερά η χώρα με τον μεγαλύτερο αριθμό δικαιούχων, έχοντας λάβει περίπου το 15 % του συνολικού αριθμού επιχορηγήσεων σχεδίων μεταξύ 2014 και Η Σλοβακία και η Ιταλία την προσεγγίζουν όσον αφορά των αριθμό των σχεδίων, έχοντας λάβει αντίστοιχα το 13 % και το 11 % των επιχορηγήσεων. Αυτό οφείλεται κυρίως στο μέτρο αδελφοποίησης πόλεων, για το οποίο τα τρία προαναφερθέντα κράτη μέλη υπέβαλαν περίπου το ήμισυ των αιτήσεων που παραλήφθηκαν. Πίνακας 3: Αριθμός αιτήσεων που παραλήφθηκαν το 2014, το 2015 και το 2016 ανά χώρα Πηγή: Ενδιάμεση αξιολόγηση του προγράμματος 2017, Deloitte and Coffey International 2.5. Συμμετέχοντες και εταίροι Μεταξύ 2014 και 2016 χορηγήθηκαν επιχορηγήσεις για τη στήριξη άνω των σχεδίων στις 33 συμμετέχουσες χώρες. Συνολικά, 3,3 εκατομμύρια πολίτες είχαν άμεση συμμετοχή σε δραστηριότητες που έλαβαν στήριξη από το πρόγραμμα (για παράδειγμα, συμμετέχοντες σε δραστηριότητες αδελφοποίησης πόλεων, συμμετέχοντες σε εκδηλώσεις που διοργανώθηκαν από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, κ.λπ.) ενώ επιπλέον 3,9 εκατομμύρια είχαν έμμεση συμμετοχή (για παράδειγμα, χρήστες διαδικτυακού υλικού που εκπονήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος, αναγνώστες μελετών που εκπονήθηκαν από ομάδες προβληματισμού, κ.λπ.). Τα στοιχεία σχετικά με τους δικαιούχους που έλαβαν επιχορήγηση για πρώτη φορά δείχνουν ότι το πρόγραμμα κατάφερε να προσεγγίσει νέο κοινό αφενός προσελκύοντας νέους δικαιούχους και αφετέρου μέσω μεγαλύτερων, πιο διακρατικών εταιρικών σχέσεων 15. Το πρόγραμμα προσέγγισε σχεδόν πόλεις στην Ευρώπη μέσω σχεδίων αδελφοποίησης πόλεων και δικτύων πόλεων Στα 28 κράτη μέλη της ΕΕ, καθώς και στην Αλβανία, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, το Μαυροβούνιο και τη Σερβία. 15 Βλέπε κεφάλαιο 3 του εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που συνοδεύει την παρούσα έκθεση. 16 Δεδομένα του προγράμματος παρακολούθησης που διέθεσε ο EACEA. 7

8 Ο συνολικός αριθμός εταίρων που συμμετείχαν σε κάθε σχέδιο επίσης αυξήθηκε σημαντικά. Οι αιτούντες με την πάροδο του χρόνου είναι πλέον πιο έμπειροι και ως εκ τούτου υπέβαλαν πιο σύνθετα σχέδια με τη συμμετοχή περισσότερων εταίρων. Συνολικά συμμετείχαν περισσότερες από οργανώσεις, εκ των οποίων περίπου 700 ήταν οργανώσεις για τη συντήρηση της μνήμης και ήταν οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών Ποιότητα των σχεδίων Η εισαγωγή ενός συστήματος πολυετών θεματικών προτεραιοτήτων που αντικατέστησε το προηγούμενο σύστημα ετήσιων προτεραιοτήτων προσέδωσε ευελιξία και επέφερε σημαντικές βελτιώσεις σε επίπεδο σχεδίων. Ο προσδιορισμός πολυετών προτεραιοτήτων που καλύπτουν την υπόλοιπη περίοδο του προγράμματος ( ) καθιερώθηκε προκειμένου να δοθεί στους αιτούντες περισσότερος χρόνος για τον σχεδιασμό και την προετοιμασία σχεδίων, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να εστιάσουν καλύτερα στους στόχους του προγράμματος και να υποβάλουν πιο διαρθρωμένες προτάσεις με υψηλότερο δυνητικό αντίκτυπο. Η έντονη εστίαση του προγράμματος στους πολίτες παράλληλα με την έμφαση που δόθηκε σε τοπικά θέματα, όπως η μετανάστευση, η αλληλεγγύη, η πολιτιστική πολυμορφία, η κοινωνική ένταξη, η ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά και η ιστορική μνήμη έδωσαν στους συμμετέχοντες την ευκαιρία να εμπλουτίσουν τον ευρωπαϊκό διάλογο με την οπτική της τοπικής βάσης δίνοντας παράλληλα στα θεσμικά όργανα της ΕΕ τη δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με ανθρώπους σε τοπικό επίπεδο. Αυτό βοήθησε να βελτιωθεί η συνολική ποιότητα των σχεδίων αδελφοποίησης πόλεων, όπως καταδεικνύεται από τις βαθμολογίες που έλαβαν κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης. Κατά το παρελθόν, τα σχέδια αδελφοποίησης πόλεων συχνά συνίσταντο σε συναντήσεις μεταξύ ανθρώπων από διαφορετικές χώρες για την εξέταση διαφόρων θεμάτων, όπως το περιβάλλον ή ο αθλητισμός. Ως αποτέλεσμα του προγράμματος, οι στοχευμένες δράσεις της Επιτροπής και του εκτελεστικού οργανισμού συνετέλεσαν ώστε τα σχέδια αδελφοποίησης πόλεων και ανάπτυξης δικτύων πόλεων που χρηματοδοτούνται από το πρόγραμμα να καταστούν σταδιακά πιο συμμετοχικά και διαρθρωμένα. Πλέον, τα σχέδια αυτά περιλαμβάνουν συνήθως μεγάλο αριθμό εταίρων (κατά μέσο όρο 5 για τα σχέδια αδελφοποίησης πόλεων και 10 για τα δίκτυα πόλεων) 17 και εστιάζονται σε καίρια θέματα, όπως η μετανάστευση ή ο διάλογος για το μέλλον της Ευρώπης. Επίσης, έγιναν πιο αυστηρές οι απαιτήσεις σχετικά με το περιεχόμενο των σχεδίων ευρωπαϊκής μνήμης και των σχεδίων της κοινωνίας των πολιτών, δημιουργώντας έναν ισχυρότερο δεσμό με τους στόχους του προγράμματος. Κατά συνέπεια, ένας αυξανόμενος αριθμός οργανώσεων υπέβαλε πιο καινοτόμα σχέδια με ισχυρότερη ευρωπαϊκή διάσταση Διαρθρωτική στήριξη οργανώσεων 17 Βλέπε για παράδειγμα το γαλλικό σχέδιο αδελφοποίησης πόλεων «Festival of Europe» (Φεστιβάλ της Ευρώπης), το οποίο περιγράφεται στο παράρτημα 4 του συνοδευτικού εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής. 18 Βλέπε για παράδειγμα το σχέδιο ευρωπαϊκής μνήμης «In Between?», το οποίο περιγράφεται στο παράρτημα 4 του συνοδευτικού εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής. 8

9 Μεταξύ 2014 και 2017, ευρωπαϊκές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και ομάδες προβληματισμού έλαβαν πολυετή διαρθρωτική στήριξη μέσω επιχορηγήσεων λειτουργίας 19. Βάσει του προγράμματος εργασίας τους για την περίοδο , οι επιλεχθείσες οργανώσεις έλαβαν ετήσιες επιχορηγήσεις λειτουργίας. Μετά την εξωτερική ενδιάμεση αξιολόγηση του προγράμματος, οι πολυετείς επιχορηγήσεις λειτουργίας έδωσαν τη δυνατότητα στους δικαιούχους να εργαστούν με πιο μακροπρόθεσμο όραμα και με τον τρόπο αυτό να αυξήσουν την αποδοτικότητα των δραστηριοτήτων τους. 3. ΤΙ ΕΧΕΙ ΕΠΙΤΥΧΕΙ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΕΥΡΩΠΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ»; Όπως καταδεικνύεται στο συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής, οι επιδόσεις του προγράμματος σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα είναι καλές και για τα δύο σκέλη όσον αφορά τους ειδικούς στόχους του προγράμματος, με βάση τους δείκτες αντικτύπου που περιλαμβάνονται στην εκτίμηση επιπτώσεων, τους δείκτες που σχετίζονται με τις επιδόσεις όπως καθορίζονται στον κανονισμό και τις απόψεις που διατυπώθηκαν από τους ενδιαφερόμενους Η σημασία του προγράμματος και η ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία Εν μέσω των προκλήσεων που παρουσιάζει το πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον, το πρόγραμμα διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο για την προώθηση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά σε ολόκληρη την Ευρώπη. Έχει ενθαρρύνει τους πολίτες να συμμετέχουν πιο ενεργά στην ανάπτυξη της ΕΕ προάγοντας τις θεμελιώδεις αξίες της, όπως η ανοχή, η αλληλεγγύη και η μη διακριτική μεταχείριση, μέσω σχεδίων και δραστηριοτήτων στα οποία οι πολίτες μπορούν να συμμετέχουν και να εκφράζουν τη γνώμη τους. Μεγάλος αριθμός σχεδίων αφορούσαν άμεσα τρέχοντα πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα, όπως η μετανάστευση και η οικονομική κρίση. Το πρόγραμμα έχει στηρίξει επίσης τον εθελοντισμό, ιδίως παρέχοντας θέσεις εθελοντικής εργασίας για μέλη του νεοσυσταθέντος Ευρωπαϊκού Σώματος Αλληλεγγύης. Η άνοδος του ευρωσκεπτικισμού που σημειώθηκε κατά την περίοδο αυτή ανέδειξε τη σημασία του προγράμματος, την ανάγκη να ενθαρρυνθεί η ανάπτυξη κοινής αντίληψης της ευρωπαϊκής ταυτότητας και να υπάρξει προβληματισμός σχετικά με τις αιτίες για την αμφισβήτηση της ελκυστικότητας και της προστιθέμενης αξίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις συμμετέχουσες χώρες και του Ευρωπαίους πολίτες. Στο πλαίσιο αυτό, το πρόγραμμα προσέφερε ένα δημόσιο βήμα διαλόγου που δίνει στους πολίτες την ευκαιρία να εκφράσουν τις ιδέες τους σχετικά με το μέλλον της Ευρώπης μέσω μιας προσέγγισης τοπικής βάσης. Σε σύγκριση με το προηγούμενο πρόγραμμα, η μεγαλύτερη έμφαση που δίδεται στην ευρωπαϊκή ιστορική μνήμη στο τρέχον πρόγραμμα είναι σημαντική για την επίτευξη των στόχων του. Ειδικότερα, έχει ενθαρρύνει τον προβληματισμό σχετικά με την πολιτιστική πολυμορφία και τις κοινές αξίες της Ευρώπης και έχει δημιουργήσει δεσμούς μεταξύ των διδαγμάτων που αντλούνται από την πρόσφατη ευρωπαϊκή ιστορία και του διαλόγου σχετικά με το μέλλον της Ευρώπης. Όλες οι δραστηριότητες που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο του προγράμματος «Ευρώπη για τους πολίτες» είτε έχουν διασυνοριακή διάσταση, με τη συμμετοχή πολιτών και οργανώσεων από διάφορες συμμετέχουσες χώρες, είτε αφορούν την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση. 19 Πρόσκληση υποβολής προτάσεων για διαρθρωτική στήριξη σε ερευνητικούς οργανισμούς στον τομέα των ευρωπαϊκών δημόσιων πολιτικών (ομάδες προβληματισμού) και στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών σε ευρωπαϊκό επίπεδο COMM-C2/

10 Δραστηριότητες που αφορούν, μεταξύ άλλων, τη συντήρηση της μνήμης, αδελφοποιήσεις πόλεων ή πανευρωπαϊκά δίκτυα έχουν ως στόχο να διευρύνουν τις προοπτικές και να καλλιεργήσουν το αίσθημα της ευρωπαϊκής ταυτότητας και του ανήκειν. Το πρόγραμμα παράγει ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία χάρη στο συνολικό αποτέλεσμα του αντίκτυπού του για τους συμμετέχοντες και στη συμπληρωματικότητά του με άλλες πρωτοβουλίες της ΕΕ, η οποία δεν θα ήταν πιθανό να επιτευχθεί με άλλα μέσα αν το πρόγραμμα δεν συνεχιζόταν Επίτευξη των στόχων του προγράμματος Μέσω του σκέλους για την ευρωπαϊκή μνήμη, το πρόγραμμα συνέβαλε στην ενίσχυση της ευαισθητοποίησης σχετικά με την ευρωπαϊκή ιστορική μνήμη, μεταξύ άλλων μέσω της ανάπτυξης δραστηριοτήτων που συνδέουν τη μνήμη με τη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά και τη δημοκρατία υπό την ευρύτερη δυνατή έννοια. Στον τομέα των σχεδίων που αφορούν το Ολοκαύτωμα και τη γενοκτονία, ενθαρρύνθηκε η ανταλλαγή απόψεων πέραν των εθνικών συνόρων και η προώθηση μιας ευρωπαϊκής προσέγγισης της ιστορίας, στοιχεία που προσέδωσαν ιδιαίτερη αξία στον διάλογο για τα αντίστοιχα θέματα. Σύμφωνα με την εξωτερική ενδιάμεση αξιολόγηση, μετά την ολοκλήρωση των σχεδίων ευρωπαϊκής μνήμης οι συμμετέχοντες αναγνώριζαν ότι μοιράζονται κοινές αξίες με πολίτες από άλλες συμμετέχουσες χώρες και ότι τα σχέδια μπορούσαν να συμβάλουν στη σταθερή αλλαγή της στάσης των συμμετεχόντων απέναντι στην ΕΕ και στην ιστορία, τις αξίες και τον πολιτισμό της 20. Στον τομέα της αδελφοποίησης πόλεων, το πρόγραμμα επιτυγχάνει αποτελέσματα ενισχύοντας και ενθαρρύνοντας την αμοιβαία κατανόηση και φιλία μεταξύ των πολιτών σε τοπικό επίπεδο. Η αδελφοποίηση πόλεων παρέχει μια προσέγγιση τοπικής βάσης όσον αφορά τη συμμετοχή στα κοινά ενθαρρύνοντας πολίτες από τοπικές κοινότητες να γνωρίσουν και να αναγνωρίσουν την προστιθέμενη αξία που παρέχει η ΕΕ 21. Οι εμπειρίες αυτές με τη σειρά τους ενισχύουν το αίσθημα του ανήκειν στην ΕΕ και, εντέλει, τη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά σε επίπεδο ΕΕ. Τα δίκτυα πόλεων συμπλήρωσαν το παραδοσιακό μέτρο αδελφοποίησης πόλεων προσφέροντας σε πόλεις και δήμους την ευκαιρία να αναπτύξουν σχέδια μεγαλύτερης κλίμακας με στόχο την αύξηση του αντικτύπου και της βιωσιμότητας των σχεδίων. Αυτό έδωσε στους δικαιούχους τη δυνατότητα να αναπτύξουν σχέδια περισσότερο εστιασμένα σε συγκεκριμένα θέματα και σε πολιτικές και να σφυρηλατήσουν σταθερούς δεσμούς με οργανώσεις-εταίρους 22. Το πρόγραμμα εστιάστηκε σε οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών μέσω επιχορηγήσεων λειτουργίας και σχεδίων της κοινωνίας των πολιτών. Και τα δύο αυτά μέσα ενθάρρυναν τη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά και στις δημοκρατικές διαδικασίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο, και συνέβαλαν στον γενικό στόχο του προγράμματος να φέρει την ΕΕ πιο κοντά στους πολίτες της. Και για τα δύο σκέλη του προγράμματος, ο διαθέσιμος προϋπολογισμός 20 Βλέπε για παράδειγμα το ιρλανδικό σχέδιο για τη συντήρηση της μνήμης «Women, War and Peace» (Γυναίκες, Πόλεμος και Ειρήνη), το οποίο περιγράφεται στο παράρτημα 4 του συνοδευτικού εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής. 21 Βλέπε για παράδειγμα το σχέδιο αδελφοποίησης πόλεων μεταξύ του San Bartolomé de las Abiertas (Ισπανία) και του Lavernose-Lacasse, που περιγράφεται στο παράρτημα 4 του συνοδευτικού εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής. 22 Βλέπε για παράδειγμα το ολλανδικό δίκτυο πόλεων «Town to Town, People to People Building A European Culture of Zero waste» (Από πόλη σε πόλη, από άνθρωπο σε άνθρωπο Ανάπτυξη ευρωπαϊκής νοοτροπίας μηδενικών αποβλήτων), που περιγράφεται στο παράρτημα 4 του συνοδευτικού εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής. 10

11 δαπανήθηκε με σχετικά σταθερό ρυθμό κάθε έτος. Ο υψηλός αριθμός των άμεσων και έμμεσων συμμετεχόντων στα σχέδια του προγράμματος «Ευρώπη για τους πολίτες» δείχνει ότι το πρόγραμμα υπήρξε αποτελεσματικό με σχετικά χαμηλό κόστος. Η συμμετοχή των οργανώσεων ενδιαφερομένων στο πρόγραμμα επηρέασε την αντίληψή τους για την Ευρώπη. Οι περισσότερες συμμετέχουσες οργανώσεις παρατήρησαν θετικά αποτελέσματα όσον αφορά τις γνώσεις τους για την Ευρώπη και δήλωσαν αποφασισμένες να συμμετέχουν περισσότερο στην κοινωνία των πολιτών. Η συμμετοχή στο πρόγραμμα έδωσε επίσης τη δυνατότητα σε οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και στους εταίρους τους να αναπτύξουν τις ικανότητες και τη διεθνή εμπειρία τους, να αντλήσουν αμοιβαία διδάγματα και, σε ορισμένες περιπτώσεις, να σχηματίσουν βιώσιμα δίκτυα. Όσον αφορά τη βιωσιμότητα των αποτελεσμάτων του προγράμματος, τα σχέδια δημιούργησαν σχέσεις μακράς διάρκειας μεταξύ των εταίρων οι οποίοι, σε πολλές περιπτώσεις, εξακολούθησαν να συμμετέχουν στα κοινά μέσω άλλων δραστηριοτήτων μετά τη λήξη του σχεδίου. Το αποτέλεσμα ήταν, για παράδειγμα, να συσταθούν δίκτυα πόλεων μετά την ολοκλήρωση σχεδίων αδελφοποίησης πόλεων και να διοργανωθούν εκδηλώσεις συνέχειας μεταξύ των ίδιων δικαιούχων, πράγμα που επέτρεψε τη συνέχιση των δραστηριοτήτων και των σχεδίων μετά την αρχική τους χρηματοδότηση από το πρόγραμμα «Ευρώπη για τους πολίτες». Ωστόσο, υπήρξαν επίσης περιπτώσεις μεμονωμένων δραστηριοτήτων, όπως εκδηλώσεις και συναντήσεις με στόχο την ενίσχυση της ανταλλαγής εμπειριών και εστιάζοντας σε κοινωνικές και πολιτιστικές πτυχές. Μία από τις απλουστεύσεις του τρέχοντος προγράμματος ήταν να προβλεφθούν μόνο δύο σκέλη συνοδευόμενα από μια οριζόντια δράση. Η νέα αυτή δομή φάνηκε ότι ήταν πιο σαφής για τους αιτούντες και λειτούργησε ικανοποιητικά, μολονότι η θέσπιση των πολυετών προτεραιοτήτων, η μετάβαση σε ένα σύστημα αποκοπήν πληρωμών και μια σειρά ηλεκτρονικών μέτρων (σύστημα υποβολής εκθέσεων) θα είχαν επιφέρει περαιτέρω βελτιώσεις. Ωστόσο, η διαδικασία παρακολούθησης παρουσίασε δυσκολίες, δεδομένου ότι υπήρχαν διαφορετικές ομάδες δεικτών στον κανονισμό οι οποίοι δεν ήταν άμεσα συγκρίσιμοι με τους δείκτες που χρησιμοποιούνται στην εκτίμηση επιπτώσεων Δραστηριότητες αξιοποίησης μέγιστη αξιοποίηση του προγράμματος Η χρηματοδοτική στήριξη των δομών πληροφόρησης στα κράτη μέλη της ΕΕ και σε άλλες συμμετέχουσες χώρες ήτοι των σημείων επαφής του προγράμματος «Ευρώπη για τους πολίτες» 23 υπήρξε η κύρια δραστηριότητα σε αυτόν τον τομέα. Η εξωτερική ενδιάμεση αξιολόγηση επιβεβαιώνει την αποτελεσματικότητα των σημείων επαφής του προγράμματος ως φορέων που δραστηριοποιούνται σε εθνικό επίπεδο για την προώθηση του προγράμματος, την παροχή υποστήριξης σε δυνητικούς αιτούντες και τη δημιουργία δεσμών με τοπικές οργανώσεις και ενδιαφερόμενους στις συμμετέχουσες χώρες. Επιπλέον, έχουν αναπτυχθεί και συντηρούνται εργαλεία διάδοσης, όπως η πλατφόρμα VALOR για τα αποτελέσματα των σχεδίων 24. Η νέα αυτή διαδικτυακή βάση δεδομένων βοηθά να προωθηθεί η ανταλλαγή ορθών πρακτικών και συνεργειών μεταξύ των 23 Μεταξύ 2014 και 2016, όλα τα κράτη μέλη και οι συμμετέχουσες χώρες είχαν ορίσει σημεία επαφής για το πρόγραμμα, με εξαίρεση το Ηνωμένο Βασίλειο, την Αλβανία, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και το Μαυροβούνιο. 24 Βλ.: 11

12 χρηματοδοτικών προγραμμάτων της ΕΕ στους τομείς της εκπαίδευσης, του πολιτισμού και της συμμετοχής στα κοινά. Ενώ οι δραστηριότητες διάδοσης έχουν συμβάλλει εν γένει στην ενίσχυση της ευαισθητοποίησης σχετικά με το πρόγραμμα, θα ήταν ωφέλιμο να αναπτυχθεί μια πιο στρατηγική προσέγγιση κατά το δεύτερο ήμισυ του προγράμματος, προκειμένου να βελτιωθεί περαιτέρω η προβολή των δραστηριοτήτων, καθώς και η δυνατότητα μεταφοράς και η βιωσιμότητα των αποτελεσμάτων των σχεδίων Εκδηλώσεις και συναντήσεις πολιτικής Οι εκδηλώσεις που διοργανώθηκαν κατά το πρώτο ήμισυ της διάρκειας του προγράμματος βοήθησαν να ενισχυθεί η ευαισθητοποίηση σχετικά με το πρόγραμμα και η συνολική προβολή του καθώς και η πιο ενεργή συμμετοχή των ενδιαφερομένων. Από το 2010, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διοργανώνει ετήσιες συναντήσεις δικτύωσης για την ευρωπαϊκή μνήμη, οι οποίες φέρνουν σε επαφή εκπροσώπους οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στον τομέα συντήρησης της ευρωπαϊκής μνήμης. Από το 2012, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διοργανώνει επίσης μια ειδική ετήσια εκδήλωση στις Βρυξέλλες εις μνήμην των θυμάτων του Ολοκαυτώματος για τη Διεθνή Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος, στις 27 Ιανουαρίου. Πέραν του ότι ενθαρρύνουν την ανάπτυξη ενός πανευρωπαϊκού δικτύου μνήμης, οι εν λόγω εκδηλώσεις βελτιώνουν τον διάλογο σχετικά με τις πολυετείς προτεραιότητες του σκέλους του προγράμματος που αφορά την ευρωπαϊκή μνήμη και μπορούν επίσης να ενισχύσουν τη συνολική εικόνα του προγράμματος. Στο πλαίσιο του σκέλους που αφορά τη συμμετοχή στα κοινά, διοργανώθηκαν δύο διασκέψεις σε συνεργασία με οργανώσεις ενδιαφερομένων (το 2014 στη Ρώμη και το 2016 στη Βαρκελώνη), με αποτέλεσμα να αυξηθεί η πολιτική προβολή των δραστηριοτήτων που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο του προγράμματος. Οι ενδιαφερόμενοι συμμετέχουν στη διαδικασία χάραξης πολιτικής του προγράμματος μέσω του διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών, ο οποίος αναπτύσσεται στο πλαίσιο τακτικών συναντήσεων μεταξύ των υπηρεσιών της Επιτροπής και περίπου 50 βασικών οργανώσεων ενδιαφερομένων που συμμετέχουν ενεργά. Μέσω της ομάδας διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών, το πρόγραμμα εξασφαλίζει την παρουσία ανεξάρτητων φωνών της κοινωνίας των πολιτών στις συζητήσεις που διεξάγονται σε επίπεδο ΕΕ και τους προσφέρει ένα φόρουμ διαλόγου με την Επιτροπή και άλλα θεσμικά όργανα Συμπληρωματικότητα και συνέργειες με άλλα προγράμματα της ΕΕ Το πρόγραμμα «Ευρώπη για τους πολίτες» είναι συνεπές με τις άλλες πολιτικές και τα μέσα της ΕΕ που διατίθενται ειδικά για την αύξηση της συμμετοχής των πολιτών της ΕΕ στην κοινωνία των πολιτών της ΕΕ και επίσης συνάδει με άλλα μέσα στους τομείς του εθελοντισμού, της νεολαίας, της έρευνας και της καινοτομίας. Συμπληρώνει άλλα χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ, και συγκεκριμένα το πρόγραμμα Erasmus +, το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης, το υποπρόγραμμα «Πολιτισμός» του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη» και το Ευρωπαϊκό Έτος Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2018, καθώς εστιάζεται περισσότερο στη συμμετοχή και δίνει ιδιαίτερο βάρος στους πολίτες και στις κοινωνικές πτυχές της ΕΕ. 12

13 Ενώ έχουν ήδη αναπτυχθεί συνέργειες σε ορισμένους τομείς, για παράδειγμα με τη δημιουργία της προαναφερθείσας πλατφόρμας VALOR ή μέσω της περιστασιακής συνεργασίας με τα σημεία επαφής του προγράμματος «Ευρώπη για τους πολίτες», τα γραφεία του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη» και τους εθνικούς οργανισμούς του Erasmus +, η ενδιάμεση αξιολόγηση καταδεικνύει ότι η εφαρμογή μιας πιο συντονισμένης προσέγγισης με άλλα συναφή προγράμματα στο μέλλον θα μπορούσε να αποβεί ιδιαίτερα επωφελής για το πρόγραμμα. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ Οι πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις στην Ευρώπη την τελευταία δεκαετία έχουν φέρει στο προσκήνιο τα ζητήματα της συμμετοχής στα κοινά και τονίζουν την ανάγκη να ενισχυθεί η αξία που οι πολίτες της ΕΕ αποδίδουν στο ευρωπαϊκό εγχείρημα. Η παρούσα έκθεση για την ενδιάμεση αξιολόγηση του προγράμματος «Ευρώπη για τους πολίτες» για την περίοδο επιβεβαιώνει τη χρησιμότητα του προγράμματος για την προώθηση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά, την ενίσχυση του αισθήματος ότι ανήκουν στην ίδια κοινότητα και την υποστήριξη της αμοιβαίας κατανόησης. Το πρόγραμμα διαδραματίζει γενικά θετικό ρόλο στην ενθάρρυνση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και στις δημοκρατικές διαδικασίες, μέσω της προσέγγισης μεγάλου αριθμού πολιτών οι οποίοι διαφορετικά δεν θα συμμετείχαν στο ευρωπαϊκό εγχείρημα. Η συμμετοχή στο πρόγραμμα συμβάλλει στην ενίσχυση της ευαισθητοποίησης για τα θέματα της ΕΕ και στην ανάπτυξη αμοιβαίας κατανόησης και ταύτισης με την Ευρώπη, συνεισφέροντας με αυτόν τον τρόπο στη στήριξη της διαδικασίας ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης μακροπρόθεσμα. Από την έναρξή του, το πρόγραμμα «Ευρώπη για τους πολίτες» έχει αναγνωριστεί ότι αποτελεί ένα βήμα για την ανάπτυξη μιας πιο συνεκτικής στρατηγικής και πολιτικής της ΕΕ στους τομείς της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και της ευρωπαϊκής μνήμης. Στο πλαίσιο αυτό, το πρόγραμμα μπορεί να έχει επίσης θετικό αντίκτυπο στο ενδιαφέρον και τη συμμετοχή των πολιτών στις προσεχείς ευρωπαϊκές εκλογές. Η τρέχουσα διάρθρωση του προγράμματος, με δύο σκέλη και ένα οριζόντιο μέτρο αξιοποίησης, έχει συμβάλει στη συζήτηση σχετικά με το μέλλον της ΕΕ, με βάση τα διδάγματα που έχουν αντληθεί από το παρελθόν της. Τόσο οι επιχορηγήσεις λειτουργίας όσο και οι επιχορηγήσεις δράσεων έχουν συμβάλει στην επίτευξη των επιθυμητών αποτελεσμάτων. Ενώ τα περισσότερα χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ συνδέονται άμεσα με συγκεκριμένες πολιτικές της ΕΕ, το πρόγραμμα «Ευρώπη για τους πολίτες» ανταποκρίνεται σε έναν γενικότερο στόχο της Επιτροπής, και συγκεκριμένα να φέρει τους πολίτες πιο κοντά στην ΕΕ. Στοχεύοντας απευθείας στους πολίτες, το πρόγραμμα παρέχει ένα μοναδικό φόρουμ μέσω του οποίου οι πολίτες της ΕΕ μπορούν να συμμετέχουν στο πλαίσιο μιας προσέγγισης τοπικής βάσης. Το πρόγραμμα έχει καταδείξει την προστιθέμενη αξία του σε επίπεδο ΕΕ τόσο με τον αντίκτυπό του για τους συμμετέχοντες όσο και με τον συμπληρωματικό του ρόλο προς άλλα χρηματοδοτικά μέσα και πρωτοβουλίες πολιτικής της ΕΕ. Στο πλαίσιο της προετοιμασίας του επόμενου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου και των μελλοντικών χρηματοδοτικών προγραμμάτων της ΕΕ, η Επιτροπή θα αξιολογήσει τα πορίσματα της ενδιάμεσης αξιολόγησης και θα εξετάσει όλες τις πτυχές που διαπιστώθηκε ότι χρειάζονται βελτίωση, ιδίως την ενίσχυση της προβολής του προγράμματος, την αναθεώρηση των δεικτών παρακολούθησης και την ενίσχυση των συνεργειών με άλλα σχετικά χρηματοδοτικά προγράμματα και πρωτοβουλίες της ΕΕ. 13