Τ. Ε. Ι. ΣΕΡΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ

Transcript

1 Τ. Ε. Ι. ΣΕΡΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΤΑ ΑΞΙΟΓΡΑΦΑ ΣΤΙΣ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΕΣ ΑΓΟΡΕΣ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΕΡΡΕΣ, ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2011

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Περιεχομενα... 1 Πρόλογος... 4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΑΞΙΟΓΡΑΦΑ 5 Ιστορική Αναδρομή Έννοια, Στοιχεία, Νομοθετική Ρύθμιση Του Αξιόγραφου...5 Διακρίσεις αξιογράφων...6 Α. ΑΞΙΟΓΡΑΦΑ ΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΑΓΟΡΑΣ..9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο..9 Η ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΗ Η Ιστορική Εξέλιξη Της Συναλλαγματικής Και Του Δικαίου Της Ορισμός Της Συναλλαγματικής Τα Τυπικά Στοιχεία Της Συναλλαγματικής Πρόσωπα Στη Συναλλαγματική Η Ελλιπής Συναλλαγματική Μεταβίβαση Της Συναλλαγματικής Μεταβίβαση της συναλλαγματικής με την εκχώρηση Μεταβίβαση της συναλλαγματικής με οπισθογράφηση Αποδοχή Συναλλαγματικής Προϋποθέσεις αποδοχής Αποτελέσματα αποδοχής Τα πρόσωπα που εμπλέκονται στην αποδοχή Τριτεγγύηση Της Συναλλαγματικής Προϋποθέσεις ανάληψης υποχρέωσης από τριτεγγύηση Ευθύνη και δικαιώματα τριτεγγυητή Συντριτεγγύηση Ομοιότητες και διαφορές εγγύησης και τριτεγγύησης Λήξη Της Συναλλαγματικής Εμφάνιση Και Πληρωμή Της Συναλλαγματικής Η Διαχείριση Των Συναλλαγματικών Από Τις Τράπεζες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο Η ΕΠΙΤΑΓΗ Η Ιστορική Εξέλιξη Της Επιταγής

3 2.2 Έννοια Της Επιταγής Και Ικανότητα Έκδοσης Αυτής Οικονομική Σημασία Της Επιταγής Τυπικά Στοιχεία Της Επιταγής Πρόσωπα Στην Επιταγή Είδη Επιταγής Τραπεζική επιταγή Ιδιωτική επιταγή Δίγραμμη επιταγή Λογιστική επιταγή Λευκή επιταγή Ταξιδιωτική επιταγή Εμφάνιση Της Επιταγής Προς Πληρωμή Πληρωμή Της Επιταγής Ακάλυπτη επιταγή Ακάλυπτη Επιταγή Ανάκληση ιδιωτικής Επιταγής Τριτεγγύηση Της Επιταγής Τριτεγγύηση Της Επιταγής Μεταβίβαση Της Επιταγής Διαφορές Της Τραπεζικής Επιταγής Και Της Συναλλαγματικής Η Διαχείριση Των Επιταγών Από Τις Τράπεζες Η διαχείριση των επιταγών στις υπηρεσίες καταθέσεων Η διαχείριση των επιταγών στις υπηρεσίες χρηματοδοτήσεων 44 ΑΞΙΟΓΡΑΦΑ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΑΓΑΘΩΝ...45 ΧΡΕΩΣΤΙΚΑ ΟΜΟΛΟΓΑ Γενικά Έννοια Χρεωστικών Ομολόγων Και Οι Βασικές Διαφορές Τους Από Τα Λοιπά Αξιόγραφα Ασφαλιστήριο Φορτωτική Χαρακτηριστικά της φορτωτικής Είδη φορτωτικών Διακρίσεις της φορτωτικής Τρόπος Μεταβίβασης Φορτωτικής Αποθετήριο - Ενεχυρόγραφο Το αποθετήριο Το ενεχυρόγραφο.53 2

4 3.6 Η Διαχείριση Των Χρεωστικών Ομολόγων Από Τις Τράπεζες...53 A. ΑΞΙΟΓΡΑΦΑ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΑΓΟΡΑΣ ΤΙΤΛΟΙ ΔΗΜΟΣΙΟΥ...55 Εισαγωγή...55 Διακρίσεις Των Αξιόγραφων Της Κεφαλαιαγοράς...56 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο...57 ΟΜΟΛΟΓΑ - ΟΜΟΛΟΓΙΕΣ Έννοια και σημασία των ομολόγων και ομολογιών Βασικές έννοιες ομολόγων Είδη Ομολόγων Έννοια και διακρίσεις των ομολογιακών δανείων Ομόλογα Ελληνικού Δημοσίου Ομόλογα που εκδίδονται σε ξένο νόμισμα και τύποι μερικών Ομόλογα Ελληνικού Δημοσίου με ρήτρα σε ξένο νόμισμα Αποταμιευτικά Ομόλογα Ελληνικού Δημοσίου Περίπτωση Ευρωομολόγου Ομόλογα χωρίς τοκομερίδιο (Zero Coupon) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο...69 ΕΝΤΟΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ...69 ΔΗΜΟΣΙΟΥ Έννοια και χαρακτηριστικά των Ε.Γ.Ε.Δ..70 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο 73 ΟΙ ΜΕΤΟΧΕΣ Γενικά Έννοια και χαρακτηριστικά των μετοχών Διακρίσεις των μετοχών Διάκριση των τιμών των μετοχών Μεταβίβαση των μετοχών Διαχείριση των αξιόγραφων της κεφαλαιαγοράς από τις Τράπεζες ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 80 3

5 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Εμπόριο είναι η ανταλλαγή ιδιοκτησίας αγαθών και υπηρεσιών μεταξύ των ανθρώπων. Το δίκτυο μέσα στο οποίο επιτρέπεται το εμπόριο καλείται αγορά. Η αρχική μορφή εμπορίου ήταν η άμεση ανταλλαγή των αγαθών και των υπηρεσιών. Οι σύγχρονοι έμποροι αντί αυτού γενικά διαπραγματεύονται μέσω ενός μέσου ανταλλαγής, όπως τα χρήματα. Κατά συνέπεια, έγινε ο διαχωρισμός της αγοράς από την πώληση ή απόκτηση. Η εφεύρεση των χρημάτων (και πιο πρόσφατα της πίστωσης και των μη φυσικών χρημάτων) απλούστευσαν και προήγαγαν το εμπόριο σε μεγάλο βαθμό. Το εμπόριο έχει τις ρίζες του στους προϊστορικούς χρόνους, κατά την έναρξη της επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων. Οι εμπορικές συναλλαγές ήταν σημαντικές για τους προϊστορικούς ανθρώπους, οι οποίοι αντάλλασαν μεταξύ τους αγαθά και υπηρεσίες πριν ακόμα από την ύπαρξη των σύγχρονων νομισμάτων. Οι σύγχρονες εμπορικές συναλλαγές έχουν πλέον να επιδείξουν μια ποικιλία τίτλων, που παριστάνουν απαιτήσεις ή ενσώματα αγαθά, όπως είναι η συναλλαγματική, η επιταγή, η μετοχή, η ομολογία, η φορτωτική, τα αποθηκόγραφα και τα ενεχυρόγραφα των γενικών αποθηκών, ασφαλιστήρια κ.λ.π. Η κυκλοφορία των τίτλων αυτών επιβάλλεται στις απαιτήσεις και στα αγαθά που παριστάνουν κατά τέτοιο τρόπο ώστε απαιτήσεις και αγαθά να κυκλοφορούν μαζί με τους τίτλους, χωρίς την τήρηση των διατυπώσεων που αλλιώς θα ήταν απαραίτητες για την διακίνηση τους. Οι τίτλοι αυτοί κυκλοφορούν με δικούς τους κανόνες. Κι επειδή η κυκλοφορία τους έχει αντίκτυπο στις απαιτήσεις και στα αγαθά που παριστάνουν, αποκτούν ιδιαίτερη σημασία για την οικονομική ζωή. Κατ αρχήν, συντελούν στην κυκλοφορία του κοινωνικού πλούτου συγχρόνως όμως γίνονται μέσο για τη διενέργεια ολόκληρης σειράς από πράξεις, ανταλλακτικές, εγγυητικές κ.λ.π. Η αγορά κεφαλαίου αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους θεσμούς ανάπτυξης της οικονομίας μιας χώρας καθώς, μέσω της λειτουργίας της, προσφέρεται η δυνατότητα αφενός στις επιχειρήσεις να αντλήσουν κεφάλαια για την υλοποίηση των επενδυτικών τους σχεδίων, μέσω της έκδοσης χρεογράφων, και αφετέρου στους επενδυτές να διαθέσουν προς τις επιχειρήσεις, μέσω της αγοράς των εκδοθέντων χρεογράφων τους, μέρος των αποταμιευτικών τους κεφαλαίων για την επίτευξη κεφαλαιακών και μερισματικών αποδόσεων. 4

6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΑΞΙΟΓΡΑΦΑ Ιστορική Αναδρομή Οι τίτλοι αυτοί εμφανίστηκαν στις συναλλαγές ως απλά εμπορικά η πιστωτικά έγγραφα και η λειτουργία τους διαμορφώθηκε σύμφωνα με τις ανάγκες των σχέσεων που εξυπηρετούσαν σε διάφορες εποχές. Με τον καιρό όμως, τράβηξαν την προσοχή της επιστήμης και του νομοθέτη, που αναγκάστηκε να τους δώσει νομοθετική ρύθμιση προσαρμοσμένη στην ήδη διαμορφωμένη λειτουργία τους. Έτσι, οι τίτλοι αυτοί εξελίχθηκαν σε νομοθετικό θεσμό και με βάση τα κοινά χαρακτηριστικά και τις κοινές λειτουργίες τους αποτέλεσαν την γενική έννοια των «αξιογράφων». Τα διάφορα σήμερα πιο γνωστά είδη αξιογράφων, εμφανίστηκαν στις εμπορικές συναλλαγές σε διαφορετικές εποχές, με διαφορετική λειτουργία και αποστολή το καθένα. Για παράδειγμα η συναλλαγματική προήλθε από την ανάγκη αποστολής χρηματικών αξιών από τόπο σε τόπο χωρίς υλική μετακίνηση αυτούσιων νομισμάτων. Η τραπεζική επιταγή γεννήθηκε μεν ως μέσο πίστεως αλλά εξελίχθηκε ως καθαρό μέσο πληρωμής, υποκαθιστώντας το χρήμα. Η φορτωτική χρησίμευσε αρχικά ως απλή απόδειξη παραλαβής του φορτίου στο τόπο της φορτώσεως, εξελίχθηκε ως έγγραφο νομιμοποιήσεως για παράδοση του φορτίου στον τόπο του προορισμού και κατέληξε στην σημαντικότερη αποστολή της σήμερα, ως όργανο κυκλοφορίας αξιών. Εν τούτοις, λόγω ορισμένων κοινών χαρακτηριστικών τα οποία παρουσιάζουν κατά την εξέλιξη τους οι διάφοροι τίτλοι - ιστορικής προελεύσεως και οικονομικής αποστολής- δημιουργήθηκαν ειδικοί ενιαίοι νομικοί κανόνες που διέπουν τους τίτλους αυτούς, σε μεγαλύτερες κατηγορίες ή στο σύνολο τους. Εν κατακλείδι, παρά τις δυσχέρειες που εμφανίστηκαν για την συστηματοποίηση του υλικού των τίτλων, παραμένει αναμφισβήτητο το γεγονός ότι όλα τα έγγραφα, τα αναγνωρισμένα σήμερα ως αξιόγραφα, παρουσιάζουν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά και παρόμοια οικονομική λειτουργία, έτσι ώστε να δικαιολογείται η από κοινού διαπραγμάτευση και επεξεργασία αυτών ως ενιαίου θεσμού. Έννοια, Στοιχεία, Νομοθετική Ρύθμιση Του Αξιόγραφου Ο πιο γνωστός νομικός ορισμός του αξιόγραφου είναι ο εξής : Αξιόγραφο είναι το έγγραφο που ενσωματώνει ιδιωτικό δικαίωμα για την άσκηση του οποίου είναι απαραίτητη η κατοχή του εγγράφου. Είναι έγγραφο καθημερινής συναλλαγής. Από τον ορισμό του αξιόγραφου προκύπτουν τα εξής εννοιολογικά του στοιχεία: έγγραφο, ιδιωτικό δικαίωμα, σύνδεση εγγράφου με το δικαίωμα. Πρώτο στοιχείο της έννοιας του αξιόγραφου είναι το έγγραφο. Έγγραφο είναι ένα γραπτό κείμενο το οποίο εκφράζει τη βούληση του εκδώσαντος και φέρει την υπογραφή του. Επομένως, δεν είναι νοητή η προφορική κατάρτιση του αξιόγραφου. 5

7 Το έγγραφο πρέπει να ενσωματώνει ιδιωτικό δικαίωμα. Δεν μπορεί να ενσωματώνει δημόσιο δικαίωμα. Γι αυτό δεν είναι αξιόγραφα τα διαβατήρια, οι αστυνομικές ταυτότητες, τα κάθε χρήσης ένσημα. Τρίτο εννοιολογικό στοιχείο είναι η ιδιόρρυθμη σύνδεση του εγγράφου με το δικαίωμα, ώστε το δικαίωμα να μην μπορεί να ασκηθεί ή να μεταβιβασθεί χωρίς την κατοχή του εγγράφου. Τα αξιόγραφα ρυθμίζονται από διατάξεις οι οποίες περιλαμβάνονται στον Αστικό Κώδικα, στον Εμπορικό Κώδικα και σε ειδικά νομοθετήματα εμπορικού περιεχομένου. Ο Αστικός Κώδικας Διατάξεις του Αστικού Κώδικα που ρυθμίζουν τα αξιόγραφα είναι: τα άρθρα , που ρυθμίζουν την έκταση και τα άρθρα που ρυθμίζουν τα λεγόμενα ανώνυμα χρεόγραφα. Ο Εμπορικός Κώδικας Ο Εμπορικός Κώδικας δεν ρυθμίζει κατά συστηματικό τρόπο τα αξιόγραφα. Αντίθετα, τέτοια ρύθμιση περιλαμβάνεται στα άρθρα του Σχεδίου Εμπορικού Κώδικα (Σ.Ε.Κ.). Ειδικά Νομοθετήματα Τα ειδικά νομοθετήματα περιέχουν διατάξεις που ρυθμίζουν συγκεκριμένα αξιόγραφα. Τέτοια νομοθετήματα είναι: ο Ν. 5325/1932 «Περί συναλλαγματικής και γραμματίου εις διαταγήν» ο γνωστός και ως Ενιαίος Νόμος Συναλλαγματικής (Ε.Ν.Σ.), ο Ν. 5960/1933 «Περί επιταγής» το Ν.Δ. 3077/1954 «Περί γενικών αποθηκών» (άρθρα που ρυθμίζουν τα αποθετήρια και τα ενεχυρόγραφα) κ.α.. Διακρίσεις αξιογράφων Τα αξιόγραφα ως προς την οικονομική λειτουργία που επιτελούν διακρίνονται σε: α) Αξιόγραφα της χρηματαγοράς: Χρησιμοποιούνται είτε ως μέσα πληρωμής χωρίς μετρητά, είτε ως μέσο βραχυπρόθεσμης πίστωσης και είναι ατομικά αξιόγραφα. Τέτοια είναι η συναλλαγματική και η επιταγή. β) Αξιόγραφα της κεφαλαιαγοράς: Όπως οι μετοχές και οι ομολογίες, και εκδίδονται μαζικά. γ) Αξιόγραφα κυκλοφορίας αγαθών: Χρησιμοποιούνται για την διευκόλυνση μεταβίβασης εμπορευμάτων, όπως η φορτωτική τα ενεχυρόγραφα των γενικών αποθηκών και τα αποθηκόγραφα. Ως προς τον προσδιορισμό του δικαιούχου τα αξιόγραφα διακρίνονται σε : α) Αξιόγραφα στον κομιστή ή ανώνυμα: Αξιόγραφα στον κομιστή ή ανώνυμα αξιόγραφα είναι εκείνα στα οποία δεν αναφέρεται ο δικαιούχος. Ο εκάστοτε κομιστής μπορεί να ασκήσει το δικαίωμα και δεν είναι υποχρεωμένος να αποδεικνύει το δικαίωμα του. Μόνο η κατοχή δημιουργεί το τεκμήριο ότι είναι δικαιούχος. 6

8 β) Αξιόγραφα σε διαταγή: Αξιόγραφα σε διαταγή είναι αυτά που περιέχουν τη ρήτρα σε διαταγή ή είναι δυνατό να μεταβιβαστούν κατά τον νόμο με οπισθογράφηση. Σε αυτά κατονομάζεται ο δικαιούχος, που μπορεί να υποδείξει και άλλον. Για την άσκηση τους δεν αρκεί μονάχα η κατοχή τους και πρέπει το δικαίωμα του κομιστή να στηρίζεται στο κείμενο του εγγράφου γ) Ονομαστικά αξιόγραφα: Ονομαστικά αξιόγραφα είναι εκείνα στα οποία αναφέρεται το όνομα του δικαιούχου. Π.χ.: Η ονομαστική μετοχή ανώνυμης εταιρίας, το ονομαστικό ασφαλιστήριο, η ονομαστική φορτωτική. Για την άσκησή τους κατοχή και εμφάνιση εγγράφου. Δεν αρκεί η απόδειξη με άλλα μέσα. Τα ονομαστικά αξιόγραφα μεταβιβάζονται με εκχώρηση και παράδοση του εγγράφου σε αυτόν που τα αποκτά. Ως προς την υποκείμενη σχέση που συνδέεται με το δικαίωμα τα αξιόγραφα διακρίνονται σε : α) Αναιτιώδη αξιόγραφα: Αναιτιώδη αξιόγραφα είναι εκείνα στα οποία δεν αναφέρεται η αιτία που έδωσε την έκδοση τους. Π.χ.: Αναιτιώδη αξιόγραφα είναι η συναλλαγματική και η τραπεζική επιταγή. β) Αιτιώδη αξιόγραφα: Αιτιώδη αξιόγραφα είναι εκείνα στα οποία αναφέρεται η αιτία ή (κατά άλλη διατύπωση) η υποκειμενική ή βασική σχέση που έδωσε αφορμή στην έκδοση τους. Π.χ.: Αιτιώδη αξιόγραφα είναι η φορτωτική και η μετοχή. Στη συνέχεια θα αναλυθούν σε δύο ενότητες τα αξιόγραφα ως προς την οικονομική λειτουργία που επιτελούν. Στην πρώτη ενότητα θα αναλυθούν τα αξιόγραφα της χρηματαγοράς (η συναλλαγματική και η επιταγή) και τα αξιόγραφα κυκλοφορίας αγαθών ( το ασφαλιστήριο, η φορτωτική και το αποθετήριο ενεχυρόγραφο) ενώ στη δεύτερη ενότητα θα αναλυθούν τα αξιόγραφα της κεφαλαιαγοράς και οι τίτλοι του δημοσίου (οι μετοχές, τα ομόλογα και τα έντοκα γραμμάτια ελληνικού δημοσίου). 7

9 ΜΕΡΟΣ 1 Ο ΤΑ ΑΞΙΟΓΡΑΦΑ ΣΤΙΣ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ 8

10 Α. ΑΞΙΟΓΡΑΦΑ ΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΑΓΟΡΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο Η ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΗ 9

11 1.1 Η Ιστορική Εξέλιξη Της Συναλλαγματικής Και Του Δικαίου Της Η συναλλαγματική εμφανίστηκε το 12 ο με 13 ο μ.χ. αιώνα στην Δυτική Ευρώπη, η οποία την εποχή εκείνη ήταν διαιρεμένη σε μικρά κρατίδια, όπου κάθε κρατίδιο είχε το δικό του νόμισμα. Ο έμπορος ενός κρατιδίου συνεπώς, εφόσον σκόπευε να μεταβεί σε άλλο κρατίδιο, ήταν αναγκασμένος να καταφύγει στον τραπεζίτη της πόλης του, για να ανταλλάξει τα εγχώρια νομίσματα με νομίσματα του κρατιδίου στο οποίο επρόκειτο να μεταβεί. Η ανταλλαγή γινόταν είτε αμέσως, είτε συνηθέστερα, λόγω των κινδύνων της μεταφοράς, ο τραπεζίτης ο οποίος έπαιρνε τα νομίσματα, παρέδιδε στον έμπορο μια επιστολή με την οποία δινόταν εντολή στον αντιπρόσωπο του να καταβάλλει τα αντίστοιχα νομίσματα του κρατιδίου στον κομιστή της επιστολής. Η επιστολή αυτή είναι η πρώτη εμφάνιση της συναλλαγματικής. Με την πάροδο του χρόνου, αυτός που έπαιρνε την επιστολή συμφωνούσε με τον τραπεζίτη, εκδότη της επιστολής, να γίνει η πληρωμή είτε σε αυτόν τον ίδιο είτε σε άλλο πρόσωπο, το οποίο αυτός θα υπεδείκνυε. Από την συμφωνία αυτή δημιουργήθηκε η ρήτρα σε διαταγή. Από τα πιο πάνω γίνεται φανερό ότι ο αρχικός σκοπός της συναλλαγματικής, ήταν η μεταφορά χρημάτων. Με την πάροδο του χρόνου καθιερώθηκε η ρήτρα σε διαταγή, με την οποία έγινε δυνατή η κυκλοφορία της και έτσι η συναλλαγματική έπαυσε να είναι όργανο μεταφοράς χρημάτων και μεταβλήθηκε σε όργανο πίστεως, όργανο δανεισμού. Σήμερα για τη μεταφορά χρημάτων χρησιμοποιείται άλλο έγγραφο, η επιταγή. Αρχικά την συναλλαγματική ρύθμιζαν οι εμπορικές συνήθειες και τα έθιμα. Το 1673, επί εποχής Λουδοβίκου ΙΔ, έγινε η πρώτη νομοθετική ρύθμιση του δικαίου της συναλλαγματικής. Μεθοδικότερα όμως και λεπτομερέστερα ρυθμίστηκε το δίκαιο της συναλλαγματικής από τον Γαλλικό Εμπορικό Κώδικα του Όπως είναι γνωστό, ο Γαλλικός Εμπορικός Κώδικας εισήχθη στην Ελλάδα με επίσημη μετάφραση το 1835 και έτσι η συναλλαγματική στην χώρα μας ρυθμιζόταν από τον Γαλλικό Κώδικα όπως αυτός τροποποιήθηκε. Η τεχνική όπως και η οικονομική πρόοδος έκαναν την συναλλαγματική όργανο διεθνούς σημασίας και γι αυτό κρίθηκε ότι θα έπρεπε να ρυθμίζεται από έναν ενιαίο νόμο, ο οποίος θα ήταν δυνατό να εισαχθεί και να ισχύει στα διάφορα κράτη. Για την κατάρτιση τέτοιου νόμου συνήλθαν στη Χάγη το 1910 και το 1912 δυο διεθνείς διασκέψεις, οι οποίες επεξεργάστηκαν ένα ενιαίο κείμενο για το συναλλαγματικό δίκαιο. Λόγω όμως της μεσολάβησης του Α Παγκοσμίου Πολέμου, δεν έγινε δυνατή η υπογραφή της σύμβασης από τα κράτη, τα οποία πήραν μέρος στις διασκέψεις αυτές και έτσι η προσπάθεια έμεινε χωρίς αποτέλεσμα. Μετά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο, επιτροπή από νομομαθείς, υπό την αιγίδα της Κοινωνίας Των Εθνών εκπόνησε ενιαίο νόμο για τις συναλλαγματικές και τα γραμμάτια, τον οποίο υπέβαλε στην διεθνή διάσκεψη που συνήλθε στη Γενεύη το Η συνδιάσκεψη αυτή κατέληξε στην υπογραφή τριών διεθνών συμβάσεων. Η πρώτη σύμβαση περιέχει το κείμενο του ενιαίου νόμου για τις συναλλαγματικές και τα γραμμάτια σε διαταγή, η δεύτερη περιέχει κανόνες ιδιωτικού διεθνούς δικαίου για την συναλλαγματική και η τρίτη κανόνες για το χαρτόσημο. Η Ελλάδα, η οποία μετείχε στη διάσκεψη, υπέγραψε τις δυο πρώτες συμβάσεις τις οποίες και κύρωσε με τον νόμο 5280/1931 και τις μετέβαλε σε εσωτερικό δίκαιο με τον νόμο 5325/

12 1.2 Ορισμός Της Συναλλαγματικής Συναλλαγματική είναι το έγγραφο που φέρει στο κείμενο την ονομασία «συναλλαγματική» και συντάσσεται με ορισμένο τύπο, καθορισμένο από τον νόμο και με τον οποίο συγκεκριμένο πρόσωπο (εκδότης - πιστωτής) διατάσσει κάποιο άλλο πρόσωπο (αποδέκτης - πληρωτής) να πληρώσει σε κάποιο τρίτο πρόσωπο (κομιστής λήπτης) ένα συγκεκριμένο ποσό, σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Όπως προαναφέρθηκε, η συναλλαγματική ανήκει στα αναιτιώδη αξιόγραφα, συνεπώς για να είναι έγκυρη, σύμφωνα με τη νομοθετική αξίωση, πρέπει να αναγράφονται στο κείμενο της ορισμένες φράσεις που αποτελούν τα τυπικά της στοιχεία. Αν λείπει κάποιο από τα τυπικά στοιχεία, η συναλλαγματική δεν είναι έγκυρη και υπάρχουν δυσκολίες στη δικαστική επιδίωξη της είσπραξής της. Η ανάληψη υποχρέωσης από συναλλαγματική αποτελεί δικαιοπραξία και κατά συνέπεια απαιτείται γι αυτό ικανότητα προς δικαιοπραξία, σύμφωνα με τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα. Επειδή όπως δεν πρόκειται για αστική δικαιοπραξία αλλά για εμπορική πράξη, θα πρέπει επιπλέον να υπάρχει και ικανότητα για την ενέργεια εμπορικών πράξεων. 1.3 Τα Τυπικά Στοιχεία Της Συναλλαγματικής Το έγγραφο της συναλλαγματικής θα πρέπει να έχει συνταχθεί σύμφωνα με συγκεκριμένο τύπο και να περιέχει τα παρακάτω τυπικά χαρακτηριστικά (Εικόνα 1): Εικόνα 1. Έγγραφο συναλλαγματικής. 11

13 Την ονομασία «συναλλαγματική» που πρέπει να γράφεται και μέσα στο κείμενο της συναλλαγματικής. Δεν αρκεί δηλαδή να είναι γραμμένη ως επικεφαλίδα μόνο, αλλά να υπάρχει η λέξη αυτή δυο φορές, μία ως επικεφαλίδα (που δεν είναι υποχρεωτικό) και μία μέσα στο κείμενο (που είναι υποχρεωτικό). Επίσης, πρέπει να είναι η συγκεκριμένη αυτή λέξη «συναλλαγματική» και όχι κάποια άλλη, έστω και με το ίδιο περιεχόμενο. Ο νόμος δεν επιβάλλει να είναι η λέξη «συναλλαγματική» στην ελληνική γλώσσα. Αντίθετα όμως, απαιτεί να είναι γραμμένη στην γλώσσα στην οποία έχει συνταχθεί ο τίτλος. Απλή και καθαρή εντολή προς πληρωμή ορισμένου ποσού. Υπάρχει δηλαδή η λέξη «πληρώστε». Η πληρωμή δεν θα πρέπει να εξαρτάται από κάποια προϋπόθεση ή αίρεση, ενώ αντίθετα μπορεί να είναι, και συνήθως είναι, υπό προθεσμία. Η εντολή θα πρέπει να αφορά την πληρωμή χρηματικού ποσού, που θα πρέπει να είναι ορισμένο. Το όνομα αυτού που οφείλει να πληρώσει (του πληρωτή). Δεν έχει σημασία για το κύρος της συναλλαγματικής το εάν ο πληρωτής αρνηθεί να πληρώσει, ακόμα και αν είναι ανύπαρκτο πρόσωπο. Στις περιπτώσεις αυτές παραμένει υπόχρεος ο εκδότης, καθώς επίσης και όλοι όσοι τυχόν έχουν υπογράψει. Μάλιστα, μπορεί να αναγραφεί ως πληρωτής και ο ίδιος ο εκδότης. Η ευθύνη του πληρωτή αρχίζει από την στιγμή που την αποδεχθεί, εφ όσον δεν είναι ο ίδιος ο εκδότης, οπότε και ονομάζεται αποδέκτης. Την σημείωση της λήξης της. Η ημέρα αυτή μπορεί να καθοριστεί, σύμφωνα με τον νόμο, με τέσσερις τρόπους: α) εν όψει, δηλαδή μόλις εμφανιστεί για πληρωμή. Πρόκειται για την περίπτωση που δεν έχει καθοριστεί ημερομηνία λήξης, οπότε θα πρέπει οπωσδήποτε να εμφανιστεί για πληρωμή μέσα σε ένα χρόνο από την έκδοση της. Η σημείωση αυτού του τρόπου πληρωμής γίνεται με τις φράσεις «πληρώσατε... εν όψει» ή «επί τη εμφανίσει». β) μετά προθεσμία από της όψεως. Και σε αυτήν την περίπτωση δεν αναγράφεται συγκεκριμένη χρονολογία αλλά η εντολή είναι για πληρωμή μετά από ορισμένη προθεσμία. γ) μετά από προθεσμία από την χρονολογία της συναλλαγματικής. δ) σε ρητή ημέρα. Τον τόπο πληρωμής της, ο οποίος θα πρέπει να προκύπτει με ακρίβεια. Δεν είναι απαραίτητο να αναγράφεται στο κείμενο της συναλλαγματικής, αλλά μπορεί να είναι σημειωμένος και σε οποιοδήποτε άλλο σημείο του εντύπου. Εάν δεν αναφέρεται καθόλου, τότε ως τόπος πληρωμής θεωρείται αυτός που είναι σημειωμένος δίπλα στο όνομα του πληρωτή. Εάν όμως ούτε τόπος πληρωμής σημειώνεται, ούτε τόπος κατοικίας του πληρωτή, τότε, σύμφωνα πάντοτε με τον νόμο, η συναλλαγματική είναι άκυρη. Το ίδιο συμβαίνει και εάν αναφέρονται περισσότεροι από ένα τόποι πληρωμής. Το όνομα του δικαιούχου. Ο προσδιορισμός του δικαιούχου (λήπτη), αυτού δηλαδή στον οποίο ή εις διαταγή του οποίου πρέπει να γίνει η πληρωμή. Μπορεί να γίνει είτε με το όνομά του, είτε με την εμπορική του επωνυμία. Μάλιστα, δεν έχει σημασία, όσον αφορά το κύρος του τίτλου, εάν πρόκειται για ανύπαρκτο πρόσωπο. Αυτό που απαγορεύεται, με ποινή ακυρότητας της συναλλαγματικής, είναι η έκδοσή της «εις τον κομιστή». 12

14 Πάντως, είναι δυνατόν να ορισθεί ότι είναι λήπτης ο ίδιος ο εκδότης της συναλλαγματικής. Τη χρονολογία και τον τόπο έκδοσης της. Η χρονολογία έκδοσης της συναλλαγματικής είναι ένα από τα απαραίτητα στοιχεία της. Εάν δεν αναγράφεται, τότε η συναλλαγματική είναι άκυρη. Το ίδιο όμως δεν συμβαίνει όσον αφορά τον τόπο της έκδοσης της. Στην περίπτωση πράγματι που δεν αναφέρεται, θεωρείται ότι συμπίπτει με τον τόπο που είναι σημειωμένος δίπλα στο όνομα του εκδότη. Εάν όμως ούτε και αυτός αναφέρεται, τότε η συναλλαγματική είναι και πάλι άκυρη. Την υπογραφή του εκδότη, που πρέπει να είναι χειρόγραφη και κατά κανόνα ιδιόγραφη, (εκτός από τις περιπτώσεις που υπάρχει αντιπροσώπευση). Αυτή μπαίνει κάτω από το κείμενο του τίτλου και πρέπει να περιέχει το κύριο όνομα και το επίθετο του εκδότη. Δεν αρκεί η σημείωση μόνο του ενός. Επιτρέπεται μόνο η συγκοπή του κυρίου ονόματος. Η υπογραφή πρέπει να είναι πραγματική. Δεν αρκεί δηλαδή η σφραγίδα ή η αναγραφή ορισμένου σημείου, όπως συνηθίζεται αυτό όταν προκύπτει για αγράμματους. Οι αγράμματοι ή οι λόγω σωματικής βλάβης οι οποίοι δεν μπορούν να υπογράψουν, μπορούν να διορίσουν αντιπρόσωπο για να υπογράψει ιδιόχειρα. Αν η υπογραφή του εκδότη μπει με σφραγίδα ή έντυπα, η συναλλαγματική είναι άκυρη. Αν όμως πρόκειται για υπογραφή οποιουδήποτε άλλου υπεύθυνου, η συναλλαγματική είναι έγκυρη, αλλά στην περίπτωση αυτή αυτός που υπέγραψε με μηχανικό μέσο δε ευθύνεται από την συναλλαγματική. Έγγραφο. Άλλο στοιχείο της συναλλαγματικής είναι το έγγραφο της συναλλαγματικής, καθώς δεν υπάρχει προφορική συναλλαγματική. Χαρτόσημο. Τέλος, νεότερος νόμος καθιέρωσε το χαρτόσημο ως ένα από τα απαραίτητα τυπικά στοιχεία της συναλλαγματικής για την εγκυρότητά της. Το χαρτόσημο είναι ενσωματωμένο στο έντυπο της συναλλαγματικής (ενσφράγιστο) και κλιμακώνεται ανάλογα με το ποσό της. 1.4 Πρόσωπα Στη Συναλλαγματική Στην συναλλαγματική παίρνουν μέρος τρία πρόσωπα: 1) Ο εκδότης της συναλλαγματικής, 2) Ο πληρωτής, ο οποίος πρόκειται να τη πληρώσει και ο οποίος από την στιγμή που θα την αποδεχτεί με την υπογραφή του καλείται και αποδέκτης και 3) Ο λήπτης, δηλαδή ο δικαιούχος της συναλλαγματικής. Λήπτης ονομάζεται ο πρώτος κομιστής της συναλλαγματικής, ενώ εκείνοι που αποκτούν τη συναλλαγματική με οπισθογράφηση λέγονται κομιστές. Ενδέχεται η συναλλαγματική να περιλαμβάνει δυο πρόσωπα, όταν ο εκδότης και ο λήπτης είναι το ίδιο πρόσωπο. Πρέπει να σημειωθεί ότι η περίπτωση αυτή είναι η πιο συνηθισμένη στις συναλλαγές. Εκτός από τα παραπάνω πρόσωπα τα οποία παίρνουν μέρος στην συναλλαγματική και τα οποία χαρακτηρίζονται ως αναγκαία πρόσωπα, είναι δυνατό να εμφανιστούν και άλλα πρόσωπα τα οποία χαρακτηρίζονται ως μη αναγκαία. Αυτά είναι: 13

15 α) Οι οπισθογράφοι, δηλαδή τα πρόσωπα τα οποία μεταβιβάζουν με οπισθογράφηση την απόκτηση τους από τη συναλλαγματική. β) Οι τριτεγγυητές, δηλαδή τα πρόσωπα τα οποία εγγυώνται για ορισμένο πρόσωπο από αυτά που αναφέρονται στην συναλλαγματική, για ολόκληρο ή μέρος του ποσού της συναλλαγματικής. γ) Οι παρεμβαίνοντες, δηλαδή τα πρόσωπα τα οποία σημειώνονται στην συναλλαγματική από τον εκδότη, τον οπισθογράφο ή τον τριτεγγυητή και στα οποία ο κομιστής εντέλλεται να απευθυνθεί στη ανάγκη για πληρωμή ή για αποδοχή. 1.5 Η Ελλιπής Συναλλαγματική Η συναλλαγματική από την οποία λείπει ένα ή περισσότερα στοιχεία λέγεται ελλιπής. Η έλλειψη μπορεί να είναι αθέλητη, οπότε μιλούμε για ατελή συναλλαγματική, ή να είναι ηθελημένη, δηλαδή ύστερα από συμφωνία, οπότε μιλούμε για λευκή συναλλαγματική. 1) Ατελής συναλλαγματική, είναι εκείνη από την οποία αθέλητα λείπει τυπικό στοιχείο ή τέθηκε στοιχείο παρά τον νόμο. Έτσι η συναλλαγματική θα είναι ατελής, όταν δε γράφηκε η λέξη συναλλαγματική στο κείμενο, ή όταν δεν υπάρχει όνομα λήπτη ή πληρωτή ή μπήκε ως χρονολογία λήξης η 31 η Φεβρουαρίου. Όταν δεν αναγράφεται ο χρόνος λήξης, η συναλλαγματική θεωρείται ότι είναι πληρωτέα εν όψει. Όταν λείπει ο τόπος πληρωμής, ως τόπος θεωρείται ο τόπος που αναγράφεται δίπλα στο όνομα του πληρωτή. Όταν λείπει ο τόπος έκδοσης, ως τόπος θεωρείται ο τόπος που σημειώνεται δίπλα από το όνομα του εκδότη. Αν μια συναλλαγματική είναι ατελής, αυτό εξετάζεται κατά το χρόνο της έκδοσής της. Μεταγενέστερη συμπλήρωση της αποτελεί πλαστογραφία. Η έλλειψη τυπικού στοιχείου εξετάζεται αυτεπάγγελτα και προβάλλεται από κάθε οφειλέτη εναντίον κάθε κομιστή. 2) Λευκή συναλλαγματική, είναι εκείνη στην οποία λείπουν ένα ή περισσότερα από τα τυπικά στοιχεία που απαιτεί ο νόμος και τα οποία θα συμπληρωθούν ύστερα από συμφωνία, η οποία έγινε μεταξύ εκδότη και λήπτη της συναλλαγματικής μετά την έκδοση της. Η λευκότητα της συναλλαγματικής μπορεί να φτάσει μέχρι το σημείο να εκδοθεί συναλλαγματική που να περιέχει μόνο την υπογραφή του εκδότη, με μόνη διαφορά ότι πρέπει μεταξύ του εκδότη και του λήπτη να τηρηθούν οι συμφωνίες και η εντολή η οποία έδωσε ο εκδότης. Η λευκή συναλλαγματική τη στιγμή που δίνεται στο λήπτη δεν είναι συναλλαγματική. Είναι κατά κάποιον τρόπο έμβρυο συναλλαγματικής. Γίνεται συναλλαγματική μόλις συμπληρωθεί, οπότε παίρνει αναδρομική ισχύ. Τα παραπάνω αυτά στοιχεία είναι τα ελάχιστα που απαιτούνται από τον νόμο για το κύρος της συναλλαγματικής. Είναι δυνατόν να προστεθούν κι άλλα από τον εκδότη, που ονομάζονται ρήτρες. Οι ρήτρες άλλοτε αφορούν την ενοχή που πηγάζει από την συναλλαγματική και άλλοτε τις εκτός συναλλαγματικής σχέσεις των προσώπων που συμμετέχουν σε αυτήν. Άλλες από τις ρήτρες αυτές επιτρέπονται, άλλες όμως απαγορεύονται από τον νόμο με αποτέλεσμα, είτε να θεωρούνται ως «μη γεγραμμέναι», είτε να καθιστούν την συναλλαγματική άκυρη. 14

16 1.6 Μεταβίβαση Της Συναλλαγματικής Ένας από τους σημαντικότερους ρόλους της συναλλαγματικής είναι ότι αποτελεί μέσο κυκλοφορίας χρηματικών αξιών. Για να εκπληρωθεί αυτός καλύτερα, όσον αφορά κύρια την απλότητα και ταχύτητα της διαδικασίας, η συναλλαγματική μεταβιβάζεται με εκχώρηση και οπισθογράφηση. Καθώς αποτελεί αξιόγραφο σε διαταγή, δεν επιτρέπεται να εκδοθεί στον κομιστή αλλά μπορεί να οπισθογραφηθεί εν λευκώ. Σε περίπτωση θανάτου του δικαιούχου η συναλλαγματική μεταβιβάζεται με κληρονομική διαδοχή Μεταβίβαση της συναλλαγματικής με την εκχώρηση Εκχώρηση, σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα, είναι η σύμβαση με την οποία ο δανειστής μπορεί να μεταβιβάσει σε τρίτο την απαίτησή της, χωρίς την συναίνεση του οφειλέτη. Κάθε συναλλαγματική είναι δυνατό να μεταβιβαστεί με εκχώρηση. Η εκχώρηση είναι κατ αρχήν άτυπη δικαιοπραξία, μπορεί όπως να γίνει και με ιδιαίτερο έγγραφο, ακόμα και συμβολαιογραφικό, εάν το απαιτήσει ο εκδοχέας. Όταν η μεταβίβαση γίνει με τον τρόπο αυτό, εφαρμόζονται οι σχετικές διατάξεις του Αστικού Κώδικα. Η εκχώρηση πάντως δεν προτιμάται όταν είναι δυνατόν να επιλεγεί η οπισθογράφηση. Τα αποτελέσματα της εκχώρησης επέρχονται και για τον οφειλέτη και για τους τρίτους, μόνο μετά την αναγγελία προς τον οφειλέτη, ενώ της οπισθογράφησης επέρχονται αμέσως. Ακόμα, ο δικαιούχος από οπισθογράφηση μπορεί να στραφεί εναντίον κάθε προηγούμενου υπογραφέα της συναλλαγματικής, πράγμα που δεν συμβαίνει με τον εκδοχέα. Αυτός δεν δικαιούται κατ αρχήν να στραφεί παρά μόνο κατά του εκχωρητή Μεταβίβαση της συναλλαγματικής με οπισθογράφηση Οπισθογράφηση καλείται η πράξη, που γίνεται συνήθως στο όπισθεν μέρος της συναλλαγματικής, και με την οποία μεταβιβάζεται τόσο η ίδια η συναλλαγματική ως χαρτί, όσο και όλα τα δικαιώματα που απορρέουν από αυτή. Η οπισθογράφηση δεν είναι ανάγκη να γνωστοποιείται και στους άλλους υπόχρεους της συναλλαγματικής (εκδότες, λήπτες, αποδέκτες κ.λ.π.). Ο νόμος ορίζει ότι κάθε συναλλαγματική και αυτή ακόμη η οποία δεν έχει εκδοθεί σε διαταγή, μπορεί να μεταβιβαστεί με οπισθογράφηση, αρκεί να μην υπάρχει η ρήτρα «όχι σε διαταγή» ή άλλη ισοδύναμη φράση ή να μην είναι ονομαστική, να μην αναγράφεται δηλαδή π.χ. «πληρώσατε μόνο στον κ. Χ. Παπαδόπουλο», οπότε πρέπει μόνο ο εν λόγω κύριος να εμφανιστεί στον πληρωτή για να πληρωθεί. Την οπισθογράφηση μπορεί να απαγορεύσει και οποιοσδήποτε οπισθογράφος, αρκεί να θέσει την φράση: «Μέχρις εδώ η οπισθογράφηση» ή χωρίς άλλη οπισθογράφηση ή άλλη ισοδύναμη φράση. Η οπισθογράφηση πρέπει να είναι απλή και καθαρή και να μην εξαρτάται από κάποιο όρο ή προϋπόθεση. Η μερική οπισθογράφηση είναι άκυρη. Εάν για παράδειγμα, η αξία της συναλλαγματικής είναι ευρώ δεν μπορεί να γίνει οπισθογράφηση για 500 ευρώ. Η οπισθογράφηση, όπως αναφέρθηκε και στον ορισμό γίνεται συνήθως στο όπισθεν μέρος της συναλλαγματικής και υπογράφεται από τον οπισθογράφο, χωρίς να αποκλείεται και το έμπροσθεν μέρος. Πολλές 15

17 φορές οι οπισθογραφήσεις είναι τόσες πολλές, ώστε γεμίζει ολόκληρο το όπισθεν μέρος της συναλλαγματικής, που προορίζεται για οπισθογραφήσεις. Στην περίπτωση αυτή προσαρτάται φύλλο χαρτιού όμοιο με εκείνο της συναλλαγματικής και προσκολλάται κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να αποτελεί αδιάσπαστο σύνολο με το αρχικό έγγραφο και λέγεται προσάρτημα. Σε αυτό συνεχίζονται οι οπισθογραφήσεις. Υπάρχουν τριών ειδών οπισθογραφήσεις : τακτική, άτακτη και λευκή Τακτική οπισθογράφηση καλείται εκείνη, η οποία περιέχει το όνομα του νέου κομιστή, τη χρονολογία της οπισθογράφησης και την υπογραφή του οπισθόγραφου. Η χρονολογία εδώ έχει μεγάλη σημασία, γιατί από τη χρονολογία βρίσκεται εάν ο οπισθογράφος κατά τον χρόνο που υπέγραφε, είχε την απαιτούμενη ικανότητα ή διατελούσε π.χ. σε κατάσταση πτώχευσης και δεν μπορούσε επομένως να διαθέσει ελεύθερα την περιουσία του. Άτακτη οπισθογράφηση καλείται εκείνη η οποία περιέχει την υπογραφή του οπισθογράφου που μεταβιβάζει τη συναλλαγματική και ένα από τα δύο άλλα στοιχεία, ή το όνομα του νέου κομιστή ή τη χρονολογία της οπισθογράφησης. Λευκή οπισθογράφηση καλείται εκείνη, η οποία περιέχει μόνο την υπογραφή του οπισθογράφου. Όταν όμως τεθεί απλή μόνο υπογραφή στο έμπροσθεν μέρος της συναλλαγματικής εκτός από την υπογραφή του εκδότη και του αποδέκτη, θεωρείται ότι είναι υπογραφή του τριτεγγυητή. Για να είναι συνεπώς υπογραφή οπισθογράφου, πρέπει να αναγράφεται στο όπισθεν μέρος της συναλλαγματικής ή στο προσάρτημα. Αν η οπισθογράφηση είναι λευκή ο κομιστής δικαιούται σύμφωνα με τον νόμο: Να συμπληρώσει το λευκό, με το όνομα του ή με το όνομα άλλου προσώπου. Να οπισθογραφήσει την συναλλαγματική με πλήρη ή λευκή οπισθογράφηση. Να παραδώσει την συναλλαγματική σε τρίτο, χωρίς να συμπληρώσει το λευκό και χωρίς να κάνει οπισθογράφηση. Με την οπισθογράφηση μεταβιβάζονται: Η κυριότητα του εγγράφου της συναλλαγματικής Τα δικαιώματα που απορρέουν από την συναλλαγματική. Η ευθύνη των προηγουμένων υπογραφέων έναντι του κομιστή για την αποδοχή και μη πληρωμή της συναλλαγματικής. Δηλαδή ο οπισθογράφος και οι πριν από αυτόν υπεύθυνοι, ευθύνονται έναντι του νέου κομιστή για την μη αποδοχή και πληρωμή της συναλλαγματικής από τον πληρωτή. Ο εκδότης και ο οπισθογράφος ευθύνονται για την αποδοχή και την πληρωμή της συναλλαγματικής. Και οι δύο όμως μπορούν να περιορίσουν την ευθύνη τους με τη ρήτρα χωρίς ευθύνη, με τους εξής όρους: - Ο εκδότης μπορεί να απαλλαγεί μόνο από την ευθύνη για την αποδοχή, όχι όμως και για την πληρωμή, γιατί σύμφωνα με τον νόμο, κάθε ρήτρα με την οποία ο εκδότης απαλλάσσεται από την ευθύνη για την πληρωμή θεωρείται σαν να μην είναι γραμμένη. 16

18 - Ο οπισθογράφος μπορεί κατά την οπισθογράφηση με τις ρήτρες «χωρίς ευθύνη», «χωρίς υποχρέωση», «χωρίς κίνδυνοι», να απαλλαγεί τόσο για την αποδοχή όσο και για την πληρωμή. Η απαλλαγή αυτή οφείλει μόνο τον οπισθογράφο, ο οποίος σημείωσε αυτή και όχι τους προηγούμενους ή μεταγενέστερους οπισθογράφους. Η οπισθογράφηση έχει αποτελέσματα τόσο μεταβιβαστικά, όσο εγγυητικά και τέλος νομιμοποιητικά. Τα μεταβιβαστικά της αποτελέσματα συνίστανται στην μεταβίβαση της κυριότητας της συναλλαγματικής αλλά και κυρίως των δικαιωμάτων που απορρέουν από αυτήν. Το δικαίωμα του κομιστή από οπισθογράφηση έχει αυτοτέλεια και δεν θεωρείται αυτός διάδοχος του οπισθογράφου. Το περιεχόμενο των εγγυητικών της αποτελεσμάτων είναι ότι ο οπισθογράφος ευθύνεται απέναντι στο πρόσωπο προς το οποίο γίνεται η οπισθογράφηση και τους ενδεχόμενους μεταγενέστερους κομιστές για το ότι η συναλλαγματική θα γίνει αποδεκτή από τον πληρωτή και ότι θα πληρωθεί από αυτόν κατά την λήξη της. Κάθε νέος οπισθογράφος δηλαδή, γίνεται οφειλέτης όλων των μεταγενέστερων δικαιούχων, ενώ ταυτόχρονα παραμένει όλων των προηγούμενων υπογραφέων. Όσον αφορά την νομιμοποιητική της ενέργεια, αυτή επέρχεται εάν ο κάτοχός της στηρίζει το δικαίωμά του σε αδιάκοπη σειρά οπισθογραφήσεων. Για να θεωρηθεί δηλαδή κάποιος νόμιμος κομιστής της συναλλαγματικής, πρέπει να έχει την υλική κατοχή της και επιπλέον να στηρίζει το δικαίωμά του σε συνεχή σειρά οπισθογραφήσεων. Αυτό σημαίνει ότι κάθε οπισθογράφος θα πρέπει να αναφέρεται ως δικαιούχος στην αμέσως προηγούμενη οπισθογράφηση. Η σειρά αυτή δεν διακόπτεται εάν ανάμεσα στις τακτικές οπισθογραφήσεις εμφανίζονται και ορισμένες «εν λευκώ», διότι στην περίπτωση αυτή θεωρείται ότι αυτός που υπέγραφε την επόμενη οπισθογράφηση απέκτησε νόμιμα την συναλλαγματική με την οπισθογράφηση εν λευκώ. 1.7 Αποδοχή Συναλλαγματικής Αποδοχή είναι η δήλωση του πληρωτή με την οποία υπόσχεται να πληρώσει το ποσό της συναλλαγματικής. Με την αποδοχή ο πληρωτής γίνεται αποδέκτης της συναλλαγματικής, ο κύριος υπόχρεος για την πληρωμή της. Η ύπαρξη υπογραφής αποδοχής ενισχύει το καλό τέλος της συναλλαγματικής και αυξάνει την κυκλοφορική ικανότητά της. Η αποδοχή δεν αποτελεί τυπικό στοιχείο της συναλλαγματικής. Η σημασία της αποδοχής βρίσκεται στο ότι αυξάνει την ικανότητα κυκλοφορίας της συναλλαγματικής, γιατί προσθέτει ένα ακόμα πρόσωπο υπεύθυνο για την πληρωμή της. Βέβαια, ο πληρωτής δεν έχει υποχρέωση να αποδεχθεί την συναλλαγματική. Αν όμως αρνηθεί την αποδοχή, ο κομιστής μπορεί να ασκήσει αμέσως αναγωγή χωρίς να περιμένει την λήξη της συναλλαγματικής (άρθρο 43 ΕΝΣ). 17

19 1.7.1 Προϋποθέσεις αποδοχής Για να είναι έγκυρη η αποδοχή πρέπει να συντρέχουν οι εξής προϋποθέσεις: Να γράφεται επάνω στη συναλλαγματική. Η αποδοχή πρέπει να γράφεται επάνω στη συναλλαγματική. Να εκφράζεται με τη λέξη δεκτή ή όποια άλλη ισοδύναμη λέξη και να υπογράφετε από τον πληρωτή. Συνήθως η αποδοχή γίνεται στο κάτω αριστερό μέρος της συναλλαγματικής. Πάντως, η απλή υπογραφή του πληρωτή στο εμπρόσθιο μέρος της συναλλαγματικής ισχύει ως αποδοχή. Να είναι απλή και καθαρή. Η αποδοχή πρέπει να είναι απλή και καθαρή. Αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να εξαρτάται από αίρεση ή όρο. Ο πληρωτής όμως μπορεί να την περιορίσει σε μέρος, μόνο του ποσού (μερική αποδοχή). Να εμφανισθεί προς αποδοχή. Υπόχρεος να εμφανισθεί τη συναλλαγματική προς αποδοχή είναι ο κομιστής ή και ο απλός κάτοχος της. (άρθρο 21 ΕΝΣ). Η εμφάνιση προς αποδοχή πρέπει να γίνει μόνο προς το πρόσωπο που αναφέρεται ως πληρωτής στην συναλλαγματική ή προς το πρόσωπο στο οποίο ο πληρωτής έδωσε σχετική πληρεξουσιότητα. Η συναλλαγματική μπορεί να εμφανισθεί προς αποδοχή, μέχρι τη λήξη της (άρθρο 21 ΕΝΣ), εκτός αν ο εκδότης της έχει ορίσει άλλη προθεσμία, προηγούμενη της λήξης (άρθρο 22 1 ΕΝΣ). Η εμφάνιση γίνεται στον τόπο κατοικίας του πληρωτή (άρθρο 21 ΕΝΣ). Στην πρακτική των συναλλαγών συνηθίζεται η περίπτωση να συντάσσεται και να υπογράφεται η συναλλαγματική από τον εκδότη, αμέσως δε ο ίδιος να την εμφανίζει στον πληρωτή προς αποδοχή Αποτελέσματα αποδοχής Με την αποδοχή ο πληρωτής γίνεται αποδέκτης και είναι υποχρεωμένος να πληρώσει την συναλλαγματική κατά την λήξη της (άρθρο 28 1 ΕΝΣ). Η ευθύνη του αποδέκτη είναι ευθεία (άρθρο 28 2 ΕΝΣ). Αυτό σημαίνει ότι ο εκδότης μπορεί να στραφεί κατά του αποδέκτη χωρίς να έχει ανάγκη να συντάξει διαμαρτυρικό και να ζητήσει την καταβολή των ποσών Τα πρόσωπα που εμπλέκονται στην αποδοχή Την συναλλαγματική δεν εμφανίζει προς αποδοχή μόνο ο εκδότης αλλά και οποιοσδήποτε κάτοχός της, ανεξάρτητα από το εάν είναι κομιστής της, δηλαδή στηρίζει το δικαίωμα του σε αδιάκοπη σειρά οπισθογραφήσεων. Το πρόσωπο αυτό καταρχήν δεν έχει την υποχρέωση να προχωρήσει στην εμφάνισή της προς αποδοχή, εκτός εάν αυτό έχει καθοριστεί με ειδική ρήτρα του εκδότη ή κάποιου από τους οπισθογράφους. Τα ίδια ισχύουν και στην περίπτωση συναλλαγματικών που είναι πληρωτέες μετά προθεσμία από την όψεως, οπότε πρέπει να εμφανιστούν προς αποδοχή, μέσα σε ένα χρόνο από την χρονολογία της έκδοσης τους. 18

20 Επιπλέον, ο εκδότης μπορεί καταρχήν να απαγορεύσει την εμφάνιση της προς αποδοχή. Στην περίπτωση αυτή, η συναλλαγματική ονομάζεται «μη αποδέξιμος». Ο πληρωτής έχει δικαίωμα να την αποδεχτεί ή να μην την αποδεχθεί, όπως επίσης να ζητήσει να εμφανιστεί η συναλλαγματική ξανά την επόμενη μέρα. Είναι η λεγόμενη «προθεσμία διασκέψεως», που παρέχεται στον πληρωτή, ώστε να έχει χρόνο να σκεφτεί αν θέλει να την αποδεχτεί ή όχι. Ικανό για την αποδοχή της συναλλαγματικής είναι κάθε πρόσωπο που είναι ικανό να υποχρεωθεί από την συναλλαγματική. Η αποδοχή μπορεί να είναι μερική, δηλαδή να γίνει για μέρος μόνο του ποσού, που σημειώνεται στην συναλλαγματική, ή αντίθετα «μείζων» δηλαδή για μεγαλύτερο ποσό. Υπάρχει ακόμα και η αποδοχή ευκολίας που γίνεται για την εξυπηρέτηση συνήθως του εκδότη, χωρίς να υπάρχει ουσιαστική πρόβλεψη ως προς το ποσό της συναλλαγματικής. Στα είδη αυτά, πρέπει να προστεθεί και η λευκή αποδοχή, αυτή δηλαδή που γίνεται πριν συμπληρωθούν όλα τα στοιχεία της συναλλαγματικής που είναι απαραίτητα σύμφωνα με τον νόμο. 1.8 Τριτεγγύηση Της Συναλλαγματικής Τριτεγγύηση είναι η μονομερής δήλωση βούλησης που διατυπώνεται στην συναλλαγματική και με την οποία ένα πρόσωπο δεσμεύεται να τη πληρώσει με τους ίδιους όρους με τους οποίους δεσμεύεται απ αυτή κάποιο άλλο πρόσωπο που την έχει ήδη υπογράψει. Σκοπός της τριτεγγύησης είναι η εξασφάλιση της πληρωμής της συναλλαγματικής (άρθρο 30 1 ΕΝΣ) από ορισμένο υπογραφέα με την προσθήκη ενός ακόμη υπόχρεου, που ευθύνεται και αυτός σε ολόκληρο για την πληρωμή της συναλλαγματικής (άρθρο 47 ΕΝΣ). Η τριτεγγύηση έχει τα εξής βασικά χαρακτηριστικά: είναι αντικειμενική εγγύηση, μονομερής δήλωση βούλησης, και δημιουργεί αυτοτελή υποχρέωση. Η τριτεγγύηση ως αντικειμενική εγγύηση. Η τριτεγγύηση ως αντικειμενική εγγύηση σημαίνει ότι ο τριτεγγυητής δεν αναλαμβάνει υποχρέωση απέναντι σε συγκεκριμένο δανειστή, αλλά εγγυάται το γεγονός της πληρωμής της συναλλαγματικής με τους ίδιους όρους με τους οποίους δεσμεύεται από αυτή κάποιο άλλο πρόσωπο που την έχει ήδη υπογράψει. Η τριτεγγύηση ως μονομερής δήλωση βούλησης. Η τριτεγγύηση είναι μονομερής δήλωση βούλησης. Η υποχρέωση από την συναλλαγματική αναλαμβάνεται με τη θέση της υπογραφής του τριτεγγυητή επάνω σε αυτήν, χωρίς να χρειάζεται αποδοχή από μέρους του προσώπου υπέρ του οποίου δίνεται τριτεγγύηση. 19

21 Δημιουργία αυτοτελούς υποχρέωσης. Η τριτεγγύηση δημιουργεί αυτοτελή υποχρέωση από την συναλλαγματική. Αυτό σημαίνει τρία πράγματα: Πρώτον, ότι η αρχή της αυτοτέλειας των υπογραφών, που είδαμε πιο πάνω ισχύει και εδώ. Κατά το άρθρο 32 2 ΕΝΣ, «η υποχρέωσις αυτού (του τριτεγγυητή) είναι ισχυρά και όταν η ενοχή υπέρ ης εγγυηθή είναι άκυρος λόγω πάσης άλλης αιτίας εκτός ελαττώματος περί τον τύπον». Δεύτερον, ότι κατ άρθρο 32 3 ΕΝΣ, «ο τριτεγγυητής πληρώνων την συναλλαγματική, αποκτά τα εκ της συναλλαγματικής απορρέοντα δικαιώματα εναντίον του υπέρ ου η εγγύησις και εναντίον εκείνων οι οποίοι ενέχονται απέναντι του τελευταίου τούτου δυνάμει της συναλλαγματικής». Η νομολογία μας δέχεται, ότι κατά την έννοια της παραπάνω διάταξης, ο τριτεγγυητής που πλήρωσε γίνεται νόμιμος κομιστής της συναλλαγματικής, αποκτά δε τα δικαιώματα που απορρέουν από αυτή, όχι καθ υποκατάσταση του κομιστή, αλλά κατά πρωτότυπο τρόπο και επομένως απαλλαγμένα από τις ενστάσεις που μπορούν να προταθούν κατά τον κομιστή. Τρίτον, ότι ενστάσεις που έχει ο τριτεγγυητής από το πρόσωπο του υπέρ ου η τριτεγγύηση δεν προβάλλονται κατά του κομιστή της συναλλαγματικής Προϋποθέσεις ανάληψης υποχρέωσης από τριτεγγύηση Για την έγκυρη ανάληψη υποχρέωσης από συναλλαγματική με τριτεγγύηση πρέπει να συντρέχουν ορισμένες ουσιαστικές και τυπικές προϋποθέσεις: α) Ουσιαστικές προϋποθέσεις. Οι ουσιαστικές προϋποθέσεις ανάληψης υποχρέωσης από συναλλαγματική με τριτεγγύηση είναι όμοιες με την ανάληψη οποιασδήποτε υποχρέωσης από συναλλαγματική. β) Τυπικές προϋποθέσεις - Τύπος Η τριτεγγύηση πρέπει να είναι γραπτή και να γράφεται επάνω στην συναλλαγματική ή στο πρόσθεμα ή στο αντίγραφό της. - Περιεχόμενο Η τριτεγγύηση εκφράζεται με τις λέξεις «δια τριτεγγύησιν» ή άλλη ισοδύναμη φράση και υπογράφεται από τον τριτεγγυητή. Η τριτεγγύηση μπορεί να τίθεται στο εμπρόσθιο ή στο οπίσθιο μέρος της συναλλαγματικής. Κατά το άρθρο 31 3 ΕΝΣ, μια απλή υπογραφή θεωρείται ότι αποτελεί τριτεγγύηση, αν βρίσκεται στο εμπρόσθιο μέρος της συναλλαγματικής, εκτός αν πρόκειται για την υπογραφή του πληρωτή ή του εκδότη. - Σημείωση του προσώπου υπέρ του οποίου δίνεται η τριτεγγύηση Το άρθρο 31 4 ΕΝΣ ορίζει ότι «εν τριτεγγυήσει σημειούται δια λογαριασμόν τίνος δίδεται αύτη. Ελλείψει σημειώσεως, θεωρείται δοθείσα υπέρ του εκδότου». Επιστήμη και νομολογία δέχονται ότι η παραπάνω διάταξη θεσπίζει αμάχητο τεκμήριο. Δεν επιτρέπει δηλαδή την ανταπόδειξη ότι η τριτεγγύηση δόθηκε υπέρ άλλου προσώπου, εκτός του εκδότη. 20

22 - Τριτεγγυητής Η τριτεγγύηση μπορεί να δοθεί από τρίτον ή από υπογραφέα ήδη της συναλλαγματικής (άρθρο 30 2 ΕΝΣ), δηλαδή από τον εκδότη τον αποδέκτη ή οπισθογράφο. Τέλος, μπορεί να ασφαλίζει ολόκληρο (ολική τριτεγγύηση) ή μέρος (μερική τριτεγγύηση) του ποσού της συναλλαγματικής (άρθρο 30 1 ΕΝΣ) Ευθύνη και δικαιώματα τριτεγγυητή α) Ευθύνη του τριτεγγυητή. - Ο κανόνας Κατά το άρθρο 32 1 ΕΝΣ, «ο τριτεγγυητής ενέχεται καθ ον τρόπον και ο υπέρ ου η τριτεγγύησις». Η παραπάνω διάταξη δεν αποδίδει τη νομική φύση της τριτεγγύησης, αλλά την νομική θέση του τριτεγγυητή, δηλαδή την ευθύνη του έναντι του κομιστή. Έτσι όποια ευθύνη έχει κατά το δίκαιο της συναλλαγματικής «ο υπέρ ου» η τριτεγγύηση, την ίδια έχει και ο τριτεγγυητής. - Εξαιρέσεις Από τον παραπάνω κανόνα υπάρχουν οι εξής εξαιρέσεις: Όταν ο τριτεγγυητής, κατά την παροχή της τριτεγγύησης την περιόρισε σε μέρος μόνο του ποσού της συναλλαγματικής, σύμφωνα με το άρθρο 30 1 ΕΝΣ. Όταν ο τριτεγγυητής όχι και ο «υπέρ ου» η τριτεγγύηση, είχε απαλλάξει τον κομιστή από την υποχρέωση προς σύνταξη διαμαρτυρικού κατά το άρθρο 46 1 ΕΝΣ. β) Δικαιώματα του τριτεγγυητή. Ο τριτεγγυητής που πλήρωσε την συναλλαγματική δεν υποκαθίσταται στα δικαιώματα του κομιστή, αλλά αποκτά αυτοδίκαια τα δικαιώματα που απορρέουν από την συναλλαγματική (άρθρο 33 3 και 49 ΕΝΣ). Τα παραπάνω σημαίνουν ότι ο τριτεγγυητής δεν γίνεται ειδικός διάδοχος του κομιστή, όπως συμβαίνει στην εγγύηση του Α.Κ., αλλά αποκτά αυτοδίκαια τα δικαιώματα που αναγνωρίζει ο νόμος. Τέτοια δικαιώματα είναι: Το έμπρακτο δικαίωμα επάνω στην συναλλαγματική και το ενοχικό δικαίωμα που απορρέει από την συναλλαγματική Συντριτεγγύηση Συντριτεγγύηση, υπάρχει όταν δυο τουλάχιστον πρόσωπα υπογράφουν ως τριτεγγυητής την συναλλαγματική. Οι συντριτεγγυητές ευθύνονται σε ολόκληρο έναντι του κομιστή της συναλλαγματικής. Αν συντριτεγγυητής που πληρώσει τον κομιστή, μπορεί να στραφεί κατά του «υπέρ ου η τριτεγγύηση» είτε κατά των υπολοίπων συντριτεγγυητών. Καθένας από τους συντριτεγγυητές υποχρεούται να πληρώσει το ποσόν εκείνο που ορίζεται με την συμφωνία τους. Αν δεν υπάρχει τέτοια συμφωνία, καθένας συντριτεγγυητής υποχρεούται κατ ίσα μέρη. 21

23 1.8.4 Ομοιότητες και διαφορές εγγύησης και τριτεγγύησης Ανάμεσα στην εγγύηση του Αστικού Δικαίου (άρθρα Α.Κ.) και την τριτεγγύηση υπάρχουν πολλές ομοιότητες και διαφορές, μερικές από τις πιο βασικές είναι οι παρακάτω: α) Ομοιότητες Βασική ομοιότητα εγγύησης και τριτεγγύησης είναι η ταυτότητα του σκοπού τους. Και στις δυο περιπτώσεις, σκοπός είναι η ενίσχυση της οφειλής κάποιου άλλου. Έχουν όμως νομική φύση. β) Διαφορές - Ο παρεπόμενος χαρακτήρας της εγγύησης και η αυτοτέλεια της τριτεγγύησης. Η εγγύηση θεωρείται ότι έχει πάντοτε και κατ ανάγκη παρεπόμενο χαρακτήρα, που εκδηλώνεται τόσο στη σύσταση, όσο και στη λειτουργία (άρθρα Α.Κ.) και στην απόσβεσή της (άρθρα Α.Κ.). Ο προηγούμενος χαρακτήρας σημαίνει ότι αν είναι άκυρη η κύρια οφειλή, είναι άκυρη και η εγγύηση (άρθρο 850 Α.Κ.). Αντίθετα, η τριτεγγύηση έχει μερική αυτοτέλεια και ανεξαρτησία από την κύρια οφειλή του «υπέρ ου η τριτεγγύηση». Πραγματικά ρητά ορίζεται (άρθρο 32 2 ΕΝΣ) ότι αν είναι άκυρη η κύρια οφειλή, δεν είναι άκυρη και η τριτεγγύηση, εκτός αν η ακυρότητα της κύριας οφειλής αναφέρεται σε ελάττωμα περί τον τύπο. - Ενστάσεις. Ο εγγυητής δικαιούται, αλλά και υποχρεούται έναντι του πρωτοφειλέτη να αντιτάξει κατά του δανειστή όλες τις βάσιμες ενστάσεις του πρώτου (του πρωτοφειλέτη), που γνωρίζει ή όφειλε να γνωρίζει ο εγγυητής. Αν παραλείψει την προηγούμενη υποχρέωση, δεν έχει δικαίωμα αναγωγής (άρθρο 859 Α.Κ.). Αντίθετα ο τριτεγγυητής δεν μπορεί να αντιτάξει κατά του κομιστή ενστάσεις που απορρέουν από το πρόσωπο του «υπέρ ου η τριτεγγύηση». Ενστάσεις όμως από την βασική σχέση που έδωσε αφορμή για την αποδοχή της συναλλαγματικής, οι οποίες αφορούν προσωπικά και στον τριτεγγυητή μπορούν να αντιταχθούν και από αυτόν κατά τον συγκεκριμένο κομιστή. - Επικουρικός χαρακτήρας της εγγύησης. Η ενοχή από την εγγύηση είναι κατά βάση επικουρική. Δηλαδή, ο εγγυητής ενέχεται κατά δεύτερο λόγο, μετά τον πρωτοφειλέτη. Αντίθετα ο τριτεγγυητής ευθύνεται ως πρωτοφειλέτης. - Ένσταση της δίζησης. Ο εγγυητής έχει δικαίωμα να προτείνει έναντι του δανειστή την ένσταση της δίζησης. Να αρνηθεί δηλαδή την καταβολή της οφειλής μέχρις ότου ο δανειστής επιχειρήσει αναγκαστική εκτέλεση εναντίον του πρωτοφειλέτη και αυτή δεν καρποφορήσει (άρθρο 855 Α.Κ.) Αντίθετα ο τριτεγγυητής δεν έχει την παραπάνω ένσταση. Είναι υποχρεωμένος να πληρώσει, ακόμα και αν ο κομιστής δεν στράφηκε πιο μπροστά κατά του «υπέρ ου η τριτεγγύηση» (άρθρα 47 1 και 2 ΕΝΣ). 22

24 1.9 Λήξη Της Συναλλαγματικής Η συναλλαγματική μπορεί να λήγει: α) Εν όψει. Όταν η συναλλαγματική είναι πληρωτέα εν όψει παρέχεται το δικαίωμα στον κομιστή της να την εμφανίσει στον πληρωτή αμέσως μετά από την έκδοση και να ζητήσει την άμεση πληρωμή της. Η ρήτρα που μπαίνει στην συναλλαγματική που εκδίδεται εν όψει είναι πληρώσατε εν όψει, ή πληρώσατε επί τη εμφανίσει, πληρώσατε επί τη προσαγωγή, ή άλλη ανάλογη. Η συναλλαγματική που είναι πληρωτέα εν όψει δημιουργεί για τον πληρωτή της μια επικίνδυνη εκκρεμότητα. Συγκεκριμένα, ο πληρωτής είναι υποχρεωμένος να διατηρεί στην διάθεση του δικαιούχου το πληρωτέο ποσό, το οποίο πρέπει να καταβάλλει αμέσως σε αυτόν και σε οποιαδήποτε στιγμή να του εμφανίσει την συναλλαγματική. Για το λόγο αυτό ο νόμος περιορίζει χρονικά την δυνατότητα της εμφανίσεως της εν όψει συναλλαγματικής προς πληρωμή και καθορίζει ότι αυτή πρέπει να εμφανισθεί για πληρωμή το πολύ μέσα σε ένα χρόνο από την έκδοση. Ο εκδότης όμως της εν όψει συναλλαγματικής μπορεί να ορίσει και μεγαλύτερη προθεσμία μέσα στην οποία είναι δυνατή η εμφάνιση της συναλλαγματικής. Αντίθετα, οι οπισθογράφοι της συναλλαγματικής μπορούν μόνο να μειώσουν το χρόνο εμφανίσεως. Ο εκδότης συναλλαγματικής που είναι πληρωτέα εν όψει μπορεί να απαγορεύσει την άμεση εμφάνισή της για πληρωμή. Μπορεί δηλαδή να ορίσει προθεσμία ύστερα από την λήξη της οποίας είναι δυνατό να εμφανιστεί η συναλλαγματική για πληρωμή. Στην περίπτωση αυτή η διορία εμφάνισης της συναλλαγματικής προς πληρωμή αρχίζει από την πάροδο της προθεσμίας αυτής. Η πληρωμή της εν όψει συναλλαγματικής μπορεί να ζητηθεί έγκυρα με την εμφάνιση της συναλλαγματικής. Το διαμαρτυρικό σε περίπτωση μη πληρωμής συντάσσεται αμέσως μετά την εμφάνιση και μη πληρωμή ή το πολύ σε ένα χρόνο από τη χρονολογία εκδόσεως. β) Μετά προθεσμία από της όψεως Η φράση της συναλλαγματικής που είναι πληρωτέα μετά προθεσμία από της όψεως έχει ως εξής: «Πληρώσατε δια της παρούσης συναλλαγματικής μετά τρεις μήνες (ή άλλη προθεσμία) από της όψεως» κ.λπ. Η συναλλαγματική που είναι πληρωτέα μετά προθεσμία από της όψεως πρέπει να εμφανισθεί στον πληρωτή για αποδοχή μέσα σε ένα χρόνο από την έκδοση. Η αποδοχή στη συναλλαγματική αυτή πρέπει να φέρει χρονολογία. Από την χρονολογία αυτή αρχίζει κανονικά, η προθεσμία της λήξεως. Αν όμως ο πληρωτής δεν αποδεχθεί την συναλλαγματική, τότε ο κομιστής θα συντάξει «διαμαρτυρικό επί μη αποδοχή». Από την ημέρα δε συντάξεως του διαμαρτυρικού αρχίζει η προθεσμία λήξεως της συναλλαγματικής. γ) Σε ρητή ημέρα. Αυτή σημειώνεται με ορισμένη ημέρα του ημερολογίου ή με ακίνητη γιορτή. Π.χ. «Πληρώσατε την ημέρα του Αγίου Κωνσταντίνου του έτους 2011». 23

25 δ) Μετά προθεσμία από την χρονολογία εκδόσεως. «Πληρώσατε κ.λπ. μετά τρεις μήνες από σήμερα». Όσον αφορά την λήξη της συναλλαγματικής, πρέπει να τονίσουμε ιδιαίτερα ότι ο ανακριβής καθορισμός του χρόνου λήξεως της συναλλαγματικής κάνει άκυρη ολόκληρη την συναλλαγματική. Όταν δεν αναγράφεται ο χρόνος λήξεως, η συναλλαγματική θεωρείται ότι είναι πληρωτέα εν όψει Εμφάνιση Και Πληρωμή Της Συναλλαγματικής Η πληρωμή της συναλλαγματικής προϋποθέτει την εμφάνιση της. Πραγματικά, ο κομιστής υποχρεούται να εμφανίσει την συναλλαγματική προς πληρωμή (άρθρο 38 1 ΕΝΣ). Κατά το άρθρο 38 1 ΕΝΣ, τη συναλλαγματική εμφανίζει προς πληρωμή ο κομιστής, αυτός που στηρίζει το δικαίωμα του σε αδιάκοπη σειρά οπισθογραφήσεων ( 171 ν 2). Η εμφάνιση της συναλλαγματικής πρέπει να γίνει προς το πρόσωπο που αναφέρεται ως πληρωτής, ανεξάρτητα αν την αποδέχτηκε ή όχι. Ο χρόνος εμφάνισης της συναλλαγματικής εξαρτάται από τον τρόπο λήξης της. Επι συναλλαγματικής σε ρητή ημέρα, μετά προθεσμία από την όψη και μετά προθεσμία από τη χρονολογία, η εμφάνιση προς πληρωμή μπορεί να γίνει κατά την ημέρα της λήξης ή σε μια από τις δυο επόμενες και εργάσιμες ημέρες (άρθρο 38 1 ΕΝΣ). Επί συναλλαγματικής όψης, η εμφάνιση μπορεί να γίνει από την έκδοση και μέσα σε ένα χρόνο από αυτή. Τόπος εμφάνισης είναι ο τόπος πληρωμής που αναφέρεται στη συναλλαγματική. Η μη εμπρόθεσμη εμφάνιση της συναλλαγματικής προς πληρωμή έχει δυο συνέπειες. Πρώτον, ο κομιστής χάνει το δικαίωμα αναγωγής εναντίον όλων των υπόχρεων της συναλλαγματικής, εκτός του αποδέκτη, δεύτερον, ο κομιστής περιέρχεται σε υπερημερία δανειστή. Έτσι, κάθε οφειλέτης μπορεί να καταθέσει το ποσόν της συναλλαγματικής στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων. Ο πληρωτής που πλήρωσε τη συναλλαγματική έχει δικαίωμα να ζητήσει από τον κομιστή να του την παραδώσει (άρθρο 39 1 ΕΝΣ). Ο κομιστής είναι υποχρεωμένος να δεχθεί μερική καταβολή του ποσού της συναλλαγματικής (άρθρο 39 2 εδ.α ΕΝΣ), αν το ζητήσει ο οφειλέτης. Στην προηγούμενη περίπτωση, ο πληρωτής έχει το δικαίωμα να αξιώσει από τον κομιστή να γίνει σχετική μνεία επάνω στη συναλλαγματική και να του δώσει εξοφλητική απόδειξη για το μέρος του ποσού που πλήρωσε (άρθρο 39 2 εδ. β. ΕΝΣ). Αν η συναλλαγματική πληρωθεί από τον πληρωτή κατά την λήξη της, σβήνει οριστικά η ενοχή που απορρέει από αυτή και ταυτόχρονα ελευθερώνονται όλα τα πρόσωπα που ανέλαβαν υποχρέωση από την συναλλαγματική. Αν η συναλλαγματική πληρωθεί από κάποιο άλλο πρόσωπο που ευθύνεται κατ αναγωγή δεν αποσβένεται η ενοχή που απορρέει από αυτή. Απλώς ελευθερώνεται αυτός που πλήρωσε και εκείνοι που έγιναν οπισθογράφοι μετά από αυτόν. 24