ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΑΡΙΣΤΕΙΑ

Transcript

1 ΑΝΩΤΑΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΑΑΣ ΣΧΟΑΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΑΡΙΣΤΕΙΑ Σπουδαστής: ΚΑΡΑΛΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΑΕΜ 2789 Επιβλέπων: ΕΠΙΚ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Π. ΑΝΤΩΝΙΑΑΗΣ ΚΑΒΑΛΑ, 2008

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος... 3 Εισαγωγή... 4 Κεφάλαιο 1: Η βιομηχανία στον 21 αιώνα Η ιστορία της βιομηχανικής ανάπτυξης παγκοσμίως Η βιομηχανία στην Ελλάδα... 8 Κεφάλαιο 2: Βιομηχανικά αριστεία Περιγραφή - Ανάλυση των Βιομηχανικών Αριστείων Κριτήρια απονομής βιομηχανικού αριστείου σε μια επιχείρηση Ελληνικές εταιρείες που βραβεύτηκαν με βιομηχανικά αριστεία Κεφάλαιο 3: Συμπεράσματα Βιβλιογραφία

3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η εργασία με θέμα «Βιομηχανικά Αριστεία» αποτελεί την πτυχιακή εργασία του σπουδαστή Καραλή Αθανάσιου. Στην πτυχιακή εργασία θα γίνει αναφορά στην ιστορία της βιομηχανικής ανάπτυξης, ενώ έμφαση θα δοθεί συγκεκριμένα στη βιομηχανία της Ελλάδας. Ακόμη, θα αναλυθούν πλήρως τα βιομηχανικά αριστεία και θα παρουσιαστούν στοιχεία σχετικά με τα κριτήρια απονομής τους αλλά και οι εταιρείες που βραβεύτηκαν. Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον Επίκ. Καθηγητή κ. Είαντελή Αντωνιάδη για την πολύτιμη βοήθειά του κατά τη διάρκεια συγγραφής της εργασίας, για τα εύστοχα σχόλια και για τις προτάσεις του. Καραλής Αθανάσιος Καβάλα, Μάιος

4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ελληνική βιομηχανία κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα διένυσε μια κυκλική πορεία, καθώς αρχικά χαρακτηριζόταν ως ελαφριά συνδεδεμένη με τον κατασκευαστικό τομέα κυρίως. Αργότερα, οι βιομηχανίες της εγχώριας αγοράς και οι εξαγωγικές αποτέλεσαν τους νέους πόλους. Σήμερα, η σύνθεση των βιομηχανικών εξαγωγών υποδηλώνει ότι δεν υπάρχουν πλέον ευδιάκριτοι τομείς ειδίκευσης της ελληνικής βιομηχανίας, εφόσον οι περισσότεροι έχουν συμπληρωματική λειτουργία στο ευρύτερο βιομηχανικό σύστημα του Ευρωπαϊκού χοίρου. Η ελληνική οικονομία στηρίζεται σε υψηλό ποσοστό στην άνοδο της βιομηχανίας, καθώς οι επιχειρηματικές πρωτοβουλίες συμβάλλουν όχι μόνο στην οικονομική αλλά και στην κοινωνική ανάπτυξη της χώρας. Γ ι αυτό και τα τελευταία χρόνια στην προσπάθεια ενίσχυσης των βιομηχανιών αλλά και αναγνώρισης της προσφοράς τους απονέμονται τα βιομηχανικά αριστεία. Τα αριστεία είναι συμβολικά και απονέμονται για πληθώρα δραστηριοτήτων όπως ο σεβασμός στο περιβάλλον, η ανάπτυξη κοινωνικής ευαισθησίας, η εφαρμογή συστημάτων διοίκησης ολικής ποιότητας κ.ά. Βέβαια, απαραίτητη προϋπόθεση για την επιχειρησιακή τελειότητα είναι οι κατάλληλες προτάσεις που βοηθούν στη διαμόρφωση δράσεων με στόχο την αριστεία. Σ αυτό το σκοπό συνεισφέρουν καθοριστικά και διάφορα μοντέλα που έχουν αναπτυχθεί με στόχο τη συγκεκριμενοποίηση των χαρακτηριστικών που οδηγούν στη βιομηχανική αριστεία. Στην εργασία θα περιγραφούν αναλυτικά αυτά τα χρήσιμα μοντέλα καθώς στηρίζονται στις τέσσερις βασικές διαδικασίες της βιομηχανίας: εφοδιαστική αλυσίδα ανάπτυξη διαδικασιδιν 4

5 ανάπτυξη νέων προϊόντων κατάστρωση και εφαρμογή της λειτουργικής στρατηγικής Ας σημειωθεί ότι η συμμετοχή μιας επιχείρησης για βιομηχανική αριστεία είναι κύριο στοιχείο της ανταγωνιστικότητας, συμβάλλοντας στη βελτίωση των δραστηριοτήτων της. Επιπλέον, η βιομηχανική αριστεία καλύπτει όλες τις σύγχρονες διοικητικές πρακτικές στο πλαίσιο της βιομηχανίας, εδραιώνοντας προγράμματα βιομηχανικής και διοικητικής βελτίωσης. Βέβαια, σκοπός της εργασίας εκτός από την περιγραφή και ανάλυση της βιομηχανικής αριστείας είναι και η παρουσίαση όλων των επιχειρήσεων που βραβεύτηκαν, παρέχοντάς τους κίνητρα με αυτό τον τρόπο για την προώθηση της επιχειρηματικής πρωτοβουλίας. 5

6 Κεφάλαιο 1 Η βιομηχανία στον 21ο αιώνα 1.1. Η ιστορία της βιομηχανικής ανάπτυξης παγκοσμίως Στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα, οι μεγάλες αλλαγές στον τομέα της γεωργίας, της παραγοιγής, της μεταφοράς επέδρασαν σημαντικά στις κοινωνικοοικονομικές και πολιτιστικές συνθήκες στη Βρετανία, και αποτελέσαν την αρχή της βιομηχανικής επανάστασης. Οι αλλαγές στη συνεχεία εξαπλώθηκαν παγκοσμίως την Ευρώπη και τη Βόρειο Αμερική, συμβάλλοντας στην εκβιομηχάνιση. Η έναρξη της βιομηχανικής επανάστασης σηματοδότησε μια σημαντική καμπή στην ανθρώπινη κοινωνική ιστορία, εφόσον κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής του ανθρώπου επηρεάστηκε κατά κάποιο τρόπο. Στα τέλη του 1700 η χειρονακτική εργασία στη Μεγάλη Βρετανία άρχισε να αντικαθίσταται από τα κατασκευαστικά μηχανήματα και ειδικότερα αρχικά με την εκμηχάνιση της κλωστοϋφαντουργίας, και ακολούθως την ανάπτυξη της μεταλλουργίας και την αυξημένη χρήση του εξευγενισμένου άνθρακα. Στην ανάπτυξη των εμπορικών συναλλαγών βοήθησε η βελτίωση οδικού δικτύου και των σιδηροδρόμων. Η εισαγοιγή του ατμού (που τροφοδοτούνταν κυρίως από κάρβουνο), καθώς και τα κινούμενα μηχανήματα (κυρίως στην κατασκευή κλωστοϋφαντουργικών) ενίσχυσαν σημαντικά την παραγωγική ικανότητα. Η ανάπτυξη όλων των μεταλλικών εργαλείων στις δυο πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, διευκόλυναν την κατασκευή μηχανών παραγωγής και σε άλλες βιομηχανίες. Οι συνέπειες της εξάπλωσης σε όλη τη Δυτική Ευρώπη και τη Βόρειο Αμερική κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, επηρέασαν καθοριστικά το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου. 6

7 Η χρονική περίοδος που καλύπτεται από τη βιομηχανική επανάσταση ποικίλλει ανάλογα με διάφορους ιστορικούς. Σύμφωνα με τον Eric Hobsbawm «ξέσπασε» στην δεκαετία 1780 και δεν ήταν πλήρως αισθητή μέχρι την δεκαετία , ενώ ο TS Ashton θεωρεί ότι σημειώθηκε περίπου μεταξύ 1760 και Κάποιοι ιστορικοί του 20ου αιώνα όπως ο John Clapham Nicholas Crafts υποστήριξαν την άποψη ότι η διαδικασία της οικονομικής και κοινωνικής αλλαγής πραγματοποιήθηκε σταδιακά και ο όρος επανάσταση δεν αποτελεί μια αληθινή περιγραφή των γεγονότων. Οπότε ακόμα και σήμερα το συγκεκριμένο γεγονός εξακολουθεί να αποτελεί θέμα συζήτησης μεταξύ των ιστορικών ( Εικόνα 1.1. Βιομηχανική Έκθεση στο Hyde Park του Λονδίνου, 1851 ( wikipedia.org/wiki/lndustrial_revolution) 7

8 1.2. Η βιομηχανία στην Ελλάδα Στην Ελλάδα οι πρώτες βιομηχανικές επιχειρήσεις εμφανίστηκαν μετά το 1920, όταν εφαρμόστηκε δασμολογική πολιτική που ευνόησε τη δημιουργία τους. Οι βιομηχανίες αυτές παρήγαγαν βαμβάκι, λιπάσματα, τσιμέντο κ.λπ. Από το 1933 η ελληνική βιομηχανία αναπτύχθηκε περισσότερο, κυρίως μετά τον περιορισμό των εξαγωγών που εφάρμοσαν πολλές χώρες της Ευρώπης. Φυσικά στην περίοδο αυτή η ελληνική βιομηχανία περιελάμβανε μικρές βιομηχανικές μονάδες ενώ τα προϊόντα τους προορίζονταν μόνο για την εγχώρια κατανάλωση. Τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο εξάλλου το 45% των εργοστασίων και το 60% της βιομηχανικής παραγωγής ήταν συγκεντρωμένα αποκλειστικά στην περιοχή της πρωτεύουσας, επειδή μονό εκεί υπήρχαν τα απαραίτητα τεχνικά μέσα για τη λειτουργία των μονάδων. Την περίοδο του πολέμου και της κατοχής οι βιομηχανίες υπέστησαν σοβαρές ζημιές από τους βομβαρδισμούς, τις λεηλασίες και τη γενικότερη παράλυση της οικονομίας. Η ανασυγκρότηση της οικονομίας άρχισε το 1950 με την οικονομική βοήθεια των Η.Π.Α. υπό τη μορφή δωρεών ή δανείων. Κατόπιν το ελληνικό κράτος με την πολιτική των δημόσιων επενδύσεων και τη θέσπιση διάφορων κινήτρων συνέβαλε ουσιαστικά στην ανασυγκρότηση της βιομηχανίας στην Ελλάδα. Εικόνα 1.2. Εργοστάσιο οινοποιίας στην Ελευσίνα (1920) elefsina. gr 8

9 Ο ευρύτερος δευτερογενής τομέας συμμετέχει στο σχηματισμό του Ακα θάριστου Εθνικού Προϊόντος κατά 29,4% (1991) και συγκεντρώνει το 27,5% του συνολικού αριθμού των εργαζομένων στη χώρα ( ). Από αυτούς το 62% εργάζεται στη μεταποίηση, το 14% στην εξορυκτική βιομηχανία και ενέργεια και το 24% στον κατασκευαστικό τομέα (οικοδομικές εργασίες, δημόσια έργα). Τη δεκαετία ο αριθμός των απασχολουμένων στον δευτερογενή τομέα μειώθηκε από εργαζομένους σε (ποσοστό 2,7%). Η μείωση αφορά τον κατασκευαστικό τομέα σε ποσοστό 27% περίπου, ενώ οι εργαζόμενοι στο χώρο της μεταποίησης και τον ενεργειακό τομέα αυξήθηκαν κατά 7,5% και 19% αντίστοιχα. Την τελευταία δεκαετία ο γενικός δείκτης βιομηχανικής παραγωγής παρουσίασε αύξηση τα έτη 1981, 1984, 1985, 1988 και 1989, ενώ το 1991 βρισκόταν σε επίπεδο κατά 0,9% υψηλότερο από το αντίστοιχο του Από τους διάφορους επιμέρους κλάδους δυναμικότεροι παρουσιάζεται η βιομηχανία πετρελαίου, καθώς και τα εργοστάσια επεξεργασίας χάρτου, ποτών, ελαστικών αλλά και οι χημικές βιομηχανίες ( Είναι γεγονός ότι οι ανάγκες και επιθυμίες του σύγχρονου ανθρώπου καλύπτονται και ικανοποιούνται με αγαθά αλλά και υπηρεσίες που δεν βρίσκονται ελεύθερα στη φύση αλλά πρέπει να παραχθούν. Συνεπώς ο όρος παραγωγή αναφέρεται σε οποιαδήποτε οργανωμένη διαδικασία που συμβάλλει στην αύξηση της αξίας ή χρησιμότητας υλικών αγαθών, ή διευκολύνει με κάποια υπηρεσία την ικανοποίηση ανθρωπίνων αναγκών. Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει η βιομηχανική παραγωγή, η οποία συγκεντρώνει και συνδυάζει κατάλληλα συντελεστές της παραγοϊγής (έδαφος, εργασία, κεφάλαιο) ώστε να δημιουργήσει καταναλωτικά α γαθά και πρώτες ύλες για την παραγωγή. Η μελέτη της βιομηχανικής παραγωγής ή της παραγωγής στα εργοστάσια δημιούργησε έναν τεράστιο όγκο γνώσης ο οποίος οργανώθηκε, ταξινομήθηκε και συγκρότησε την επιστήμη της διοίκησης και οργάνωσης της παραγωγής. Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφερθεί πως οι έννοιες και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται στην ανάλυση και στη λειτουργία μιας βιομηχανίας μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε συστήματα παροχής υπηρεσιών, όπως τράπεζες, 9

10 κρατικές διευθύνσεις και νοσοκομεία. Είναι δηλαδή εμφανής η σημασία της διοίκησης και οργάνωσης της βιομηχανικής παραγωγής στους τομείς: της οικονομίας, της κοινωνίας και του περιβάλλοντος. Όσο αφορά στην οικονομική πλευρά στην παραγωγική δραστηριότητα εμπλέκεται στις περισσότερες επιχειρήσεις το μεγαλύτερο μέρος του εργατικού δυναμικού, οπότε γίνονται οι υψηλότερες επενδύσεις σε κεφαλαιουχικά αγαθά. Άρα η παραγωγικότητα τους, η ορθολογική και συνετή σχεδίαση και διαχείρισή τους είναι βασική για την ανταγωνιστικότητα της επιχείρησης. Σχετικά με την κοινωνική πλευρά, στα παραγωγικά συστήματα απασχολείται το μεγαλύτερο ποσοστό των εργαζομένων οπότε οι σχέσεις μεταξύ αυτών, εργοδοτών και κράτους διαμορφώνουν το πλαίσιο της επαγγελματικής σταδιοδρομίας, καθώς και της συμμετοχής στα κοινά και της απασχόλησης για τις κοινωνικές ομάδες. Τέλος από περιβαλλοντική σκοπιά, η οργάνωση της παραγο)γής καθορίζει την οικολογική ισορροπία με την έννοια του ρυθμού εξάντλησης των φυσικών πόρων και την επιβάρυνση ή προστασία του περιβάλλοντος. Η παραγωγή των αγαθών στηρίζεται στην ύπαρξη των συντελεστών παραγωγής δηλαδή του εδάφους, της εργασίας και του κεφαλαίου οι οποίοι πρέπει να συγκεντρωθούν, να συνδυαστούν κατάλληλα και να κατευθυνθούν προς συγκεκριμένο παραγωγικό αποτέλεσμα. Βέβαια, απαιτείται σε κάθε περίπτωση η κατάλληλη βιομηχανική επιχείρηση. Οι λειτουργίες της βιομηχανικής επιχείρησης, ανεξάρτητα από το πόσο πολύπλοκες οργανωτικά ή τεχνολογικά, είναι οι παρακάτω: ο εφοδιασμός η παραγωγή η εμπορία η διοίκηση Προκειμένου να πραγματοποιηθεί ο σκοπός για τον οποίο δημιουργείται μια επιχείρηση πρέπει η μονάδα να εφοδιάζεται με τα ανάλογα προϊόντα και ειδικότερα απαιτούνται πρώτες και βοηθητικές ύλες, καύσιμα, λιπαντικά κλπ. Ε πομένως, ο εφοδιασμός σημαίνει διαπίστωση της ανάγκης προμήθειας, διερεύνηση της αγοράς, πραγματοποίηση της προμήθειας και ακολούθως αποθήκευση. Η δεύτερη λειτουργία την οποία επιτελεί μια βιομηχανική επιχείρηση εί 10

11 ναι η παραγωγή. Τα υλικά που εξασφαλίζει η λειτουργία του εφοδιασμού στο εργοστάσιο πρέπει να μετασχηματιστούν σε προϊόντα, μέσω της διαδικασίας της παραγωγής, η οποία για να λειτουργήσει απαιτούνται τα εξής: 1. Ο προγραμματισμός και ο έλεγχος της παραγωγής. 2. Συγκεκριμένη διαδικασία χειρισμού των υλικών 3. Τακτική συντήρηση των εγκαταστάσεων 4. Διάφορες λειτουργικές διαδικασίες, οι οποίες είναι: α) η μελέτη εργασίας, δηλαδή η μελέτη μεθόδων και χρόνων για την παραγωγή του προϊόντος β) ο έλεγχος ποιότητας παραγωγής γ) η εμπορία των προϊόντων Άρα για να καταλήξει στον αγοραστή η κυριότητα του προϊόντος από την εταιρεία ακολουθείται μια καθορισμένη διαδικασία η οποία ονομάζεται εμπορία. Τέλος, η τέταρτη λειτουργία της βιομηχανικής επιχείρησης αφορά τη διοίκηση η οποία πρέπει να χρησιμοποιεί μεθόδους για να λαμβάνει αποφάσεις και να οργανώνει τις δραστηριότητες της, να διακινεί ιδέες και πληροφορίες εντός της επιχείρησης αλλά και να αξιολογεί τα αποτελέσματα. Αυτά τα στοιχεία είναι χαρακτηριστικά της διοίκησης. Όλες οι λειτουργίες που έχουν προαναφερθεί εκτελούνται σε κάθε παραγωγική μονάδα είτε αυτή είναι μικρή είτε είναι μεγάλη. Η έκταση εκτέλεσης αυτών των λειτουργιών εξαρτάται από το είδος και το μέγεθος της μονάδας. Ανεξάρτητα, όμως, από το είδος της οργάνωσης που θα χρησιμοποιηθεί για την ε κτέλεση των λειτουργιών που αναφέρθηκαν και ανεξάρτητα από την έκταση τους οι λειτουργίες αυτές αλληλοσχετίζονται έντονα και ποικιλοτρόπως. Η ε μπορία επηρεάζει την παραγωγή με τις πωλήσεις που πραγματοποιούνται και α ντίστροφα η παραγωγή επηρεάζει την εμπορία με τους ρυθμούς παραγωγής, την ποιότητα των προϊόντων κ.λ.π. Η διοικητική πρακτική θεμελιώθηκε με την πάροδο των χρόνων με τη βοήθεια σημαντικών επιστημόνων οι οποίοι διαπιστώνοντας τις ανάγκες των διαφόρων βιομηχανικών μονάδων προσπάθησαν να συγκροτήσουν τη σύγχρονη βιομηχανική 11

12 πρακτική, την επιστημονική διοίκηση που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα. Η επιστημονική διοίκηση ξεκίνησε από την Αμερική τον 19ο αιώνα και εκείνοι που συνέβαλαν περισσότερο στην προσπάθεια ήταν οι Αμερικανοί Taylor, Gant, Gilbeth και ο Γάλλος Φαγιόλντ. Ο Taylor που θεωρείται ο πρωτοπόρος στην επιστημονική διοίκηση, έγραψε το βιβλίο «Stock Management» και το «The Principles of Scientific Management». Όσον αφορά στις ανθρώπινες σχέσεις, η κίνηση για την επιστημονική διοίκηση δέχτηκε από την αρχή εκτεταμένη και αυστηρή κριτική. Η κριτική αυτή έγινε αφορμή ώστε να ερευνηθεί συστηματικά τόσο η συμπεριφορά των εργαζομένων όσο και το εργασιακό τους περιβάλλον. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα γνωστά ως πειράματα Hawthorn, που πραγματοποιηθήκαν στο πλαίσιο έρευνας ομάδας ερευνητών με επικεφαλής τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Harvard Mayo κατά την περίοδο από το 1924 έως το 1932 στο Σικάγο. Την περίοδο που η επιστημονική διοίκηση και οι ανθρώπινες σχέσεις προσπαθούσαν να διαμορφώσουν μια επιστημονική υποδομή πάνω στην οποία θα μπορούσε να στηριχθεί μια διοικητική πρακτική, γίνονταν και άλλες απόπειρες για να αναπτυχθούν τεχνικές και μέθοδοι που θα εξασφάλιζαν ποσοτικά στοιχεία στις διοικήσεις για τη λήψη των αποφάσεων. Η κίνηση αυτή, της ποσοτικής ανάλυσης ξεκίνησε από το 1920 με πρωτοπόρο τον Μακίνσει που διαμόρφωσε τον προϋπολογισμό ενό) αργότερα ο Σιούχαρτ και άλλοι επιστήμονες ανέπτυξαν τον έλεγχο ποιότητας ( enothta_8/810.htm). Η θέση ενός εργοστασίου δεν μπορεί να είναι μια τυχαία διαδικασία αλλά θα πρέπει να ακολουθεί μια σειρά επιστημονικών βημάτων μέσω των οποίων να προσεγγίζεται η βέλτιστη θέση για την βιομηχανική επιχείρηση που εξετάζεται. Για την εκλογή της λοιπόν αναλύονται μια σειρά παράγοντες όπως το έδαφος, οι πρώτες ύλες, το κεφάλαιο, τα κίνητρα, η εργασία, η αγορά κλπ. Βασικό κριτήριο είναι κατά πόσο αυτοί οι παράγοντες διαμορφώνουν ένα γενικά ελάχιστο κόστος μεταφοράς πρώτων υλών ή ένα ελάχιστο κόστος προσέγγισης των αγορών. Η ε κλογή θέσης μπορεί να γίνει με τους εξής τρόπους: Το έδαφος για παράδειγμα ως πρώτος παράγοντας θα πρέπει να είναι σε τέτοια θέση και με τέτοιο κόστος το ο ποίο να διαμορφώνει εγγύτητα σε αγορές. Για τις πρώτες ύλες, να υπάρχει άμεση 12

13 πρόσβαση σ αυτές. Για την εργασία, εγκατάσταση σε περιοχή όπου υπάρχει ανθρώπινο δυναμικό άφθονο έτσι ώστε να είναι δυνατή η λειτουργία ενός εργοστασίου. Από την αγορά στην οποία φτιάχνεται η επιχείρηση να είναι δυνατή η ά ντληση κεφαλαίου και επίσης να υπάρχουν χρηματοδοτικά κίνητρα εγκατάστασης στη συγκεκριμένη περιοχή. Τέλος, εάν η επιχείρηση απευθύνεται σε κάποια συγκεκριμένη αγορά είτε αυτή είναι η τοπική αγορά εγκατάστασής της είτε η εγγύτητά της σε συγκεκριμένες αγορές. Η εκλογή θέσεως γίνεται με τη βοήθεια δύο ποσοτικών μεθόδων και μιας εμπειρικής. Οι δύο ποσοτικές μέθοδοι είναι καταρχήν η ελαχιστοποίηση του κόστους μεταφοράς και η προσθήκη εργοστασίου ενώ η εμπειρική μέθοδος μας οδηγεί στη ποιοτική αξιολόγηση και βαθμολόγηση κάποιων παραγόντων για τη εκλογή θέσεων του εργοστασίου. Συγκεκριμένα, στη ελαχιστοποίηση του κόστους μεταφοράς προσπαθούμε να ελαχιστοποιήσουμε το κόστος μεταφοράς πρώτων υλών και παραγομένων προϊόντων που στην εύρεση μιας βέλτιστης θέσης μεταξύ των αγορών και των σημείων προμηθειών. Τέλος, η εμπειρική μέθοδος εξετάζει την ποιοτική καταγραφή κάποιων παραγόντων οι οποίοι συνεισφέρουν στην εκλογή θέσης ενός εργοστασίου και ακολούθως βαθμολογεί τόσο τη σπουδαιότητα του καθενός όσο και τη βαρύτητά του στην εκλογή θέσης. Η συνολική βαθμολογία σε μια τέτοια περίπτωση από εναλλακτικές θέσεις εγκαταστάσεις ενός εργοστασίου δίνει τη βέλτιστη θέση. Η επιλογή του αναγκαίου εξοπλισμού προκύπτει από τον καθορισμό της διαδικασίας παραγωγής. Υπάρχει συγκεκριμένη νόρμα προσδιορισμού του εξοπλισμού για πλήρη απασχόληση για ανάγκη σε μία φάση και του εξοπλισμού για μερική απασχόληση. Όσον αφορά τώρα τον εξοπλισμό για μερική απασχόληση είναι δυνατόν να διαμορφωθεί μία συνάρτηση συνολικού κόστους η οποία θα ο- δηγήσει στην επιλογή του κατάλληλου εξοπλισμού. Το επόμενο βήμα αφού επιλεγεί και ο αναγκαίος εξοπλισμός είναι η χωροταξική του διάταξη. Η επιλογή της χωροταξικής διάταξης εξαρτάται από τον τρόπο με τον ο ποίο παράγεται το προϊόν. Η γραμμή παραγωγής χρησιμοποιείται για την περίπτωση εκείνη κατά την οποία τα μηχανήματα τα τοποθετούμε σύμφωνα με την 13

14 διαδοχή των διεργασιών του προϊόντος. Γι αυτήν την περίπτωση θα πρέπει οπωσδήποτε να αξιοποιήσουμε τη γραμμή παραγωγής, δηλαδή όλοι οι σταθμοί εργασίας που θα έχουμε διαμορφώσει να έχουν το ίδιο περιεχόμενο εργασίας, που σημαίνει να μην δημιουργείται νεκρός χρόνος σε κανένα σταθμό, οπότε στην περίπτωση αυτή η γραμμή παραγωγής ονομάζεται εξισορροπημένη. Οσον αφορά τώρα τη λειτουργική διάταξη, τα μηχανήματα τα οποία εκτελούν το ίδιο είδος κατεργασίας τοποθετούνται συγκεκριμένα σε ένα χώρο ( aristeia/enothta_8/810.htm). Δηλαδή το προϊόν τώρα κινείται μεταξύ τμημάτων με ομοειδή μηχανήματα. Επίσης το σταθερό προϊόν είναι μια ειδική περίπτωση παραγωγής όπου κάθε τι ογκώδες και βαρύ παράγεται σε μια συγκεκριμένη θέση. Τέτοια παραδείγματα παραγωγής είναι η παραγωγή αεροπλάνων, πλοίων όπου ουσιαστικά μεταφέρονται τα προϊόντα και το εργατικό δυναμικό στη θέση παραγωγής του συγκεκριμένου προϊόντος και δεν μεταφέρεται το προϊόν εκεί όπου υπάρχουν μηχανήματα. Τέλος για να αναζητηθεί η σωστή χωροταξία χρειαζόμαστε τις σωστές αποστάσεις μεταξύ των μηχανημάτων, χρειαζόμαστε δηλαδή τον υπολογισμό της αναγκαίας επιφάνειας που θα πρέπει να καταλάβει το κάθε μηχάνημα και της αναγκαίας επιφάνειας που απαιτείται για τις μετακινήσεις του προσωπικού κλπ. καθώς επίσης για συμπληρωματικές επιφάνειες, όπου εκεί κάποιος τοποθετεί εργαλεία ή ημιέτοιμα προϊόντα. Ο υπολογισμός αυτών των χώρων δημιουργεί ένα αποτέλεσμα συνολικών αναγκών σε χώρους εργασίας για το εργοστάσιο το οποίο σχεδιάζουμε. Εκτός από τη σχεδίαση της παραγωγής θα πρέπει οπωσδήποτε να σχεδιαστεί η διοικητική οργάνωση του εργοστασίου ώστε να υπολογιστούν με επιστημονικό τρόπο οι ανάγκες σε προσωπικό, δηλ. να επανδρωθεί σωστά το εργοστάσιο. Με τον τρόπο αυτό κατανέμουμε το έργο του εργοστασίου σε πολλά άτομα και συντονίζουμε τις προσπάθειες των ατόμων αυτών έτσι ώστε να έχουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Σύμφωνα με την κλασσική θεωρία της οργάνωσης η οργανωτική δομή πρέπει να προέρχεται από τους αντικειμενικούς σκοπούς της οργάνωσης και θα χρησιμοποιήσει και να θεμελιώνεται στον καταμερισμό του έργου που πρέπει να ε~ 14

15 κτελεστεί για να επιτευχθούν αυτοί. Συνεπώς με τη διαδικασία της ανάλυσης, γίνεται ανάλυση του έργου σταδιακά, δηλαδή υποθέτοντας ότι μια επιχείρηση έχει σκοπό να πουλάει κάποια προϊόντα, τα προϊόντα αυτά πρέπει να βρίσκονται έτοιμα στις αποθήκες του εργοστασίου. Για να βρίσκονται όμως έτοιμα στις αποθήκες πρέπει να έχουν υποστεί μια τελική επεξεργασία όπως να έχουν συναρμολογηθεί κλπ. Η σύνθεση της οργάνωσης έπεται της ολοκλήρωσης της ανάλυσης του έργου, δηλαδή είναι η δόμηση της οργάνωσης. Τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται είναι τα εξής: το είδος της εργασίας που πρόκειται να επιτελέσει η συγκεκριμένη θέση εργασίας, ο σκοπός για τον οποίο εκτελούνται τα συγκεκριμένα έργα και λειτουργούν οι μονάδες, ο χώρος στον οποίο απευθύνεται το έργο το οποίο πρόκειται να εκτελεστεί, όπως για παράδειγμα τμηματοποίηση με γεωγραφικά κριτήρια, και βέβαια η πελατεία καθώς πολλές φορές δημιουργούνται θέσεις και οργανωτικές μονάδες με κριτήριο την πελατεία στην οποία απευθύνεται το έργο που εκτελούν. Για τη σύνθεση των θέσεων στις οργανωμένες μονάδες και τις κατώτερες οργανωτικές μονάδες σε ανώτερες λαμβάνονται υπόψη ορισμένες βασικές αρχές: ενότητα της διοίκησης, όρια της διεύθυνσης ( enothta_8/810.htm). Η αξιολόγηση μιας επένδυσης μπορεί να γίνει με δύο τρόπους: κατά τον πρώτο θεωρείται ότι δεν μεταβάλλεται με το χρόνο η αξία του χρήματος, ενώ στον δεύτερο πρέπει γίνει ανάλυση λαμβανομένης υπόψη της χρονικής αξίας του χρήματος, δηλαδή της μεταβολής της αξίας του με το χρόνο. Για κάθε μία από τις δύο περιπτώσεις υπάρχουν οι εξής δυνατότητες: η ανάλυση χωρίς τη χρονική αξία του χρήματος συνάγεται με τη βοήθεια δύο μεθόδων. Πρώτον με την εφαρμογή της μεθόδου του χρόνου επανείσπραξης της αρχικής επένδυσης, και δεύτερον με τη μέθοδο του ποσοστού απόδοσης. Η μέθοδος του χρόνου επανείσπραξης της αρχικής επένδυσης, είναι μια απλή προσέγγιση η οποία στηρίζεται στην διαπίστωση της απάντησης σε πόσο χρόνο τα καθαρά έσοδα από τη λειτουργία της επένδυσης προ αποσβέσεων γίνονται ίσα με την αρχική επένδυση. Ο χρόνος αυτός ονομάζεται χρόνος επανείσπραξης ή επανασυγκέντρωσης αρχικής επένδυσης. 15

16 Η άλλη περίπτωση η μέθοδος του ποσοστού απόδοσης επί της λογιστικής αξίας της αρχικής επένδυσης, υπολογίζει το λόγο του μέσου ύψους των ετήσιων των καθαρών κερδών προς το μέσο ύψος του κεφαλαίου της επένδυσης. 1 α ετήσια καθαρά κέρδη προσώπων από τις καθαρές ετήσιες εισπράξεις αφού αφαιρεθούν οι ετήσιες αποσβέσεις. Το μέσο ύψος του κεφαλαίου της επένδυσης στην περίπτωση που θεωρείται ότι η επένδυση στο τέλος της ζωής της δεν έχει αξία μεταπώλησης είναι το μισό της αρχικής επένδυσης. Στην περίπτωση που χρησιμοποιείται η μέθοδο αξιολόγησης της επένδυσης λαμβανομένης υπόψη της ανάλυσης με τη χρονική αξία του χρήματος εφαρμόζονται δύο μέθοδοι: της καθαρής παρούσας αξίας και της καθαρής απόδοσης. Η μέθοδος της καθαρής παρούσας αξίας υπολογίζει τις παρούσες αξίες ό λων των μελλοντικών χρηματικών ποσών, είτε αυτά είναι έσοδα είτε δαπάνες. Ακολούθως υπολογίζεται το άθροισμα που διαμορφώνουν όλες οι παρούσες αξίες και αν αυτό είναι αρνητικό η επένδυση δεν είναι σκόπιμη ενώ αν η καθαρή παρούσα αξία είναι θετική και η επένδυση κρίνεται σκόπιμη. Άλλη περίπτωση είναι η μέθοδος του εσωτερικού επιτοκίου απόδοσης η οποία χρησιμοποιείται ευρύτατα στην αξιολόγηση των επενδύσεων. Η συγκεκριμένη μέθοδος αποτελεί ειδική περίπτοιση της μεθόδου της καθαρής παρούσας αξίας όπου αναζητείται το εσωτερικό επιτόκιο που πρέπει να έχει μια επένδυση κατά το οποίο η παρούσα αξία όλων των μελλοντικών χρηματικών ροών να είναι ίση με μηδέν. Βέβαια, δεν είναι δυνατό να σχεδιαστεί μια βιομηχανική επιχείρηση, χωρίς να έχει γίνει μελέτη οικονομικής σκοπιμότητας, που καταλήγει στο αν οι μονάδες που θα δημιουργηθούν είναι οικονομικά συμφέρουσες (προκαταρκτική σχεδίαση εργοστασίου). Η σχεδίαση συνολικής παραγωγής είναι το πρόγραμμα που στοχεύει στην ικανοποίηση της ζήτησης με το μικρότερο δυνατό κόστος, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Η σχεδίαση συνολικής παραγωγής είναι απαραίτητη από τη στιγμή που η ζήτηση μεταβάλλεται συνεχώς, καθώς εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, ενώ τα μάσα παραγωγής είναι περιορισμένα. Τόσο η παραγωγή όσο και η ζήτηση θεωρούνται συνολικά αθροίζοντας τα προϊόντα. 16

17 Σε ορισμένες περιπτώσεις οι σχέσεις κόστους των εναλλακτικών δυνατοτήτων μπορούν να θεωρηθούν γραμμικές, οπότε είναι δυνατό να εφαρμοστεί η μέθοδος του γραμμικού προγραμματισμού για την παραγωγή. Σε άλλες περιπτώσεις οι σχέσεις κόστους είναι μη γραμμικές για κάποια/ες από τις εναλλακτικές δυνατότητες ( εηοθυπ_8/810.htm). Κατά τη σχεδίαση συνολικής παραγωγής, λαμβάνονται υπόψη τόσο η παραγωγή όσο και τα αποθέματα και το ανθρώπινο δυναμικό. Οι εναλλακτικές δυνατότητες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είναι: η μεταβολή του ανθρώπινου δυναμικού, δηλαδή η ευελιξία μετακίνησής μεταξύ τμημάτων της παραγο)γής, η μεταβολή της παραγωγής ανάλογα με τις αιχμές της ζήτησης με υπερωρίες ή υποαπασχόληση και τέλος με διαχείριση των αποθεμάτων. Η σχεδίαση συνολικής παραγωγής είναι το πρόγραμμα εκείνο το οποίο στοχεύει στην ικανοποίηση της ζήτησης με το μικρότερο δυνατό κόστος, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Η σχεδίαση συνολικής παραγωγής είναι απαραίτητη από τη στιγμή που η ζήτηση μεταβάλλεται συνεχώς, καθώς εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, ενώ τα μάσα παραγωγής είναι περιορισμένα. Τόσο η παραγωγή όσο και η ζήτηση θεωρούνται συνολικά αθροίζοντας τα προϊόντα. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι σχέσεις κόστους των εναλλακτικών δυνατοτήτων μπορούν να θεωρηθούν γραμμικές, οπότε είναι δυνατό να εφαρμοστεί η μέθοδος του γραμμικού προγραμματισμού για την παραγωγή. Σε άλλες περιπτώσεις οι σχέσεις κόστους είναι μη γραμμικές για κάποια/ες από τις εναλλακτικές δυνατότητες. Κατά τη σχεδίαση συνολικής παραγωγής, λαμβάνονται υπόψη τόσο η παραγωγή όσο και τα αποθέματα και το ανθρώπινο δυναμικό. Οι εναλλακτικές δυνατότητες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είναι: η μεταβολή του ανθρώπινου δυναμικού, δηλαδή η ευελιξία μετακίνησής μεταξύ τμημάτων της παραγωγής, η μεταβολή της παραγωγής ανάλογα με τις αιχμές της ζήτησης με υπερωρίες ή υποαπασχόληση και τέλος με διαχείριση των αποθεμάτων. Αν μια επιχείρηση χρειάζεται κάποιες πρώτες ύλες και δεν μπορεί να δημιουργεί αποθέματα από αυτές αναγκάζεται να εγκατασταθεί στην πηγή των πρώ 17

18 των υλών και να προσαρμόζει τη λειτουργία της στο ρυθμό της παραγωγής τους. Τα αποθέματα καθιστούν επίσης ανεξάρτητα τα διάφορα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας από τη στιγμή που η ύπαρξη πρώτων υλών συνεπάγεται την ύπαρξη ενδιάμεσων προϊόντων. Όμως και όταν υπάρχουν αποθέματα αυτά μπορεί να μην ανταποκρίνονται πάντα στη ζήτηση Ως συμπέρασμα προκύπτει ότι είναι οικονομικά ασύμφορο και πρακτικά αδύνατο να μην διατηρεί μια επιχείρηση αποθέματα, εάν θέλει να απελευθερώσει τα διάφορα στάδια παραγωγής και να ανεξαρτητοποιηθεί χωρικά και λειτουργικά από τις πρώτες ύλες. Αυτό σημαίνει ότι το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να εξεταστεί είναι το μέγεθος του αποθέματος σε συγκεκριμένη θέση. Στη πράξη το μέγεθος του αποθέματος οι επιχειρήσεις, συνήθως, το καθορίζουν αυθαίρετα ή με βάση την εμπειρία. Όμως, με αυτόν τον τρόπο δεν υπάρχουν ικανοποιητικά αποτελέσματα σε σχέση με την λειτουργία της οργάνωσης ε πειδή είτε θα υπάρχει πολλές φορές έλλειψη του αποθέματος, είτε θα υπάρχει υπερεπάρκεια. Και οι δύο καταστάσεις είναι ανεπιθύμητες καταστάσεις οι οποίες δεν βοηθούν την επιχείρηση να λειτουργήσει με το βέλτιστο οικονομικά τρόπο. Συνεπώς, οι ωφέλειες από αποθέματα θα πρέπει να είναι μεγαλύτερες από τις δαπάνες για την διατήρηση των αποθεμάτων. Σε αυτό το πλαίσιο λειτουργεί ο έλεγχος και προγραμματισμός των αποθεμάτων και τα προβλήματα που προσπαθεί να λύσει. Στο σχεδίασμά του προγραμματισμού και ελέγχου των αποθεμάτων επιδιώκεται να ελαχιστοποιηθεί το συνολικό κόστος διαχείρισης τους. Συνεπώς τα στοιχεία κόστους που λαμβάνονται υπόψη είναι: Το κόστος της παραγγελίας Το κόστος διατήρησης του αποθέματος Το κόστος έλλειψης του αποθέματος. Στο κόστος παραγγελίας λαμβάνονται υπόψη μόνο τα μεταβλητά στοιχειά κόστους, όπως το κόστος αποστολής και ποιοτικού ελέγχου. Ειδικά σήμερα με την χρήση του διαδικτύου, είναι εξαιρετικά μικρό. Το κόστος διατήρησης του αποθέματος σχετίζεται με τους όλους τους πόρους της επιχείρησης οι οποίοι ασχολούνται με την διοίκηση των αποθεμάτων και περιλαμβάνει τα κόστη αποθήκευσης, 18

19 απαξίωσης, απώλειας και κεφαλαίου, ενώ το κόστος έλλειψης του αποθέματος σχετίζεται με την απώλεια πωλήσεων και την απώλεια καλής φήμης της εταιρείας. Στα καθοριστικά συστήματα προγραμματισμού και ελέγχου του αποθέματος επιδιώκεται ο καθορισμός του μεγέθους της παραγγελίας αλλά και η χρονική στιγμή στην οποία γίνεται, ενώ η ζήτηση και ο χρόνος ικανοποίησης της παραγγελίας θεωρούνται καθοριστικά μεγέθη. Η στιγμή της παραγγελίας εξαρτάται από το χρόνο ικανοποίησής της, αν αυτή δεν είναι άμεση. Υπάρχουν τρεις καταστάσεις οι οποίες προσεγγίζονται από τα καθοριστικά συστήματα, οι οποίες περιγράφονται παρακάτω. Στην πρώτη η ζήτηση ικανοποιείται χωρίς καθυστέρηση, οπότε λαμβάνονται υπόψη μόνο τα στοιχεία κόστους παραγγελιών και διατήρησης αποθέματος, ενώ στην δεύτερη το απόθεμα μπορεί να μην υπάρχει όταν ζητείται, οπότε υπεισέρχεται και το κόστος έλλειψης αποθέματος. Η περίπτωση αυτή μπορεί να είναι συμφέρουσα από τη στιγμή που αυξάνει ο κύκλος αποθέματος, άρα μειώνεται το κόστος των παραγγελιών. Τρίτη κατάσταση είναι η ικανοποίηση της ζήτησης από την παραγωγή, όπου δε θεωρείται άμεση η ικανοποίηση της παραγγελίας καθώς αυτή εξαρτάται από τον ρυθμό παραγωγής. Τα στοιχεία κόστους που υπεισέρχονται σχετίζονται με τα κόστη προγραμματισμού της παραγωγής και προετοιμασίας των μέσων, καθώς δεν υπάρχει παραγγελία με την έννοια της αγοράς αποθέματος. Η ισορροπία που πρέπει να επιτευχθεί στην προκειμένη περίπτωση είναι μεταξύ κόστους διατήρησης αποθέματος και προετοιμασίας παραγωγής. Στα στοχαστικά συστήματα η ζήτηση κυρίως και σε ορισμένες περιπτώσεις ο χρόνος ικανοποίησης παραγγελίας θεωρούνται στοχαστικά μεγέθη, πράγμα που αντιπροσωπεύει ορθότερα την πραγματικότητα. Στα συστήματα που θα παρουσιαστούν ο χρόνος ικανοποίησης της παραγγελίας θεωρείται καθοριστικός. Το σύστημα σταθερής ποσότητας παραγγελίας διατηρεί πάντα μια ελάχιστη στάθμη αποθέματος, ώστε να υπάρχει κατάλληλο απόθεμα μεταξύ της στιγμής στην οποία δίνεται η παραγγελία και της στιγμής που αυτό θα είναι διαθέσιμο. Όποτε η στάθμη του αποθέματος είναι κάτω από τη στάθμη αυτή (στάθμη παραγγελίας) γίνεται παραγγελία για την ανανέωσή του. Άρα, απαιτείται συνεχής επι 19