Radar. στη...σέντρα του χρηματιστηρίου. match SUPER

Transcript

1 Radar στη...σέντρα του χρηματιστηρίου SUPER match 21

2 2 H AΞΙΑ editorial κτώ χρόνια μετά την κατάρρευση της Lehman ΟBrothers και την κρίση των subprime θα νόμιζε κανείς ότι ο κίνδυνος μόχλευσης και τοξικών προϊόντων για μια τράπεζα θα ήταν προφανής. Τι γίνεται, όμως, όταν δεν πρόκειται για μια αμερικανική επενδυτική τράπεζα, αλλά αντίθετα για την Κεντρική Τράπεζα της Ευρωζώνης; Μαζί με τα αποθεματικά της, η ΕΚΤ διαθέτει 94 δισ. ευρώ κεφάλαια, ενώ η αξία των αποθεμάτων χρυσού αποτιμάται στα 334 δισ. ευρώ. Το σημαντικό, όμως, βρίσκεται αλλού: αυτά τα κεφάλαια τα έχει χρησιμοποιήσει 23 με 24 φορές στη διατραπεζική αγορά και στις δευτερογενείς αγορές ομολόγων. Σε αυτό το νούμερο καταλήγουν πρόσφατες μελέτες και αναλύσεις, τόσο από γερμανικά όσο και από βρετανικά ινστιτούτα, και πλέον αποτελεί κοινό μυστικό μεταξύ πολλών αναλυτών και διαχειριστών κεφαλαίων, διεθνώς. Ο ισολογισμός της ΕΚΤ ισοσκελίζεται στο ύψος των 3,8 τρισ., με την «έκθεσή» της σε χρεόγραφα, τίτλους και άλλα αξιόγραφα να φθάνει λόγω μόχλευσης τα 2,1 τρισ. ευρώ. Εκτός από τις πράξεις μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης, ο ισολογισμός δείχνει ότι οι τίτλοι που «φυλάσσονται» για τους αναγκαίους σκοπούς νομισματικής πολιτικής είναι 280 δισ., ενώ οι «Λοιποί Τίτλοι» ανέρχονται σε 324 δισ. Τι κρύβουν αυτά τα νούμερα; Μα, φυσικά, τα ομόλογα αλλά και τις λοιπές εγγυήσεις κρατών και τραπεζών που διαθέτει η ΕΚΤ ως ενέχυρο για ρευστότητα, την οποία συχνά-πυκνά παρέχει στο ευρωσύστημα. Η υπερβάλλουσα μόχλευση της ΕΚΤ δεν φαντάζει EΒΔΟΜΑΔΙΑΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ Εκδότης - Διευθυντής ΑΝΤΩΝΗΣ ΠΙΚΟΥΛΑΣ Διευθύντρια σύνταξης ΑΜΑΛΙΑ ΚΑΤΖΟΥ Σύμβουλοι έκδοσης ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΛΑΜΒΑΝΟΣ, ΤΑΚΗΣ ΜΟΥΣΣΑΣ Αρχισυντάκτης έκδοσης ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΤΟΠΗΣ Υπεύθυνη παραγωγής ΑΛΙΚΗ ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΗΛ Εμπορική διευθύντρια ΧΑΡΑ ΝΟΥΣΙΑ Σύμβουλος διοίκησης ΝΙΚΟΣ ΚΑΒΟΥΡΑΣ Νομικοί σύβουλοι ΑΘ. ΚΟΚΚΙΝΟΣ, Ι. ΠΑΡΑΣΧΟΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ: INFOTAINMENT Α.Ε. ΓΡΑΦΕΙΑ: Παπανικολή 22Α, Χαλάνδρι ΑΘΗΝΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ: , , info@axianews.gr ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΙ - ΜΟΝΤΑΖ - ΕΚΤΥΠΩΣΗ: ΙRIS ως «δίχτυ ασφαλείας» στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, αλλά ως μικρό μαξιλάρι στο «έδαφος», σε μια διαφαινόμενη πλέον πιθανότητα επώδυνης πτώσης από μεγάλο «υψόμετρο». Το σενάριο χρεοκοπίας της ΕΚΤ είναι, βέβαια, κάτι το οποίο ουδεμία πιθανότητα έχει να πραγματοποιηθεί. Όμως, καθώς η ανάκαμψη στην Ευρωζώνη παραμένει εύθραυστη, βάσιμες είναι οι ανησυχίες για τις επιπτώσεις καταρχάς στην ίδια την ΕΚΤ και έπειτα στη δυνατότητά της να εξακολουθήσει να παρεμβαίνει αποτελεσματικά. Η κρίση η οποία ξεκίνησε από τη χώρα μας αποδείχθηκε ότι δεν είναι απλώς κρίση εμπιστοσύνης στη δημιουργική λογιστική των ελληνικών κυβερνήσεων, στα υπέρμετρα δημοσιονομικά ελλείμματα και στο δημόσιο χρέος, όπως αυτά αποκαλύφθηκαν μετά τις αλλεπάλληλες αναθεωρήσεις. Ούτε ήταν μια κρίση λόγω της δημιουργίας φούσκας στα ιρλανδικά ή στα ισπανικά ακίνητα. Η κρίση αποδείχθηκε, πέρα από τις ανησυχίες για τα κρατικά ομόλογα, μια νομισματική κρίση, όπου διακυβεύεται το μέλλον του ίδιου του ευρωπαϊκού νομίσματος, αλλά και μια τραπεζική κρίση, η οποία ελλοχεύει. Η ΕΚΤ μέχρι σήμερα έχει σαφέστατα υπερβεί τον ρόλο της και τον καταστατικό χάρτη της, με αποτέλεσμα όμως να μην είναι σε θέση να λειτουργήσει θεσμικά. Η Γερμανία, η οποία είναι ο μεγαλύτερος μέτοχος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, αντιτίθεται στις απεριόριστες αγορές ομολόγων από την ευρωτράπεζα. Το αποκαλούμενο «συμβούλιο σοφών» της Γερμανίας σε έκθεσή του ανέφερε ότι «Το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων αποσυνθέτει την πειθαρχία στις αγορές, χωρίς να την αντικαθιστά με πολιτική πειθαρχία» και συμπλήρωνε: «Η ΕΚΤ διακυβεύει την ίδια της την αξιοπιστία». Άλλωστε, με βάση μόνο τα ομόλογα τα οποία έχει μέχρι στιγμής αγοράσει η ΕΚΤ τα κεφάλαιά της θα εκμηδενιστούν, αν μία ή παραπάνω χώρες προχωρήσουν σε αναδιάρθρωση του χρέους τους, επιβάλλοντας haircut στους κατόχους ομολόγων. Ωστόσο, ο Ντράγκι γύρισε την πλάτη στο Βερολίνο, αποφασίζοντας ένα πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης. Ο Ιταλός κεντρικός τραπεζίτης έχει καταφέρει μέχρι στιγμής να κάνει αυτό που θέλει, αλλά με τέτοιον τρόπο που να μην προκαλεί το Βερολίνο. Την Πέμπτη ο «σούπερ Μάριο» επεσήμανε ότι οι διαμορφωτές της νομισματικής πολιτικής πρέπει να επιδεικνύουν μεγάλη προσοχή όταν αναστέλλουν πολιτικές ποσοτικής χαλάρωσης τις οποίες εφαρμόζουν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η έξοδος από τις πολιτικές υπερεπάρκειας ρευστότητας πρέπει να γίνεται πολύ, πάρα πολύ προσεκτικά, τόνισε ο Ντράγκι έπειτα από μια ομιλία του νωρίτερα στην Ουάσινγκτον. Εξήγησε πως όταν οι πολιτικές αυτές εφαρμόζονται επί μακρόν, καθίστανται όλο και περισσότερο παγιωμένες στο μυαλό των επενδυτών. Ακόμη, ο πρόεδρος της ΕΚΤ δήλωσε πως τα εργαλεία τα οποία θα χρησιμοποιεί το ευρωπαϊκό κεντρικό πιστωτικό ίδρυμα σε πέντε χρόνια από σήμερα θα είναι πολύ πιο ευρεία από αυτά που διέθετε πριν ξεσπάσει η κρίση χρέους στην ευρωζώνη. Για το ίδιο θέμα, είπε ότι εκτιμά πως η ΕΚΤ σε πέντε χρόνια από σήμερα θα βρίσκεται πιο κοντά στην κατάσταση των κεντρικών τραπεζών σε χώρες όπου επικρατεί οικονομική ομαλότητα. Πρόσθεσε πάντως ότι η εργαλειοθήκη της ΕΚΤ χρειάζεται ακόμη δουλειά. Ο Μάριο Ντράγκι επανέλαβε την πάγια θέση του ότι η εξασφάλιση της σταθερότητας των τιμών αποτελεί ένα προαπαιτούμενο για τη χρηματοοικονομική σταθερότητα. Ο επικεφαλής της ΕΚΤ τόνισε επιπλέον ότι ο θεσμός δεν θα διακόψει πρόωρα το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, ύψους 1 τρισεκατομμυρίου ευρώ και πλέον, που έχει θέσει σε εφαρμογή, ενώ προσπάθησε να υποβαθμίσει τις ανησυχίες περί του κινδύνου να δημιουργηθούν φούσκες. Η δέσμευση αυτή του Ντράγκι, σε μια ομιλία με ακροατήριο στελέχη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου συμπεριλαμβανομένης της γενικής του διευθύντριας Κριστίν Λαγκάρντ κατέστησε σαφές ότι δεν υπάρχει πιθανότητα να σταματήσει άμεσα το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ, το οποίο τέθηκε σε εφαρμογή παρά τις έντονες επιφυλάξεις της ισχυρότερης οικονομίας της ευρωζώνης, της Γερμανίας. Έπειτα από σχεδόν επτά χρόνια αλλεπάλληλων κρίσεων που εξασθένισαν την οικονομία, οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά διστάζουν πολύ να αναλάβουν ρίσκα, τόνισε ο Ντράγκι. Για αυτόν τον λόγο θα χρειαστεί να περάσει αρκετός καιρός πριν μπορέσουμε να πούμε ότι πετύχαμε τον στόχο της αναζωογόνησης της οικονομίας της ΕΕ, πρόσθεσε. Ο Μάριο Ντράγκι εξήγησε πως παρότι το πρόγραμμα αγοράς κυρίως κρατικών ομολόγων συμβάλλει στην αύξηση των τιμών διαφόρων πόρων και στην τόνωση της εμπιστοσύνης, επιθυμεί επίσης να οδηγήσει στην αύξηση των επενδύσεων και στην άνοδο του πληθωρισμού κοντά στο επίπεδο-στόχο της ΕΚΤ, δηλαδή λίγο κάτω αλλά κοντά στο 2%. Θα εφαρμόσουμε πλήρως το πρόγραμμα αγορών (ομολόγων και αξιογράφων) όπως είχαμε ανακοινώσει και, σε κάθε περίπτωση, έως ότου να δούμε μια σταθερή προσαρμογή του πληθωρισμού, πρόσθεσε ο Ιταλός πρόεδρος του θεσμού. Ο Ντράγκι απέρριψε τις επικρίσεις περί του ότι με το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης δημιουργούνται φούσκες: Προς το παρόν ελάχιστες ενδείξεις υπάρχουν ότι αναφαίνονται γενικής φύσης ανισορροπίες, είπε. Ο «σούπερ Μάριο» παίζει με διπλωματικό τρόπο το παιχνίδι του, γι αυτό άλλωστε οι συνάδελφοί του δυσκολεύονται να τον εντάξουν ιδεολογικά σε κάποιο στρατόπεδο. Το βέβαιο είναι ότι ο Ντράγκι έχει αυτό που, πρωτίστως, χρειάζεται κάθε επιτυχημένος κεντρικός τραπεζίτης: είναι αινιγματικός.

3 3 Οθόνη Διεπαφής (HMI) Συστήματος Διοίκησης & Ελέγχου ULS. Σύστημα εκπαίδευσης χειριστών Συστήματος Διαχείρισης Αποστολής ΑΣΕΠΕ / ΑΦΝΣ. Σύστημα PRISS Μεταφερόμενος σταθμός επεξεργασίας αναγνωριστικών εικόνων. - Η εκδήλωση τελούσε υπό την αιγίδα του υπουργείου Εθνικής Άμυνας. Κατά τη διάρκεια της διήμερης διάρκειάς της αποτέλεσε σημείο αναφοράς για όλους τους εμπλεκόμενους φορείς των κλάδων της Άμυνας και της Ασφάλειας, παρουσιάζοντας την εικόνα της χώρας μας σε αυτή την κρίσιμη εποχή και ερευνώντας ταυτόχρονα τους τρόπους ανάκτησης της διεθνούς αξιοπιστίας της Ελλάδας και ενίσχυσης της αμυντικής βιομηχανίας με στόχο την έξοδο από την κρίση και την ανάπτυξη. Στο παραπάνω πνεύμα και με εξωστρεφή προσανατολισμό, η ISI Ελλάς, που συμμετείχε ενεργά στο συνέδριο, ανακοίνωσε ότι εντείνει και επεκτείνει την εξαγωγική της δραστηριότητα σε έναν αριθμό χωρών, ενισχύοντας περαιτέρω την καθιέρωσή της ως μιας από τις ηγετικές εταιρείες στην αγορά των συστημάτων Διοίκησης & Ελέγχου (C4ISR) και Τακτικών Ζεύξεων Δεδομένων (Tactical Data Links) στον χώρο της Άμυνας και Ασφάλειας διεθνώς. Η τεχνογνωσία, η συνέπεια και η αξιοπιστία στην ολοκλήρωση των έργων που η εταιρεία έχει αναλάβει αποτελούν τα βασικά κριτήρια επιλογής της από τελικούς χρήστες σε διεθνές επίπεδο. Η εταιρεία, που μετρά περισσότερα από είκοσι χρόνια δραστηριότητας, έχει ήδη υλοποιήσει επιτυχώς κάποια έργα, ενώ κάποια άλλα βρίσκονται σε διαδικασία υλοποίησης ή σε διαδικασία ανάθεσης. Αναφορικά με τα ολοκληρωμένα έργα, στο πλαίσιο των υποχρεώσεων βαλκανικής χώρας, ως πρόσφατου μέλους του ΝΑΤΟ, να διασυνδέσει τα Αντιεροπορικά της Πυραυλικά Συστήματα ανατολικής προέλευσης και κατασκευής στο νατοϊκό δίκτυο Αεράμυνας, η ISI Ελλάς υλοποίησε τη διασύνδεση μεταξύ των Κέντρων Διοίκησης και του Συστήματος Πυρός, νατοϊκών προδιαγραφών Τακτικής Σύστημα RWS Επίγειος σταθμός επεξεργασίας αναγνωριστικών εικόνων. Η ISI Ελλάς εξειδικεύεται στην ανάπτυξη ολοκληρωμένων εφαρμογών για συστήματα: Διοίκησης, Ελέγχου και Επικοινωνιών (Command, Control & Communication). Τακτικών Ζεύξεων Δεδομένων (Tactical Data Links - ΝΑΤΟ, Εθνικά και κατ απαίτηση του χρήστη), όπως Link 1, Link 11A, Link 11B, Link 16. Προσομοίωσης με σκοπό τον έλεγχο Τακτικών Συστημάτων και την εκπαίδευση των χρηστών τους (Simulation of Tactical Systems for Testing and Training). Επιτήρησης και Αναγνώρισης (Surveillance & Reconnaissance). Η εταιρεία δραστηριοποιείται στους τομείς της άμυνας και ασφάλειας και έχει εγκαταστήσει επιχειρησιακά συστήματα Ζεύξης Δεδομένων. Επίσης, σε συνεργασία με την αμερικανική εταιρεία Tactical Communications Group (TCG) παρέχει σε χώρα της Μέσης Ανατολής σύστημα Τακτικής Ζεύξης Δεδομένων «Link 11B», το οποίο χρησιμοποιείται για τη διασύνδεση συστημάτων Αεράμυνας με τα αντίστοιχα Κέντρα Ελέγχου τους. Η επιλογή της ISI από την TCG για το εν λόγω πρόγραμμα αποτελεί ξεκάθαρη απόδειξη των δυνατοτήτων και της μακράς και επιτυχημένης πορείας της εταιρείας στον χώρο αυτόν. Στο τελευταίο στάδιο αξιολόγησης βρίσκεται το Πολεμικό Ναυτικό χώραςμέλους του ΝΑΤΟ της Ανατολικής Ευρώπης αναφορικά με το σύστημα Universal Link System (ULS) της ISI Ελλάς, προκειμένου να το εγκαταστήσει στα νεότευκτα πλοία ναρκοπολέμου. Το σύστημα ULS, συνδεδεμένο με συστήματα Διοίκησης & Ελέγχου όπως και ραντάρ, θα παρέχει σε πραγματικό χρόνο την τακτική επιχειρησιακή εικόνα αέρος και επιφανείας. Αξίζει να σημειωθεί ότι το σύστημα Universal Link System - ULS της ISI επιλέχθηκε από τον οργανισμό SPAWAR του Αμερικανικού Ναυτικού, για προμήθειες τύπου Foreign Military Sales (FMS) προς άλλα κράτη, το 2008, το 2009 και το και συστήματα εκπαίδευσης για στρατιωτικές, αεροπορικές και ναυτικές εφαρμογές, εκτός από την Ελλάδα, σε περισσότερες από δέκα χώρες διεθνώς (Σουηδία, Ρουμανία, ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία, Σιγκαπούρη, Ν. Κορέα, ΗΑΕ, Μπαχρέιν, Ινδία και Πακιστάν). Το γεγονός αυτό την έχει εδραιώσει στη διεθνή αγορά συστημάτων Διοίκησης, Ελέγχου και Επικοινωνιών και Τακτικών Ζεύξεων Δεδομένων. Είναι εγγεγραμμένη στο Μητρώο Κατασκευαστών του ελληνικού Υπουργείου Άμυνας, ενώ είναι επίσης μέλος του Συνδέσμου Ελλήνων Κατασκευαστών Αμυντικού Υλικού. Το ελληνικό Υπουργείο Άμυνας έχει πιστοποιήσει την εταιρεία να διαχειρίζεται διαβαθμισμένο υλικό και έγγραφα μέχρι το επίπεδο Εθνικό (Ελληνικό) και NATO ΑΠΟΡΡΗΤΟ (Secret). Ο σκοπός του ULS ήταν η διασύνδεση Αεροσκαφών Ναυτικής Συνεργασίας (ΑΦΝΣ) με τους αντίστοιχους επίγειους σταθμούς. Αναφέρουμε, επιπλέον, ότι η εταιρεία βρίσκεται στο στάδιο υποβολής προτάσεων σχετικά με την υλοποίηση συστημάτων Εθνικών Τακτικών Ζεύξεων Δεδομένων (National Tactical Data Links) με σκοπό την αξιοποίηση των εν λόγω τεχνολογιών και τη δημιουργία της Κοινής Επιχειρησιακής Εικόνας (Common Operational Picture) και βελτίωση της Επίγνωσης της Κατάστασης (Situational Awareness), σε έναν αριθμό χωρών στη Μέση και Άπω Ανατολή.

4 4 στον αστερισμό των... θεσμών Τουλάχιστον 5 δισ. ευρώ τα μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής για να κλείσει το χρηματοδοτικό κενό. Και μετά νέο πρόγραμμα, δηλαδή νέο μνημόνιο. Και τον Σεπτέμβριο αλλαγές σε εργασιακά και ασφαλιστικό. Τελικώς, αυτή η κυβέρνηση κατάφερε το Χαρδούβελη να το μετατρέψει σε δεκαπλό τζακ-ποτ στο Τζόκερ! Μόνο που σε αυτήν την περίπτωση οι αριθμοί δεν μοιράζουν λεφτά, αλλά παίρνουν! ÁÊÅÖ ÈËÓ É ÊÁÅ ÂÁ¼ÃËÊÐ½Ó Βρήκε τον τρόπο ο Βενιζέλος να φύγει από την αρχηγία του ΠΑΣΟΚ... μένοντας. Πώς; Μα, επιλέγοντας να στηρίξει για νέο πρόεδρο τον νυν γραμματέα και ευρωβουλευτή του ΠΑΣΟΚ, Ν. Ανδρουλάκη. Στην περίπτωση εκλογής του Ν. Ανδρουλάκη στη θέση του προέδρου του ΠΑΣΟΚ, ο Βενιζέλος παραμένει επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδος. Διατηρεί, δηλαδή, τον κομβικό ρόλο του επικεφαλής στη Βουλή, στο βασικό πεδίο της πολιτικής αντιπαράθεσης, όπου είναι στραμμένα όλα τα φώτα της δημοσιότητας. Ο Ανδρουλάκης ως ευρωβουλευτής θα «προεδρεύει» από τις Βρυξέλλες, με την ίδια... επιτυχία που ασκεί εξ αποστάσεως τον σημερινό του ρόλο ως γραμματέας. Γι αυτό και η Αφροδίτη, παρά τις αρχικές αντιρρήσεις της, τις τελευταίες ημέρες χαμογελά και σιγοτραγουδά «Όλα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν». Ελπίζουμε ότι η κυβέρνηση έχει πάρει χαμπάρι πως οι Ευρωπαίοι μάς δουλεύουν όταν αναφέρονται στο δημοψήφισμα. Τόσο ο Σόιμπλε όσο και ο Ντάισελμπλουμ ανέφεραν ότι είναι δικαίωμά μας να κάνουμε όσα δημοψηφίσματα θέλουμε. Μάλιστα ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών υπενθύμισε ότι είχε συστήσει κάτι ανάλογο και στον Γιώργο Παπανδρέου το Με το γνωστό σαρδόνιο χαμόγελό του έστελνε μήνυμα προς πάσα κατεύθυνση ότι αυτό που θα ακολουθούσε μιας αναγγελίας για δημοψήφισμα θα ανάγκαζε την ελληνική κυβέρνηση να τα μαζέψει όλα πίσω. Το πρόβλημα που θα προκαλούσε πιθανή προσφυγή σε δημοψήφισμα ή ακόμη ακόμη σε εκλογές θα ήταν τεράστιο, καθώς οι περισσότε- Κάπου κοντά στην Πρωτομαγιά κατάλαβε ο Γιάν(ν)ης Βαρουφάκης ότι πρέπει να σοβαρευτεί και να κάνει ροι θα έτρεχαν στις τράπεζες για να αποσωστά τη δουλειά του. Έτσι, δόθηκαν σύρουν τις καταθέσεις τους. Και μετά, το οι ανάλογες εντολές στα τεχνικά κλιμάκια πρόβλημα θα περνούσε στις εξαγωγικές για να αρχίσουν να μιλάνε την ίδια γλώσσα επιχειρήσεις και ουσιαστικά θα βγάζαμε με τους εκπροσώπους των «θεσμών», αφού τα μάτια με τα ίδια μας τα χέρια. Αυτό το ξέρουν οι Ευρωπαίοι, και ως εκ τούτου είχε προηγηθεί και η ανάλογη καθοδήγηση φαίνεται ότι έχουν αρχίσει να μας δουαπό το Μέγαρο Μαξίμου. Ουσιαστικά λεύουν ψιλό γαζί. Βεβαίως, υπάρχουν και οι συζητήσεις (γιατί περί συζητήσεων κάποιοι οι οποίοι επισημαίνουν ότι οι Ευρωπρόκειται και όχι περί διαπραγμάτευσης) παίοι θέλουν να κρύψουν την ανασφάλειά άρχισαν με καθυστέρηση 3 μηνών τους μετά από μια τέτοια απόφαση, η οποία θα και ήδη ο λογαριασμός έχει προκαλούσε αναταραχή στις αγορές. Ελπίζουμε παραφουσκώσει. Βοήθειά και στη μία και στην άλλη περίπτωση να μην κάμας νουμε το πείραμα, γιατί μπορεί να προκληθούν ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Η συμφωνία δεν μπορεί να είναι σπασμένη ή σπαστή. Η τελική συμφωνία την οποία θα εγκρίνουν οι εταίροι και θα υπογράψει η Ελλάδα θα είναι μία και αδιαίρετη. Απλά, θα αποσπαστεί το δημοσιονομικό από το διαρθρωτικό σκέλος. Πρώτα θα ανακοινωθούν τα μέτρα για να καλυφθεί το δημοσιονομικό κενό της διετίας και μετά θα ακολουθήσει η εφαρμογή του σκληρού πακέτου των μεταρρυθμίσεων. Όλα αυτά πρέπει να έχουν τελειώσει μέσα σε ελάχιστους μήνες, καθώς σε διαφορετική περίπτωση δεν προβλέπεται καμμία παρέμβαση για τη ρύθμιση του χρέους. Καμμία ½Î½ÇËÈËÕÑË¼Ê ÏÐÁÊ ÐÅÓ ÀÄÉËÏÇËÌ ÏÁÅÓ Μπορεί στην πρόθεση ψήφου ο ΣΥΡΙΖΑ να παρουσιάζει πολύ μεγάλη διαφορά, ωστόσο τα ποιοτικά χαρακτηριστικά σε όλες τις επιμέρους ερωτήσεις έχουν αρχίσει και δείχνουν μεγάλες διαφορές σε σχέση με τον περασμένο Φεβρουάριο. Η διαπραγματευτική τακτική της κυβέρνησης ενώ τύγχανε της αποδοχής του 70%-75% των ερωτηθέντων τώρα έχει πέσει στο 35%, με σταθερά πτωτική τάση! Επιπλέον, σε όλα τα επιμέρους ποιοτικά στοιχεία καταγράφεται σοβαρότατη κάμψη. Και όλα αυτά χωρίς να έχουν ληφθεί καν επώδυνες αποφάσεις. Όπως μαθαίνουμε, οι «θεσμοί» περιμένουν ότι μέρα με την ημέρα, λόγω και της έλλειψης ρευστότητας, η κοινή γνώμη θα αλλάζει σταδιακά διάθεση απέναντι στην κυβέρνηση. Για τον λόγο αυτόν όλες οι πρεσβείες δίνουν καθημερινά reports σε σχέση με την εικόνα της κυβέρνησης. Οπότε, οι «θεσμοί» με βάση τα ευρήματα των δημοσκοπήσεων περιμένουν στη γωνία τους διαπραγματευτές για να τους εξηγήσουν τι ακριβώς σημαίνει συμφωνία. ÅǽÅÍÊËÊнŠËÅ ÑÁÏÉ˹ ½ÈÈ ÐËÊ ÈËýÎŽÏɺ ѽ ÐËÊ ÌÈÄÎÍÏËÕÉÁ ÁÉÁ¹Ó Από την πρώτη στιγμή οι θεσμοί είχαν επισημάνει στη νέα κυβέρνηση (που φέρνει την ελπίδα ) ότι όσο χρονοτριβούμε τόσο θα αυξάνεται το κόστος. Έτσι, το πρωτογενές πλεόνασμα μόλις και μετά βίας θα συντηρηθεί φέτος στο 0,75%, αλλά πρέπει να ληφθούν συνολικά μέτρα 5 δισ. ευρώ για τη διετία προκειμένου να κλείσει το δημοσιονομικό κενό. Από το 2017 και μετά τα πρωτογενή πλεονάσματα θα φτάσουν στο 3,5% του ΑΕΠ! Σε ποσοστά, δηλαδή, που τα θεωρούσε εξωπραγματικά για φέτος ο ΣΥΡΙΖΑ με βάση τον στόχο για ανάπτυξη 2,9% που είχε θέσει η προηγούμενη κυβέρνηση. Τώρα πλέον είναι αργά για δάκρυα και η κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να μεταφέρει μεγαλύτερο βάρος ακόμη και στους αδύναμους σε σχέση με το σχέδιο που θα προωθούσε η προηγούμενη κυβέρνηση. Οι «θεσμοί» δικαιώ- νονται, αλλά το θέμα είναι ότι θα την πληρώσουμε όλοι. Και το χειρότερο απ όλα είναι ότι το δημοσιονομικό κενό θα κλείσει φέτος κυρίως με φορολογικά μέτρα ύψους 3 δισ. ευρώ, όταν το ΑΕΠ της χώρας θα αυξηθεί στην καλύτερη των περιπτώσεων κατά 900 εκατ. ευρώ. Άρα, στην ουσία μιλάμε για καθαρά υφεσιακό περιβάλλον. Είναι τα δίδακτρα που θα πληρώσουμε με τους μαθητευόμενους μάγους!

5 5 Είναι δεδομένο ότι όπως εξελίσσονται τα πράγματα θα προκύψουν κοσμογονικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα. Η σημερινή σύνθεση της Βουλής θα αλλάξει και κυρίως θα μπει τέλος στις αντιμνημονιακές κορώνες και ονειρώξεις από τη σημερινή συγκυβέρνηση σε σχέση με όσα υποστήριζε ως αντιπολίτευση. Το σενάριο αυτό εξετάζεται πολύ σοβαρά στο εξωτερικό, καθώς σε περίπτωση ανεξέλεγκτων πολιτικών εξελίξεων στη Βουλή μπορεί να βρεθούμε στον αέρα. Το βασικό σενάριο είναι κυβέρνηση ευρύτερης αποδοχής με επικεφαλής ακόμη και τον Αλέξη Τσίπρα, αλλά με τραυματισμένα πολύ βαριά τα κόμματα της συγκυβέρνησης. Για τον λόγο αυτό, όπως μαθαίνουμε, παράλληλα με τους θεσμούς (Brussels Group, Athens Group και δε συμμαζεύεται ) λειτουργούν «σκιώδεις» ομάδες πολιτικής ανάλυσης. Δεν υπάρχει προηγούμενο στις δικαστικές αίθουσες, τουλάχιστον της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Θα ζήσουν μεγάλες στιγμές την ερχόμενη εβδομάδα στα δικαστήρια της Λευκωσίας. Τη Δευτέρα 25 Μαΐου το Ανώτατο Δικαστήριο θα εξετάσει την υπόθεση του βοηθού γενικού εισαγγελέα Ρίκκου Ερωτοκρίτου που παραπέμπεται με το ερώτημα της απόλυσης, από τον προϊστάμενό του γενικό εισαγγελέα Κώστα Κληρίδη. Το αδίκημά του είναι πώς να το πούμε ευγενικά; πολύ σπάνιο στα παγκόσμια δικαστικά χρονικά. Κατηγορείται ότι μετά τον διορισμό του στη θέση αυτή διατήρησε σε λειτουργία το προσωπικό δικηγορικό γραφείο του, οι πελάτες του οποίου είχαν σπέσιαλ εξυπηρέτηση από την εισαγγελική υπηρεσία! Υπάρχουν περίπου δέκα περιπτώσεις καλών πελατών του Ερωτοκρίτου που είχαν οφειλές ΦΠΑ αλλά δεν διώχθηκαν ποινικά όπως οι απλοί άνθρωποι. Επίσης καλός πελάτης του ίδιου γραφείου εξυπηρετήθηκε σε χρόνο ρεκόρ τεσσάρων ημερών (περιλαμβάνεται και σαββατοκύριακο) και δικαιώθηκε στις απαιτήσεις του έναντι κρατικού οργανισμού. Την επομένη μέρα, 26 Μαΐου, ο Ρ. Ερωτοκρίτου παραπέμπεται στο Κακουργιοδικείο Λευκωσίας και θα δικαστεί με την κατηγορία της δωροδοκίας και δεκασμού. Κατηγορείται ότι εξυπηρέτησε το δικηγορικό γραφείο Α. Νεοκλέους, ασκώντας ποινική δίωξη εναντίον αντιδίκων ενός Ρώσου πελάτη του μεγάλου δικηγορικού γραφείου. Το ωραίο είναι ότι το αντάλλαγμα δεν το έδωσε το γραφείο του Νεοκλέους. Δωροδόκησαν με κρατικά χρήματα! Ο Νεοκλέους ήταν δικηγόρος της κρατικής Λαϊκής Τράπεζας και ξέχασε (!) να παρευρεθεί στη δίκη με αντίδικο τον Ερωτοκρίτου, ως ιδιώτη. Έτσι, ο «τυχερός» Ερωτοκρίτου κέρδισε το δικαστήριο, μαζί και τα ευρώ που διεκδικούσε από την τράπεζα. Είχαμε γράψει προ εξαμήνου ότι η κατάσταση eurostacation που είχε προβλέψει η Morgan Stanley συγκέντρωνε πολλές πιθανότητες. Τώρα φαίνεται ότι οι πιθανότητες αυτές είναι περισσότερες, καθώς στο μυαλό πάρα πολλών έχει ωριμάσει η σκέψη για λύση χρεοκοπίας εντός του ευρώ. Βεβαίως, κάτι τέτοιο μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνες καταστάσεις και να γυρίσει μπούμερανγκ για όσους πιστεύουν ότι έτσι θα πειθαρχήσει η Ελλάδα. Προς το παρόν φαίνεται ότι η Ελλάδα εξυπηρετεί κανονικά τις δόσεις και δεν θα υπάρχει πρόβλημα έως τον Ιούνιο, ενώ ο δρόμος για την επίτευξη συμφωνίας έχει ανοίξει για τα καλά. Όμως, το μεγάλο πρόβλημα εντοπίζεται τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Και το γεγονός ότι ο Ντάισελμπλουμ στο Eurogroup της προπερασμένης Δευτέρας Ο άνθρωπος που κινεί τα νήματα πίσω από τις κλειστές πόρτες της διαπραγμάτευσης κατ εντολήν του Αλέξη Τσίπρα είναι ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Γιάννης Δραγασάκης. Όταν τα πράγματα με τον Γιάν(ν)η Βαρουφάκη άρχισαν να γίνονται επικίνδυνα, φαίνεται ότι ανέλαβε πιο ενεργό ρόλο και σε συνεργασία με τους θεσμούς άρχισε να διαμορφώνει στρατηγική συζήτησης με τους εταίρους. Έτσι, άρχισε τις επαφές με τεχνοκράτες προκειμένου να συνεισφέρουν με ιδέες και αριθμούς σε ένα πειστικό σχέδιο, το οποίο θα άλλαζε τη στάση των εταίρων έναντι της Ελλάδας. Μετά τις κρυάδες που ήρθαν από τον Την περασμένη Δευτέρα στο briefing ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Γαβριήλ Σακελλαρίδης, προσπάθησε να τετραγωνίσει τον κύκλο. Αφού είπε ότι η χώρα χρειάζεται χρηματοδότηση πέρα από τις δόσεις (δηλαδή νέο πρόγραμμα), με μεγάλη έκπληξη πρόσθεσε ότι αυτό θα γίνει χωρίς νέο μνημόνιο! Αν η ενεχυρίαση περιουσιακών στοιχείων του κράτους προκειμένου να πάρουμε λεφτά από το τρίτο έκανε τον κινέζο σχετικά με το τρίτο μνημόνιο έχει τη σημασία του. Οι συζητήσεις για τρίτο πρόγραμμα δεν πρόκειται να ξεκινήσουν αν δεν ολοκληρωθεί το δεύτερο πρόγραμμα, και βεβαίως η αξιολόγηση. Και όλα αυτά θα γίνουν, βεβαίως, με τους εταίρους-δανειστές να έχουν το πάνω χέρι και την κυβέρνηση να βρίσκεται υπό ασφυκτική πίεση λόγω του στραγγίσματος ρευστότητας και της κατάστασης στην οποία βρίσκεται η οικονομία. Βέβαια, οι θεσμοί ακούνε και τις διάφορες προτάσεις περί δανεισμού από τις χώρες των BRICS και σκάνε στα γέλια. Οι απέλπιδες προσπάθειες εξεύρεσης δανεικών πέφτουν στο κενό. Οπότε η κυβέρνηση θα συρθεί αναγκαστικά σε συμφωνία για να μη «σκάσουμε» μέσα στο κατακαλόκαιρο που θα είναι παχιές και οι μύγες. Βαρουφάκη, ο Γιάννης Δραγασάκης δουλεύει εντατικά στο παρασκήνιο ώστε να υπάρξει συμφωνία. Και φαίνεται ότι η βελτίωση του κλίματος και η διάθεση της κυβέρνησης για συμφωνία έχει προκύψει ως αποτέλεσμα και των εισηγήσεων του Γιάννη Δραγασάκη, ο οποίος έχει δει από καιρό την πρόσκρουση στο παγόβουνο. Βεβαίως, το μεγάλο στοίχημα είναι πώς θα παρουσιαστεί η συμφωνία αυτή στους ανυποψίαστους βουλευτές της συγκυβέρνησης, οι περισσότεροι εκ των οποίων κοιμούνται τον ύπνο του δικαίου και ερωτοτροπούν με συμπεριφορές που ανήκουν σε περασμένες δεκαετίες. πρόγραμμα διάσωσης δεν είναι νέο μνημόνιο, τότε πάμε πάσο. Βεβαίως, ανέφερε ότι δεν υπάρχει περίπτωση να εξεταστεί λύση όπως στην Κύπρο με «κούρεμα» καταθέσεων. Ξέρουμε ότι αν χρειαστεί τρίτο πρόγραμμα είναι ανοικτό το ενδεχόμενο να υπάρξουν «τρύπες» στις τράπεζες. Αν μετά από πολλές και φιλότιμες προσπάθειες δεν κλείσουν αυτές οι «τρύπες», τότε αλλοίμονο στους καταθέτες Στην αρχή η κυβέρνηση είχε χαρακτηρίσει κακούς τους Γερμανούς. Ωστόσο, μετά τα δύο φάλτσα της με την επίσκεψη Τσίπρα στη Ρωσία και τον νόμο για την αποφυλάκιση τρομοκρατών, τον ρόλο ανέλαβε (αντιλαμβάνεστε για ποιους λόγους) το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Η εμμονή του ΔΝΤ στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και ειδικότερα στη μείωση των μισθών στο Δημόσιο, στις απολύσεις, στα εργασιακά, στο ασφαλιστικό και στις ιδιωτικοποιήσεις ανάγκασε τον Αλ. Τσίπρα να ρίξει το βάρος του προς τη Γερμανία. Άλλωστε, μετά την τελευταία συνάντηση με την Άνγκελα Μέρκελ είναι ξεκάθαρο ότι έχουν σταματήσει όλα αυτά τα αντιγερμανικά νταηλίκια και διαπιστώνουμε σημάδια προσγείωσης. Τώρα, αν περάσει το σχέδιο Γιουνκέρ για την Ελλάδα και μπει στη γωνία το ΔΝΤ, τότε είναι δεδομένο πως τον ρόλο του κακού από τον Σεπτέμβριο θα τον έχει και πάλι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Και αν λάβουμε υπ όψιν μας τον ρυθμιστικό ρόλο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας με τον έλεγχο της ρευστότητας, τότε καταλαβαίνουμε όλοι πού βρίσκεται το τυράκι και η φάκα. Θα δούμε πολλά τους επόμενους μήνες.

6 6 στη σέντρα Σύμφωνα με τα πρακτικά της Fed την Τετάρτη, η αύξηση των επιτοκίων, σύμφωνα με τις ενδείξεις που υπάρχουν, μετατίθεται για το δεύτερο εξάμηνο του έτους. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι επενδυτές μπορούν να καλλιεργούν προσδοκίες για συνέχιση του bull market, παρά τις όποιες βραχυπρόθεσμες διορθώσεις. Μια αποτελεσματική επίλυση του ελληνικού προβλήματος θα μπορούσε να αποτελέσει έναν επιπλέον σημαντικό καταλύτη για να τροφοδοτήσει μια ανοδική κίνηση προς υψηλότερα επίπεδα, πριν αρχίσει η αύξηση των επιτοκίων, όπου θα αναθεωρηθούν πολλά Για μια ακόμη φορά η Moody s έστειλε το δικό της μήνυμα προς το εγχώριο τραπεζικό σύστημα και βεβαίως προς την κυβέρνηση. Έως το τέλος του 2016 θα ζήσουμε έντονες καταστάσεις στις τράπεζες. Τουτέστιν, αυξήσεις κεφαλαίου και νέο dilution για τους μετόχους. Όσοι μπορέσουν να επωφεληθούν από μια ισχυρή άνοδο ως αποτέλεσμα της συμφωνίας με τους εταίρους είναι σίγουρο ότι θα ξανασκεφτούν πολλά πράγματα για τη συνέχεια. Οι ισολογισμοί των τραπεζών λόγω των εκροών καταθέσεων και των κόκκινων δανείων (διαμορφώθηκαν στο 35% το α τρίμηνο) θα εμφανιστούν ακόμη πιο «πουσαρισμένοι» τους επόμενους μήνες. Και είναι δεδομένο ότι έχουμε να δούμε πολλά. Αρκετοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι οι ΑΜΚ θα λάβουν χώρα το Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να υπάρξει ένα σημαντικά μεγάλο χρονικό διάστημα ανοδικής διόρθωσης των Παραμένει μία από τις σταθερές επιλογές της στήλης η μετοχή των Ελληνικών Πετρελαίων. Φαίνεται ότι έχει αφήσει πίσω τα χειρότερα, διορθώνοντας την υπερβολή που λόγω της γενικότερης πολιτικής και οικονομικής πραγματικότητας είχε αποτέλεσμα τη διολίσθηση στο ιστορικό χαμηλό των 3,46 ευρώ. Από κει και πέρα, η αντίδραση που εκδηλώθηκε είναι απολύτως φυσιολογική και όσοι ήταν μέσα στο τρένο αποκόμισαν σημαντικές υπεραξίες. Στην παρούσα φάση το ζητούμενο είναι να βρει πάτημα στη βάση των 4,65-4,70 ευρώ, που είναι εξαιρετικά ισχυρή μακροπρόθεσμη στήριξη με βάση την τεχνική ανάλυση. Η υπέρβαση του συγκεκριμένου επιπέδου θα οδηγήσει προς την περιοχή των 5,60-5,70 ευρώ, όπου οι αντιστάσεις είναι ισχυρότατες. Διορατικά θεσμικά χαρτοφυλάκια χτίζουν προσεκτικά θέσεις ψωνίζοντας κυρίως στις πτωτικές συνεδριάσεις. αποτιμήσεων. Ωστόσο, το στοιχείο αυτό μπορεί να ενέχει και τον κίνδυνο του εγκλωβισμού. Οπότε, γενικώς, προσοχή. Ένα άλλο στοιχείο που πρέπει να έχουν υπ όψιν τους οι επενδυτές και κυρίως το retail είναι η κατάσταση των κεφαλαιοποιήσεων των τραπεζών, αλλά και οι αποδόσεις των warrants. Η κεφαλαιοποίηση των τεσσάρων συστημικών τραπεζών είναι κοντά στα 13,5 δισ. ευρώ (4,5 δισ. η Εθνική, 4,1 δισ. η Alpha, 2,8 δισ. η Πειραιώς και 2,2 δισ. η Eurobank), όταν πέρυσι τον Μάρτιο μόνο η αξία της Πειραιώς ήταν 14 δισ. ευρώ. Φανταστείτε ότι τα τελευταία χρόνια μαζί με τη συμμετοχή του Τα- Tips Στο προηγούμενο φύλλο γράψαμε ότι κάποιοι στην αγορά βλέπουν πίσω από την κίνηση της Frigoglass σενάριο για delisting ή ακόμη και μεταφορά έδρας στο εξωτερικό. Βεβαίως, η εταιρεία όπως και η μητρική Coca-Cola 3E προέβησαν σε διάψευση, καθώς στη συνέχεια δημιουργήθηκε ντόρος και από άλλα δημοσιεύματα. Ο τίτλος επί μακρόν είχε καθηλωθεί στο επίπεδο των 1,50 ευρώ και έδειχνε να μην έχει καμία προστασία. Η εταιρεία δοκιμάζεται από τις υψηλές ζημίες, ωστόσο φαίνεται ότι στην αγορά κάποιοι έχουν βρει ένα πολύ καλό contrarian story. Σύμφωνα με την τεχνική ανάλυση, όσο ο τίτλος συντηρεί τα 1,95 ευρώ θα εξακολουθήσει να παρουσιάζει επιθετική τάση. Η στήριξη βρίσκεται στα 1,85 ευρώ και η αντίσταση στα 2,28-2,34 ευρώ.

7 7 Ίσως από τα καλύτερα διαγράμματα του Ελληνικού Χρηματιστηρίου είναι αυτό της Grivalia, που αποτελεί εταιρεία με υποδειγματικό μάνατζμεντ και με μοναδικές κινήσεις στον χώρο των ακινήτων. Έχει εξαιρετικά λαμπρές προοπτικές και μπορεί να περάσει με άνεση τα 10,00 ευρώ. Αξιοσημείωτη η σταθερότητα γύρω από την περιοχή των 8,00 ευρώ, ενώ έχει κάνει ιστορικό υψηλό στα 9,82 ευρώ. Με κεφαλαιοποίηση στα 823 εκατ. ευρώ και με βάση την αποτίμηση των ακινήτων, δικαιούται κάτι πολύ περισσότερο. Μειονέκτημα η χαμηλή εμπορευσιμότητα. Παρατηρώντας το ιστορικό διάγραμμα της Αεροπορίας Αιγαίου προκύπτει ότι μαζί με το μέρισμα, όσοι είχαν τοποθετηθεί στα χαμηλά του 2012 (στα 1,14 ευρώ) καταγράφουν υπεραξίες πάνω από 550%. Πρόκειται για ένα σπουδαίο στοίχημα από τον κλάδο των αερομεταφορών, που έχει μεγάλες προοπτικές λόγω της διατήρησης του θετικού momentum στον τουρισμό. Βεβαίως, αν είχε κλείσει η συμφωνία και συνεχιζόταν η προσπάθεια ανάκαμψης της οικονομίας που ξεκίνησε από πέρυσι με αιχμή τον τουρισμό, θα μιλούσαμε για τιμές πάνω από τα 9,00 ευρώ, ακόμη και μετά το κόψιμο του μερίσματος. Στα τρέχοντα επίπεδα των 7,50 ευρώ καταγράφεται μια συσσώρευση τιμών, η οποία στην περίπτωση ανοδικής κίνησης της αγοράς ανεβάζει τον πήχυ για την περιοχή των 8,00-8,10 ευρώ. μείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας έχουν δοθεί στο τραπεζικό σύστημα 40 δισ. ευρώ. Αν πάμε τώρα στα warrants, εκεί πραγματικά κυρίως οι μικροεπενδυτές στην κυριολεξία μπορούν να αισθάνονται απελπισμένοι. Ενδεικτικά το warrant της Πειραιώς έχει χάσει 85% σε έναν χρόνο και περίπου 35% από την αρχή του έτους, ενώ της Alpha μέσα σε 52 εβδομάδες έχει χάσει σχεδόν 70%, και από την αρχή του έτους υποχωρεί 45%. Γλυκόπικρη γεύση για τον αντίστοιχο τίτλο της Εθνικής, ο οποίος σε επίπεδο 52 εβδομάδων γράφει ζημιές 70%, ενώ από την αρχή του έτους έχει ενισχυθεί κατά 35%. Η μετοχή του Μυτιληναίου διαθέτει ένα από τα καλύτερα διαγράμματα αυτή τη στιγμή στο ταμπλό του Χ.Α. Η πορεία του χαρτιού είναι άκρως προβλέψιμη και τα ρίσκα συμπιέζονται συνεχώς. Την έχουμε επισημάνει από την περιοχή των 4,50 ευρώ, ενώ τώρα προσπαθεί να δημιουργήσει βάση κοντά στα 6,50 ευρώ πριν επιχειρήσει την υπέρβαση των 7,00 ευρώ. Από την άλλη πλευρά, η θυγατρική ΜΕΤΚΑ έχει μεν κατεβάσει ταχύτητες, ωστόσο εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα λίγα αξιόπιστα χαρτιά στο ταμπλό. Η πορεία του Γενικού Δείκτη αλλά και του «25άρη» παραπέμπει σε μια κατάσταση δημιουργικής ασάφειας, όπως λέει και ο Γιάν(ν)ης Βαρουφάκης. Ο Δείκτης κινείται στο εύρος όπου είχε διαμορφωθεί κατά την προεκλογική και μετεκλογική περίοδο, μετά τα πρώτα σοκ που βίωσε η αγορά. Έτσι, όσο δεν υπάρχει συμφωνία φαίνεται ότι το εύρος Μετά την αποκοπή του μερίσματος έκανε χαμηλό στα 7,97 ευρώ, ωστόσο φαίνεται ότι υπάρχουν κάποια χέρια που δεν θέλουν με τίποτα να την δουν κάτω από τα 8,00 ευρώ. Ο στόχος για τη ΜΕΤΚΑ είναι εκ νέου τα 9,00 ευρώ. Ο τίτλος έχει πάρει ανάσα μετά και τις πωλήσεις από το fund Kempen Capital Management, το οποίο μείωσε το ποσοστό στο 4,9%. Αν δεν υπάρχει κάτι άλλο απρόοπτο γενικά και ειδικά, τότε η μετοχή είναι έτοιμη να επιχειρήσει νέα δυναμική άνοδο στα επίπεδα προ αποκοπής του μερίσματος. των μονάδων είναι και η δίκαιη αποτίμηση της αγοράς. Βεβαίως, πρέπει να επισημανθεί ότι το μεγάλο ζητούμενο είναι να μην υποχωρήσει ο Δείκτης κάτω από τις 790 μονάδες. Αν ο Δείκτης θέλει να πείσει για το δυνατό momentum, η περιοχή των μονάδων αποτελεί στήριξη, αλλά πρέπει να δώσει οπωσδήποτε αντίδραση προς τις 857 και 867 μονάδες. Από κει και πέρα, εφόσον υπάρξει μια συμφωνία η οποία θα περάσει από τη Βουλή, τότε οι μονάδες είναι ένας ρεαλιστικός στόχος, αρκεί βεβαίως να μην υπάρξουν αναταράξεις στο διεθνές περιβάλλον. Από κει και πέρα, ο «25άρης» έχει το στοίχημα της παραμονής γύρω από τις 240 μονάδες και με στοίχημα τη συμφωνία μπορεί να βρεθεί στις 300 μονάδες. Όσο για τον τραπεζικό δείκτη, αυτό που έχουμε να πούμε είναι ότι προέχει η παραμονή του πάνω από τις μονάδες, η οποία στη συνέχεια μπορεί να οδηγήσει σε έναν νέο κύκλο ανόδου την αγορά. Η αναδιάρθρωση του μεγαλύτερου βιομηχανικού ομίλου της χώρας, της ΒΙΟΧΑΛΚΟ, προχωράει με σταθερούς ρυθμούς. Τα επενδυτικά σχέδια θα αρχίσουν να λειτουργούν από φέτος με τα υψηλά στάνταρντ και τους στόχους που έχει θέσει η διοίκηση. Υπ αυτήν την έννοια, αναμένουμε εξελίξεις σε πολλά μέτωπα. Μετά την απορρόφηση της ΣΙΔΕΝΟΡ από τη μητρική και της ΕΤΕΜ από την ΕΛΒΑΛ, όλα δείχνουν ότι οι επόμενοι μήνες θα είναι εξαιρετικά ενδιαφέροντες. Η μετοχή της μητρικής μετά τη βουτιά ως αποτέλεσμα της σχέσης ανταλλαγής με τη ΣΙΔΕΝΟΡ δείχνει να συνέρχεται. Στην περιοχή των 2,50 ευρώ παρουσιάζει μια αξιοσημείωτη σταθερότητα, και είναι σίγουρο ότι εφόσον βελτιωθεί το κλίμα, τότε μπορεί να κάνει ακόμη μεγαλύτερα πράγματα. Μας αρέσει η ΕΛΒΑΛ που λόγω βελτίωσης των θεμελιωδών στοιχείων μπορεί να κινηθεί αρκετά υψηλότερα από τα 1,40 ευρώ, όπου είναι τώρα. Αν ανοίξουν οι δουλειές με τα δίκτυα φυσικού αερίου, τότε τα Σωληνουργεία Κορίνθου δικαιούνται κάτι πολύ καλύτερο από τα σημερινά επίπεδα πέριξ των 1,15 ευρώ. Από κει και πέρα η ΧΑΛΚΟΡ, παρά τις μεγάλες υποχρεώσεις και τις ζημίες, φαίνεται ότι έχει εισέλθει σε καλύτερη φάση. Αναλόγως περιμένουμε και για τον συγκεκριμένο τίτλο να κινηθεί υψηλότερα των 0,40 ευρώ, όπου είναι σήμερα. Πλησιάζει το τέλος του εξαμήνου, όπου παραδοσιακά τα χαρτιά του ομίλου κάνουν μια ισχυρή ανοδική κίνηση. Αρκεί βεβαίως να βοηθήσει και το γενικότερο κλίμα.

8 8 Τ ην περασμένη Τετάρτη η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έδωσε μια τελευταία ευκαιρία στην Ελλάδα προκειμένου να επισπεύσει τις διαδικασίες για την ολοκλήρωση της συμφωνίας με τους εταίρους, καθώς μετέθεσε για επόμενη συνεδρίαση τη συζήτηση για το «κούρεμα» των ελληνικών ενεχύρων (collaterals). Ουσιαστικά, όπως εξελίσσονται τα πράγματα με το μαρτύριο της σταγόνας από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αλλά και με βάση τους αριθμούς, προκύπτει αβίαστα το συμπέρασμα ότι πλησιάζει η ώρα που το ποτήρι θα ξεχειλίσει. Ταυτόχρονα, ο Γερμανός ο υπουργός Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, έστειλε το μήνυμα προς τη χώρα μας ότι έχει περιθώριο έξι εβδομάδων προκειμένου να υπάρξει συμφωνία, καθώς στις 30 Ιουνίου συμπληρώνεται η παράταση των 4 μηνών και από την επομένη το ενδεχόμενο της χρεοκοπίας παραμένει ανοικτό. Γνώστες των εξελίξεων σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, που θέλουν να κρατήσουν την ανωνυμία τους, επισημαίνουν στην «Α» ότι ο συμβιβασμός με τους εταίρουςδανειστές είναι προ των πυλών, καθώς η ελληνική οικονομία οδεύει προς κατάρρευση, ενώ τα περιθώρια για την κυβέρνηση είναι πλέον εξαιρετικά στενά έως και ανύπαρκτα. Το σενάριο αυτό φαίνεται ότι προκρίνουν οι επενδυτές στο ταμπλό του Χρηματιστηρίου Αθηνών, αν και οι τοποθετήσεις που σημειώθηκαν από μεσομακροπρόθεσμους «παίκτες» την περασμένη εβδομάδα ανασχέθηκαν στη συνέχεια μέχρι να δουν όλοι που θα καθίσει η μπίλια. Έτσι, ο Γενικός Δείκτης επανήλθε στα επίπεδα της προεκλογικής περιόδου, και συγκεκριμένα στο εύρος μεταξύ των μονάδων, όπου η τάση της αγοράς είναι περίπου απροσδιόριστη. Άρα, το καλό σενάριο πριμοδοτεί μέχρι ενός σημείου την επίτευξη συμφωνίας, αλλά από κει και πέρα πάντα υπάρχει ο κίνδυνος του ατυχήματος, αλλά κυρίως η εφαρμογή του περιεχομένου της. Η εφαρμογή εντελώς ασύμβατων πολιτικών ως προς την ιδεολογία της Καμπανάκι κινδύνου για έναν συμβιβασμό ανάμεσα στην Ελλάδα και στους εταίρους-δανειστές κρούουν και οι οίκοι αξιολόγησης, οι οποίοι μέσα στις επόμενες ημέρες είναι αποφασισμένοι να προχωρήσουν σε νέες υποβαθμίσεις του αξιόχρεου της ελληνικής οικονομίας, εάν δεν επιτευχθεί συμφωνία. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι η έκθεση του Moody s για τον τραπεζικό κλάδο, στην οποία επισημαίνεται ότι οι προοπτικές των τραπεζών Εθνική, Alpha, Πειραιώς, Eurobank και Attica Bank υποβαθμίζονται σε αρνητικές από σταθερές που ήταν πριν. Το χειρότερο απ όλα είναι ότι ο οίκος προβλέπει συνθήκες πιστωτικής ασφυξίας για τους προσεχείς μήνες στο τραπεζικό σύστημα, γεγονός που αφήνει περιθώρια για πολλές ερμηνείες. Το πιο ανησυχητικό στοιχείο είναι η αναφορά του οίκου περί αυξημένου κινδύνου επιβολής περιοριστικών μέτρων στην κίνηση κεφαλαίων των ελληνικών τραπεζών (capital controls). Όπως αναφέρεται στην έκθεση, οι πιέσεις στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα από τις συνεχείς εκροές καταθέσεων είναι μεγάλες και δεν αναμένεται να υποχωρήσουν άμεσα, κάτι που μοιραία οδηγεί σε κατακόρυφη αύξηση της εξάρτησης των ελληνικών τραπεζών από τη χρηματοδότηση της Τραπέζης Ελλάδος μέσω του ELA αλλά και του ευρωσυστήματος διά της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Οι χρηματιστηριακοί αναλυτές εξακολουθούν να βλέπουν με καχυποψία την πορεία των τραπεζικών τίτλων και επισημαίνουν ότι βραχυπρόθεσμα προσφέρονται μόνο για ανελέητο trading, το οποίο στην περίπτωση επίτευξης συμφωνίας με τους εταίρους θα οδηγήσει σε εκτίναξη των τιμών τους. Ωστόσο, η συνέχεια μπορεί να είναι εντελώς διαφορετική, καθώς οι εκροές καταθέσεων και η συνεχιζόμενη αύξηση των «κόκκινων» δανείων θα οδηγήσει σε νέες κεφαλαιακές ανάγκες. Πάντως, είναι γεγονός ότι κατά την τελευταία περίοδο παρατηρείται κόπωση στην τεχνική εικόνα των μετοχών των τεσσάρων συστηματικών τραπεζών (Εθνική, Alpha, Πειραιώς, Eurobank).

9 9 Η εξωστρέφεια και οι θετικοί ρυθμοί αύξησης των μεγεθών αποτελούν τους δύο βασικούς παράγοντες που οδηγούν τους επενδυτές σε στοχευμένες τοποθετήσεις μετοχών του «25άρη» αλλά και του δείκτης της μεσαίας και μικρομεσαίας κεφαλαιοποίησης. Είναι δεδομένο ότι αρκετές μετοχές «χρωστάνε» ισχυρή άνοδο, ενώ σε περίπτωση συμφωνίας και τα χαρτιά όπου εμπλέκεται το Ελληνικό Δημόσιο θα γνωρίσουν στιγμές δόξας. Οι κινήσεις των μεσομακροπρόθεσμων «παικτών» είναι συγκεκριμένες και αφορούν σε εταιρείες με θετικά θεμελιώδη βάσει του ισολογισμού του 2014 αλλά και στις προσδοκίες για το α τρίμηνο, ενώ από την άλλη πλευρά bonus αποτελούν η εξωστρέφεια, η πλεονεκτική κλαδική θέση και οι ισχυρές ταμειακές ροές. Στο πλαίσιο αυτό παραμένουν στην πρώτη γραμμή του ενδιαφέροντος εταιρείες όπως οι Coca-Cola 3E, ΟΤΕ, ΟΠΑΠ, Folli Follie, ΤΙΤΑΝ, Aegean Airlines, Jumbo, ΒΙΟΧΑΛΚΟ, Μυτιληναίος, ΜΕΤΚΑ, Motor Oil, GRIVALIA, ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή, Lamda Development, Intralot, ενώ από τη μικρομεσαία κεφαλαιοποίηση παρά την περιορισμένη εμπορευσιμότητα υπάρχουν οι μετοχές των ΣΙΔΕΝΟΡ, ΕΛΒΑΛ, ΧΑΛΚΟΡ, Πλαστικών Θράκης, Πλαστικών Κρήτης, ΚΡΙ-ΚΡΙ και της INTRACOM που ανεβάζει στροφές. Στην παρούσα φάση η αγορά δυσκολεύεται να ξεπεράσει τις 850 μονάδες, ενώ από την άλλη πλευρά δεν φαίνεται να υπάρχει και πανικός ο οποίος θα μπορούσε να οδηγήσει εκ νέου σε νέα χαμηλότερα επίπεδα. Τα πάντα εξαρτώνται από την εξέλιξη των διαπραγματεύσεων. Μια συμφωνία θα οδηγήσει τον δείκτη σε σημαντικά υψηλότερα επίπεδα, πιθανόν στις 950 ή ακόμη και στις μονάδες. Αν δεν υπάρξει συμφωνία το σενάριο προβλέπει χρεοκοπία της χώρας, οπότε σε μια τέτοια περίπτωση δεν έχει κανένα νόημα να συζητάμε για την επόμενη μέρα στο Χρηματιστήριο Αθηνών. Σε περίπτωση συμφωνίας μετά τον αρχικό ενθουσιασμό η αγορά εκ των πραγμάτων θα την αξιολογήσει και κυρίως θα θέλει πιστή εφαρμογή της, και πάνω απ όλα απτά αποτελέσματα προκειμένου να πειστεί. Αναλόγως αν θα φανεί ότι μπορεί να περάσει από τη Βουλή και να στηρίξει την επανεκκίνηση της οικονομίας θα αξιολογηθεί αν η αγορά μπορεί να σκαρφαλώσει σε υψηλότερα επίπεδα. Σε πρώτη φάση το Χ.Α. μπορεί να κινηθεί προς τις μονάδες, ενώ σε διαφορετική περίπτωση θα διολισθήσει εκ νέου στα επίπεδα των 800 μονάδων, οπότε πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για ένα θερμό καλοκαίρι σε αυτήν την περίπτωση. Αν κλείσει η συμφωνία, τότε οι τραπεζικές μετοχές θα οδηγήσουν την άνοδο στο Χ.Α. και θα βελτιώσουν θεαματικά τις αποτιμήσεις τους, ενώ θα ακολουθήσουν και τα χαρτιά όπου έχει παρουσία το Δημόσιο. Κων/νος Φέγγος, χρηματιστηριακός αναλυτήςπρόεδρος VERSAL ΑΧΕΠΕΥ. Αριστεράς αποτελεί το μεγάλο στοίχημα για τη χώρα με βάση το θετικό σενάριο της επίτευξης συμφωνίας. Υπό την ασφυκτική πίεση της ρευστότητας, ο πρωθυπουργός και η στενή ομάδα του καλούνται να λάβουν δύσκολες αποφάσεις, οι οποίες όμως θα είναι ακόμη πιο δύσκολο να επιβληθούν στην κοινοβουλευτική ομάδα κυρίως του ΣΥΡΙΖΑ, με δεδομένο ότι η τελική συμφωνία θα είναι σε εκ διαμέτρου αντίθετη κατεύθυνση από το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης. Το δίλημμα «συνέχιση της λιτότητας, και μάλιστα με πιο επώδυνα μέτρα, έναντι της ρήξης και της χρεοκοπίας» δεν αποτελεί σενάριο για την ηγετική ομάδα της κυβέρνησης, γεγονός που δημιουργεί συγκρατημένη αισιοδοξία στους κόλπους των επιχειρηματιών αλλά και των αγορών. Ωστόσο, οι υπερφίαλες απόψεις περί χρεοκοπίας και επιστροφής στη δραχμή μπορούν να θέσουν σε δοκιμασία τη συνοχή της κυβέρνησης, και μάλιστα σε μια εξαιρετικά κρίσιμη περίοδο. Ήδη έχουν χαθεί τέσσερεις πολύτιμοι μήνες και το κόστος της προσαρμογής έχει μεγαλώσει, με αποτέλεσμα πλέον να τίθενται εν αμφιβόλω οι αντοχές όσων θα κληθούν να εγκρίνουν ένα συνολικό πακέτο μέτρων το οποίο θα συνιστά σοκ όχι μόνο για την κοινωνία αλλά και για την ιδεολογική πλατφόρμα του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και του έτερου κυβερνητικού εταίρου, των Ανεξαρτήτων Ελλήνων. Οι αγορές έχουν στραμμένο το βλέμμα προς το εσωτερικό της συγκυβέρνησης, καθώς μέσα στις επόμενες ημέρες πρέπει να κλείσει η συμφωνία και να συνεχιστεί η απρόσκοπτη χρηματοδότηση της Ελλάδας, καθώς σε διαφορετική περίπτωση η χώρα θα βρεθεί σε χρεοκοπία και θα διολισθήσει σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις οι οποίες δεν μπορούν να γίνουν αντιληπτές από ένα μεγάλο μέρος του πολιτικού προσωπικού της χώρας. Εκεί ακριβώς βρίσκεται και το καταλυτικό στοιχείο για τον καθορισμό της επενδυτικής συμπεριφοράς, παρά το γεγονός ότι την τελευταία περίοδο έχει αναπτερωθεί το ηθικό των funds, κάτι που αντανακλάται στις αυξημένες τοποθετήσεις στο Χρηματιστήριο Αθηνών, και μάλιστα από κεφάλαια που έχουν μεσομακροπρόθεσμο χαρακτήρα. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι τα υψηλά επίπεδα στα οποία βρίσκονται οι μεγάλες διεθνείς κεφαλαιαγορές αποτελούν ένα στοιχείο που δημιουργεί αυξημένες πιθανότητες διόρθωσης, κάτι που με τη σειρά του μπορεί να οδηγήσει σε ντόμινο και στο Χ.Α., όπου δραστηριοποιούνται εξ ολοκλήρου μεγάλοι παίκτες. Με την αβεβαιότητα των επενδυτών σχετικά με τις κρίσιμες εξελίξεις στις διαπραγματεύσεις να συνεχίζεται, η ελληνική χρηματαγορά κινείται αργά και μεθοδικά το τελευταίο διάστημα, έχοντας ένα εύρος κίνησης 7,5% (μεταξύ μονάδων) για τον Γ.Δ., και 13% ( ) για τον 25άρη μέσα στον Μάιο. Η δυσπιστία σχετικά με την εξεύρεση λύσης βραχυπρόθεσμα, τουλάχιστον εμποδίζει έντονες τοποθετήσεις υπέρ της αγοράς, με αποτέλεσμα να υπάρχει νηνεμία πριν την όποια καταιγίδα, και η αγορά απλά να κρατάει τα κεκτημένα του Απριλίου, ενώ είναι αξιοπρόσεκτη η προσέγγιση του 25άρη σε σημαντικές αντιστάσεις, διάσπαση των οποίων θα σημάνει αντίστοιχη διάσπαση μιας καθοδικής κίνησης που ταλανίζει την αγορά, με το πολύ σημαντικό επίπεδο των 280 να είναι το επόμενο μεγάλο εμπόδιο στην άνοδο. Επιμέρους, οι μετοχές έχουν θετική εικόνα στην πλειονότητά τους, με τον ΟΤΕ να έχει την καλύτερη τεχνική συμπεριφορά, η πολύ πιεσμένη ΔΕΗ (λόγω και του κρατικού χαρακτήρα της) να επιμένει σε προσπάθεια επανασυσχέτισης με τους άλλους δύο «σωματοφύλακες» (υπενθυμίζουμε ότι από τον Μάρτιο του 2015 χάθηκε η κλασική «παράλληλη κίνηση» των ΟΤΕ, ΟΠΑΠ, ΔΕΗ), ενώ ο τραπεζικός κλάδος παραμένει ιδιαίτερα μεταβλητός, προσελκύοντας επενδυτές που αρέσκονται σε υψηλά ποσοστά αποδόσεων-κινδύνου. Τέλος, η αγορά ομολόγων παρέμεινε στα ίδια απογοητευτικά επίπεδα, με τα κρατικά να έχουν αποδόσεις 8-10% (PSI), 16% (2017) και 23% (2019). Τα εταιρικά επίσης παρέμειναν σταθερά, με τον ΟΤΕ να φλερτάρει το άρτιο ανάλογα με την έκδοση (5-6% απόδοση) και την Coca-Cola να βρίσκεται παραδοσιακά υπέρ αρτίου με 0-1% απόδοση. Η ΔΕΗ «χαρίζει» 15-18% (2017 και 2019), ενώ και τα τραπεζικά κυμαίνονται στα επίπεδα πέριξ του 20% απόδοσης με πολύ πιο υψηλό επίπεδο κινδύνου. Σίμος Μαυρουδής, αναλυτής Διεθνών Αγορών FAST FINANCE.

10 haircut Ουσιαστικά ο Ιταλός κεντρικός τραπεζίτης με αυτή του την απόφαση προειδοποίησε πως εάν οι συνθήκες επιδεινωθούν περαιτέρω, δεν θα διστάσει να αυξήσει το haircut στα collaterals των ελληνικών τραπεζών. Πάντως, η «επίσημη» αιτιολογία των κεντρικών τραπεζιτών για την απόφαση ήταν η μείωση στις εκροές καταθέσεων και άρα οι πιο περιορισμένες ανάγκες των ελληνικών τραπεζών, τουλάχιστον στην παρούσα φάση. Έτσι, το συνολικό όριο του έκτακτου μηχανισμού ρευστότητας αυξήθηκε από τα 80 δισ. ευρώ στα 80,2 δισ. ευρώ, ενώ το «μαξιλάρι» παραμένει στα 3 δισ. ευρώ. Πάντως, σύμφωνα με πληροφορίες, η πολύωρη συνεδρίαση του Δ.Σ. της ΕΚΤ ήταν θυελλώδης, με τη σκληροπυρηνική ομάδα κεντρικών τραπεζών με προεξέχουσα την Bundesbank να εμμένουν στο θέμα των ενεχύρων. Εν τω μεταξύ, καμπανάκι για τα εγχώρια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα χτύπησε η Moody s. Συγκεκριμένα, ο οίκος αξιολόγησης υποβάθμισε σε «αρνητικό» από «σταθερό» το outlook για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, ενώ ταυτόχρονα προειδοποίησε πως έχει αυξηθεί ο κίνδυνος να παγώσουν οι τραπεζικοί λογαριασμοί και να επιβληθεί έλεγχος κεφαλαίων σε κάθε κίνηση στο Μια σειρά από γενναίες ρυθμίσεις δανείων ετοιμάζουν οι τράπεζες προκειμένου να αντιμετωπίσουν την εκτόξευση των κόκκινων δανείων, τα οποία αγγίζουν τα 83 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με τραπεζικά στελέχη, από το ξέσπασμα της κρίσης ως σήμερα έχουν καταγγελθεί περίπου 1,6 εκατ. δάνεια και κάρτες, χωρίς να συμπεριλαμβάνονται τα επιχειρηματικά. Εξ αυτών, περίπου 300 χιλιάδες αφορούν στεγαστικά, 700 χιλ. καταναλωτικά, 500 χιλιάδες αφορούν κάρτες και περίπου 100 χιλ. μικρά επιχειρηματικά δάνεια (επιτηδευματίες και ελεύθεροι επαγγελματίες). Το ύψος των δανείων σε καθυστέρηση ανέρχεται σε περίπου 40 δισ. ευρώ. Στην ουσία οι τράπεζες με αυτές τις πρωτοβουλίες υποκαθιστούν τη νομοθετική ρύθμιση για τα κόκκινα δάνεια, που έχει παγώσει λόγω της εμπλοκής στις διαπραγματεύσεις μεταξύ Αθήνας και δανειστών. Η πρωτοβουλία της Τράπεζας Πειραιώς να προχωρήσει σε διαγραφή του 100% των συνολικών οφειλών μέχρι ευρώ για όλα τα καταναλωτικά δάνεια και τις πιστωτικές κάρτες, καθώς και σε πάγωμα των στεγαστικών δανείων και διαγραφή των τόκων τους για τους οφειλέτες που εμπίπτουν στα εισοδηματικά κριτήρια του ν. 4320/2015 περί ανθρωπιστικής κρίσης αναμένεται να ακολουθηθεί και από τις υπόλοιπες τράπεζες. Πρόκειται ουσιαστικά για διττή κίνηση των τραπεζών που υποστηρίζει αφενός τη στόχευση της κυβέρνησης για την ελάφρυνση του χρέους των ασθενέστερων οικονομικά νοικοκυριών, αφετέρου εξυπηρετεί τον στόχο των τραπεζών για εξυγίανση των δανειακών τους χαρτοφυλακίων. Η υποχρέωση αυτή, που καθίσταται εντονότερη τόσο από τις δεσμεύσεις των συστημικών τραπεζών έναντι της ΕΚΤ όσο και από την ανάγκη τους να αποδεσμεύουν κεφάλαια για νέες υγιείς χορηγήσεις, είχε ορατά αποτελέσματα ήδη από το Βασική προϋπόθεση για να ενταχθεί ένας δανειολήπτης στις επικείμενες νέου τύπου ρυθμίσεις θα είναι η απόδειξη ότι πραγματικά δεν μπορεί να αντεπεξέλθει εξαιτίας της οικονομικής του κατάστασης στην πληρωμή των υποχρεώσεων, καθώς περίπου δανειολήπτες στεγαστικού δανείου ανήκουν στην κατηγορία του στρατηγικά κακοπληρωτή. O Κώδικας Δεοντολογίας των Τραπεζών, πάνω στον οποίο στηρίζονται οι ρυθμίσεις, αφορά μόνο οφειλές που παρουσιάζουν καθυστέρηση τόσο για τους ιδιώτες όσο και τους επιτηδευματίες, ενώ οφειλές που έχουν ήδη καταγγελθεί από τα πιστωτικά ιδρύματα δεν υπάγονται στον κώδικα αυτόν. Βασική αρχή εφαρμογής της όλης διαδικασίας του είναι ο διαχωρισμός ενός δανειολήπτη σε συνεργάσιμο ή μη, καθώς και τα σφιχτά χρονοδιαγράμματα που έχουν μπει προκειμένου κάποιος να το αποδείξει, ώστε οι τράπεζες να του προτείνουν λύσεις για τη ρύθμιση των δανείων του. Όπως προβλέπεται από τον κώδικα, οι δανειολήπτες θα πρέπει εντός 15 εργάσιμων ημερών να παράσχουν στην τράπεζα πλήρη και ειλικρινή γνωστοποίηση πληροφοριών που θα τους ζητηθούν ώστε να χαρακτηριστούν συνεργάσιμοι. Στις νέες μορφές ρυθμίσεων θα δίνεται η δυνατότητα το δάνειο να διαχωρίζεται σε δύο μέρη: το 50% θα παραμένει ενεργό με ελκυστικούς όρους, όπως μείωση της δόσης στο μισό, και το υπόλοιπο 50% θα παγώνει από 4 έως και 10 χρόνια. Πρόκειται για έναν τρόπο ρύθμισης που συμπεριλαμβάνεται στον Κώδικα Δεοντολογίας της Τραπέζης της Ελλάδος, σύμφωνα με τον οποίο οι τράπεζες θα προσφέρουν τη δυνατότητα στους πελάτες τους να διαχωρίζουν το κεφάλαιο της οφειλής τους σε δύο μέρη, μεταφέροντας στο μέλλον την αποπληρωμή του 50% του κεφαλαίου, το οποίο εν τω μεταξύ δεν θα τοκίζεται. Το πάγωμα ενός τμήματος της οφειλής θα μπορεί να εκτείνεται από 4 μέχρι και 10 χρόνια, οπότε και το δάνειο θα επανεξετάζεται με βάση τις οικονομικές

11 11 μήνες και υπάρχει μεγάλη πιθανότητα επιβολής κεφαλαιακών περιορισμών και παγώματος των καταθέσεων. Παράλληλα, η Moody s αναμένει να συνεχιστούν οι έντονες πιέσεις στη χρηματοδότηση, ενώ εκτιμά πως η εξάρτηση από τη χρηματοδότηση της ΕΚΤ θα παραμείνει υψηλή, καθώς η εμπιστοσύνη των καταναλωτών παραμένει περιορισμένη λόγω της συνεχιζόμενης αβεβαιότητας σε ό,τι αφορά το πρόγραμμα στήριξης της Ελλάδας και τους φόβους για πιθανή επιβολή ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων και για έξοδο από την Ευρωζώνη. Η πρόσβαση στη διατραπεζική αγορά repo έχει ουσιαστικά κλείσει, μιας και οι ξένες τράπεζες ελαχιστοποιούν την έκθεσή τους στην Ελλάδα. Συνεπώς, η Moody s εκτιμά πως η εξάρτηση των ελληνικών τραπεζών από την ΕΚΤ και τον ELA θα συνεχίσει να μεγαλώνει. Υπολογίζει ότι η χρηματοδότηση αυτή έχει αυξηθεί στο 32% περίπου των συνολικών assets στο τέλος Απριλίου, από περίπου 12% στο τέλος Σεπτεμβρίου του ελληνικό σύστημα. Επίσης, αναμένει νέα αύξηση των κόκκινων δανείων και μείωση στα κεφαλαιακά «μαξιλάρια», παράγοντες που θα καταστήσουν αναγκαίες νέες αυξήσεις κεφαλαίου. Η υποβάθμιση των ελληνικών τραπεζών είναι απόρροια, όπως επισημαίνει η Moody s, της σημαντικής επιδείνωσης στη χρηματοδότηση και στη ρευστότητα των τραπεζών από τον Δεκέμβριο του Επίσης, το αρνητικό outlook αντανακλά την πτωτική αναθεώρηση της πρόβλεψης για την ανάπτυξη του (στο 0,5% εφέτος και στο 1,5% το 2016), λόγω των πολιτικών εξελίξεων μετά τις εκλογές, που έχουν οδηγήσει σε πάγωμα της οικονομικής δραστηριότητας. Η επιδείνωση των οικονομικών συνθηκών, σε συνδυασμό με το υψηλότερο κόστος χρηματοδότησης των τραπεζών και την περιορισμένη παραγωγή εσόδων, θα έχει αποτέλεσμα την αύξηση των κόκκινων δανείων, τη μείωση των κεφαλαιακών «μαξιλαριών» και την καθυστέρηση της ανάκαμψης της κερδοφορίας προ προβλέψεων το Σχετικά με τις καταθέσεις, ο οίκος εκτιμά ότι στο πεντάμηνο έχουν ξεπεράσει τα 30 δισ. ευρώ ή το 18% των συνολικών καταθέσεων. Οι αναλυτές του οίκου βλέπουν πως οι πιέσεις στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα θα διατηρηθούν τους επόμενους Επίσης, η βραδύτερη ανάπτυξη του ΑΕΠ, στο 0,5% το 2015 και στο 1,5% το 2016, θα περιορίσει τη δημιουργία κερδών από βασικές δραστηριότητες των τραπεζών. Η Moody s αναμένει οι περισσότερες τράπεζες να παραμείνουν ζημιογόνες, λόγω των αδύναμων εσόδων, πρόβλημα που θα ενταθεί από τις αυξημένες απαιτήσεις για προβλέψεις και το υψηλό κόστος χρηματοδότησης. Σε ό,τι αφορά τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, ο διεθνής οίκος προβλέπει πως θα αυξηθούν γύρω στο 38%-40% των μικτών δανείων μέχρι το τέλος του 2015, από 34,2% τον Δεκέμβριο του 2014, αντανακλώντας τις πιο αδύναμες οικονομικές συνθήκες και τις αυξημένες καθυστερήσεις στις πληρωμές και τις αναδιαρθρώσεις δανείων. Υπό αυτές τις συνθήκες η Moody s εκτιμά πως οι ελληνικές τράπεζες πιθανότατα θα χρειαστούν επιπλέον κεφάλαια. δυνατότητες του πελάτη, αλλά και τη συνεργασία που έχει επιδείξει με την τράπεζα. Προκειμένου να ενθαρρύνουν τη συνέπεια εκ μέρους του πελάτη, οι τράπεζες θα συνοδεύουν τις νέες ρυθμίσεις δανείων με προνόμια, όπως π.χ. έκπτωση στη δόση ή μπόνους δόσεις, τα οποία θα χορηγούνται στον πελάτη κατά τη διάρκεια της αποπληρωμής των δόσεων, π.χ. ανά εξάμηνο ή έτος, και όχι στο τέλος της περιόδου. Στα πακέτα ρυθμίσεων για χρέη φυσικών και νομικών προσώπων περιλαμβάνονται: η μερική διαγραφή χρεών, η παροχή πρόσθετης εξασφάλισης από τον δανειολήπτη, η πώληση και η ενοικίαση του ακινήτου, η οποία μπορεί να συνοδεύεται από παραχώρηση του δικαιώματος διαμονής σε αυτό έναντι μισθώματος (συνήθως για ελάχιστη περίοδο τριών ετών). Επίσης, στις ρυθμίσεις είναι η μεταβίβαση-πώληση του δανείου/ αναπροσαρμοσμένο υπόλοιπο, σε άλλο ίδρυμα, πιστωτή ή χρηματοδοτικό σχήμα, η ανταλλαγή με στεγαστικό δάνειο μικρότερης αξίας, αλλά και η ρευστοποίηση εξασφαλίσεων. Σε ό,τι αφορά τις επιχειρήσεις, μεταξύ των ρυθμίσεων που προωθούνται είναι η λειτουργική αναδιάρθρωση με αλλαγή της διοίκησης όταν οι πιστώτριες τράπεζες θεωρούν την επιχείρηση βιώσιμη υπό προϋποθέσεις, αλλά η υφιστάμενη διοίκηση δεν συνεργάζεται προς αυτήν την κατεύθυνση. Επίσης, περιλαμβάνεται και η ανταλλαγή χρέους με μεταβίβαση ποσοστού της εταιρείας. Το εύρος των ρυθμίσεων που έχουν γίνει μέχρι σήμερα από τις τέσσερεις συστημικές τράπεζες ξεπερνά τα 37,5 δισ. ευρώ. Πρόκειται για το 16% των χορηγήσεών τους σε επίπεδο ομίλων, ενώ για αυτά τα δάνεια έχουν σχηματίσει προβλέψεις 6,9 δισ. ευρώ. Πρώτη στην κατάταξη των ρυθμίσεων έρχεται η Alpha Bank, ο δείκτης μη εξυπηρετούμενων δανείων της οποίας διαμορφώθηκε, στο τέλος του 2014, στο 33%. Σύμφωνα με τις οικονομικές καταστάσεις του ομίλου, την τελευταία τριετία η Alpha Bank έχει ρυθμίσει δάνεια ύψους 13,1 δισ. ευρώ, μεταξύ των οποίων 5,3 δισ. ευρώ στεγαστικών δανείων, 1,9 δισ. ευρώ καταναλωτικών και περίπου 5,5 δισ. ευρώ επιχειρηματικών δανείων και δανείων προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Αμέσως μετά ακολουθεί η Τράπεζα Πειραιώς με συνολικές ρυθμίσεις ύψους 12 δισ. ευρώ και δείκτη μη εξυπηρετούμενων δανείων που φθάνει το 38,8%. Μεταξύ των ρυθμίσεων περιλαμβάνονται στεγαστικά δάνεια 2 δισ. ευρώ και επιχειρηματικά άνω των 7 δισ. ευρώ. Εθνική Τράπεζα και Eurobank έχουν ρυθμίσει αντίστοιχα 6,1 και 6,3 δισ. ευρώ, με τους δείκτες μη εξυπηρετούμενων δανείων να διαμορφώνονται στο 31,9% και 33,4%. Οι απομειώσεις δανείων στις οποίες έχουν προχωρήσει τα τελευταία χρόνια φθάνουν τα 29,5 δισ. ευρώ για την Τράπεζα Πειραιώς, τα 27,9 δισ. ευρώ για την Alpha Bank, τα 20 δισ. ευρώ για τη Eurobank και τα 17 δισ. ευρώ για την Εθνική Τράπεζα, ενώ οι αντίστοιχες προβλέψεις ήταν 15,8 δισ. ευρώ για την Τράπεζα Πειραιώς, 12,7 δισ. ευρώ για την Alpha Bank, 9,7 δισ. ευρώ για τη Eurobank και 8,7 δισ. ευρώ για την Εθνική.

12 Αν και η ελληνική αντιπροσωπεία υποστηρίζει ότι στην τριμερή επικράτησε καλό και εποικοδομητικό κλίμα και πως όλες οι πλευρές διαπίστωσαν ότι έχει συντελεστεί σημαντική πρόοδος, δεδομένης και της δέσμευσης Μέρκελ-Ολάντ πως θα συνδράμουν και προσωπικά αν χρειαστεί ώστε να υπάρξει σύντομα συμφωνία, το αγκάθι των διαπραγματεύσεων παραμένει και δεν είναι άλλο από το, ανυποχώρητο στην εφαρμογή σκληρών «μεταρρυθμίσεων» σε εργασιακά και ασφαλιστικό, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Οι δύο ηγέτες, κυρίως η Γερμανίδα καγκελάριος, έδειξαν ανυποχώρητοι στο ενδεχόμενο παράκαμψης των απαιτήσεων του ΔΝΤ, γεγονός που επισημάνθηκε και λίγο αργότερα, με την έκδοση ανακοίνωσης από το γερμανικό υπουργείο Οικονομικών, όπου γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στην «απαραίτητη συμμετοχή του ΔΝΤ για την ολοκλήρωση του ελληνικού προγράμματος». Το Ταμείο δεν έχει επιδείξει καμία διάθεση υποχώρησης από την απαίτηση το κλείσιμο της αξιολόγησης του τρέχοντος προγράμματος να περιλαμβάνει τη δέσμευση της ελληνικής κυβέρνησης να διευθετήσει τώρα τις επώδυνες μεταρρυθμίσεις σε ασφαλιστικό και εργασιακά, και όχι να τις παραπέμψει για τον Σεπτέμβριο. Η «φιλοσοφία» πίσω από την εμμονή του ΔΝΤ εδράζεται στο ότι χαρακτηρίζει τις εν λόγω μεταρρυθμίσεις «θεμελιώδεις» για τη συνέχιση του ελληνικού χρηματοδοτικού προγράμματος. Πιο ευνοϊκή στάση στα παραπάνω ζητήματα έχει επιδείξει ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ. Άλλωστε, στην κοινή ανακοίνωσή του με τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα γινόταν λόγος για μεταρρυθμίσεις με δίκαιο στόχο και βιώσιμο ασφαλιστικό που θα αποτρέπει τη φτώχεια, καθώς και για μια αγορά εργασίας που θα ευνοεί την ανταγωνιστικότητα και την κοινωνική συνοχή. Ωστόσο, το Ταμείο διατηρεί αδιαπραγμάτευτη τη σκληρή γραμμή του. Την ώρα μάλιστα που ο πρωθυπουργός συμμετείχε στις εργασίες της Συνόδου Κορυφής στη Ρίγα και είχε προηγηθεί η συνάντησή του με τους Ολάντ-Μέρκελ, η επικεφαλής του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, υπογράμμιζε ότι δεν πρέπει να γίνει «γρήγορη και βρόμικη δουλειά» με την Ελλάδα. «Χρειάζεται ακόμη πολλή δουλειά για να υπάρξει συμφωνία με την Αθήνα, και δεν θα πρέπει να υπάρξει επίσπευση» τόνισε Μια πολύ εποικοδομητική συζήτηση, σε πολύ καλό κλίμα, όπως υποστηρίζουν κυβερνητικές πηγές, είχαν ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας με τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ. Ο Έλληνας πρωθυπουργός ενημέρωσε τον κ. Γιουνκέρ για την πρόοδο των διαπραγματεύσεων και εκφράστηκε η ανάγκη για αμοιβαία προσπάθεια μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και των «θεσμών» ώστε να επέλθει σύντομα μια αμοιβαία επωφελής συμφωνία, στο πλαίσιο του ρεαλισμού και της συνευθύνης. Κατά τη συνάντηση, διάρκειας περίπου μισής ώρας, σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, ο πρόεδρος της Κομισιόν παρατήρησε ότι έχει γίνει πολύ σημαντική πρόοδος στις διαπραγματεύσεις και ότι από την πλευρά του θεωρεί πως είναι εφικτή μια συμφωνία μέσα στο προσεχές διάστημα, δηλαδή εντός του η κ. Λαγκάρντ, υποστηρίζοντας ότι το Ταμείο επιδιώκει μια «ολοκληρωμένη προσέγγιση». Τα σενάρια που διακινήθηκαν τις τελευταίες ημέρες περί αντικατάστασης του ΔΝΤ από τον ESM τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας είχαν εμπνευστή τον πρόεδρο της Κομισιόν, Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ, όπως αποκαλύφθηκε από διαρροές στον Τύπο, ωστόσο καμία ευρωπαϊκή πρωτεύουσα, πόσω μάλλον το Βερολίνο, δεν είναι διατεθειμένη να διαθέσει νέους πόρους για την αγορά του ελληνικού χρέους μέσω του ESM. Σε ό,τι αφορά το παζάρι για τον ΦΠΑ, το ΔΝΤ είναι αυτό που διατηρεί τη σκληρότερη στάση και επιμένει σε ενιαίο συντελεστή 23%, πρόταση που αποτελεί σοκ για τους καταναλωτές. Από την πλευρά της η ελληνική κυβέρνηση απαντά κοφτά ότι δεν υπάρχει ούτε μία πιθανότητα υιοθέτησης της εν λόγω πρότασης και επιμένει πλέον στο plan B, στην καθιέρωση τριών συντελεστών ΦΠΑ: 7%, 14% και 22%. Όμως και αυτή η πρόταση της κυβέρνηση βρίσκει τοίχο, καθώς οι χρονικού πλαισίου που έχει θέσει η κυβέρνηση. Αν κυριαρχεί η σκληρότερη γραμμή μεταξύ των εταίρων, «προφανώς μας δυσχεραίνει», σημείωναν χθες κυβερνητικές πηγές, αφήνοντας να εννοηθεί ότι ο κ. Γιουνκέρ ανήκει στο στρατόπεδο των εταίρων που θέλουν να βοηθήσουν την Ελλάδα να καταλήξει σε μια έντιμη συμφωνία. Υπογράμμιζαν επίσης ότι αυτή τη στιγμή απαιτείται να υπάρχει από όλους αντίληψη της κατάστασης και πως εάν θέλουμε να την αντιμετωπίσουμε με ρεαλισμό, πρέπει να υπάρχει ρεαλιστική λύση για το πώς έχει διαμορφωθεί η πραγματικότητα. Επιχειρώντας μια σύντομη αποτίμηση της επίσκεψης του πρωθυπουργού στη Ρίγα, οι ίδιες πηγές έκαναν λόγο για «ένα ταξίδι με ουσία» που έδωσε ώθηση στις διαπραγματεύσεις, καθώς εκφράστηκε βούληση από όλες τις πλευρές να υπάρξει συμφωνία. δανειστές ζητούν, πέραν του 23%, έναν χαμηλό συντελεστή 11%, όπερ σημαίνει σημαντική ανατίμηση των ειδών που εντάσσονται σήμερα στον υπερμειωμένο συντελεστή του 6%, όπως φάρμακα, εφημερίδες, βιβλία και ξενοδοχεία. Μάλιστα, οι πληροφορίες αναφέρουν ότι οι δανειστές πιέζουν για ένταξη στον συντελεστή 11% μόνο ορισμένων βασικών ειδών διατροφής. Αν περνούσε η πρότασή τους, θα έφερνε ραγδαίες ανατιμήσεις στο καλάθι της νοικοκυράς, καθώς σε σειρά τροφίμων ο συντελεστής από το 13% θα εκτοξευόταν στο 23%.

13 13 Γ ια να καταλάβετε τι ακριβώς συμβαίνει με τον Γιάνη Βαρουφάκη, θα σας πω τι ακριβώς συνέβη χθες στο υπουργείο Οικονομικών. Τα τηλεοπτικά κανάλια στήθηκαν απ το πρωί στην είσοδο του υπουργείου για να πάρουν μια δήλωση απ τον υπουργό Οικονομικών για τα αποτελέσματα της συνάντησης που είχαν στη Ρίγα ο Αλέξης Τσίπρας, η Άνγκελα Μέρκελ και ο Φρανσουά Ολάντ. Μέχρι τις 2 μετά το μεσημέρι ο Γιάνης Βαρουφάκης δεν είχε πάει στο γραφείο του. Βέβαια, η απουσία του ήταν αδικαιολόγητη αφού δεν συμμετείχε σε καμμία σύσκεψη, με δεδομένο ότι ο Αλέξης Τσίπρας, ο Νίκος Παππάς και ο Ευκλείδης Τσακαλώτος απουσίαζαν στο εξωτερικό. Απ ό,τι φαίνεται ο Βαρουφάκης άρχισε τις κοπάνες, γιατί γνωρίζει καλύτερα απ τον καθένα ότι οι μέρες του στο υπουργείο Οικονομικών είναι μετρημένες. Radar Όσο πλησιάζει η ώρα της απομάκρυνσής του, τόσο πυκνώνει τις συνεντεύξεις του σε ξένα δίκτυα ο Γιάνης Βαρουφάκης. Οι εμφανίσεις του υπουργού Οικονομικών έχουν προκαλέσει πονοκέφαλο στο Μαξίμου και οι συνεργάτες του πρωθυπουργού επιχειρούν να αποκωδικοποιήσουν τις προθέσεις του. Πάντως, με τίποτα δεν πιστεύουν ότι προετοιμάζει την καριέρα του στο εξωτερικό, αφού κάποιες παρασκηνιακές κινήσεις του αποκαλύπτουν στρατηγική μόνιμης παραμονής του στο εσωτερικό. Δεν αποκλείουν, μάλιστα, το ενδεχόμενο να δοκιμάσει την τύχη του ως αρχηγός ενός αιρετικού κόμματος που θα ψαρεύει στα θολά νερά της Ακροαριστεράς, της Ακροδεξιάς και διάφορων ανένταχτων που είναι οπαδοί της θεωρίας της δημιουργικής ασάφειας. Στο μέγαρο της Δικαιοσύνης οι εξελίξεις είναι ραγδαίες. Πολύ σύντομα θα σκάσει με πάταγο μια νέα υπόθεση παραδικαστικού κυκλώματος, η μπόχα απ την οποία θα πνίξει το μαρμάρινο δικαστικό μέγαρο. Το νέο παραδικαστικό έχει πολλές βρόμικες διαπλοκές, με πρωταγωνιστές τα γνωστά λαμόγια που έχουν στήσει εδώ και χρόνια εγκληματική εκβιαστική συμμορία. Περισσότερες λεπτομέρειες λίαν προσεχώς. Οι πλέον φανατικοί υποστηρικτές του υπουργού Υγείας, Παναγιώτη Κουρουμπλή, είναι οι Έλληνες φαρμακοβιομήχανοι. Μόνο με μία υπογραφή του οι αναξιοπαθούντες φαρμακοβιομήχανοι θα κερδίζουν επιπλέον τετρακόσια εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο, τα οποία βέβαια θα χρεώνεται το Ελληνικό Δημόσιο. Πρόκειται για απόφαση της ντροπής, η οποία παραπέμπει στον αλήστου μνήμης Κουτσονόμο. Βέβαια, τα μέσα ενημέρωσης έκαναν γαργάρα το θέμα γιατί μπούκωσαν επί τρεις μήνες στη διαφήμιση απ τις γνωστές φαρμακοβιομηχανίες, οι οποίες δεν διαφήμιζαν φάρμακα αλλά εξαγόραζαν τη σιωπή των μέσων ενημέρωσης για το γιγαντιαίο αυτό σκάνδαλο. Αυτοί που έστησαν το μεγάλο κόλπο πανηγυρίζουν γιατί τα πράγματα πήγαν πολύ καλύτερα απ ό,τι νόμιζαν. Ακόμα και τα κόμματα της αντιπολίτευσης το βούλωσαν γιατί το λόμπι των φαρμακοβιομηχάνων είναι ισχυρό και έχει χώσει τα τελευταία χρόνια δεκάδες εκατομμύρια ευρώ σε ολόκληρο το σύστημα. Άρχισαν να αναπαράγουν την προπαγάνδα του Μαξίμου οι διάφορες εφημερίδες που πρόσκεινται στον ΣΥΡΙΖΑ, δημοσιεύοντας δηλητηριώδη σχόλια, άρθρα και ρεπορτάζ για τη Ζωή Κωνσταντοπούλου. Βέβαια, όλα αυτά τα δημοσιεύματα είναι βούτυρο στο ψωμί της Ζωής, η οποία έχει δική της προσωπική ατζέντα την οποία βρήκε να την προβάλλει εκμεταλλευόμενη στο έπακρο τις τηλεοπτικές κάμερες που είναι πλέον παρούσες σε κάθε της βήμα για να καταγράψουν τις επεισοδιακές παρεμβάσεις του που τινάζουν στα ύψη την τηλεθέαση. Μάλιστα, τα τηλεοπτικά κανάλια εκτός από τους κοινοβουλευτικούς συντάκτες που είναι επιφορτισμένοι με τα θέματα της Βουλής έχουν καθιερώσει και ειδικό ρεπορτάζ για να παρακολουθούν τις εμφανίσεις της σε διάφορες εκδηλώσεις. Πάντως, η πιάτσα βοά για το τεράστιο σκάνδαλο το οποίο στοίχισε στις φαρμακοβιομηχανίες γύρω στα εκατό εκατομμύρια ευρώ. Πρόκειται για ασήμαντο ποσό αφού θα εισπράττουν επιπλέον τετρακόσια εκατομμύρια κάθε χρόνο. Γι αυτό ας ενισχύσουν το μαύρο ταμείο, γιατί τα περισσότερα κανάλια και εφημερίδες είναι στην πείνα και θα απαιτήσουν πρόσθετη βοήθεια για τις υπηρεσίες που προσέφεραν. Στην πεντάωρη συνεδρίαση του προεδρείου της Κοινοβουλευτικής Ομάδας ο Αλέξης Τσίπρας πήρε μια πικρή γεύση για αυτό που τον περιμένει σήμερα που συγκαλείται η Κεντρική Επιτροπή του ΣΥΡΙΖΑ. Η «στρατηγός Ζωή» μαζί με τους Λαφαζάνη, Μηλιό και πολλούς άλλους συντρόφους που επενδύουν στη στρατηγική της ρήξης είναι αποφασισμένοι να μετατρέψουν σε κόλαση για τους Τσίπρα, Παππά και Δραγασάκη τη συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής. Ειδικά η Αριστερή Πλατφόρμα διαμηνύει σε όλους τους τόνους ότι καμμία συμφωνία με μνημονιακό περιεχόμενο δεν πρόκειται να περάσει. Οι μουτζαχεντίν του ΣΥΡΙΖΑ δοκιμάζουν τα νεύρα του Αλέξη Τσίπρα επιταχύνοντας, παράλληλα, τις εξελίξεις. Ο πρωθυπουργός είναι αποφασισμένος να ξεκαθαρίσει τη βαβέλ στον ΣΥΡΙΖΑ και στην Κοινοβουλευτική Ομάδα, γιατί διαφορετικά δεν μπορεί να ανταποκριθεί στοιχειωδώς στα κρίσιμα ζητήματα διακυβέρνησης, με κίνδυνο να προκληθούν χαοτικές καταστάσεις στη χώρα. Γι αυτό οι εκλογές είναι η μοναδική λύση και θα γίνουν με πρόσχημα τη συμφωνία. Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το πολιτικό κεφάλαιο του Αλέξη Τσίπρα παραμένει ακόμα ισχυρό και γι αυτό θα επιχειρήσουν να εκμεταλλευτούν τη συγκυρία.

14 14 Νέους κανόνες για την καταπολέμηση του ξεπλύματος μαύρου χρήματος προετοιμάζουν οι ευρωπαϊκές αρχές, δίνοντας πρόσβαση ακόμα και σε μητρώα επιχειρήσεων. Στο αρχείο δεν θα έχουν πρόσβαση μόνο οι διωκτικές ή άλλες αρμόδιες αρχές, αλλά και όλοι όσοι μπορούν να θεμελιώσουν σχετικό «έννομο συμφέρον», όπως οι μη κυβερνητικές οργανώσεις, αλλά και οι δημοσιογράφοι. Η νέα ευρωπαϊκή οδηγία κατά του ξεπλύματος μαύρου χρήματος θα συμβάλει στην καταπολέμηση των φορολογικών παραβάσεων και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Οι ιδιοκτήτες των επιχειρήσεων θα πρέπει να καταγράφονται σε κεντρικά μητρώα σε χώρες της Ε.Ε., τα οποία θα είναι προσβάσιμα τόσο στις αρχές όσο και σε άτομα με «έννομο συμφέρον». Για πρώτη φορά όλα τα κράτη-μέλη θα υποχρεωθούν να διατηρούν κεντρικά μητρώα όπου θα καταγράφονται όλοι οι τελικοί ιδιοκτήτες εταιρειών και άλλων νομικών προσώπων. Στην ουσία θα γίνει η καταγραφή των πραγματικών δικαιούχων μιας εταιρείας. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αρχική διάταξη που έφτασε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν περιείχε αυτή την υποχρέωση, αλλά εντάχθηκε μετά από πρωτοβουλία των ευρωβουλευτών. Σε κάθε περίπτωση, για να αποκτήσει ένα πρόσωπο ή ένας οργανισμός πρόσβαση σε ένα μητρώο, θα πρέπει να μπορούν να αποδείξουν έννομο συμφέρον όσον αφορά στη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, στη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας και συναφή βασικά αδικήματα όπως η διαφθορά, τα φορολογικά εγκλήματα και η απάτη. Με άλλα λόγια, μπορεί ένα νομικό πρόσωπο που είναι «μπροστάρης» σε μια εταιρεία να μην είναι ο πραγματικός ιδιοκτήτης, αλλά ένα άλλο νομικό πρόσωπο ή offshore εταιρεία με έδρα εντός της Ε.Ε. Πρόσβαση στα κεντρικά μητρώα θα έχουν: Οι αρμόδιες αρχές και οι μονάδες χρηματοοικονομικών πληροφοριών (χωρίς κανέναν περιορισμό). Οι «υπόχρεες οντότητες» (π.χ. τράπεζες). Το κοινό (αν και η πρόσβαση του κοινού μπορεί να υπόκειται σε ηλεκτρονική εγγραφή του προσώπου που ζητάει την πρόσβαση και στην πληρωμή τέλους για την κάλυψη του διοικητικού κόστους). Προσβάσιμες θα είναι πληροφορίες, όπως: το όνομα, ο μήνας και το έτος γέννησης, η υπηκοότητα, η χώρα διαμονής του πραγματικού δικαιούχου. Ξεχωριστό ρόλο θα έχουν οι δημοσιογράφοι, καθώς θα έχουν και αυτοί πρόσβαση στα κεντρικά μητρώα. Μπορεί στην περίπτωση των Lux Leaks η δημοσιογραφική έρευνα να αποκάλυψε δεκάδες περιπτώσεις φοροδιαφυγής και πρακτικές εταιρειών που απέφευγαν τη φορολόγηση, ωστόσο θα πρέπει να διευκρινιστούν το ποιοι θα έχουν την πρόσβαση και το πώς θα διασφαλίζεται ότι όταν ζητούν πρόσβαση στα στοιχεία θα τα χρησιμοποιήσουν για πραγματική έρευνα. Προς αποφυγή κάθε παρεξήγησης, η οποία αν δεν γίνει μπορεί να φέρει τα αντίθετα αποτελέσματα σε ορισμένες περιπτώσεις, οι ευρωπαϊκές αρχές θα πρέπει να διευκρινίσουν ότι οι λειτουργοί του Τύπου δεν καλούνται να υποκαταστήσουν τους εισαγγελείς στην προσπάθεια για την καταπολέμηση της αδιαφάνειας. Σύμφωνα με διεθνείς έρευνες, στην Ε.Ε. ξεπλένεται σήμερα πάνω από 1 τρισεκατομμύριο ευρώ ετησίως. Σκεφτείτε μόνο ότι ο προϋπολογισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης του 2015 προβλέπει 145,32 δισ. ευρώ σε αναλήψεις υποχρεώσεων, 141,21 δισ. ευρώ σε πληρωμές. Αν το θέλετε διαφορετικά, στην Ε.Ε. ξεπλένεται τόσο χρήμα κάθε χρόνο όσο το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης του Μάριο Ντράγκι που ξεκίνησε τον περασμένο Μάρτιο και θα διαρκέσει (σύμφωνα με τα έως τώρα δεδομένα) μέχρι τον Σεπτέμβριο του Σύμφωνα με τους υπολογισμούς, το 1 τρισ. ευρώ ισοδυναμεί με το 5% της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας. Σε εποικοδομητικό κλίμα έγινε η συζήτηση των Αλέξη Τσίπρα, Άνγκελα Μέρκελ και Φρανσουά Ολάντ στη Ρίγα, σύμφωνα με πηγές του Μαξίμου. Κατά τη διάρκεια της δυόμισι ωρών συνάντησης των τριών ηγετών συνομολογήθηκε η ύπαρξη σημαντικής προόδου στη διαπραγμάτευση, η ανάγκη για επιτάχυνση των διαδικασιών προκειμένου να ολοκληρωθεί σύντομα η συμφωνία, αλλά παραμένει αγκάθι η επιμονή της Γερμανίδας καγκελαρίου και του Γάλλου Προέδρου να συναινέσει και το ΔΝΤ προκειμένου να επι Ο νέος γύρος τεχνικών διαπραγματεύσεων στις Βρυξέλλες έλαβε χώρα στον απόηχο της πολιτικής συνάντησης στη Ρίγα με στόχο την «επιτυχή ολοκλήρωση του τρέχοντος προγράμματος». Ωστόσο, το μπαλάκι για τους «όρους» της συμφωνίας επέστρεψε στο Brussels Group, με περιθώριο 10 ημερών για συμφωνία, όπως έγινε σαφές και από τις δύο πλευρές, συμφωνία η οποία θέλουν να περιλαμβάνει και το ΔΝΤ. Κι όλα αυτά με το βλέμμα στη δόση των 300 εκατ. ευρώ προς το ΔΝΤ, που πρέπει να πληρωθεί στις 5/6 και προς το παρόν, σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, τα λεφτά δεν υπάρχουν.

15 15 τευχθεί συμφωνία. Αμφότεροι, πάντως, οι ηγέτες Γερμανίας-Γαλλίας εξέφρασαν τη βούλησή τους να εμπλακούν και προσωπικά στη διαπραγμάτευση ώστε να επιτευχθεί σύντομα η συμφωνία. Παράλληλα, κατά τις ίδιες πηγές, υπήρξε εκτενής συζήτηση τόσο των όρων της συμφωνίας όσο και της επόμενης ημέρας. Αμφότεροι οι ξένοι ηγέτες εμφανίστηκαν θετικοί στην πρόταση του Αλέξη Τσίπρα για τον σχεδιασμό επενδυτικού σχεδίου που θα αφορά στην επόμενη ημέρα, με τα προαπαιτούμενα της συμφωνίας που θα κλείσει το τρέχον πρόγραμμα. Ίδιες πηγές αναφέρουν πως ο πρωθυπουργός έθεσε την προοπτική εξόδου από την κρίση που θα φέρει μια συμφωνία με μακροπρόθεσμο ορίζοντα, την οποία οι κ. Μέρκελ και Ολάντ συμμερίστηκαν. Στη συνάντηση συμμετείχαν εκ μέρους της ελληνικής πλευράς και ο υπουργός Επικρατείας, Νίκος Παππάς, και ο αναπληρωτής υπουργός Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων, Ευκλείδης Τσακαλώτος. Για φιλικές συνομιλίες, οι οποίες επικεντρώθηκαν στην «επιτυχή ολοκλήρωση του τρέχοντος προγράμματος», έκανε λόγο ο Γερμανός κυβερνητικός εκπρόσωπος, Steffen Seibert, μετά το τέλος της συνάντησης του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα, της καγκελαρίου Α. Μέρκελ και του Γάλλου Προέδρου Φρανσουά Ολάντ στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής στη Ρίγα. Ο Seibert, σύμφωνα με τα γερμανικά ΜΜΕ, επισήμανε ότι οι τρεις ηγέτες συμφώνησαν να συνεχιστούν οι συνομιλίες μεταξύ της Ελλάδας και των πιστωτών, καθώς και να παραμείνουν σε στενή συνεργασία. Πάντως, είναι γεγονός πως οι ασφυκτικές πιέσεις για δύο συντελεστές ΦΠΑ που ασκούνται σε επίπεδο Brussels Group σκίασαν τις πολιτικές διαπραγματεύσεις στη Ρίγα. Η «μάχη» του ΦΠΑ συνεχιζόταν σε επίπεδο Brussels Group την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, με πληροφορίες από ελληνικές πηγές να ομιλούν για πρόοδο σε επίπεδο εσόδων που διασφαλίζονται, αλλά με διαφωνίες για τη δομή του νέου φόρου. Καταγράφουν όμως μικρή σύγκλιση στα υπόλοιπα μέτρα του 2015, στο ασφαλιστικό και στα κόκκινα δάνεια, αλλά και τρύπα στα έσοδα αποκρατικοποιήσεων. Στο πεδίο του ΦΠΑ η κυβέρνηση όπως ανακοίνωσε χθες ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος επιμένει σε τρεις συντελεστές, αλλά και δέχεται πιέσεις ακόμη και για μετατάξεις σε υψηλό συντελεστή. Στο πεδίο των αποκρατικοποιήσεων, σύμφωνα με ελληνικές πηγές, τίθενται πολύ πιο χαμηλοί στόχοι σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, κάτι που κατά τους θεσμούς δημιουργεί χρηματοδοτικό ζήτημα. Καλύτερο μεν κλίμα αλλά πολύ μικρή πρόοδος καταγράφηκε χθες στα υπόλοιπα ανοικτά μέτωπα. Το πιο μεγάλο αγκάθι παραμένει το δημοσιονομικό κενό του 2015, με τις δύο πλευρές Ελλάδα και δανειστές να έχουν πολύ διαφορετικές προβλέψεις για το ΑΕΠ, το πλεόνασμα και άρα τις απαιτούμενες «παρεμβάσεις». Και έτσι, πληθαίνουν τα μέτρα που θεωρούνται αναγκαία για να διασφαλιστεί πρωτογενές πλεόνασμα φέτος. Ανοικτά παραμένουν, σύμφωνα με πληροφορίες, και τα μέτωπα του ασφαλιστικού με επίκεντρο τις πρόωρες συνταξιοδοτήσεις, τα κόκκινα δάνεια και η ενέργεια. Πηγές των δανειστών ομιλούν και για την επίπτωση που έχουν οι ενέργειες της Ελλάδας για αναστροφή μέτρων στο Δημόσιο, στην παιδεία, στο ασφαλιστικό, καταμετρώντας τις δημοσιονομικές τους επιπτώσεις. Προσδοκίες για λύση στον γόρδιο δεσμό της διαπραγμάτευσης μέσω Ρίγας η κυβέρνηση δεν εξέτρεφε, διαμηνύοντας διά πηγών της, πριν από την τριμερή συνάντηση, πως αυτό που αναμένει είναι ένα «θετικό πολιτικό σήμα», καθώς και τον καθορισμό ενός χρονοδιαγράμματος για την επίτευξη της συμφωνίας. Ίδιες πηγές, άλλωστε, διαμήνυαν ότι οι συνθήκες της διαπραγμάτευσης έχουν ωριμάσει και είναι εφικτή πλέον μια συμφωνία στα τέλη του τρέχοντος μηνός. Το παζάρι ξεκίνησε από το ιδανικό σενάριο, το οποίο όμως δεν κράτησε παρά μία μέρα. Εμπνευστής του ο Γ. Βαρουφάκης. Προέβλεπε διπλούς συντελεστές 15% με κάρτα, 18% χωρίς κάρτα, για τη συντριπτική πλειονότητα των αγαθών και υπηρεσιών, και 6,5% με κάρτα, 9,5% χωρίς για τρόφιμα, φάρμακα, βιβλία, εφημερίδες. Το σενάριο αυτό απορρίφθηκε πολύ σύντομα από τους θεσμούς. Έτσι, η ελληνική κυβέρνηση πέρασε στο Plan B: Τρεις συντελεστές: 7% για τα βασικά είδη διατροφής, τα φάρμακα και τα βιβλία, 14% για ξενοδοχεία, τρόφιμα και εστίαση και 23% για τα υπόλοιπα σύμφωνα με τη μία εκδοχή, λίγο χαμηλότερα στο 21% με 22% σε μια δεύτερη. Απερρίφθη από τους θεσμούς και πάλι. Δεν δίνει πολλά λεφτά, δεν συνιστά μεταρρύθμιση του συστήματος, λίγο-πολύ η απάντησή τους, σύμφωνα με πληροφορίες. Και στο σημείο αυτό ήρθε η «βόμβα» από την πλευρά τους: Ενιαίος συντελεστής 23% στον οποίο θα ενταχθούν τα περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες με εξαίρεση κάποια τρόφιμα και τα φάρμακα, τα οποία «κερδίζουν» συντελεστή 11%. «Δεν υπάρχει περίπτωση» ανέφεραν κυβερνητικές πηγές. Το παζάρι επί της ουσίας μόλις έχει ξεκινήσει, και αν οι θεσμοί σε αυτή τη φάση ρίχνουν στο τραπέζι 11% και 23%, ίσως θεωρηθεί... επιτυχία αν κλείσουμε κοντά στο 10% και 20%, σημειώνουν. Παρότι το καλάθι των προϊόντων και υπηρεσιών τα οποία θα εντάσσονταν στους δύο συντελεστές δεν είναι απολύτως ξεκάθαρο, ενδεχόμενη καθιέρωση συντελεστών 23% και 11% φέρνει κατακόρυφες ανατιμήσεις σε φάρμακα, ξενοδοχεία, εφημερίδες, βιβλία και εισιτήρια θεάτρου, τα οποία σήμερα εντάσσονται στον υπερμειωμένο συντελεστή 6,5%. Στο σενάριο των δανειστών, ο υπερμειωμένος συντελεστής, η ύπαρξη του οποίου συνεπάγεται απώλεια εσόδων 528 εκατ. ευρώ, καταργείται. Μάλιστα, οι πληροφορίες αναφέρουν ότι οι δανειστές πιέζουν για ένταξη στον συντελεστή 11% μόνο ορισμένων βασικών ειδών διατροφής. Αν περνούσε η πρότασή τους, θα έφερνε ραγδαίες ανατιμήσεις στο καλάθι της νοικοκυράς, καθώς σε σειρά τροφίμων ο συντελεστής από το 13% θα εκτοξευόταν στο 23%. Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι κατά την έναρξη των διαπραγματεύσεων για τον ΦΠΑ η πλευρά του ΔΝΤ, αναφέρουν πηγές με γνώση των εξελίξεων, προσήλθε με πρόταση για ενιαίο ΦΠΑ 20% και χαμηλό συντελεστή, για κάποιες εξαιρέσεις, στο 10%. Η όξυνση της θέσης των δανειστών δεν αποκλείεται να εντάσσεται ακριβώς στο παιχνίδι της διαπραγμάτευσης ώστε η συμφωνία να κλείσει λίγο χαμηλότερα, ως είθισται. Σε κάθε σενάριο, πάντως, είναι απολύτως σαφές ότι η έκπτωση 30% η οποία ισχύει στα νησιά θα εφαρμοστεί το φετινό καλοκαίρι για τελευταία φορά. Οι δανειστές επιμένουν σφόδρα στην κατάργησή της και ήδη εδώ και αρκετές ημέρες πηγές του υπουργείου Οικονομικών και της κυβέρνησης μιλούν για εναλλακτικά σενάρια ενίσχυσης των μόνιμων κατοίκων μικρών νησιών με ενδεχόμενη αύξηση αφορολογήτου ορίου εισοδήματος ή επιστροφή μέρους των επιβαρύνσεων. Στο πλαίσιο αυτό, ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, σκλήρυνε τη στάση του, αναφέροντας ότι η Ελλάδα ενδέχεται να χρειαστεί παράλληλο νόμισμα αν οι συζητήσεις με τους πιστωτές αποτύχουν. Ο Γερμανός ΥΠ.ΟΙΚ., σύμφωνα με το Bloomberg, έβαλε την ιδέα του παράλληλου νομίσματος σε πρόσφατη συνάντηση, χωρίς όμως να την εγκρίνει, με βάση δύο πηγές που επικαλείται το πρακτορείο, οι οποίες ζήτησαν να μην κατονομαστούν. Επικαλέστηκε το παράδειγμα του Μαυροβουνίου, που χρησιμοποιεί το ευρώ αλλά δεν είναι μέλος της Ευρωζώνης, είπε ένας εξ αυτών. Τα σχόλια μαρτυρούν ότι ορισμένοι στη Γερμανία ετοιμάζονται για το χειρότερο, με δεδομένη την καθυστέρηση στις διαβουλεύσεις που κρατούν από τον Φεβρουάριο. Ενώ η Άνγκελα Μέρκελ και ο υπουργός της Σταϊνμάιερ λένε ότι σκοπός τους είναι να μείνει η Ελλάδα στο ευρώ, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, Β. Σόιμπλε, έχει πει ότι δεν μπορεί να αποκλείσει έξοδό της από την Ευρωζώνη.

16 16 Αν και τα προβλήματα για την ελληνική οικονομία συνεχίζονται, το 2014 σημειώθηκε ανάπτυξη 0,8%, η οποία οφειλόταν κυρίως στις υψηλές επιδόσεις του τουριστικού κλάδου, στα έσοδα από τη ναυτιλιακή βιομηχανία και στην ανάκαμψη των εξαγωγών. Για το τρέχον έτος οι πρώτες εκτιμήσεις για το ΑΕΠ είναι ότι θα κινηθεί στο +0,5%, παρά τα εμφανή σημάδια από την έλλειψη ρευστότητας και το κλίμα αβεβαιότητας που επικρατεί. Στις δηλώσεις των εκπροσώπων των φορέων του τουρισμού αλλά και των ιδιοκτητών επιχειρήσεων ότι μια ενδεχόμενη αύξηση του ΦΠΑ θα πλήξει τον κλάδο, ήρθε να απαντήσει η δήλωση-δέσμευση του υπουργού Οικονομικών, Γ. Βαρουφάκη, στην αναπληρώτρια υπουργό Τουρισμού, Ε. Κουντουρά, ότι «για την τρέχουσα τουριστική σεζόν δεν θα υπάρξει καμία αλλαγή στον ΦΠΑ, και όποια αλλαγή προκύψει στο τουριστικό πακέτο στο μέλλον θα σχεδιαστεί έτσι ώστε η Ελλάδα να παραμείνει τουριστικά ανταγωνιστική». Ο τουριστικός κλάδος επιθυμούσε ναι μεν την επίτευξη συμφωνίας με τους πιστωτές, αλλά δεν έκρυβε και την ανησυχία του για τις πιθανές αλλαγές στους συντελεστές του ΦΠΑ. Ήδη μετά τη διενέργεια των εκλογών, και κυρίως με τις συνεχείς διαπραγματεύσεις για συμφωνία με τους εταίρους, αλλά και το πλήθος αρνητικών δημοσιευμάτων για την Ελλάδα, αντιστράφηκε το κλίμα. Έτσι, μετά την περσινή χρονιά των ρεκόρ, με τις αφίξεις των τουριστών να ανέρχονται στα 24,2 εκατομμύρια και τη δυναμική έναρξη του 2015, οι ξενοδόχοι εκτιμούν ότι η φετινή χρονιά ενδέχεται να κλείσει με αρνητικό πρόσημο όσον αφορά στις κρατήσεις. Ιδίως στον τουρισμό απαιτούνται λεπτοί χειρισμοί, αφού είναι από τους ελάχιστους τομείς όπου έχουμε ενθαρρυντικά μετρήσιμα στοιχεία και αποτελεί βασικό πυλώνα ανάπτυξης της χώρας. Υπολογίζεται ότι η ανοδική πορεία στις αφίξεις και στις εισπράξεις μπορεί να συντελέσει σε αύξηση του ΑΕΠ κατά 1% ανά 1 εκατ. νέους τουρίστες, ενώ από το σύστημα ΕΡΓΑΝΗ προκύπτει ότι, για κάθε 1 εκατ. επιπλέον επισκέπτες στη χώρα μας, η απασχόληση αυξάνεται κατά εργαζόμενους. Η δύσκολη τραπεζική χρηματοδότηση και η έλλειψη ρευστότητας είναι βασικοί ανασταλτικοί παράγοντες για την ανάπτυξη της τουριστικής βιομηχανίας, ενώ δεν ευνοούνται και οι επενδύσεις εκείνες που θα βελτίωναν το τουριστικό προϊόν και τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Από την άλλη, η αύξηση του αριθμού των πτήσεων προς δημοφιλείς ελληνικούς προορισμούς, και ειδικότερα προς την πρωτεύουσα, προσείλκυσε τουρίστες, κι αυτός είναι ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους, ενώ τον Απρίλιο η κίνηση των αεροδρομίων της χώρας καταγράφηκε μειωμένη κατά 3%, η Αθήνα συνέχισε την ανοδική της πορεία με αύξηση 21%, και συνολικά για το πρώτο τετράμηνο του 2015 έκλεισε στο +27%. Ένας άλλος παράγοντας που ευνόησε την αύξηση της ζήτησης ήταν το «αδύναμο» ευρώ, αλλά όχι όσο αναμενόταν αρχικά, αφού η πτώση στο ρούβλι είχε επακόλουθο τη μείωση των αφίξεων από τη Ρωσία, που σε ορισμένες περιοχές, όπως η Χαλκιδική, ξεπερνά το -30%. Το ζήτημα είναι πως οι ξενοδόχοι εκτιμούσαν ότι η πτώση της ρωσικής αγοράς θα καλυπτόταν από την αύξηση των αφίξεων από Γερμανία και Βρετανία, κάτι που δεν συνέβη, λόγω του δυσμενούς κλίματος για την Ελλάδα στο εξωτερικό. Επιπρόσθετα, ο χαμηλός ΦΠΑ στις γείτονες χώρες, όπως η Τουρκία και η Αίγυπτος, σε συνδυασμό και με τη μεγάλη διαθεσιμότητα καταλυμάτων, αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για Την ετήσια γενική συνέλευσή του πραγματοποίησε ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Εξαγωγέων (ΠΣΕ), και σύμφωνα με την πρόεδρό του Χρ. Σακελλαρίδη, εκτιμάται ενίσχυση των ελληνικών εξαγωγών κατά 2%-3% για το 2015 και θεωρείται μια συντηρητική πρόβλεψη, αφού οι διεθνείς οργανισμοί εκτιμούν ότι οι ελληνικές εξαγωγές θα αυξηθούν το 2015 κατά 5,5%. Στο ίδιο μήκος κύματος και τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για τον Μάρτιο, από τα οποία προκύπτει αύξηση κατά 12,6% του κύκλου εργασιών για τη βιομηχανία από τις εξαγωγές εντός Ευρωζώνης. Τα πρωτεία κρατούν για ακόμη μία φορά οι βιομηχανίες τροφίμων, με αύξηση του κύκλου εργασιών εξωτερικής αγοράς κατά 17,5% τον Μάρτιο του 2015 σε σύγκριση με τον αντίστοιχο περσινό, και η αγορά καπνού, που σημείωσε αύξηση 107,4%, ενώ ακολουθούν τα βασικά φαρμακευτικά προϊόντα και σκευάσματα, καθώς και τα βασικά μέταλλα. Από την εξωστρέφεια των ελληνικών επιχειρήσεων δεν λείπουν, βεβαίως, τα φαινόμενα στις καθυστερήσεις επιστροφών ΦΠΑ, αποεπένδυσης και έλλειψης ρευστότητας. να στέλνουν οι tour operators τους πελάτες τους στην Ελλάδα. Η κατάσταση αυτή θα επιδεινωθεί, όπως είναι φυσικό, αν αυξηθεί ο φορολογικός συντελεστής. Η συμβολή της εμπορικής ναυτιλίας στην ελληνική οικονομία είναι αδιαμφισβήτητη, αφού έχει τη μεγαλύτερη μεταφορική ικανότητα παγκοσμίως, προσφέροντας πολλές και καλοπληρωμένες θέσεις εργασίας, έργα κοινής ωφέλειας από τους ιδιοκτήτες και φορολογικά έσοδα. Σύμφωνα, μάλιστα, με τον ανταποκριτή της Lloyd s List στην Αθήνα, N. Lowry, «το ποσοστό του ΑΕΠ που αντιπροσωπεύει η ναυτιλία στην Ελλάδα πηγαίνει όλο και υψηλότερα, ακόμα και σε κακή περίοδο για την αγορά, ενώ και σε μια φτωχή για τη ναυτιλία εποχή, στην Ελλάδα η σχετική του σημασία για την ελληνική οικονομία ανέβηκε». Πιο συγκεκριμένα, στην Ελλάδα τα έσοδα που προέρχονται από τη ναυτιλιακή βιομηχανία ισοδυναμούν στο 7%-8% του ΑΕΠ, αφού έχουν επιβληθεί αυστηρότερα φορολογικά μέτρα και πλέον φορολογείται το σύνολο των ελληνόκτητων πλοίων. Επίσης, ο εφοπλιστικός κόσμος δεν κρύβει την ανησυχία του για το ασταθές περιβάλλον και τα σενάρια Grexit.

17 17 - Κύριε Βασιλικέ, τι επιπτώσεις αναμένετε να έχει μια πιθανή αύξηση του ΦΠΑ στις τουριστικές υπηρεσίες το φθινόπωρο; - Εάν υπάρξει υπέρμετρη αύξηση του ΦΠΑ, και σε περίπτωση που ξεπεραστεί το όριο του 8%, το ελληνικό τουριστικό προϊόν θα γίνει μοιραία μη ανταγωνιστικό συγκριτικά με τις χώρες-ανταγωνιστές μας, καθώς σε αυτές ο ΦΠΑ κινείται στα ίδια, ενίοτε και σε χαμηλότερα επίπεδα (π.χ. Πορτογαλία 6%, Μάλτα 7%). Άμεσο, λοιπόν, θα είναι το αρνητικό αποτέλεσμα, πολύ σύντομα θα παρατηρήσουμε μείωση των επισκεπτών στη χώρα και συρρίκνωση της τουριστικής περιόδου. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται και στους λοιπούς συντελεστές που διαμορφώνουν την τελική τιμή του τουριστικού πακέτου (π.χ. ΦΠΑ εστίασης, μεταφορών, τουριστικών υπηρεσιών από γραφεία ταξιδίων, ενοικιάσεις αυτοκινήτων κ.λ.π.). Ο μεγαλύτερος αριθμός μικρομεσαίων τουριστικών επιχειρήσεων δεν θα αντέξουν μια τέτοια μετάβαση και θα υπάρχουν απώλειες επιχειρήσεων αλλά και θέσεων εργασίας, κάτι που ουδείς θα ήθελε να συμβεί. - Πού εκτιμάτε ότι θα «κλείσει» η χρονιά; Ποιες αγορές εμφανίζουν τη μεγαλύτερη αύξηση; - Είναι πολύ νωρίς για εκτιμήσεις και πολύ «ρευστό» το συνολικό τοπίο στην οικονομία, αλλά και στις ισορροπίες στην ευρύτερη περιοχή, γι αυτό και θα αποφύγω τις προβλέψεις. Από την αρχή της χρονιάς, από πλευράς της ΕΞΑΑΑ λέμε συνεχώς ότι υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις για μια πολύ καλή χρονιά σε Αθήνα και Περιφέρεια, αλλά η γενικότερη αβεβαιότητα των τελευταίων μηνών και τα σενάρια για υπέρμετρη φορολόγηση έχουν προκαλέσει «πάγωμα» στις επιχειρήσεις και «φρένο» στο ρεύμα κρατήσεων και σε επικείμενες συμφωνίες για την επόμενη χρονιά. Σε ό,τι αφορά τις αγορές, η συναλλαγματική διαφορά του ευρώ βοηθά σημαντικά την τουριστική κίνηση από χώρες όπως η Αγγλία και η Αμερική, ενώ παράλληλα παρατηρούμε αυξητική τάση από τη Γαλλία και παραδοσιακές αγορές για την Ελλάδα. Αυτές εξισορροπούν κατά κάποιον τρόπο τις απώλειες από τη ρωσική αγορά και το «μούδιασμα» της γερμανικής. - Από τα στατιστικά στοιχεία για την κίνηση των αεροδρομίων της χώρας, παρατηρούμε μείωση των αφίξεων τον Απρίλη, με εξαίρεση την Αθήνα, που κατέγραψε αύξηση 27%. Πού το αποδίδετε αυτό; - Η Αθήνα, μη ξεχνάμε, ξεκινά από πολύ χαμηλά καθώς έζησε πρωτοφανή πτώση της ζήτησης από το 2008 και μέχρι τον Μάρτιο Απρίλιο του 2013 και απετέλεσε την πλέον φθηνή πρωτεύουσα της Ευρώπης. Επόμενο, λοιπόν, είναι να μας φαίνεται ιδιαίτερα εντυπωσιακή η αύξηση των αφίξεων κατά 27%, όταν η συνολική «βουτιά» της τουριστικής κίνησης έφτανε το 50%. Οι προσπάθειες όσων εργάστηκαν την εποχή της μεγάλης κρίσης για την ανατροπή της αρνητικής εικόνας και την αποκατάσταση της φήμης της πρωτεύουσας, αλλά και ο περιορισμός των εκτρόπων και των αρνητικών δημοσιευμάτων, οδήγησαν σε αύξηση του ενδιαφέροντος και της ζήτησης. Φυσικά συνέβαλε και το γεγονός ότι περισσότερες αεροπορικές εταιρείες αύξησαν τις πτήσεις τους προς την Αθήνα. - Ποια πιστεύετε πως πρέπει να είναι η στρατηγική για την προβολή της Αθήνας και πώς συμβάλλει η ΕΞΑΑΑ σε αυτό; Τι προσδοκάτε από την αναπληρώτρια υπουργό Τουρισμού, κ. Ε. Κουντουρά; - Από πλευράς της ΕΞΑΑΑ, βρισκόμαστε πάντα σε αγαστή συνεργασία με όλους τους φορείς του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, καθώς βασική μας θέση αποτελεί η ανάγκη συνεργασίας με κοινή στρατηγική ανάπτυξης και δράσεις προς κοινή κατεύθυνση. Όχι μόνο πρεσβεύουμε τη θέση αυτή αλλά και πράττουμε αναλόγως. Είναι γνωστό πως με πρωτοβουλία της ΕΞΑΑΑ δημιουργήθηκε ένα ευρύ δίκτυο «συνεργιών και συνεργατών» για την αποκατάσταση της φήμης και την προώθηση του προορισμού. Από την κ. υπουργό, όπως είναι φυσικό, αναμένουμε τα αυτονόητα που αφορούν στον ρόλο της, δηλαδή να ηγηθεί του τουριστικού τομέα μέσα από μια υπερκομματική προσέγγιση των αναγκών του, των προβλημάτων του, και μέσα από μια μακρόπνοη στρατηγική περιφρούρησης και ανάπτυξής του που απαιτείται. - Στο παρελθόν είχαν παρατηρηθεί σημαντικά περιστατικά «μαύρης» απασχόλησης και κακών συνθηκών εργασίας. Υπάρχει βελτίωση σε αυτή την κατεύθυνση; - Θα επισημάνω πως ο τουρισμός ως κλάδος αποδείχθηκε ο καλύτερος εργοδότης διαχρονικά και ο πλέον «φιλικός» προς τους εργαζομένους, καθώς διατήρησε τις θέσεις εργασίας, υψηλό μέσο μισθό, και σεβάστηκε συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Επομένως, δεν είναι δίκαιο να χαρακτηρίζουμε από μεμονωμένα και καταδικαστέα φαινόμενα έναν κλάδο που σύμφωνα με τα στοιχεία του ΙΚΑ και του SETE Intelligence συμβάλλει στην αύξηση της απασχόλησης με ποσοστό της τάξης του 23%. Πιο συγκεκριμένα, τον Ιούλιο του 2014 κατεγράφησαν +36% θέσεις μισθωτής εργασίας σε σχέση με τον Ιούλιο του 2013, ξεπερνώντας τις , δηλαδή το 1/3 της συνολικής απασχόλησης των μισθωτών ιδιωτικού τομέα. Ο μέσος μισθός, δε, στη διαμονή υπερέβη τα ευρώ. Φαινόμενα «μαύρης» απασχόλησης και κακών συνθηκών εργασίας δημιουργούν αθέμιτο ανταγωνισμό και δυσφημούν τον κλάδο. - Ποιες είναι οι απαιτούμενες επενδύσεις σε υποδομές ώστε να υποδεχτούμε μεγαλύτερο όγκο επισκεπτών και να επιμηκύνουμε την τουριστική περίοδο; - Η Αθήνα αποτελεί 12μηνο προορισμό, ούτως ή άλλως. Από πλευράς μας συνεχώς δραστηριοποιούμαστε προκειμένου να ενισχύσουμε τη ζήτηση και τις αφίξεις από Οκτώβριο έως και Μάιο, όπου παραδοσιακά παρατηρείται κάμψη. Οι υποδομές της πόλης μας είναι σε γενικές γραμμές σύγχρονες, αν και δεν αξιοποιήθηκαν όπως όλοι ελπίζαμε το 2004 οι ολυμπιακές εγκαταστάσεις και τα «ισχυρά χαρτιά» του προορισμού. Σαφώς υπάρχει ανάγκη δημιουργίας μητροπολιτικού συνεδριακού κέντρου, βελτίωσης των υποδομών υποδοχής κρουαζιερόπλοιων και των συνθηκών σε μαρίνες, αξιοποίησης του παραλιακού μετώπου, καλύτερης σύνδεσης μεταξύ των νησιών του Αργοσαρωνικού, υποδομής εξυπηρέτησης των επισκεπτών της πόλης κ.ά., προκειμένου να κλείσει η ψαλίδα μεταξύ σημαντικών έργων που δρομολογούνται και στοιχειωδών αναγκών που ακόμη και σήμερα δεν καλύπτονται.

18 Μία ακόμη διαφοροποίηση είναι ότι όλες οι χώρες-μέλη που βρέθηκαν στο επίκεντρο της κρίσης χρέους της Ευρωζώνης πριν από λίγα χρόνια ανακάμπτουν σήμερα με ζωηρούς ρυθμούς ανάπτυξης. Αρνητικό ρυθμό ανάπτυξης στο πρώτο τρίμηνο εμφάνισαν η Ελλάδα (-0,2%) και η Φινλανδία (-0,1%), ένα μέλος της Ευρωζώνης που αποτελούσε κομμάτι του ισχυρού πυρήνα της, με εύσημα των Βρυξελλών για τις επιδόσεις της σε δημοσιονομικό επίπεδο. Η υποχώρηση του κόστους ενέργειας και οι χαμηλότερες τιμές στα αγαθά και στις υπηρεσίες έχουν ωφελήσει την κατανάλωση στις οικονομίες του ευρωπαϊκού Νότου, τονώνοντας την ανάπτυξη, αντίθετα από τις χώρες-μέλη που εξαρτώνται περισσότερο από τις εξαγωγές, όπως η Γερμανία. Η Γαλλία παρουσίασε διπλάσιο ρυθμό ανάπτυξης από τη Γερμανία, φθάνοντας το υψηλό διετίας στο 0,6% το α τρίμηνο του 2015, από 0% το δ τρίμηνο του Παράλληλα, η οικονομική δραστηριότητα στη Γερμανία επιβραδύνθηκε το προηγούμενο τρίμηνο στο 0,3%, από το 0,7% το δ τρίμηνο του Στην Ιταλία, την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης, ο ρυθμός ανάπτυξης ενισχύθηκε στο 0,3%, πυροδοτώντας προσδοκίες ανάκαμψης έπειτα από τριετή ύφεση. Στην Κύπρο ο ρυθμός ανάπτυξης εκτοξεύθηκε στο 1,6% στο διάστημα του α τριμήνου, από το -0,4% το προηγούμενο. Στην Ισπανία ενισχύθηκε η οικονομική δραστηριότητα κατά 0,9% και στην Πορτογαλία κατά 0,4%, όσο δηλαδή αυξήθηκε ο ρυθμός ανάπτυξης και το δ τρίμηνο του Στη Φινλανδία, αντίθετα, η οικονομία συρρικνώθηκε κατά 0,1% το δ τρίμηνο του 2015, από το -0,2% ένα τρίμηνο πριν. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση ο ρυθμός ανάπτυξης κινήθηκε στο 0,4% και χαρακτηρίστηκε «ικανοποιητικός» από τη γερμανική τράπεζα Berenberg Bank. «Το φθηνό πετρέλαιο έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στην ανάπτυξη της Γερμανίας και της Γαλλίας το α τρίμηνο» αναφέρεται σε έκθεση της Berenberg. «Αντίθετα, το αδύναμο ευρώ και η επίδραση των μέτρων ποσοτικής χαλάρωσης από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) στο κόστος δανεισμού είχαν μικτά αποτελέσματα» προσθέτει η τράπεζα και εξηγεί ότι οι καθαρές εξαγωγές υποχώρησαν και στις δύο χώρες από τη μεγάλη άνοδο των εισαγωγών λόγω αδύναμου ευρώ. Η Berenberg Bank τόνισε, ωστόσο, πως η Γαλλία θα πρέπει να μην παραιτηθεί από μεταρρυθμίσεις που είναι αναγκαίες για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς της, όπως φαίνεται από την πτώση των επενδύσεων κατά 0,2% το α τρίμηνο του Από την πλευρά της UniCredit, ο επικεφαλής οικονομολόγος για την Ευρώπη, Μάρκο Βάλι, θεωρεί πως ο ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης στην Ευρωζώνη θα κυμανθεί στο 1,5% με 2%, διότι η θετική επίδραση από την πτώση των τιμών του πετρελαίου και του ευρώ θα επισκιάσουν τις συνέπειες από την εξασθένηση του παγκόσμιου εμπορίου. Όλο και μεγαλύτερη μερίδα αναλυτών της αγοράς θεωρεί ότι η Ευρωζώνη θα κινηθεί σε υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης μέσα στο 2015 και στο 2016 απ ό,τι είχαν εκτιμηθεί αρχικά. Μέσα στο α τρίμηνο του 2015 ο ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης στην Ευρωζώνη διαμορφώθηκε στο 1%, από το 0,9% το δ τρίμηνο του Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αντίστοιχα, ήταν υψηλότερος στο 1,4%, έναντι του 1,3% στα τέλη του περσινού έτους, με την οικονομία της Βρετανίας να επεκτείνεται κατά 2,4%. Πολλοί οικονομολόγοι, μάλιστα, φοβούνται μήπως η ΕΚΤ καταργήσει νωρίτερα τα μέτρα ποσοτικής χαλάρωσης εάν η Ευρωζώνη παρουσιάσει υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης και ο πληθωρισμός ενισχυθεί κοντά Να εφαρμόσει διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις ώστε να ενισχύσει την παραγωγικότητα και τις επενδύσεις και να μειώσει το υψηλό δημόσιο χρέος της κάλεσε την Ιταλία το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Προβλέπει ελαφρώς υψηλότερη ανάπτυξη το 2015, ωστόσο προειδοποιεί την κυβέρνηση Ρέντσι ότι δεν επαρκεί ώστε να υπάρξει αύξηση της απασχόλησης και μείωση του χρέους. Το ΔΝΤ υιοθετεί ωστόσο την πολιτική της ιταλικής κυβέρνησης για λιτότητα ύψους 0,25% του ΑΕΠ το Η ανάπτυξη της ιταλικής οικονομίας θα ανέλθει στο 0,7% του ΑΕΠ το 2015 και στο 1,2% το 2016, προβλέπει το ΔΝΤ στην ετήσια έκθεσή του. Η προηγούμενη πρόβλεψη ήταν ανάπτυξη 0,5% φέτος και 1,1% του χρόνου. Το Ταμείο επαινεί την κυβέρνηση Ρέντσι για τις μεταρρυθμίσεις που έχει εφαρμόσει μέχρι σήμερα, ωστόσο προειδοποιεί ότι η προβλεπόμενη ανάπτυξη της οικονομίας δεν είναι αρκετή ώστε να αυξηθεί η απασχόληση και να μειωθεί το ιταλικό δημόσιο χρέος, το οποίο είναι το δεύτερο υψηλότερο στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά το ελληνικό. «Τώρα η πρόκληση συνίσταται στη διατήρηση της μεταρρυθμιστικής ορμής και στην επίτευξη πραγματικών αλλαγών» στην πραγματική οικονομία, αναφέρεται στην έκθεση του ΔΝΤ. Οι τεχνοκράτες του Ταμείου υποστηρίζουν ότι η χαμηλή ανάπτυξη της ιταλικής οικονομίας οφείλεται σε παράγοντες όπως «επίμονες διαρθρωτικές αδυναμίες, εν μέρει εξαιτίας ανεπαρκούς εφαρμογής προηγούμενων μεταρρυθμίσεων, σε συνδυασμό με περιορισμένη εσωτερική ζήτηση, εξασθενημένους ισολογισμούς και περιορισμένες προσδοκίες για την ανάπτυξη». Το Ταμείο προτείνει στην κυβέρνηση Ρέντσι να εφαρμόσει σειρά μεταρρυθμίσεων ώστε να

19 19 στον στόχο του 2%. Στόχος των μέτρων ποσοτικής χαλάρωσης που τέθηκαν σε εφαρμογή προ δύο μηνών είναι να ενισχυθεί ο δανεισμός στην πραγματική οικονομία, ώστε να αναχαιτιστεί η πτώση των τιμών σε αγαθά και υπηρεσίες. Τα τελευταία στοιχεία για την ανάπτυξη μαζί με την ενίσχυση του πληθωρισμού σε θετικό πρόσημο τον Απρίλιο υποδεικνύουν πως τα μέτρα της ΕΚΤ αρχίζουν να αποφέρουν αποτελέσματα, αν και ο πρόεδρός της Μάριο Ντράγκι έχει δηλώσει ότι δεν προτίθεται να θέσει τέλος στην πολιτική αυτή. Συνολικά η εικόνα της Ευρώπης είναι ξεκάθαρη. Μια τριμηνιαία αύξηση στο ΑΕΠ της Ευρωζώνης κατά 0,4% υποδηλώνει ανάπτυξη, η οποία είναι πραγματική, αν και βραδεία. Επιπλέον, ο αναπτυξιακός ρυθμός της Ευρωζώνης υπερβαίνει κατά πολύ τον αντίστοιχο του 0,05% της τριμηνιαίας ανάπτυξης των Ηνωμένων Πολιτειών. Ωστόσο, υπολείπεται ελάχιστα από την πρόβλεψη των οικονομολόγων, οι οποίοι είχαν λάβει μέρος σε έρευνα του Ρόιτερς, και είχαν κάνει λόγο για ρυθμό 0,5%. Ακόμη, το 0,4% αποτυπώνει αδυναμία της ευρωπαϊκής οικονομίας, όταν τη δεδομένη περίοδο οι τιμές του πετρελαίου υποχωρούν και το ευρώ αποδυναμώνεται, ενώ πρόκειται για μια περιφέρεια η οποία μόλις έχει αρχίσει να ανακάμπτει μετά τη μαζική καταστροφή θέσεων εργασίας της ύφεσης του Σε μια γενική θεώρησή της, η Ευρώπη στο σύνολό της εμφανίζει πολλά από τα οικονομικά προβλήματα που εμφανίζει και η Ισπανία. Ωστόσο, έχει διαφορά με τη χώρα, αφού δεν τείνει να πλησιάσει το δικό της μομέντουμ. Υπάρχουν λίγα εμπόδια τα οποία προκαλούν προσωρινή οπισθοδρόμηση. Με μια τέτοια ασταθή και αβέβαιη πορεία, είναι απίθανο το πρώτο τρίμηνο του 2015 να είναι και το τελευταίο που να δίνει ασαφή και προβληματικά σημάδια. Το ευρώ κερδίζει έδαφος έναντι του δολαρίου από τα τέλη Μαρτίου, καθώς ξένοι κολοσσοί στρέφονται στις αγορές εταιρικών ομολόγων της Ευρωζώνης για να δανειστούν, εκτιμώντας ότι τα επιτόκια δανεισμού θα παραμείνουν χαμηλά για μεγαλύτερο διάστημα σε σχέση με τις ΗΠΑ. Η αμερικανική αλυσίδα εστιατορίων McDonald s ανακοίνωσε πως σχεδιάζει να αντλήσει 2 δισ. ευρώ με την έκδοση εταιρικού ομολόγου στην Ευρωζώνη. Υπολογίζεται από το πρακτορείο Bloomberg ότι αμερικανικοί όμιλοι από τον χρηματοοικονομικό κολοσσό BlackRock μέχρι την Coca-Cola έχουν δανειστεί το ποσό-ρεκόρ των 49,8 δισ. ευρώ από τις αγορές εταιρικών ομολόγων της Ευρωζώνης, ποσό υπερδιπλάσιο από τα 22,5 δισ. ευρώ την αντίστοιχη περσινή περίοδο. Το επενδυτικό κλίμα ενισχύεται στην Ευρωζώνη επειδή οι οικονομίες των κρατώνμελών της Ευρωζώνης, ιδιαίτερα στον ευρωπαϊκό Νότο, επανέρχονται δυναμικά σε ρυθμούς ανάπτυξης ύστερα από βαθιά ύφεση. Στις ΗΠΑ, αντίθετα, επικρατεί σύγχυση για την ισχύ της οικονομίας, και έτσι οι επενδυτές δεν μπορούν να προσδιορίσουν τη στιγμή που θα προχωρήσει η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) σε αύξηση του κόστους δανεισμού. Η αβεβαιότητα αυτή ενισχύθηκε την προπερασμένη Παρασκευή μετά την ανακοίνωση απογοητευτικών στοιχείων για τη βιομηχανική παραγωγή και την καταναλωτική εμπιστοσύνη στις ΗΠΑ. Μέσα στον τελευταίο μήνα το ευρώ έχει ενισχυθεί κατά 2,9% έναντι του δολαρίου, ενώ προχθές κυμαινόταν σε 1,1344 δολ., από 1,073 στις 31 Μαρτίου. Κάποια στιγμή, ωστόσο, η Fed θα πρέπει να βάλει ένα τέλος στην πολιτική των μηδενικών επιτοκίων που επικρατεί εδώ και έξι χρόνια. Στα τέλη Μαρτίου η επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, Τζάνετ Γέλεν, δήλωσε ότι η αύξηση του βασικού επιτοκίου θα γίνει σταδιακά και ανάλογα με την πρόοδο της πραγματικής οικονομίας, επιβεβαιώνοντας αμφιβολίες για το πόσο σθεναρή είναι η ανάπτυξη. Έτσι, οι επενδυτές φαίνεται να επιλέγουν ευρώ αντί του δολαρίου με γνώμονα ότι το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ θα συνεχιστεί, τουλάχιστον έως τον Σεπτέμβριο του 2016, όπως έχει δηλώσει ο πρόεδρος της ευρωτράπεζας, Μάριο Ντράγκι. Οι αγορές των ομολόγων, κρατικών και κατ επέκταση εταιρικών, είναι ελκυστικές για τους επενδυτές λόγω της ανόδου των αποδόσεων μετά την ανακοίνωση στοιχείων που δείχνουν ότι τα μέτρα του κ. Ντράγκι ήδη αποδίδουν στην καταπολέμηση του αποπληθωρισμού. ενισχύσει την παραγωγικότητα, τις επενδύσεις και να μειώσει το δημόσιο χρέος. Κομβικό ρόλο για την αύξηση της παραγωγικότητας θα έχει η μεταρρύθμιση του ιταλικού δημόσιου τομέα και η ενίσχυση του ανταγωνισμού στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών. Το ΔΝΤ θεωρεί ότι η εφαρμογή σημαντικών μεταρρυθμίσεων στο Δημόσιο θα έχει αποτέλεσμα την προσφορά καλύτερων υπηρεσιών προς τους πολίτες, και μάλιστα με χαμηλότερο κόστος, και παράλληλα την ενίσχυση της παραγωγικότητας του ιδιωτικού τομέα. Προτείνεται η ενίσχυση της αυτονομίας και της λογοδοσίας των διευθυντικών στελεχών του Δημοσίου, η κινητικότητα των εργαζομένων και η σύνδεση των αμοιβών με την απόδοση των εργαζομένων. Παράλληλα, ζητείται η ριζική μεταρρύθμιση του καθεστώτος προσφοράς υπηρεσιών από την Τοπική Αυτοδιοίκηση με την κατάργηση χιλιάδων μονοπωλίων που λειτουργούν σε τοπικό επίπεδο. Το ΔΝΤ ζητεί επίσης τη βελτίωση του συστήματος απονομής δικαιοσύνης. Για την ενίσχυση των επενδύσεων και την αντιμετώπιση του προβλήματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων, το ΔΝΤ προτείνει να επιταχυνθεί η αναδιάρθρωση κόκκινων δανείων και η λογιστική καταγραφή των ζημιών από τις τράπεζες, όπως και τη βελτίωση του πτωχευτικού δικαίου. Στο δημοσιονομικό μέτωπο η Ιταλία έχει επιτύχει ένα από τα υψηλότερα πρωτογενή πλεονάσματα, ωστόσο η πολυετής ύφεση έχει επιδεινώσει την αναλογία χρέους προς ΑΕΠ, περιορίζοντας το δημοσιονομικό περιθώριο της κυβέρνησης Ρέντσι, υποστηρίζει το Ταμείο. Προτείνει αποτελεσματικότερη εκμετάλλευση πόρων, μείωση της φορολογίας και της φορολογίας της εργασίας, όπως και επιτάχυνση των ιδιωτικοποιήσεων.

20 20 Αλλά, Κ αι είναι γεγονός ότι, παρά τις δηλώσεις στήριξης κατά καιρούς, το Μέγαρο Μαξίμου και προσωπικά ο ίδιος ο πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, από τις πρώτες κιόλας μέρες που ο ΣΥΡΙΖΑ ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας, προσπάθησαν να βάλουν «χαλινάρι» στον υπουργό Οικονομικών. Αλλά, όπως αποδείχθηκε, είναι εξαιρετικά δύσκολο να μαζέψεις έναν άνθρωπο με εκρηκτικό ταμπεραμέντο, όπως ο Γιάνης Βαρουφάκης. Διότι, ως γνωστόν, ένα «θηρίο» δύσκολα μπαίνει σε κλουβί. Αν μη τι άλλο, τα «έργα και ημέρες» του κ. Βαρουφάκη, από την ώρα που ανέλαβε το κρίσιμο υπουργείο Οικονομικών, έδωσαν πολλές φορές τροφή σε εμάς τους δημοσιογράφους και αφορμή σε κάθε είδους σχόλια. Από μία άποψη, είναι ένας εξαιρετικά ενδιαφέρων άνθρωπος να παρακολουθείς την κάθε του κίνηση. Το ζήτημα όμως είναι ότι, με αυτά που λέει και πράττει, εξελίχθηκε σε αρνητικό πρωταγωνιστή των διαπραγματεύσεων ανάμεσα στην κυβέρνηση και στους δανειστές. Και δεν είναι λίγες οι φορές που κόντεψε να τινάξει τα πάντα στον αέρα. Τι να πρωτοθυμηθούμε άραγε; Τον ακατάσχετο ρυθμό συνεντεύξεων σε εγχώρια και ξένα ΜΜΕ, οι οποίες το μόνο αποτέλεσμα που είχαν ήταν να συσκοτίζουν ακόμη περισσότερο την εικόνα σχετικά με την εξέλιξη των διαπραγματεύσεων; Τις αντιφατικές και σε μεγάλο βαθμό προκλητικές του δηλώσεις; Τις πολύπλοκες αναλύσεις του, που μπέρδευαν ακόμη και τα στελέχη της κυβέρνησης; Τα ήξεις αφήξεις σχετικά με το οικονομικό πρόγραμμα της κυβέρνησης και το αλαλούμ με τα προτεινόμενα δημοσιονομικά μέτρα; Τις lifestyle εμφανίσεις του, με αποκορύφωμα το ταξίδι στο Κόμο της Ιταλίας και τη φωτογράφηση στο σπίτι στην Ακρόπολη, που δεν είχαν καμία σχέση με τις περίφημες δηλώσεις του περί λιτού βίου; Ή, ακόμη χειρότερα, τις σχέσεις «αγάπηςμίσους» που έχει αναπτύξει με κορυφαίους Ευρωπαίους παράγοντες, όπως ο πρόεδρος του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ και ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, αλλά και τις επεισοδιακές εμφανίσεις του στα συμβούλια των υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης; Δύο φορές τουλάχιστον προσπάθησε ο Αλέξης Τσίπρας να περιορίσει τη δράση του κ. Βαρουφάκη. Η πρώτη φορά ήταν στα τέλη Φεβρουαρίου, μετά το περιβόητο Eurogroup της 2ας Φεβρουαρίου, όταν κατά τη διάρκεια του Υπουργικού Συμβουλίου ζήτησε λιγότερα συνθήματα και πιο πολλή δουλειά, απευθυνόμενος εμμέσως πλην σαφώς στον Γιάνη Βαρουφάκη. Ήταν τότε που κυβερνητικά στελέχη, προφανώς σφόδρα ενοχλημένοι και εκνευρισμένοι από την υπερέκθεση του ΥΠ.ΟΙΚ. στα ΜΜΕ, δήλωναν με νόημα στους διαδρόμους της Βουλής ότι «η δημοσιότητα είναι σαν την ηλιοθεραπεία. Στην αρχή είναι καλή, αλλά μετά, εάν συνεχίσεις χωρίς μέτρο, καίγεσαι». Αλλά φαίνεται ότι αυτή η νουθεσία του πρωθυπουργού δεν εισακούστηκε από τον κ. Βαρουφάκη, που συνέχισε το «σόου»! Η δεύτερη φορά ήταν μετά το «κάζο» στο Αλλά για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα η οικονομία, άραγε, δεν ευθύνεται ο τρομοκρατημένος υπουργός Οικονομικών; Ας φρεσκάρουμε λίγο τη μνήμη σας Ποια ήταν η μόνιμη επωδός του κ. Βαρουφάκη από τη στιγμή που ανέλαβε τα καθήκοντα του ΥΠ.ΟΙΚ.; Ότι η κυβέρνηση θα επανεξετάσει συνολικά το οικονομικό πρόγραμμα στήριξης της Ελλάδας, αλλά και δεν θα λάβει την εκκρεμούσα δόση των 7 δισ. ευρώ, που κρίνεται απαραίτητη για την καταβολή των υποχρεώσεων της χώρας έως τον Αύγουστο. Έβγαινε συνεχώς στα ΜΜΕ και δήλωνε με αυταρέσκεια ότι η κυβέρνηση δεν θέλει τα λεφτά από την τρόικα, αφού αυτά θα συνοδεύονταν από αξιολόγηση του τρέχοντος προγράμματος, αλλά μια συμφωνία-γέφυρα που θα δώσει χρόνο για να οριστικοποιήσει τη συμφωνία με τους εταίρους ως τον Ιούνιο. Ζητούσε, όμως, να δοθούν από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα τα κέρδη από τα ελληνικά ομόλογα ύψους 1,9 δισ. ευρώ, καθώς και μια περαιτέρω «διευκόλυνση» στις εκδόσεις εντόκων γραμματίων. Αυτή ήταν τον Φεβρουάριο η επίσημη γραμμή της κυβέρνησης, όπως την διαμόρφωσε ο κ. Βαρουφάκης. Αρχικός στόχος ήταν η συμφωνία σε ένα πρόγραμμα-γέφυρα που θα διασφαλίσει τις χρηματοδοτικές ανάγκες του Δημοσίου μέχρι τη σύναψη οριστικής συμφωνίας με τους Ευρωπαίους εταίρους. Δηλαδή ήθελε ο κ. Βαρουφάκης και η κυβέρνηση να μας χρηματοδοτήσουν με κάποιον τρόπο οι εταίροι, χωρίς μνημόνιο, με όρους και αξιολογήσεις. Ε, τη συνέχεια την ξέρετε. Μετά από παλινωδίες, ανούσιες δηλώσεις και σφοδρές συγκρούσεις φτάσαμε στο Eurogroup της 20ής Φεβρουαρίου, όπου ουσιαστικά ο κ. Βαρουφάκης αποδέχθηκε την τετράμηνη παράταση της υπάρχουσας δανειακής σύμβασης, χωρίς όμως να πάρει φράγκο από τους δανειστές. Και τώρα που η οικονομία βρίσκεται σε οριακό σημείο και η ταμειακή κατάσταση του Δημοσίου έχει «χτυπήσει κόκκινο», όχι μόνο δηλώνει τρομοκρατημένος, αλλά κατηγορεί και τους εταίρους ότι δεν έχουν μπέσα, με την έννοια ότι δεν τήρησαν την προφορική δέσμευση που είχαν δώσει στη συμφωνία της 20ής Φεβρουαρίου πως θα διασφαλίσουν διεξόδους ρευστότητας στην Ελλάδα. Eurogroup στη Ρίγα της Λετονίας. Ο πρωθυπουργός, θορυβημένος από την εξέλιξη των πραγμάτων, άλλαξε ριζικά τη διαπραγματευτική ομάδα, υποβαθμίζοντας ουσιαστικά τον ρόλο του κ. Βαρουφάκη στις διαβουλεύσεις με τους δανειστές. Και πάλι, όμως, αποτέλεσμα δεν υπήρξε. Γιατί μπορεί για κάποιο διάστημα όντως να ηρέμησε και να σταμάτησε τις αλλεπάλληλες εμφανίσεις στα ΜΜΕ, ο Βαρουφάκης όμως, προφανώς ενοχλημένος από την περιθωριοποίησή του, επανήλθε δυναμικά στο προσκήνιο, με τα γνωστά αποτελέσματα Είναι πραγματικά δύσκολο σε ένα άρθρο να χωρέσουν όλες οι «περιπέτειες» του κ. Βαρουφάκη τους τελευταίους μήνες. Παρακάτω θα πάρετε απλώς μια γεύση, μια μικρή υπενθύμιση του τι έχει πει και τι έχει κάνει. Έτσι, για να μην ξεχνιόμαστε Το πλέον πρόσφατο «κρούσμα» του κ. Βαρουφάκη ήταν όταν παραδέχθηκε, σε συνέντευξη που παραχώρησε στους «New York Times», ότι έχει ηχογραφήσει τη σύσκεψη του Eurogroup στη Ρίγα, αλλά δεν μπορεί να την βγάλει στη δημοσιότητα λόγω των κανόνων εμπιστευτικότητας, ως απόδειξη των ισχυρισμών του ότι δεν δέχθηκε λεκτικές επιθέσεις από τους ομολόγους του σε εκείνη τη θυελλώδη σύσκεψη. Μπορεί ο γνωστός δημοσιογράφος των «Financial Times» Πίτερ Σπίγκελ να τον επιβεβαίωσε, υποστηρίζοντας σε ανάρτηση στο Twitter ότι δεν προσέβαλαν προσωπικά τον Γιάνη Βαρουφάκη στο Eurogroup στη Ρίγα, και πως οι λέξεις «τζογαδόρος», «ερασιτέχνης» και «χασομέρης» δεν ειπώθηκαν ποτέ. Ωστόσο, η αποκάλυψη και μόνο του ότι ο Έλληνας υπουργός Οικονομικών κινείται ως άλλος Τζέιμς Μποντ, χρησιμοποιεί κατασκοπευτικές μεθόδους και ηχογραφεί μυστικά τους ομολόγους του στις συνεδριάσεις του Eurogroup προκάλεσε γενικό χαμό. Η διάψευση που επιχείρησε στη συνέχεια ο κ. Βαρουφάκης δεν φαίνεται να διόρθωσε τα πράγματα, ενώ σε καμία περίπτωση κάτι τέτοιο δεν ευνοεί το κλίμα στις διαπραγματεύσεις. Ήδη σε πολλά ξένα ΜΜΕ εμφανίστηκαν φρέσκοι νεολογισμοί, όπως Riga-Gate, αλλά και Varoufexit, με την έννοια ότι αν όντως κατέγραψε τις συνομιλίες, τότε δύσκολα θα μπορέσει να παραμείνει στη θέση του. Ποιος θα τον εμπιστεύεται, εξάλλου, στις επόμενες συνεδριάσεις του Eurogroup; Στην ίδια συνέντευξη, πάντως, εντύπωση προκάλεσε και η απάντηση του κ. Βαρουφάκη στην ερώτηση εάν ανησυχεί για την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η ελληνική οικονομία το τελευταίο διάστημα, ότι νιώθει «τρομοκρατημένος και ενεός» («terrified and aghast»), προσθέτοντας ότι η διαπραγμάτευση της κυβέρνησης αποτελεί μια επένδυση για το μέλλον και πως κάθε επένδυση έχει ένα βραχυπρόθεσμο κόστος. Και αυτήν του τη δήλωση προσπάθησε να ανασκευάσει αργότερα, υποστηρίζοντας επί λέξει: «Ένας υπουργός μιας χώρας που βρίσκεται σε μια τέτοια σκληρή διαπραγμάτευση απαιτείται να νιώθει φόβο, αλλιώς είναι επικίνδυνος. Φοβόμαστε, αλλά δεν είμαστε φοβισμένοι». Ό,τι καταλάβατε καταλάβατε. Το ερώτημα, όμως, είναι το εξής. Αν ο υπουργός Οικονομικών βγαίνει και δηλώνει τρομοκρατημένος εξαιτίας της κατάστασης της οικονομίας, οι πολίτες αυτής της χώρας αλήθεια πως πρέπει να νιώθουν; Ποιο είναι το μήνυμα που περνάει στο εσωτερικό και στο εξωτερικό με τέτοιου είδους δηλώσεις; όπως είπαμε, σε ένα μόνο άρθρο δεν χωρούν τα πεπραγμένα του κ. Βαρουφάκη. Παρακάτω θα διαβάσετε ελάχιστες μόνο από τις χαρακτηριστικές δηλώσεις που έχει κάνει κατά καιρούς, οι οποίες, αν μη τι άλλο, έχουν προκαλέσει αίσθηση. Βασικά χρειάζεται βιβλίο ολόκληρο, αν και πιθανότατα θα το γράψει ο ίδιος: «Οι Έλληνες δημιουργούσαν όταν ζούσαν λιτά. Όταν ξόδευαν λιγότερα από τα έσοδά τους, όταν τις αποταμιεύσεις τους τις χρησιμοποιούσαν για να σπουδάσουν τα παιδιά τους. Όταν ήταν περήφανοι που δεν είχαν πιστωτικές κάρτες, στεγαστικά δάνεια και χρέη. Άλλο όμως λιτός βίος, όπως έλεγε ο καλός μου φίλος Αλέκος Παπαδόπουλος, που έχει θητεύσει εδώ, κι άλλο πυραμιδική λιτότητα, όπως την ονομάζω». (Από την τελετή παράδοσηςπαραλαβής χαρτοφυλακίου στο υπουργείο Οικονομικών.) «Η κυβέρνησή μας θα πορευτεί με γνώμονα την καλύτερη δυνατή συνεννόηση με τους θεσμοθετημένους, νόμιμους θεσμούς της Ευρωζώνης, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Αλλά με μια τριμερή επιτροπή που στόχο έχει την εφαρμογή ενός προγράμματος του οποίου εμείς θεωρούμε ότι η λογική είναι αντιευρωπαϊκή, με αυτήν που σύμφωνα και με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι σαθρά δομημένη επιτροπή, δεν έχουμε στόχο να συνεργαστούμε». (Από την επεισοδιακή συνέντευξη Τύπου με τον Γερούν Ντάισελμπλουμ στην Αθήνα, στις 30 Ιανουαρίου.) «Στα Eurogroup το χρηματοδοτικό δεν αγγίχτηκε. Η δανειακή συμφωνία χωρίς το μνημόνιο ήταν αναγκαία συνθήκη, δεν ήταν ικανή, ούτε για τα αναπτυξιακά μέτρα ούτε για το θέμα της χρηματοδότησης. Νομίζω ότι δεν θα έχουμε πρόβλημα όσον αφορά στη ρευστότητα του Δημοσίου. Εκεί που θα έχουμε πρόβλημα και είναι δεδομένο είναι στην αποπληρωμή των δόσεων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, βασικά τώρα, και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας τον Ιούνιο». (Από συνέντευξη που παρεχώρησε στις 25 Φεβρουαρίου.) «Το κείμενο αυτό γράφτηκε έξυπνα, γράφτηκε με δημιουργική ασάφεια, ώστε να μας δίνει μέγιστους βαθμούς ελευθερίας και τους επόμενους μήνες, αρχής γενομένης από σήμερα, να οργανώσουμε το νομοθετικό έργο των επόμενων μηνών, ώστε παράλληλα να ενισχυθεί η θέση μας στη διαπραγμάτευση και να κάνουμε ένα μέρος του έργου μας». (Δηλώσεις σχετικά με τη συμφωνία στο Eurogroup της 20ής Φεβρουαρίου.) «Καμία χώρα δεν έπρεπε να εισέλθει σε ένα τόσο σαθρά δομημένο κοινό νόμισμα, ιδίως μια χώρα βαθιά ελλειμματική όπως η Ελλάδα. Εάν δεν αλλάξει η Ευρωζώνη, θα πεθάνει». (Από συνέντευξη στην «Εφημερίδα των Συντακτών».) «Δεν μπορούμε να μπλοφάρουμε πια. Όταν λέω ότι θα καταλήξουμε να φύγουμε από το ευρώ αν θα πρέπει να αποδεχτούμε περισσότερη λιτότητα που δεν είναι βιώσιμη, αυτό δεν είναι μπλόφα». (Δήλωση στο γαλλικό περιοδικό «Philosophie Magazine».) «Εάν οι υποστηρικτές της σκληρής γραμμής λιτότητας στην Ευρώπη δεν υποκύψουν, η Ελλάδα δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να αθετήσει τις επικείμενες πληρωμές της για το χρέος». (Από συνέντευξή του στη «Huffington Post».) «Η πρότασή μας για τον ΦΠΑ είναι εξόχως υπεύθυνη, αναπτυξιακή, καταπολεμά τη γραφειοκρατία και δίνει την ευκαιρία στις επιχειρήσεις και στο Δημόσιο να οραματίζονται ένα καλύτερο μέλλον. Είμαστε ιδιαίτερα ευλύγιστοι για το θέμα του ΦΠΑ. Έχουμε και plan B και plan C, τα οποία είναι και λελογισμένα». (Από ομιλία του στο ΕΒΕΑ μετά την απόρριψη της πρότασής του από τους «θεσμούς» για τις αλλαγές στο καθεστώς του ΦΠΑ.) «Δηλαδή ο Σαμουήλ δεν έπρεπε να ανατινάξει το Κούγκι. Είναι κακό το δείγμα αυταπάρνησης;». «Δεν ντρέπομαι για την ιστορία του Κούγκι. Το θέμα είναι να μη χρειαστεί να γίνει Κούγκι». (Από συνέντευξη στην ERT Open). «Είναι ομόθυμοι στο μίσος τους για εμένα, και εγώ καλοδέχομαι το μίσος τους». (Ανάρτησή του στο Twitter, σχολιάζοντας το σφυροκόπημα που δέχτηκε από τους ομολόγους του στη Ρίγα της Λετονίας.) 53