EΠIΘHΛIAKA KYTTAPA. Tα επιθηλιακά κύτταρα > σχηµατίζουν στρώµατα κυττάρων που συνδέονται στενά µεταξύ τους > & ονοµάζονται επιθήλια

Transcript

1 EΠIΘHΛIAKA KYTTAPA Tα επιθηλιακά κύτταρα > σχηµατίζουν στρώµατα κυττάρων που συνδέονται στενά µεταξύ τους > & ονοµάζονται επιθήλια λειτουργίες κάλυψη επένδυση > εσωτερικών εξωτερικών επιφανειών & αυλών σώµατος σχηµατισµό > λειτουργικών µονάδων των εκκριτικών αδένων χαρακτηρίζονται από µηχανισµούς κυτταρικής προσκόλλησης > που προσδένουν τους κυτταρασκελετούς των γειτονικών κυττάρων από µηχανισµούς κυτταρικής προσκόλλησης > για την πρόσδεση επιθηλίου µε την υποκείµενη & περιβάλλουσα > εξωκυττάρια θεµέλια ουσία επίσης είναι εξειδικευµένα για λειτουργίες > απορρόφηση έκκριση απόφραξη ταξινόµηση σύµφωνα µε το σχήµα τους > πλακώδη κύτταρα κυβοειδή κυλινδρικά ανάλογα µε τις στιβάδες > όπου µονήρης στιβάδα προσκολληµένη στην υποκείµενη εξωκυττάρια θεµέλια ουσία > µονόστιβο επιθήλιο περισσότερες στιβάδες > όπου µόνο η βασική προσφύεται στην εξωκυττάρια θεµέλια ουσία > πολύστιβο επιθήλιο ψευδοπολύστιβο επιθήλιο > ενώ φαίνεται ότι αποτελείται από πολλές στιβάδες > εν τούτοις όλα τα κύτταρα έρχονται σε επαφή µε την εξωκυττάρια θεµέλια ουσία µεταβατικό επιθήλιο > εξειδικευµένο πολύστιβο επιθήλιο της ουροποιητικής οδού > κυβοειδούς > µορφολογίας ή πλακώδους ανάλογα εάν αφορούν σε κύτταρα > καλυπτικής επιφάνειας ή αποτελούν αδενικά στοιχεία Σύνδεση κυττάρων δοµική ακεραιότητα του επιθηλίου διατηρείται επειδή τα κύτταρα που το αποτελούν προσκολλώνται > µεταξύ τους & µε την εξωκυττάρια θεµέλια ουσία επιτυγχάνεται µε την µεσολάβηση 26

2 µεµβρανικών πρωτεϊνών που δρούν σαν εξειδικευµένα µόρια προσκόλλησης εξειδικ. µεµβραν. περιοχών σύνδεσης που ενσωµατώνονται σε > κυτταρικές ενώσεις 3 είδη ενώσεων αποφρακτικές ενώσεις > σχηµατίζουν αδιαπέραστο φραγµό ενώσεις πρόσδεσης > δίνουν µηχανική ισχύ ενώσεις επικοινωνίας > επιτρέπουν διακίνηση µορίων αποφρακτικές ενώσεις > εµποδίζουν την διάχυση των µορίων στο µεσοδιάστηµα γειτονικών κυττάρων > σχηµατίζοντας ένα φραγµό εµποδίζουν την πλευρική µετακίνηση εξειδικευµένων πρωτεϊνών των κυτταρικών µεµβρανών > εξασφαλίζοντας την ακεραιότητα των περιοχών αυτών η αποφρακτική λειτουργία επιτυγχάνεται > µε ενδοµεµβρανικές πρωτεΐνες που βοηθούν στην σύνδεση των γειτονικών κυττάρων H/ M > η αποφρακτική ένωση φαίνεται σαν περιοχή στενής προσέγγισης που ονοµάζεται > στενή ένωση είναι καλά αναπτυγµένες στο λεπτό έντερο > εµποδίζουν διείσδυση µακροµορίων που πέπτονται αφορίζουν εξειδικευµένες περιοχές κυτ. µεµβράνης στη κορυφή του κυττάρου που συµµετέχουν στην απορρόφηση έχουν σηµαντικό ρόλο στα κύτταρα > που µεταφέρουν ενεργητικά διάφορες ουσίες, εµποδίζοντας την παλινδρόµηση τους ενώσεις πρόσδεσης > δίνουν µηχανική σταθερότητα σε οµάδες κυττάρων ώστε να λειτουργούν σαν µια συνεκτική µονάδα επιτυγχάνεται µε την σύνδεση του κυτταροσκελετού > γειτονικών κυττάρων & µε την στηρικτική εξωκυττάρια θεµέλια ουσία 2 κατηγορίες > ενώσεις πρόσφυσης > συνδέουν το δίκτυο νηµατίων ακτίνης γειτονικών κυττάρων εστιακής επαφής > συνδέουν το δίκτυο νηµατλιων ακτίνης µε την εξωκυττάρια θεµέλια ουσία δεσµοσώµατα > συνδέουν το δίκτυο ενδιάµεσων νηµατίων γειτονικών κυττάρων ηµιδεσµοσώµατα > συνδέουν το δίκτυο ενδιάµεσων νηµατίων µε την εξωκυττάρια θεµέλια ουσία ενώσεις πρόσφυσης συναντώνται συχνά στο κορυφαίο τµήµα γειτονικών > κυλινδρικών 27

3 & κυβοειδών κυτ. είναι εµφανείς στα κύτταρα του λεπτού εντέρου > σχηµατίζουν ορατή ηωσινόφιλη ζώνη επίσης κατα την εµβρυογένεση > ενώσεις του τύπου πρόσδεσης µεταβιβάζουν δυνάµεις κίνησης (από νηµάτια ακτίνης) σε ολόκληρες κυτταρικές στιβάδες > & είναι ουσιώδεις για το σχηµατισµό των πτυχώσεων στις επιθηλιακές στιβάδες κατά την ανάπτυξη αρχικών οργάνων του εµβρύου δεσµοσώµατα > δίνουν µηχανική σταθερότητα σε επιθηλιακά κύτταρα που υφίστανται δυνάµεις > τριβής τάσης > & είναι ιδιαίτερα αναπτυγµένα στο πολύστιβο πλακώδες επιθήλιο του δέρµατος δεσµοσώµατα > είναι ενδεικτικό γνώρισµα κυττάρων επιθηλιακής αρχής ενωτικό σύµπλεγµα > καλείται η συνύπαρξη διαφορετικών τύπων ένωσης ανάµεσα σε γειτονικά κύτταρα ενώσεις επικοινωνίας επιτρέπουν εκλεκτική διάχυση µορίων στα γειτονικά κυτ. ο αριθµός τους είναι µικρός > στα επιθηλιακά κύτταρα ενηλίκων αριθµός τους είναι µεγάλος > κατά την εµβρυογένεση πιθανόν παίζουν ρόλο στη χωροταξική οργάνωση των κυττάρων είναι σηµαντικές >στα καρδιακά & τα λεία µυϊκά κύτταρα η προσκόλληση των επιθηλιακών κυττάρων > σε υποκείµενους στηρικτικούς ιστούς σε θέσεις που βρίσκονται ηµιδεσµοσώµατα & σηµεία εστιακής επαφής > γίνεται µε την µεσολάβηση εξειδικευµένης στιβάδας που αποτελείται από υλικά εξωκυττάριας θεµέλιας ουσίας τη βασική µεµβράνη (περιέχει ένα ειδικό τύπο πρωτεΐνης > κολλαγόνο) (Φ/ M > γραµµική δοµή στη βάση των επιθηλίων) η επιφάνεια των επιθηλιακών κυττάρων > συχνά τροποποιηµένη > για εξειδικευµένες λειτουργίες => αυξάνουν την επιφάνεια τους & αναπτύσσουν εξειδικευµένες δοµές µικρολάχνες βασικές πτυχώσεις µεµβρανικές πλάκες φέρουν κινητές προσεκβολές > τους κροσσούς 28

4 Mικρολάχνες δακτυλοειδείς προσεκβολές κυτταρικής επιφάνειας κυρίως >* σε κύτταρα των σωληναρίων του νεφρού * σε κύτταρα επιθηλίου λεπτού εντέρου > η κεντρική δέσµη ακτίνης συνδέεται µε το δίκτυο ακτίνης των ενώσεων πρόσφυσης ανάµεσα σε γειτονικά κύτταρα η κυτταρική µεµβράνη µικρολαχνών είναι > συνδεδεµένη µε ειδικές γλυκοπρωτεΐνες κυτταρικής επιφάνειας & µε ένζυµα > που συµµετέχουν στην διαδικασία της απορρόφησης Στερεοκροσσοί είναι επιµηκυσµένες µικρολάχνες βρίσκονται στα > επιθηλιακά κύτταρα της επιδιδυµίδας & αισθητικές προσεκβολές τριχωτών κυτ. κοχλία Bασικές πτυχώσεις είναι βαθιές εγκολπώσεις > της βασικής > επιφανειών των ή πλάγιων κυττάρων κυρίως σε κύτταρα µεταφοράς > ιόντων υγρού & συνδιάζονται µε αυξηµένη > συγκέντρωση µιτοχονδρίων που προσφέρουν την απαραίτητη ενέργεια για τη µεταφορά τους η παρουσία > πτυχώσεων > δίνει στο κυτταρόπλασµα κυτ. γραµµωτή εµφάνιση & µιτοχονδρίων "γραµµωτά επιθηλιακά κύτταρα" παρατηρούνται σε > κύτταρα νεφρικών σωληναρίων σε κύτταρα των πόρων εκκριτικών αδένων Mεµβρανικές πλάκες είναι δύσκαµπτες περιοχές κορυφής κυτταρικής µεµβράνης & βρίσκονται µόνο στο επιθήλιο της ουροποιητικής οδού Kροσσοί είναι τριχοειδείς προσεκβολές επιφάνειας εξειδικευµένων κυττάρων παίζουν ρόλο > στη µετακίνηση υγρού πάνω στην επιφάνεια τους ή παρέχουν κινητικότητα σε αυτά τα κύτταρα αποτελούν εξειδικευµένη προέκταση του κυτταροσκελετού > & στο κέντρο του περιέχει οργανωµένη δοµή > από παράλληλους µικροσωληνίσκους (αξόνηµα) ενώνονται µε άλλες πρωτεΐνες απαραίτητες για την ενεργό διολίσθηση νηµατίων 29

5 µε αποτέλεσµα > δόνηση των κροσσών βρίσκονται κυρίως > στο επιθήλιο της αναπνευστικής οδού (προώθηση βλέν.) στο επιθήλιο ωαγωγών ( µεταφέρουν ωάριο > µήτρα) Πρωτεΐνες της κυτταρικής επιφάνειας η επιφάνεια > περισσότερων επιθηλιακών κυττάρων επενδύεται από στιβάδα που περιέχει > πρωτεΐνες ενζυµικές ιστοχηµικές ανοσοϊστοχηµικές ονοµάζονται => γλυκοκάλυκας γλυκοπρωτεΐνες οµάδες σακχάρων χρησιµοποιούνται => µεθόδους για την ανίχνευση ειδικών ενζύµων του γλυκοκάλυκα µερικά επιθηλιακά κυτ. παρουσιάζουν > εξειδικευµένες δοµές που σχετίζονται µε παραγωγή & έκκριση > µακροµορίων (ένζυµα, βλέννη) έκκριση & µεταφορά > ιόντων Eπιθηλιακά κύτταρα εκκρίνουν πρωτεΐνες χαρακτηρίζονται από αναπτυγµένο αδρό E > στη βάση κυτ. (ιώδης χρώση κυτταροπλάσµατος) συσκευή Golgi > πάνω από το πυρήνα (ασαφής, διαυγής περιοχή) κοκκία πρωτεΐνης > κορυφή κυτ. (η χρώση εξαρτάται από την πρωτεΐνη) Eπιθηλιακά κύτταρα εκκρίνουν βλέννη που είναι µίγµα > γλυκοπρωτεϊνών πρωτεογλυκανών τα κύτταρα χαρακτηρίζονται από αναπτυγµένο αδρό E στη βάση του κυττάρου αναπτυγµένη υπερπυρηνικά συσκευή Golgi µεγάλα εκκριτικά κυστίδια βλέννης στη κορυφή κυτ. > δίνουν κενοτοπιώδη εµφάνιση καλυκοειδή κύτταρα (γαστρεντερικός σωλήνας, αναπνευστ. οδός) µπορεί να αθροίζονται & να σχηµατίζουν εξειδικευµένους αδένες > στη γεννητική αναπνευστική & εντερική οδό 30

6 Eπιθηλιακά κύτταρα εκκρίνουν στεροειδή εντοπίζονται κυρίως > όρχεις ωοθήκες επινεφρίδια τα κύτταρα χαρακτηρίζονται από αναπτυγµένο λείο E (οξυφιλία) ελεύθερα λιπίδια ( κενοτοπιώδη εµφάνιση) εµφανή µιτοχόνδρια Eπιθηλιακά κύτταρα µε "αντλίες ιόντων" κυτ. νεφρικών σωληναρίων πόροι εκκριτικών αδένων µεταφέρουν > ιόντα & νερό κυτ. στοµάχου µεταφέρουν > H + χαρακτηρίζονται από κυτ. µεµβράνη > παρουσιάζει πτυχώσεις (αύξηση επιφάνεια της) & περιέχει µεµβρανική πρωτεΐνη υπεύθυνη για την αντλία ιόντων άφθονα µιτοχόνδρια > δίνουν ATP στενές ενώσεις µεταξύ κυτ. > εµποδίζουν παλινδρόµηση ιόντων που µεταφέρθηκαν ενεργητικά δια µέσου των επιθηλιακών κυττάρων στα κύτταρα του εντέρου της χοληδόχου κύστεως => "αντλίες ιόντων" > µεταφέρουν Nα +, H 2 O > που & του νεφρού απορροφούνται από την κορυφαία επιφάνεια του κυττάρου στα κυτ. εκκριτικών αδένων > µεταφέρονται ιόντα, νερό πρός κορυφαία επιφάνεια κυττάρου & έξω από αυτή µε σκοπό την έκκριση υδαρούς υγρού Mηχανισµοί έκκρισης των κυτταρικών προϊόντων > από τα επιθηλιακά κυτ. µεροκρινής > εξωκυττάρωση από την κορυφή κυττάρου µέσα σε αυλό αποκρινής > απόσπαση κορυφαίου κυτταροπλάσµατος που περιέχει το εκκριτ. προϊόν ολοκρινής > αποβολή προϊόντος µε ολόκληρο το κύτταρο ενδοκρινής > εξωκυττάρωση από βασικό τµήµα κυτ. προς την κυκλοφορία αίµατος Aδένες σχηµατίζονται από άθροισµα εξειδικευµένων εκκριτικών επιθηλιακών κυττάρων η λειτουργία της έκκρισης ορισµένες φορές > επιτελείται από διάσπαρτα εξειδικευµένα κυτ. ανάµεσα σε άλλα κυτ. 31

7 ενώ όταν απαιτείται µεγαλύτερη έκκριση > αυξάνεται η επιφάνεια εκκριτικού επιθηλίου µε την εγκόλπωση > σχηµατίζονται ευθείς σωληνοειδείς αδένες ή σύνθετοι εσπειραµένοι ή διακλαδιζόµενοι αδένες µε τα εκκριτικά κύτταρα σχηµατίζουν > νησίδια > τις αδενοκυψέλες > έκκριση γίνεται µέσω πόρων > που επενδύονται από κυλινδρικό επιθ. & βρίσκονται κάτω από ορµονικό & νευρικό έλεγχο οι περισσότεροι αδένες > αποτελούν τµήµα άλλων ιστών (βλεννώδεις αδένες αναπνευστικής οδού) ή ξεχωριστές ανατοµικές µονάδες ( σιελογόνοι αδένες) Σηµαντική λειτουργία αρκετών επιθηλιακών κυττάρων είναι αυτή της απόφραξης & συνδέεται µε εξειδικευµένες δοµές αποφρακτικές ενώσεις παρεµποδίζουν την διάχυση ανάµεσα στα κύτταρα κορυφαία κυτ. µεµβράνη επιθηλιακών κυτ. που επενδύουν την ουροποιητική οδό > περιέχει µεγάλη αναλογία σφιγγολιπιδίων που εµποδίζουν µετακίνηση ηλεκτρολυτών & υγρού από τα κύτταρα σε απάντηση ωσµωτικής δράσης υπέρτωνων ούρων δεσµοσώµατα & > δηµιουργούν στενή σύνδεση > µεταξύ των κυττάρων & ηµιδεσµοσώµατα της εξωκυττάριας θεµέλιας ουσίας για να ανθίσταται έναντι δυνάµεων τριβής & αποκόλλησης πολύστιβα πλακώδη επιθηλ. κύτταρα > κερατινοποιούνται κυτταροσκελετός επιφανειακών κυτ. επιθηλίου συµπυκνώνεται + άλλες εξειδικευµένες πρωτεΐνες δηµιουργεί ανθεκτική µάζα > οδηγώντας σε κυτταρικό θάνατο & δηµιουργία σκληρού αδιαπέραστου χιτώνα > κερατίνης στιβάδας Aνοσοϊστοχηµεία χαρακτηριστικά επιθηλιακών κυτ. εκφράζουν κυτταροκερατίνες (πρωτεΐνες ενδιάµεσων νηµατίων) 32

8 εκφράζουν κατηγορία γλυκοπρωτεϊνών επιφανείας (EMA) περιέχουν εξειδικευµένα προϊόντα όπως ειδικό προστατικό αντιγόνο όξινη φωσφατάση (πόρους & αδένες προστάτη) θυρεοσφαιρίνη (κυτ. θυρεοειδή αδένα) γγ - ενολάση (νευροενδοκρινικά κυτ.) 33

9 34

10 35

11 36

12 37

13 38

14 39

15 40