Α 08/05/2014 Β 03/07/2014 Γ 26/03/ /05/2015

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Π.Ε. ΚΑΡ ΙΤΣΑΣ ΗΜΟΣ ΣΟΦΑ ΩΝ ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΑΡ ΕΥΤΙΚΩΝ ΑΝΤΛΙΟΣΤΑΣΙΩΝ ΗΜΟΥ ΣΟΦΑ ΩΝ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΖΩΝΗΣ ΑΡ ΕΥΣΗΣ ΑΝΤΛΙΟΣΤΑΣΙΩΝ Υ124, Υ125, Υ129, Υ153 ΚΥΨΕΛΗΣ.Ε. ΑΡΝΗΣ ΗΜΟΥ ΣΟΦΑ ΩΝ ΑΡΙΘΜ. ΤΕΥΧΟΥΣ: Τ1 ΕΚ ΟΣΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΜΠΕ Α 08/05/2014 Β 03/07/2014 Γ 26/03/ /05/2015 ΥΠΟΓΡΑΦΗ - ΣΦΡΑΓΙ Α ΑΝΑ ΟΧΟΥ ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΜΕΛΕΤΗΣ Μελετητικό Γραφείο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΤΗΣ Γεωλόγος M.Sc G.I.S - Γεωλογικές / Περιβαλλοντικές µελέτες Λαχανά 7 Καρδίτσα - τηλ kapa.mele@gmail.com ΗΜΕΡ/ΝΙΑ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΣΥΝΤΑΞΗ 05/05/2015 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΤΗΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗ ΕΛΕΓΧΘΗΚΕ ΗΜΟΣ ΣΟΦΑ ΩΝ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ & ΧΩΡΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΟΦΑ ΕΣ.../.../2015 ΣΟΦΑ ΕΣ.../.../2015 ΕΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ Ο ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΘΕΩΡΗΘΗΚΕ Η ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΗ Τ.Υ. 1

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΕΙ ΟΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΕΙ ΟΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΑΡΜΟ ΙΑ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΚΑΙ ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ - ΕΚΤΑΣΗ - ΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΥΠΑΓΩΓΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Μετεωρολογικά στοιχεία - βιοκλιµατικές συνθήκες Μορφολογία - Έδαφος - Γεωλογία Σεισµικότητα Υδρογεωλογία και υδατικό δυναµικό περιοχής µελέτης - Υδάτινοι πόροι Οικοσυστήµατα Χλωρίδα Βλάστηση Πανίδα Προστατευόµενες περιοχές Φυσικό τοπίο ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ιοικητική και οικιστική διάρθρωση περιοχής Υφιστάµενο καθεστώς χρήσεων γης ευρύτερης & άµεσης περιοχής ηµογραφικά χαρακτηριστικά και στοιχεία απασχόλησης Υφιστάµενη υποδοµή περιοχής Ιστορικοί και αρχαιολογικοί χώροι ΠΙΕΣΕΙΣ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΑΠΟ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΙΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Πιέσεις στο έδαφος Πιέσεις στους υδάτινους πόρους Ανθρωπογενείς επιδράσεις στην χλωρίδα πανίδα Πηγές Ρύπανσης στην ευρύτερη και άµεση περιοχή της µελέτης Υφιστάµενη κατάσταση ακουστικού περιβάλλοντος ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΣΕΝΑΡΙΑ

3 (α) Μηδενική λύση...57 (β) Λειτουργία των αντλιοστασίων Συγκριτική αξιολόγηση των λύσεων και προκρινόµενη λύση...57 Περιοριστικά µέτρα ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΗΣ ΠΟΣΟΤΗΤΑΣ ΑΡ ΕΥΤΙΚΟΥ ΝΕΡΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Επιπτώσεις στην χλωρίδα και την πανίδα Επιπτώσεις στους φυσικούς πόρους και το έδαφος Επιπτώσεις στην µορφολογία της περιοχής και στο τοπίο Επιπτώσεις στους υδατικούς πόρους ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Εκτίµηση επιπτώσεων στην ποιότητα της ατµόσφαιρας Εκτίµηση και αξιολόγηση επιπτώσεων από θόρυβο και δονήσεις Επιπτώσεις στις χρήσεις γης Επιπτώσεις στον πληθυσµό και την κατοικία Επιπτώσεις στα δίκτυα κοινής ωφελείας ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΗ ΧΛΩΡΙ Α ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΝΙ Α ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΗ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΟ Ε ΑΦΟΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΤΟΥ ΤΟΠΙΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΑ ΝΕΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΑΚΟΥΣΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΟΝΗΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΙΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΥΠΟ ΟΜΕΣ ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΕ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΣΧΕ ΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΟΡΩΝ Ο ΗΓΙΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΑΝΤΙΡΡΥΠΑΝΣΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΗΓΕΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΗΛΩΣΗ ΜΕΛΕΤΗΤΗ ΜΕΛΕΤΗΤΙΚΟ ΠΤΥΧΙΟ ΜΕΛΕΤΗΤΗ

4 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα µελέτη αναφέρεται στην περιβαλλοντική αδειοδότηση των παρόχθιων αρδευτικών αντλιοστασίων Υ124, Υ125, Υ129 και Υ153 της ζώνης άρδευσης που περιλαµβάνει το αγρόκτηµα Κυψέλης καθώς και ένα µικρό τµήµα του αγροκτήµατος Σοφάδων στα πλαίσια του έργου «Μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων αρδευτικών αντλιοστασίων ήµου Σοφάδων» για την έκδοση αδειών χρήσης νερού. Η παρούσα Μ.Π.Ε. ανατέθηκε µε την αριθµ. 30/2013 (Α Α: ΒΛΛΨΩ1Μ-ΧΛΤ της ) αποφάση της Οικονοµικής Επιτροπής του ήµου Σοφάδων και έχει συνταχθεί σύµφωνα µε τις απαιτήσεις της Εθνικής και Κοινοτικής Νοµοθεσίας. Ειδικότερα µε: την Κ.Υ.Α /2332 (ΦΕΚ 1022Β ) την Κ.Υ.Α /703 (ΦΕΚ 332Β ) τα άρθρα 1, 2 & 3 του Ν (ΦΕΚ 91Α ) την παράγραφο 3, άρθρο 8 της Κ.Υ.Α /5387 (ΦΕΚ 678Β ) την Υπουργική Απόφαση 69269/5387/90 (ΦΕΚ 678/τ.Β/ ) το Ν. 1650/1986 όπως τροποποιήθηκε µε το Ν (ΦΕΚ 91Α ) το Ν. 4014/2011 την ΚΥΑ 43504/2005 (ΦΕΚ 1784/Β/2005) την ΚΥΑ /2011 (ΦΕΚ 1440/Β/2011) όπως τροποποιήθηκε µε την ΚΥΑ (ΦΕΚ 1190/Β/2012) την ΚΥΑ /2012 (ΦΕΚ 3368/Β2012). Αριθµ. Οικ.: /ΕΥΠΕ (ΦΕΚ 964/Β/2013) 2. ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΕΙ ΟΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ 2.1. Ονοµασία και είδος του έργου Η παρούσα ΜΠΕ αναφέρεται στην περιβαλλοντική αδειοδότηση των παρόχθιων αρδευτικών αντλιοστασίων Υ124,Υ125,Υ129 και Υ153 της ζώνης άρδευσης που περιλαµβάνει το αγρόκτηµα Κυψέλης καθώς και ένα µικρό τµήµα του αγροκτήµατος Σοφάδων πλαίσια του έργου «Μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων αρδευτικών αντλιοστασίων ήµου Σοφάδων» που χωροθετείται ανατολικά του οικισµού της Κυψέλης. Πρόκειται για υδραυλικό έργο άρδευσης αποτελούµενο από τέσσερα αντλιοστάσια στην κοίτη του ποταµού Φαρσαλιώτη που εξυπηρετούν αγροτεµάχια του αγροκτήµατος Κυψέλης και µικρό τµήµα του αγροκτήµατος Σοφάδων καθώς και τρεις αγωγούς µεταφοράς νερού από τα αντλιοστάσια σε παρακείµενες τάφρους. Η συνολική εξυπηρετούµενη έκταση ανέρχεται σε 7.502,979 στρέµµατα συστηµατικών ετήσιων αροτραίων καλλιεργειών. 4

5 Σύµφωνα µε την υπουργική απόφαση Α.Π 1958/ (ΦΕΚ 21/Β/2012) όπως τροποποιήθηκε µε το ΦΕΚ 1565/Β/2012 και το ΦΕΚ 2036/Β/2014, «Κατάταξη δηµοσίων και ιδιωτικών έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες σύµφωνα µε το άρθρο 1 παράγραφος 4 του N. 4014/2011 (ΦΕΚ Α 209/2011)», το έργο κατατάσσεται ως εξής: ΟΜΑ Α : 2 η -Υ ΡΑΥΛΙΚΑ ΕΡΓΑ Α/Α 3 Υδροληψία ή εκτροπή νερού από υδατορέµατα µε οποιοδήποτε τρόπο (εφεξής «Υδροληψία από υδατορέµατα»), όπως: µε φράγµα ταµίευσης ή ανάσχεσης, ρουφράκτη, διάφραγµα υπό την κοίτη, άντληση κλπ ΥΠΟΚΑΤΗΓΟΡΙΑ : Α2 Υδροληψία εκτός περιοχής Natura m 3 /έτος > V > m 3 /έτος µε µέση απολήψιµη ποσότητα νερού από τα τέσσερα αντλιοστάσια που ανέρχεται σε ,85 m 3 /αρδευτική περίοδο και Α/Α 7 Αγωγοί µεταφοράς νερού κάθε είδους και χρήσης, όπως: κλειστοί αγωγοί µεταφοράς νερού(συµπεριλαµβανοµένου και του θερµού) ή αποχέτευσης ακαθάρτων ή οµβρίων, διώρυγες, τάφροι, σήραγγες µεταφοράς υδάτων κλπ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ : Β ΣL > µε συνολικό ΣL αγωγών των αντλιοστασίων που ανέρχεται σε ( =1964*2 λόγω διέλευσης εκτός οδού). Υ124 Υ125 Υ129 Υ153 Ποσότητα νερού σε m 3 /αρδ. περίοδο , , , ,20 Μήκος αγωγού (m) Εξυπηρετούµενη έκταση (στρ) 304, , , ,95 Πίν. 1: Αντλούµενες ποσότητες νερού, µήκη αγωγών αντλιοστασίων και εξυπηρετούµενες εκτάσεις Αναφορικά µε τα δυο φράγµατα εντός της κοίτης του ποταµού Φαρσαλιώτη (κατάντη αντλιοστασίου Σταλός και αντλιοστασίου Σµίξη) είναι παλιές κατασκευές, οι οποίες πλέον έχουν καταστραφεί και παραµένουν ως ερείπια εντός της κοίτης χωρίς να επηρεάζουν την φυσική ροή του ποταµού (φωτό 9, 10, 11, 12 στο τέλος του τεύχους) και δεν λαµβάνονται υπόψη στην κατάταξη του έργου κατά τα 5

6 διαλαµβανόµενα της υπουργικής απόφασης Α.Π 1958/ (ΦΕΚ 21/Β/2012) όπως τροποποιήθηκε µε το ΦΕΚ 1565/Β/2012 και το ΦΕΚ 2036/Β/2014, «Κατάταξη δηµοσίων και ιδιωτικών έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες σύµφωνα µε το άρθρο 1 παράγραφος 4 του N. 4014/2011 (ΦΕΚ Α 209/2011)». Επίσης στη ζώνη άρδευσης, εντός τεχνητών τάφρων κατά µήκος των αγροτεµαχίων, υπάρχουν περιοδικές πρόχειρες χωµάτινες κατασκευές (µόνο θερινή περίοδο - χάρτης 2 εκτός τεύχους) για την αλλαγή ροής των νερών εντός των τάφρων προς τα παρακείµενα εξυπηρετούµενα αγροτεµάχια. Οι εν λόγω κατασκευές δεν χωροθετούνται εντός κοίτης υδατορέµατος ή τεχνητού κλάδου υδατορέµατος κατά τα διαλαµβανόµενα της υπουργικής απόφασης Α.Π 1958/ οµάδα 2 η Υδραυλικά έργα- Α/Α 1 (ΦΕΚ 21/Β/2012) και του Ν.4258/2014 και δεν λαµβάνονται υπόψη στην συνολική κατάταξη του έργου. Λαµβάνοντας υπόψη την αρχή της κατάταξης τους στην κατηγορία του επιµέρους έργου ή δραστηριότητας µε την υψηλότερη κατάταξη (παράγραφος 5 του άρθρου 1 του Ν.4014/2011) το συνολικό έργο κατατάσσεται στην κατηγορία Α2 Συνοπτικά τα στοιχεία της ανατεθείσης µελέτης έχουν ως εξής: Τίτλος µελέτης: «Μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων αρδευτικών αντλιοστασίων ήµου Σοφάδων» ιευθύνουσα Υπηρεσία: Τµήµα Τοπικής Οικον. Ανάπτυξης/ Γραφείο Αγροτικής Παραγωγής και Αλιείας Προϊσταµένη Αρχή: Οικονοµική Επιτροπή ήµου Σοφάδων. Επιβλέπων: Σύµφωνα µε την απόφαση 6967/2014 (Α Α: ΒΙΞΡΩ1Μ-ΥΟ9) του προϊσταµένου Τεχνικών Υπηρεσιών του. Σοφάδων ορίστηκε ο Κος Παναγιώτης Καµινιώτης, Γεωπόνος Π.Ε. του ήµου Σοφάδων Μελετητής: Παλαιοχωρίτης Κωνσταντίνος (ΑΜ 17578), Γεωλόγος M.sc µε έδρα τη Λαχανά 7 Καρδίτσα και Μελετητικό πτυχίο τάξης Β στην κατηγορία 20 Γεωλογικές Μελέτες και τάξης Β στην κατηγορία 27 Περιβαλλοντικές Μελέτες. Επίσης στην εκπόνηση της µελέτης συµµετείχε η µελετήτρια κα Κανδήλα Θωµαή, Μηχανικός Χωροταξίας, Πολεοδοµίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης. 6

7 2.2. Αρµόδια υπηρεσία Φορέας υλοποίησης του έργου (περιβαλλοντική αδειοδότηση και υποβολή φακέλου για την έκδοση άδειας χρήσης νερού) είναι ο ήµος Σοφάδων Π.Ε. Καρδίτσας Περιφέρειας Θεσσαλίας. 3. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το προτεινόµενο έργο αφορά την περιβαλλοντική αδειοδότηση αρδευτικών αντλιοστασίων ιδιοκτησίας ήµου Σοφάδων που χρησιµοποιούνται για την κάλυψη των αρδευτικών αναγκών συνολικής έκτασης 7.502,979 στρεµµάτων εντατικών καλλιεργειών αποτελούµενες από βαµβάκι, αραβόσιτο, τριφύλλι, µηδική, σιτηρά, τεύτλα και κηπευτικά (αροτραίες καλλιέργειες) ενώ συµπεριλαµβάνονται και κάποιες µικρές ακαλλιέργητες εκτάσεις (αγροτεµάχια σε αγρανάπαυση). Συνολικά η ζώνη άρδευσης περιλαµβάνει τέσσερα αντλιοστάσια από τα οποία και τα τέσσερα είναι ηλεκτροδοτηµένα και λειτουργούν κατά την αρδευτική περίοδο ενώ εκκρεµεί η περιβαλλοντική αδειοδότηση τους καθώς και η έκδοση αδειών χρήσης νερού (έχουν κατατεθεί οι φάκελοι στην αρµόδια /ση Υδάτων). Ειδικότερα συνολικά στη ζώνη άρδευσης: Το αντλιοστάσιο Y124 στη θέση "Κλειτσός" διαθέτει κτιριακή υποδοµή διαστάσεων 3,7χ3,7 µέτρων µε σκελετό από οπλισµένο σκυρόδεµα και τοιχοποιία από τσιµεντόλιθους, έχει κατασκευαστεί το 2013, έτος και στο οποίο ηλεκτροδοτήθηκε ενώ βρίσκεται στο δυτικό πρανές του ποταµού Φαρσαλιώτη. Το αντλιοστάσιο αποτελείται από ένα αντλητικό συγκροτήµα µε στροβιλοφόρο αντλία παροχής 1100m 3 /h µε κινητήρα ισχύος 100Hp και µανοµετρικό ύψος 8 µέτρα. Η όλη µηχανολογική εγκατάσταση διαθέτει και τον ανάλογο ηλεκτρολογικό εξοπλισµό και πίνακα έλεγχου σε υδατοστεγές κυτίο πλησίον του αντλητικού συγκροτήµατος. Από την έξοδο της αντλίας υπάρχει υπόγειος αγωγός Φ500 µήκους 50 µέτρων όπου διοχετεύει το νερό σε τάφρο (προς τα δυτικά και 650 µέτρα) και εν συνεχεία πέφτει στην κοίτη του ρέµατος Βρένικος. Στο τέλος της τάφρου και στην συµβολή µε τον Βρένικο υπάρχει πρόχειρο παροδικό χωµάτινο φράγµα (µόνο κατά την αρδευτική περίοδο) στα κατάντη ώστε να κινείται το νερό ανάντη του Βρένικου και σε µήκος 1800 µέτρων εξυπηρετώντας τα αρδευόµενα αγροτεµάχια. Το αντλιοστάσιο Υ124 εξυπηρετεί συνολικά 304,920 στρ. καλλιεργειών. Το αντλιοστάσιο Υ125 στη θέση "Σταλός" διαθέτει κτιριακή υποδοµή διαστάσεων 3,7χ3,7 µέτρων µε σκελετό από οπλισµένο σκυρόδεµα και τοιχοποιία από τσιµεντόλιθους, έχει κατασκευαστεί το 2001 έτος και στο οποίο ηλεκτροδοτήθηκε, ενώ βρίσκεται στο δυτικό 7

8 πρανές του ποταµού Φαρσαλιώτη. Το αντλιοστάσιο αποτελείται από ένα αντλητικό συγκροτήµα µε στροβιλοφόρο αντλία παροχής 1100m 3 /h µε κινητήρα ισχύος 100Hp και µανοµετρικό ύψος 8 µέτρα. Η όλη µηχανολογική εγκατάσταση διαθέτει και τον ανάλογο ηλεκτρολογικό εξοπλισµό και πίνακα έλεγχου σε υδατοστεγές κυτίο πλησίον του αντλητικού συγκροτήµατος. Το νερό από την έξοδο του αντλιοστασίου σε απόσταση 90 µ. µερίζεται προς τρεις διαφορετικές κατευθύνσεις, ανατολικά και δυτικά σε παρακείµενη τάφρο του π. Φαρσαλιώτη και προς τα νότια και ανάντη της κοίτης του ρ. Βρένικος και ως το ύψος που καταλήγει ο υπόγειος αγωγός του Υ124. Από την παρακείµενη τάφρο του Φαρσαλιώτη ποταµού και προς τα βόρεια στο ύψος του αντλιοστασίου Υ153 το νερό µερίζεται και προς τα νοτιοδυτικά σε στραγγιστική τάφρο ώστε να εξυπηρετεί αγροτεµάχια που βρίσκονται νότια του οικισµού της Κυψέλης. Το αντλιοστάσιο Υ125 εξυπηρετεί συνολικά 3.199,719 στρ. καλλιεργειών. Το αντλιοστάσιο Υ129 στη θέση "Τριµήνια" διαθέτει κτιριακή υποδοµή διαστάσεων 3,7χ3,7 µέτρων µε σκελετό από οπλισµένο σκυρόδεµα και τοιχοποιία από τσιµεντόλιθους, έχει κατασκευαστεί το 2000 έτος και στο οποίο ηλεκτροδοτήθηκε, ενώ βρίσκεται στο ανατολικό πρανές του ποταµού Φαρσαλιώτη. Το αντλιοστάσιο αποτελείται από δύο αντλητικά συγκροτήµατα µε στροβιλοφόρο αντλία παροχής 1100m 3 /h µε κινητήρα ισχύος 100Hp για το καθένα και µανοµετρικό ύψος 8 µέτρα. Η όλη µηχανολογική εγκατάσταση διαθέτει και τον ανάλογο ηλεκτρολογικό εξοπλισµό και πίνακα έλεγχου σε υδατοστεγές κυτίο πλησίον του αντλητικού συγκροτήµατος. Το νερό από την έξοδο του αντλιοστασίου µέσω υποδάφιου µεταλλικού αγωγού Φ500 κινείται προς ανατολικά σε απόσταση 484 µέτρων όπου και πέφτει σε τάφρο. Επίσης σε µικρή απόσταση από το αντλιοστάσιο (90m) υπάρχει βάνα όπου ποσότητα νερού διοχετεύεται στην παρακείµενη τάφρο του ποταµού Φαρσαλιώτη. Στην επιµέρους ζώνη του Υ129 το νερό κινείται προς τα βόρεια µέσω τάφρων εξυπηρετώντας όλα τα αγροτεµάχια που βρίσκονται ανατολικά της κοίτης του ποταµού Φαρσαλιώτη. Το αντλιοστάσιο Υ129 εξυπηρετεί συνολικά 2.847,39 στρ. καλλιεργειών. Το αντλιοστάσιο Y153 στη θέση "Σµίξη" διαθέτει κτιριακή υποδοµή διαστάσεων 3,7χ3,7 µέτρων µε σκελετό από οπλισµένο σκυρόδεµα και τοιχοποιία από τσιµεντόλιθους, έχει κατασκευαστεί το 2013, έτος στο οποίο ηλεκτροδοτήθηκε, ενώ βρίσκεται στο δυτικό πρανές του ποταµού Φαρσαλιώτη. Το αντλιοστάσιο αποτελείται από ένα αντλητικό συγκροτήµα µε στροβιλοφόρο αντλία παροχής 1300m 3 /h µε κινητήρα ισχύος 120Hp και µανοµετρικό ύψος 8 µέτρα. Η όλη µηχανολογική εγκατάσταση διαθέτει και τον ανάλογο ηλεκτρολογικό εξοπλισµό και πίνακα έλεγχου σε υδατοστεγές κυτίο πλησίον του αντλητικού συγκροτήµατος. Από την έξοδο της αντλίας υπάρχει υπόγειος αγωγός Φ500 µήκους 1430 µέτρων που ολοκληρώθηκε πρόσφατα (2014). Από το τέρµα του αγωγού το νερό 8

9 διοχετεύεται σε τάφρους προς τα βορειοδυτικά εξυπηρετώντας τα παρακείµενα αγροτεµάχια. Το αντλιοστάσιο Υ153 εξυπηρετεί συνολικά 1.150,95 στρ. καλλιεργειών. Το σύνολο των αντλιοστασίων χωροθετούνται στη κοίτη του ποταµού Φαρσαλιώτη, χρησιµοποιούν όµως αποκλειστικά επιφανειακά ύδατα που προέρχονται από την Λίµνη Σµοκόβου µιας και ο ποταµός Φαρσαλιώτης είναι χειµµαρικής και περιοδικής ροής ενώ οι λίγες ποσότητες νερού της θερινής περιόδου καταναλώνονται στην περιοχή των Φαρσάλων. Το σύστηµα τροφοδοτείται από τα νερά της λίµνης Σµοκόβου µέσω της εκτόνωσης του συστήµατος των κλειστών αγωγών των ζωνών Σ3 και Σ4 του αρδευτικού δικτύου Σµοκόβου που καταλήγουν στην κοίτη του ρ. Μακρύρεµα (περιοδικής ροής πεδινό µικρό ρέµα που στο σύνολο του εντός της πεδινής ζώνης αποτελεί στραγγιστική τάφρο) και εν συνεχεία στην παλαιά κοίτη του Φαρσαλιώτη. Το νερό εν συνεχεία καταλήγει στην τεχνητή (νέα) κοίτη του Φαρσαλιώτη και αντλείται από τα εν λόγω αντλιοστάσια. Τα αντλιοστάσια δεν διαθέτουν υδρόµετρα για την µέτρηση της κατανάλωσης νερού, που όµως προβλέπεται να τοποθετηθούν στο προσεχές διάστηµα. Στις θέσεις των αντλιοστασίων δεν προβλέπεται να γίνουν κανενός είδους χωµατουργικές ή ανάλογες φύσεως εκσκαπτικές εργασίες παρά µόνο η τοποθέτηση υδροµέτρων για την έκδοση της αδείας χρήσης νερού που απαιτείται από την κείµενη νοµοθεσία. Εντός της κοίτης του ποταµού Φαρσαλιώτη (εντός της ζώνης άρδευσης) υπάρχουν δυο παλιά ανενεργά φράγµατα υπό την κοίτη. Ειδικότερα βορειοδυτικά του αντλιοστασίου Υ125 (Σταλός) και σε απόσταση 60 µέτρων υπάρχει παλιό πρόχειρο φράγµα αποτελούµενο από αδρανή υλικά (κοµµάτια µπετού από αποκαληθώσεις τεχνικών έργων) πλάτους 4 µέτρων το οποίο έχει πλέον καταστραφεί από πληµµυρικές παροχές του ποταµού κατά τη διάρκεια του χειµώνα. Η ροή του ποταµού στο εν λόγω σηµείο γίνεται ανεµπόδιστα χωρίς να δηµιουργείται ταµιευτήρας ανάντη αυτού ενώ δεν προβλέπεται η επιδιόρθωση αυτού ή οποιαδήποτε άλλη παρέµβαση στο εν λόγω σηµείο. Επίσης βόρεια του αντλιοστασίου Υ153 (Σµίξη) και σε απόσταση 320 µέτρων υπάρχει παλιό εγκαταλειµµένο θυρόφραγµα πλάτους 10 µέτρων αποτελούµενο από µεταλλικό σκελετό και πόρτες. Στην παρούσα κατάσταση το θυρόφραγµα έχει καταστραφεί πλήρως και παραµένει εντός της κοίτης µόνο ο µεταλλικός σκελετός αυτού ενώ οι πόρτες του δεν υφίστανται. Λόγω διαβρώσεων υπό την κοίτη το θυρόφραγµα καλύπτει µόνο µικρό τµήµα της κοίτης και η ροή του ποταµού γίνεται ανεµπόδιστα χωρίς την µεταβολή στάθµης ανάντη και κατάντη του θυροφράγµατος. Στο εν λόγω σηµείο του θυροφράγµατος δεν προβλέπεται η επιδιόρθωση αυτού ή οποιαδήποτε άλλη παρέµβαση. 9

10 3.1. Επιπτώσεις και µέτρα αντιµετώπισης κατά την κατασκευή του έργου Οι κατασκευές των αντλιοστασίων υλοποιήθηκαν κατά τα έτη 2000, 2001 και 2013 και η παρούσα ΜΠΕ αφορά την έκδοση περιβαλλοντικών όρων. Στο παρόν έργο δεν προβλέπονται κανενός είδους εργασίες παρά µόνο η τοποθέτηση υδροµέτρων Επιπτώσεις κατά τη λειτουργία του έργου και µέτρα αντιµετώπισης Η λειτουργία του έργου (4 αντλιοστάσια και συνοδοί υπόγειοι αγωγοί) δεν πρόκειται να δηµιουργήσει παρά ελάχιστες αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον της περιοχής. Η λειτουργία τους δεν πρόκειται να προκαλέσει υψηλά επίπεδα θορύβου ούτε αέριων ρύπων λόγω του ότι χρησιµοποιούνται ηλεκτροκινητήρες µε µηδαµινούς εκπεµπόµενους αέριους ρύπους, ενώ όσον αφορά το θόρυβο η αντλία και οι ηλεκτροκινητήρες δηµιουργούν χαµηλά επίπεδα θορύβου που περιορίζονται εντός του οικίσκου στέγασης του εξοπλισµού. 4. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ - ΕΚΤΑΣΗ - ΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΥΠΑΓΩΓΗ Τα αντλιοστάσια της ζώνης άρδευσης του αγροκτήµατος Κυψέλης χωροθετούνται κατά µήκος της κοίτης του ποταµού Φαρσαλιώτη ανατολικά του οικισµού της Κυψέλης της.ε. Άρνης του ήµου Σοφάδων Π.Ε. Καρδίτσας. Ειδικότερα το αντλιοστάσιο Υ124 βρίσκεται 3510 µέτρα νοτιοανατολικά του οικισµού, το αντλιοστάσιο Υ µέτρα ανατολικά - νοτιοανατολικά του οικισµού, το αντλιοστάσιο Υ µέτρα περίπου ανατολικά - νοτιοανατολικά του οικισµού και το αντλιοστάσιο Υ µέτρα ανατολικά - βορειοανατολικά του οικισµού. Η Τοπική Κοινότητα Κυψέλης βρίσκεται ανατολικά της Καρδίτσας σε απόσταση 27,5 χιλιοµέτρων και βορειοανατολικά της πόλης των Σοφάδων σε απόσταση 7,3 χιλιοµέτρων. Η πρόσβαση στα αντλιοστάσια γίνεται µέσω παραποτάµιων αγροτικών οδών από την τοπική ασφαλτοστρωµένη οδό Κυψέλης - Πασχαλίτσας. 10

11 ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ Χάρτης 1: Χάρτης προσανατολισµού κλίµακας 1: (Πηγή: Μελετητικό γραφείο Κων/νος Παλαιοχωρίτης) 11

12 5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 5.1. Φυσικό Περιβάλλον Η απογραφή των φυσικών και δασικών ενδιαιτηµάτων στην περιοχή µελέτης βασίζεται στην αναγνώριση των φυσικών και δασικών ενδιαιτηµάτων µετά από φωτοερµηνεία και επιβεβαίωση µε εργασίες πεδίου Μετεωρολογικά στοιχεία - βιοκλιµατικές συνθήκες Στην περιοχή λειτουργούσαν κατά το πρόσφατο παρελθόν δύο µετεωρολογικοί σταθµοί, ο Καπνικός Σταθµός Έρευνας Καρδίτσας και ο Μετεωρολογικός Υποσταθµός Παλαµά. Σε γενικές γραµµές το κλίµα χαρακτηρίζεται ως ηπειρωτικό. Ο χειµώνας είναι συνήθως βαρύς και υγρός µε φαινόµενα αυξηµένης υγρασίας και παγωνιάς κατά τις νυχτερινές ώρες, ενώ το καλοκαίρι είναι θερµό και ξηρό µε θερµοκρασίες που πολλές φορές ξεπερνούν τους 40 ο C. Η µέση ετήσια θερµοκρασία ανέρχεται σε 15,3 ο C. Θερµότερος µήνας είναι ο Ιούλιος (µέση θερµοκρασία 27,6 ο C, ανώτερη 40 ο C) και ψυχρότερος ο Ιανουάριος (µέση θερµοκρασία 3,4 ο C, κατώτερη 10 ο C). Επίσης, στη διάρκεια του χειµώνα έως νωρίς την άνοιξη σηµειώνονται χιονοπτώσεις. Το µέγιστο ύψος των βροχοπτώσεων εµφανίζεται κατά τους µήνες Οκτώβριο έως Μάρτιο (στους οποίους αντιστοιχεί το % του συνολικού ύψους βροχόπτωσης). Αντίθετα κατά τους µήνες Απρίλιο έως Σεπτέµβριο που είναι και η χρονική περίοδος σποράς, ανάπτυξης και συγκοµιδής του µεγαλύτερου τµήµατος των καλλιεργειών της περιοχής µελέτης, αντιστοιχεί µόνο το % του συνολικού ύψους βροχόπτωσης ενώ παράλληλα στο ίδιο χρονικό διάστηµα εµφανίζονται και οι υψηλότερες τιµές εξάτµισης. Οι µέγιστες βροχοπτώσεις σηµειώνονται τον Μάρτιο (163,3 mm). Ο µέσος όρος των βροχοπτώσεων είναι 582,4mm, ενώ οι ηµέρες βροχής ανά έτος ανέρχονται σε 48,4 (µέσος όρος των τελευταίων 19 ετών). Χιονοπτώσεις σηµειώνονται κυρίως από το Νοέµβριο µέχρι το Μάρτιο. Ολικοί παγετοί παρατηρούνται στην πεδινή περιοχή τους χειµερινούς µήνες ή νωρίς την άνοιξη, χωρίς όµως να προκαλούν ζηµιές στις αροτραίες καλλιέργειες της αρδευόµενης περιοχής. Οι χαλαζοπτώσεις αποτελούν συχνό φαινόµενο, ιδιαίτερα αργά την άνοιξη και το καλοκαίρι. 12

13 Μ.Ο ύψους βροχόπτωσης - Εξάτµισης στην Περιοχή Μελέτης κατά την τελευταία 25 ετία ( Καπνικός Σταθµός) mm νερού Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Ο Ν Μήνες Ύψος Βροχόπτωσης σε mm νερού Ύψος Εξάτµισης σε mm νερού ιάγραµµα 1: Βροχόπτωση εξάτµιση Καπνικού σταθµού (Πηγή: Καπνικός σταθµός Καρδίτσας) Μορφολογία - Έδαφος - Γεωλογία Σεισµικότητα Γεωµορφολογία Ο ήµος Σοφάδων βρίσκεται στο ανατολικό τµήµα της Θεσσαλικής πεδιάδας και ειδικότερα της Περιφερειακής Ενότητας Καρδίτσας. Βορειοανατολικά και ανατολικά της περιοχής του δήµου δηµιουργείται µία επιµήκης ράχη του Φιλλύιου όρους (533 µ), ενώ στα νοτιοανατολικά εκτείνεται η ηµιορεινή ζώνη Φαρσάλων. Στα νότια του ήµου Σοφάδων το ανάγλυφο µεταπίπτει σε ηµιορεινό ορεινό από την νοητή ευθεία Κέδρος - Ανάβρα Λεοντάρι και νοτιότερα µε υψόµετρα που φτάνουν έως και 1650 µέτρα στα όρια µεταξύ Π.Ε. Καρδίτσας (.Ε. Μενελαίδας) και Ευρυτανίας (Βουλγάρα 1653µ.) µε το ανάγλυφο να µεταπίπτει σε αµιγώς ορεινό. Το Φυλλήιο όρος αποτελεί λοφώδη υπολειµµατική έξαρση (Hum) µέσα στη Θεσσαλική πεδιάδα όπως και ο λόφος του Πύργου Κιερίου αποτελούµενα από Κρητιδικούς ασβεστολίθους της Υποπελαγονικής γεωτεκτονικής ζώνης και σηµαντική υδροφορία. Η περιβάλλουσα των αντλιοστασίων περιοχή, όπως φαίνεται στον τοπογραφικό χάρτη κλίµακας 1: (χάρτης 2), χαρακτηρίζεται από γεωµορφολογική οµοιοµορφία η οποία συνίσταται από µια ενιαία επίπεδη έκταση που είναι τµήµα της λεκάνης απορροής του ποταµού Πηνειού (υπολεκάνη Φαρσαλιώτη). Λόγω του ότι όλη η έκταση που καταλαµβάνει η περιοχή των αντλιοστασίων περιλαµβάνει αποκλειστικά πεδινές εκτάσεις, οι κλίσεις που συναντούµε στην περιοχή (της τάξης 0,3% - 0,5%) είναι πολύ µικρές. 13

14 «Μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων αρδευτικών αντλιοστασίων ήµου Σοφάδων» Χάρτης 2: Χάρτης περιοχής µελέτης κλίµακας 1: (πηγή: ΓΥΣ φύλλο Σοφάδες) 14

15 Γεωλογία Η ευρύτερη περιοχή µελέτης ανήκει στην υποπελαγονική - υπερπινδική ζώνη και πλευρική µετάβαση προς τη ζώνη της Πίνδου. Τα στοιχεία για την γεωλογική δοµή της ευρύτερης και της στενής περιοχής του έργου προέρχονται στην παρούσα τεχνική έκθεση από την χαρτογράφηση σε κλίµακα 1: του γεωλογικού χάρτη «Φύλλο Σοφάδες» έκδοση του Ι.Γ.Μ.Ε. Η υτική λεκάνη της Θεσσαλίας είναι η αρχαιότερη από την ανατολική και αυτή στην οποία το υπόβαθρο συναντάται σε µεγαλύτερο βάθος. Το πάχος της προσχωµατικής ακολουθίας είναι πολύ µεταβλητό, διότι το υπόβαθρο είναι ρηγµατωµένο και κάποια από τα ρήγµατα παρουσιάζουν µεγάλα άλµατα. Η λεκάνη αυτή έχει σχηµατισθεί κατά το Τριτογενές, και πιθανόν ακόµη και σήµερα να τελεί υπό καθίζηση. Κάποιοι συγγραφείς θεωρούν ότι αποτελεί την "Μεσοελληνικήν αύλακα" του BRUNN, πτυχωµένη κατά τον διαµήκη άξονα της (από Β προς ΝΑ) και επηρεάζεται από διαµήκη και εγκάρσια ρήγµατα. Από ανατολικά προς δυτικά, διακρίνονται οι ενότητες: Η «υποπελαγονική» σειρά απαντάται στα νοτιοδυτικά κράσπεδα της λεκάνης της δυτικής Θεσσαλίας. Χαρακτηριστική είναι η παρουσία της σχιστοκερατολιθικής διάπλασης (Ιουρασικό) µε οφιόλιθους και επάνω τους ασύµφωνα άνω Κρητιδικοί ασβεστόλιθοι. «Υπερπινδική υποζώνη» που αποτελεί την µετάβαση των Εξωτερικών στις Εσωτερικές ζώνες και βρίσκεται στις ανατολικές παρυφές της ζώνης της Πίνδου. Μόλασσα της «Μεσοελληνικής» αύλακας. Οι τριτογενείς µολασσικές αποθέσεις αποτελούν µια ασυνεχή σειρά που ξεκινά στο µέσο ανώτερο Ηώκαινο και ολοκληρώνεται το Βουρδιγάλιο. ιακόπτεται λόγω των τεκτονικών επεισοδίων. Στο δυτικό τµήµα της Θεσσαλικής Πεδιάδας αναπτύσσονται µολασσικά ιζήµατα. Το αλπικό υπόβαθρο της ευρύτερης περιοχής µελέτης ανήκει στην Πελαγονική ενότητα και ανατολικά στην περιοχή µελέτης εµφανίζονται οι κρητιδηκοί ασβεστόλιθοι (Φηλλύιο όρος). Ασύµφωνα στο σύστηµα τοποθετούνται τα πρόσφατα µεταλπικά ιζήµατα του Νεογενούς και Τεταρτογενούς, τα οποία έχουν µεγάλη έκταση και καλύπτουν σηµαντικό τµήµα της ευρύτερης µελέτης περιοχής. Οι γεωλογικοί σχηµατισµοί, που χαρτογραφήθηκαν στην ευρύτερη περιοχή µελέτης συνοπτικά είναι οι παρακάτω από τους αρχαιότερους προς τους νεότερους: Κρητιδικό. Ασβεστόλιθοι(ks) λεπτοπλακώδεις, έως παχυστρωµατώδεις σε εναλλαγές µε µαργαϊκούς ασβεστόλιθους που αποτελούν το κυρίως σώµα του Φυλλήιου όρους. Νεογενές. 15

16 Κροκαλοπαγή (mo): Πολύµικτα ηµισυνεκτικά κροκαλοπαγή, που συνίστανται από κροκάλες και λίθους σύστασης κυρίως γνευσιακής. Θεωρείται ότι τα κροκαλοπαγή αυτά αποτελούν υπολείµµατα των µολασσικών ιζηµάτων της Μεσοελληνικής Αύλακας. Τεταρτογενές. Αργιλικά κορήµατα (SF): Αργιλικής έως αργιλοαµµώδους σύστασης κορηµατικά υλικά, που προέρχονται από την αποσάθρωση των σχηµατισµών των γύρω ορεινών λοφωδών περιοχών. Κώνοι κορηµάτων (CS): Αργιλικής σύστασης κώνοι κορηµάτων µε εναλλαγές στρώσεων αργίλων µε διάσπαρτα χαλίκια και λατύπες (περιοχές Ανάβρας, Κέδρου, Λεονταρίου) Αποθέσεις κοίτης (RD): Πρόκειται για ασύνδετα υλικά, αργιλικής κυρίως σύστασης, τα οποία καλύπτουν τις κοίτες των ρεµάτων και ποταµών της περιοχής. Το πάχος τους εκτιµάται ότι είναι µικρό. Αλλουβιακές προσχώσεις (ALο, ALc): Προσχώσεις πεδιάδας, οι οποίες αποτελούν υλικά πλήρωσης λεκανών. Έχουν σύσταση αργιλική έως αργιλοαµµώδη (ALc). Κατά περιοχές τα εδάφη επιφανειακά έχουν µαύρο χρώµα λόγω της περιεκτικότητας τους σε οργανικά (ALo). Οι σχηµατισµοί αυτοί επικρατούν στην στενή περιοχή µελέτης. Αλλουβιακό ριπίδιο (AF): Ποταµοχειµάριες αποθέσεις µε αργιλική έως αργιλοαµµώδη σύσταση µε διάσπαρτα χαλίκια και κροκάλες. Οι σχηµατισµοί αυτοί επικρατούν στις περιοχές µε ήπιο ανάγλυφο. Πλειστοκαινικές ποτάµιες αποθέσεις (PT): Πρόκειται για αποθέσεις ποτάµιας αναβαθµίδας µε επικράτηση των άµµων και αµµοκροκαλών µε µαργαϊκές παρεµβολές. Η σύστασή τους ποικίλει από θέση σε θέση. 16

17 Χάρτης 3: Γεωλογικός χάρτης ευρύτερης περιοχής κλίµακας 1: Πηγή ΙΓΜΕ / Φύλλο Σοφάδες 17

18 Εδαφολογικά στοιχεία Σύµφωνα µε τις έρευνες που πραγµατοποιήθηκαν στα πλαίσια της «Εδαφολογικής Μελέτης Περιοχής Τµήµατος Γ Ζώνης Θεσσαλιώτιδος» της ιεύθυνσης Εγγείων Βελτιώσεων του Ν. Καρδίτσας (1975), προσδιορίστηκαν στην περιοχή τρεις τύποι εδαφοσειρών, ήτοι: α) εδαφοσειρά αλλουβιακών εδαφών µε υπέδαφος βαρείας έως µέσης βαρείας σύστασης αποτελούµενη από αµµώδεις και αµµοαργιλώδεις πηλούς που είναι βραδέως έως λίαν βραδέως διαπερατοί. β) εδαφοσειρά αλλουβιακών εδαφών µε υπέδαφος µέσης σύστασης, αποτελούµενη από αµµώδεις και ιλυώδεις πηλούς και πηλούς που είναι µέτρια διαπερατοί. γ) εδαφοσειρά κολλουβιακών εδαφών µε υπέδαφος βαρείας έως µέσης σύστασης, αποτελούµενη από αργίλους, αµµώδεις αργίλους, αργιλώδεις και αµµοαργιλώδεις πηλούς και πηλούς που είναι βραδέως έως µέτρια διαπερατοί. Η βαρεία έως µέση σύσταση των εδαφών, σε συνδυασµό µε τη βραδεία διαπερατότητα και την ύπαρξη στρώµατος µάργας σε µικρό βάθος (0,5-1,5 µ.) δεν συνεπάγονται ευµενείς συνθήκες στράγγισης µε αποτέλεσµα την πρόσκαιρη κατάκλιση. Το σύνολο των εδαφών είναι επίπεδο µε ελαφρές κλίσεις και παρουσιάζουν έλλειψη ασβεστίου ενώ τα επίπεδα οργανικής ουσίας είναι χαµηλά. Η αντίδραση των εδαφών αυτών είναι ελαφρά όξινη έως ισχυρά αλκαλική. Έχουν επίσης εντοπιστεί, σε σχετικά περιορισµένο βαθµό, παθογενή εδάφη (αλατούχα και στους βαθύτερους ορίζοντες αλκαλιωµένα εδάφη). Γενικά, η δοµή των εδαφών δεν θεωρείται ως ικανοποιητική. Τα περισσότερα πάντως εδάφη θεωρούνται κατάλληλα για µεγάλο αριθµό καλλιεργειών µε άρδευση κατά την ξηρή περίοδο. Τεκτονική Σύµφωνα µε δεδοµένα αεροµαγνητικών και γεωηλεκτρικών µετρήσεων φαίνεται ότι η ευρύτερη περιοχή του έργου είναι ένα σύνθετο νεοτεκτονικό βύθισµα που οριοθετείται αλλά και διασχίζεται από µεγάλες ρηξιγενείς ζώνες µε σεισµική δράση από τους ιστορικούς χρόνους. Το "αντίκλινο" Τιτάνου Χαλκοδονίου διαχωρίζει τη δυτική Θεσσαλία από τη λεκάνη της Λάρισας. Βόρεια του Πηνειού, σχηµατίζεται ένα αντίκλινο µε διεύθυνση ΒΒ -ΝΝΑ. Ο πυρήνας του αποτελείται από γνεύσιο (Ζάρκος Φαρκαδών), ενώ οι δύο πτέρυγές του από µάρµαρα (Βούλα στα δυτικά, Ζάρκος Τύρναβος στα ανατολικά). Νότια του Πηνειού, οι τεκτονικές γραµµές κάµπτονται προς ανατολάς, µε γενική διεύθυνση από Α- ως ΑΝΑ- Β. Η στροφή των τεκτονικών γραµµών 18

19 πρέπει να οφείλεται στην επίδραση διαφορετικών διευθύνσεων πτυχωσιγενών τάσεων και στην ύπαρξη µεγάλης εγκάρσιας διάρρηξης. Νότια του Τιτανίου, γεωφυσική έρευνα διαπίστωσε την ύπαρξη µεγάλης διάρρηξης µε αρχική διεύθυνση Α-, που κάµπτεται προς Β στο ύψος του Παλαµά. Οι διαρρήξεις καλύπτονται από ιζήµατα του πλειοτεταρτογενούς και είναι πιθανόν οι αιτίες δηµιουργίας της τάφρου Τρικάλων Καρδίτσας. Οι κύριες τεκτονικές γραµµές είναι οι διαρρήξεις ΑΝΑ- Β στο ύψος Φαναρίου - Αγναντερού και Ματαράγκας Φυλλύιου όρους. Τα κύρια εγκάρσια ρήγµατα διαχωρίζουν τη δυτική Θεσσαλία σε τρεις περιοχές: Το βόρειο τµήµα (περιοχή Τρικάλων), το κεντρικό τµήµα, που διαχωρίζεται σε δύο από το ρήγµα Καρδίτσας Τιτάνου (Σηµαντικό στοιχείο, στο τµήµα αυτό, αποτελεί η ανύψωση του υποβάθρου λίγα µέτρα κάτω από την επιφάνεια στην περιοχή του Παλαµά), το ΝΑ τµήµα, που οριοθετεί το ρήγµα Ματαράγκας και αποτελεί µια µεγάλη τάφρο βάθους 600 µ. Στοιχεία σεισµικότητας Σύµφωνα µε τον ισχύοντα από 01/01/2004, αναθεωρηµένο Χάρτη Ζωνών Σεισµικής Επικινδυνότητας του Ο.Α.Σ.Π., που συνοδεύει τον Αντισεισµικό Κανονισµό της χώρας (Ε.Α.Κ. 2003), η ευρύτερη περιοχή µελέτης εντάσσεται από πλευράς σεισµικότητας στην Ζώνη ΙΙ σεισµικής επικινδυνότητας. Σύµφωνα µε τον ισχύοντα Χάρτη Σεισµικής Επικινδυνότητας (Χάρτης 4) η τιµή της ενεργής εδαφικής επιτάχυνσης σχεδιασµού α για τη ζώνη IΙ είναι α=0,24 g (όπου g η επιτάχυνση της βαρύτητας). ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ Χάρτης 4: Χάρτης ζωνών σεισµικής επικινδυνότητας του ελληνικού χώρου κατά ΕΑΚ-2003 κλ. 1: (Πηγή: 19

20 Στον Πίνακα 2 που ακολουθεί σηµειώνονται οι σηµαντικότεροι σεισµοί, τα επίκεντρα των οποίων εντοπίζονται στην ευρύτερη περιοχή µελέτης. Τα στοιχεία προέρχονται από βιβλιογραφικά δεδοµένα (Παπαζάχος, 1989, Comninakis et all, 1982), όπου καταγράφονται όλα τα σεισµικά επίκεντρα του ελληνικού χώρου που έχουν δώσει ισχυρούς σεισµούς µεγέθους µεγαλύτερους από 6 βαθµούς της κλίµακας Richter κατά τους ιστορικούς χρόνους. ΣΕΙΣΜΙΚΟ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ ΕΙ ΟΣ ΜΕΓΕΘΟΣ ΜΕΓΙΣΤΗ ΕΝΤΑΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗ Α/Α ΗΜ/ΝΙΑ φ (ο) λ (ο) ΣΕΙΣΜΟΥ (RICHTER) (MERCALLI) ΜΕΓ. ΕΝΤΑΣΗΣ ,4 22, ΦΕΒ , ΜΑΡ ,4 22,1 4 ΑΥΓ ,6 22, ,6 22,5 6 9 ΝΟΕ ,7 22, ΑΥΓ ,6 22,5 8 1 ΜΑΡ ,6 22,5 ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟΣ h<60km ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟΣ h<60km ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟΣ h<60km ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟΣ h<60km ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟΣ h<60km ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟΣ h<60km ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟΣ h<60km ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟΣ h<60km 7 X ΦΑΡΣΑΛΑ 6,2 VII ΜΕΤΕΩΡΑ 6,1 VII ΜΕΤΕΩΡΑ 6,2 VIII ΛΑΡΙΣΑ 6 VIII ΛΑΡΙΣΑ 6,3 VIII ΕΛΑΣΣΟΝΑ 6,3 VIII ΛΑΡΙΣΑ 6,3 VIII ΛΑΡΙΣΑ 9 30 ΑΠΡ ,3 22,2 ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟΣ h<60km 7 IX+ ΚΑΡ ΙΤΣΑ (ΣΟΦΑ ΕΣ) Πιν. 2: Ισχυροί Ιστορικοί Σεισµοί Ισχυροί Ιστορικοί Σεισµοί (πηγή: Παπαζάχος 2005) Υδρογεωλογία και υδατικό δυναµικό περιοχής µελέτης - Υδάτινοι πόροι Υδρολιθολογία Η υδρολογική συµπεριφορά των διαφόρων γεωλογικών σχηµατισµών και πετρωµάτων είναι συνάρτηση της λιθολογικής τους σύστασης, της κοκκοµετρίας (εφόσον πρόκειται για κοκκώδεις σχηµατισµούς), του βαθµού διαγένεσης και του τεκτονισµού που έχουν υποστεί (στην περίπτωση των συµπαγών πετρωµάτων). Οι γεωλογικοί σχηµατισµοί που δοµούν την περιοχή µελέτης περιλαµβάνουν Αλλουβιακές Τεταρτογενείς αποθέσεις και περιλαµβάνουν διάφορους τύπους χαλαρών υλικών µε διαφορετική υδρογεωλογική συµπεριφορά. Οι άργιλοι συµπεριφέρονται πρακτικά ως στεγανοί σχηµατισµοί, 20

21 ενώ αντίθετα οι άµµοι χάλικες κροκάλες παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την συγκέντρωση υπόγειας υδροφορίας λόγω του αυξηµένου ενεργού πορώδους τους. Γενικά η πιεζοµετρία των αποθέσεων αυτών αναµένεται υψηλή, πλην της περιπτώσεως υπερεντατικών αντλήσεων που έχουν ως αποτέλεσµα τον έντονο υποβιβασµό της υπόγειας στάθµης. Η ταξινόµηση των γεωλογικών σχηµατισµών ως προς την κατηγορία του συντελεστή υδροπερατότητας k γίνεται µε βάση την ταξινόµηση κατά Terzaghi and Peck (1967) που παρουσιάζεται στον Πίνακα 3. Πίν.3: Κατηγορίες Συντελεστή Υδροπερατότητας κατά Terzaghi and Peck (1967). Υδρογεωλογία - Σύστηµα πεδιάδας νοτιοδυτικής Θεσσαλίας (GR ) Η πεδιάδα της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας µε το αντίστοιχο υδροφόρο σύστηµα καταλαµβάνει µε έκταση που ανέρχεται σε Km 2. Η πεδινή αυτή περιοχή, η οποία αποτελείται από µεγάλο πάχος ιζηµάτων εκτείνεται στους νοµούς Καρδίτσας και Λάρισας και Φθιώτιδας. Στη λεκάνη της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας παρατηρείται πλούσιο υδρογραφικό δίκτυο από παραπόταµους του Πηνειού, ο οποίος συνεχίζει την πορεία του, µέσα από τα στενά Ζάρκου - Ίταµου, στην πεδιάδα της Ανατ. Θεσσαλίας και στο τέλος της διαδροµής του µέσω των στενών των Τεµπών κατευθύνεται προς τις εκβολές του ( έλτα ποταµού Πηνειού- περιοχή Μεσσάγγαλα) και εκβάλλει στο Αιγαίο πέλαγος. Η λεκάνη της δυτικής Θεσσαλίας σχηµατίσθηκε από ένα τεκτονικό βύθισµα το οποίο καλύφθηκε από ιζήµατα Νεογενούς και Τεταρτογενούς ηλικίας. Οι νεογενείς σχηµατισµοί αποτελούνται από ιζήµατα κυρίως λιµνοθαλάσσια ή αβαθούς θάλασσας πλειοκαινικής - µειοκαινικής ηλικίας. Πρόκειται για εναλλαγές ή αµιγείς ορίζοντες από µάργες, αργίλους, κροκαλοπαγή, ψαµµίτες, άµµους µαργαϊκών και τραβερτινοειδών ασβεστολίθων. Το µέγιστο πάχος που µπορούν να έχουν είναι λίγες εκατοντάδες µέτρα. Οι τεταρτογενείς σχηµατισµοί αποτελούνται από αλλουβιακές αποθέσεις, πλευρικά κορήµατα και κώνους κορηµάτων και ποταµοχειµάρριες θαλάσσιες αναβαθµίδες. 21

22 Οι επικρατούντες λιθολογικοί τύποι είναι άµµοι, αµµούχες άργιλοι, ιλυώδεις άµµοι, πηλοί, χαλίκια, ψηφίδες, συνεκτικοί ψαµµίτες, λατύπες και κροκάλες. Υπόβαθρο των τεταρτογενών και νεογενών σχηµατισµών αποτελούν οι µολασσικές αποθέσεις. Στο Υδατικό ιαµέρισµα Θεσσαλίας (GR08) αναγνωρίζονται πολλές τεκτονικές φάσεις και περιλαµβάνονται πολλοί τύποι δοµών. Η διάταξη των πεδιάδων της Θεσσαλίας είναι Β -ΝΑ και είναι αποτέλεσµα των διευθύνσεων κύριων ρηγµάτων. Οι ιευθύνσεις των κύριων αξόνων των πτυχώσεων είναι ΒΒ -ΝΝΑ ενώ στην περιοχή νότια του ποταµού Πηνειού οι άξονες αυτοί στρέφονται σε Α- εξαιτίας διαρρήξεων που έχουν διεύθυνση παράλληλη µε το ρου του ποταµού. ύο µεγάλες εγκάρσιες διαταραχές το ρήγµα της Ματαράγκας και το ρήγµα Αγναντερού χωρίζουν την πεδιάδα σε τρία τµήµατα. Στο βόρειο τµήµα η περιοχή Τρικάλων είναι εκτός των ορίων του υπόγειου υδατικού συστήµατος GR Το υδροφόρο σύστηµα της Νοτιοδυτικής Θεσσαλίας αναπτύσσεται στα δύο νότια τεκτονικά τµήµατα. Το κεντρικό τµήµα της λεκάνης χωρίζεται από το εγκάρσιο ρήγµα της Καρδίτσας µε διεύθυνση ΒΑ προς τον ορεινό όγκο του Τιτάνου. Στην τεκτονική ενότητα του αντικλίνου Γοργοβιτών Ματαράγκας, ο κρητιδικός ασβεστόλιθος εµφανίζεται επιφανειακά, ενώ προς τα ΝΑ το ρήγµα της Ματαράγκας διακόπτει απότοµα την προαναφερθείσα έξαρση. Στο ΝΑ τµήµα µεταξύ ρήγµατος Ματαράγκας και περιφερειακής ζώνης οµοκού-φαρσάλων υπάρχει εξαιρετικά πολύπλοκη γεωµετρία υποβάθρου. Οι γεωφυσικές έρευνες που πραγµατοποίησε η SOGREAH (1974) διαπιστώνουν την ύπαρξη µεγάλης τάφρου νοτιοδυτικά του ασβεστολιθικού όγκου του Φυλλήιου. Το ανθρακικό υπόβαθρο στην περιοχή αυτή εντοπίζεται σε βάθος 600µ ενώ λίγο δυτικότερα ο κρητιδικός ασβεστόλιθος εµφανίζεται στην επιφάνεια σχηµατίζοντας το λόφο του Χτουρίου. Τα αποτελέσµατα αυτά επιβεβαιώθηκαν και από γεωτρήσεις. Στη πεδιάδα της Νοτιοδυτικής Θεσσαλίας αναπτύσσονται πλούσιες υδροφορίες µε δυσκολίες όµως στην τροφοδοσία του. Αυτό οφείλεται αφενός στην τροφοδοσία των υπόγειων υδροφορέων από τη διήθηση επιφανειακού νερού από τους ποταµούς που εκβάλλουν σ αυτή, στην περίµετρο της πεδινής έκτασης δια µέσου των κώνων των αδροµερών προσχώσεων που έχουν σχηµατίσει και στη συνέχεια την ανάπτυξη επάλληλων οριζόντων αδροµερών και λεπτόκοκκων ιζηµάτων. Μεγάλο τµήµα των διηθήσεων αυτών επανέρχεται στην επιφάνεια µέσω µεγάλων αλλουβιακών πηγών στα βόρεια ως όρια του υδροφόρου συστήµατος και µικρό µόνο τµήµα αυτών κινείται νοτιότερα για την τροφοδοσία του συστήµατος. Το υπόλοιπο της νοτιοδυτικής πεδιάδας, µε πολλούς επάλληλους υπό πίεση υδροφορείς, που τροφοδοτούνται κυρίως από τους κώνους των παραποτάµων του Πηνειού µε βραδύτατο ρυθµό, πράγµα που δυσχεραίνει την επαναπλήρωση των ποσοτήτων νερού που αντλούνται. Το σύστηµα µπορεί να διαχωρισθεί σε δύο επιµέρους αλληλοσυνδεόµενες λεκάνες υπολεκάνες: υπολεκάνη Καρδίτσας-Σοφάδων 22

23 υπολεκάνη Ζαїµίου-Φαρσάλων Στο υπόγειο υδατικό σύστηµα της περιοχής µελέτης αναπτύσσεται ουσιαστικώς µόνο ο κώνος Σοφαδίτη, στον οµώνυµο ποταµό, µε υψηλού δυναµικού φρεάτιο υδροφορέα, που µεταπίπτει σε υπό πίεση και τροφοδοτείται από τις διηθήσεις του ποταµού. Παλιότερα στην περίµετρο του εµφανιζόταν κάποιες αλλουβιακές πηγές. Η υπολεκάνη Καρδίτσας - Σοφάδων, µε έκταση περί τα 720 km 2, περιλαµβάνει το τµήµα νότια της γραµµής Φαναρίου, Ριζοβουνίου, Κεραµιδίου και στο βόρειο τµήµα του υδροσυστήµατος. Οι πλεον ενδιαφέρουσες υδρογεωλογικά ζώνες είναι αυτές της Μεταµόρφωσης, Προδρόµου, Παλαµά, Ματαράγκας, Σοφάδων και Άνω Ορφανών που αναπτύσσονται σε εναλλαγές λεπτόκοκκων ενστρώσεων µε µικρότερη παρουσία αδρόκκων υλικών. Η µέση ετήσια τροφοδοσία του συστήµατος υπολογίζεται σε 140x10 6 m 3 ενώ οι συνολικές µέσες ετήσιες απολήψεις από τον υδροφορέα υπολογίζονται σε 147x10 6 m 3 καθιστώντας την υδρογεωλογική λεκάνη ως προς το υδατικό της ισοζύγιο ελλειµατική. Επιφανειακοί Υδάτινοι πόροι - Υδροληψίες περιοχής µελέτης Η περιοχή του ήµου Σοφάδων διασχίζεται από δύο κύριους παραποτάµους του Πηνειού ποταµού τον Ονόχωνο (Σοφαδίτης) και τον Φαρσαλιώτη καθώς και από διάφορους χειµάρρους εκ των οποίων οι κυριότεροι είναι ο Ξεριάς, ο Ρογόζινος, ο Βρένικος, Ο Λέιψιµος και το Μακρύρεµα. Το υδρογραφικό δίκτυο της περιοχής είναι πυκνό και αποτελείται κυρίως από αποστραγγιστικά κανάλια των αγρών που κατασκευάστηκαν από την ιεύθυνση Εγγείων Βελτιώσεων και τα οποία τοποθετούνται κάθετα και παράλληλα προς τους κύριους ποταµούς της περιοχής οι οποίοι εµφανίζουν µορφές µαιάνδρων και στους οποίους έχουν κατασκευαστεί αναχώµατα για την αποφυγή πληµµύρων κατά τους χειµερινούς µήνες. Οι κύριοι υδατικοί πόροι της περιοχής προέρχονται από τα επιφανειακά ύδατα της περιοχής (ποτάµια) καθώς και από τις γεωτρήσεις που υπάρχουν στην περιοχή των οποίων ο αριθµός είναι άγνωστος (κατασκευή πολλών παράνοµων). Επίσης κατά τους καλοκαιρινούς µήνες, για την κάλυψη των αρδευτικών αναγκών, ένα τµήµα της περιοχής του ήµου Σοφάδων δέχεται νερά από τις λίµνες Νικ. Πλαστήρα και Σµοκόβου µέσω του ποταµού Καλέντζη, Λείψιµου και Ονόχωνου (Σοφαδίτη). Η κύρια χρήση των υδάτων είναι για γεωργία και δευτερευόντως για βιοµηχανίες, βιοτεχνίες και οικιακή χρήση. Η τάση αύξησης κάθε χρόνο των αρδευόµενων εκτάσεων συνετέλεσε στην άντληση όλο και περισσότερων ποσοτήτων νερού από τα υπόγεια υδροφόρα στρώµατα µε αποτέλεσµα την πτώση της στάθµης του υδροφορέα της περιοχής ενώ σήµερα καταβάλλεται προσπάθεια για την εξυπηρέτηση µεγαλυτέρων εκτάσεων από επιφανειακά νερά (κυρίως των δυο 23

24 προαναφερόµενων λιµνών) ώστε να επιτευχθεί σταδιακά η ανάσχεση των δυσµενών επιπτώσεων των αντλήσεων στα στις υπόγειες υδροφορίες της περιοχής. Η περιοχή µελέτης ανήκει στο υδατικό διαµέρισµα της Θεσσαλίας (GR08) και στη λεκάνη του ποταµού Πηνειού (GR16). Η κύρια υδρολογική λεκάνη του Υδατικού ιαµερίσµατος Θεσσαλίας είναι η λεκάνη του Πηνειού, µε έκταση περίπου km 2. Κυριότεροι παραπόταµοι του Πηνειού είναι προς τα νότια ο Ενιπέας, ο Φαρσαλιώτης (GR0816R N - λεκάνη Π1 κατάντη συµβολής µε Μακρύρεµα), ο Σοφαδίτης και ο Καλέντζης προς τα δυτικά-νοτιοδυτικά ο Πάµισος, και ο Πορταϊκός, και στο βόρειο µέρος ο Ληθαίος, ο Νεοχωρίτης και ο Τιταρήσιος. Το στενό τµήµα της περιοχής µελέτης ανήκει στην κατάντη λεκάνη του Φαρσαλιώτη ποταµού (GR0816R N) από την συµβολή µε το Μακρύρεµα και βορειότερα (προς τα κατάντη). Το υδρογραφικό δίκτυο της περιοχής είναι πυκνό και αποτελείται κυρίως από αποστραγγιστικά κανάλια των αγρών που κατασκευάστηκαν από την ιεύθυνση Εγγείων Βελτιώσεων και τα οποία τοποθετούνται κάθετα και παράλληλα προς τους κύριους ποταµούς της περιοχής. Τα ποτάµια αυτά εµφανίζουν µορφές µαιάνδρων και έχουν κατασκευαστεί σε αυτά αναχώµατα για την αποφυγή πληµµυρών κατά τους χειµερινούς µήνες ενώ στους περισσότερους ποταµούς της περιοχής υπάρχει τροποποίηση της κοίτης µε την κατασκευή νέων εγκιβωτισµένων ευθυγραµµισµένων κοιτών για την αποφυγή πληµµυρικών φαινοµένων. Ο ποταµός Σοφαδίτης (ή Ονόχωνος) πηγάζει από τα ορεινά του νοµού Καρδίτσας (διοικητικά όρια της.ε. Μενελαϊδας) και αφού ολοκληρώσει το ορεινό τµήµα της διαδροµής του, εισέρχεται στην πεδινή ζώνη οπότε, σηµαντικό τµήµα του διασχίζει τα πεδινά του νοµού Καρδίτσας και απλώνεται στα διοικητικά όρια των.ε. Μενελαϊδας, Σοφάδων, Παλαµά, Άρνης και στη συνέχεια καταλήγει στον ποταµό Ενιπέα, παραπόταµο του Πηνειού. O Σοφαδίτης, είναι ένας από τους πολυάριθµους παραποτάµους του Πηνειού και αποτελεί έναν από τους πλέον κεντρικούς συλλεκτήρες των νερών της περιοχής Θεσσαλίας. Το σύστηµα των αντλιοστασίων της ζώνης άρδευσης βρίσκεται στην κοίτη του ποταµού Φαρσαλιώτη κατάντη µε την συµβολή µε το Μακρύρεµµα απ' όπου γίνεται και η τροφοδοσία σε αρδευτικό νερό µέσω των στραγγισµάτων και εκτόνωσης του αρδευτικού συστήµατος της λίµνης Σµοκόβου και ιδιαίτερα των ζωνών Σ3 και Σ4. Ο ποταµός Φαρσαλιώτης ξεκινά από τις βόρειες απολήξεις της Όρθρυος και µε πορεία προς τα βορειοδυτικά (δυτικά των Φαρσάλων) κινείται εντός της θεσσαλικής πεδιάδας. Στα νότια του οικισµού της Κυψέλης συµβάλει το Μακρύρρεµα, µικρό πεδινό ρέµα περιοδικής ροής, και εν συνεχεία µε πορεία βορειοδυτική συµβάλει στον Σοφαδίτη ποταµό στα βόρεια του οικισµού του 24

25 Ερµητσίου. Σύµφωνα µε το διαχειριστικό σχέδιο υδάτων της Θεσσαλίας (ΛΑΠ Πηνειού) Φαρσαλιώτης έχει τα κάτωθι χαρακτηριστικά: ο Πίν.4: Χαρακτηριστικά λεκάνης ποταµού Φαρσαλιώτη. 25

26 Όσον αφορά το Μακρύρεµµα που αποτελεί και τον κύριο τροφοδότη σε νερό για τη λειτουργία των αντλιοστασίων µέσω του αρδευτικού της λίµνης Σµοκόβου πρόκειται κυρίως για πεδινό ρέµα περιοδικής ροής που ξεκινά από τα κατάντη της λεκάνης απορροής της λίµνης Σµοκόβου, ρέει ανάµεσα στους οικισµούς Ανάβρας και Αχλαδιάς και κινούµενο προς το βορειοανατολικά εντός εγκιβωτισµένης ευθυγραµµισµένης κοίτης συµβάλει στον ποταµό Φαρσαλιώτη (χαρακτηρίζεται ως αποστραγγιστική τάφρος Τ9.6 χωρίς οικολογική παροχή). Η παροχή του ρέµατος χαρακτηρίζεται ως χειµµαρική µε ροή µόνο µετά από επεισόδια κατακρήµνισης. Κατά τους θερινούς µήνες η φυσική παροχή του συστήµατος µηδενίζεται (µόνο αρδευτικές παροχές) ενώ στους χειµερινούς µήνες η παροχή του αποτελείται αποκλειστικά από τα στραγγίσµατα των καλλιεργειών λόγω πληµµυρισµού. Τα χαρακτηριστικά της λεκάνης του Μακρυρέµµατος δίνονται στον παρακάτω πίνακα: Πίν.5: Χαρακτηριστικά λεκάνης Μακρυρέµµατος Ο Σοφαδίτης ξεκινά από τη συµβολή δύο ρεµάτων: του Ρεντινιώτικου και του Ονόχωνου (στο ορεινό τµήµα της υδρολογικής του λεκάνης) µε κατεύθυνση βόρεια και καταλήγει, µέσω του Ενιπέα, στον Πηνειό ποταµό. Στο πεδινό τµήµα της διαδροµής του, έχει δύο µόνο µικρούς σχετικά παραπόταµους: το Ρογόζινο (ή Οργόζινο) και τον Φαρσαλίτη (συµβάλει στην περιοχή βόρεια του Ερµητσίου). Στο υπόλοιπο τµήµα του, ο ποταµός κινείται, ως επί το πλείστον, µε µεγάλα ευθύγραµµα τµήµατα ή µε ανοιχτά κυρτώµατα εγκιβωτισµένος µεταξύ των αναχωµάτων του. 26

27 Όπως προαναφέρθηκε η τροφοδοσία του συστήµατος είναι αποκλειστικά από το αρδευτικό της λίµνης Σµοκόβου µιας και οι δυο προαναφερόµενοι ποταµοί - ρέµατα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού δεν έχουν παροχή υπό την επιφάνεια της κοίτης, χαρακτηρίζονται δε ως περιοδικής ροής χειµµαρικού περιβάλλοντος. Οι µικρές φυσικές παροχές του ποταµού Φαρσαλιώτη αναλώνονται για αρδευτικούς σκοπούς στην περιοχή των Φαρσάλων ενώ στην περιοχή µελέτης (κατάντη) δεν υπάρχει φυσική ροή του ποταµού κατά την θερινή περίοδο (ξηρά κοίτη). Η τεχνητή λίµνη Σµοκόβου δηµιουργήθηκε από την κατασκευή φράγµατος στον ποταµό Ρεντινιώτη και Ονόχωνο µε ολοκλήρωση της κατασκευής το 1996 και πλήρωση του ταµιευτήρα το έτος Το σχήµα της είναι τύπου ανάστροφου V. Το φράγµα Σµοκόβου είναι λιθόρριπτο και έχει ύψος 104 m. Ο υπερχειλιστής του είναι ελεύθερος (χωρίς θυροφράγµατα) και έχει σχεδιαστεί για παροχή αιχµής m 3 /s. Ο εκκενωτής πυθµένα (η παλιά σήραγγα εκτροπής του φράγµατος) χρησιµοποιείται για τη διατήρηση περιβαλλοντικής παροχής στον Σοφαδίτη. Ο ταµιευτήρας έχει ολική χωρητικότητα 237,6 hm 3 και ωφέλιµο όγκο 209,2 hm 3. Ο εκµεταλλεύσιµος όγκος νερού ανέρχεται σε 172,6 hm 3 (θεωρήθηκε η διατήρηση ενός ελάχιστου αποθέµατος της τάξης των 65 hm 3, που αντιστοιχεί σε στάθµη +345 m, και εξασφαλίζει καλή οικολογική κατάσταση της λίµνης και καλή ποιότητα νερού (Ρόπης, 2005). Το υφιστάµενη κατάσταση του αρδευτικού συστήµατος της λίµνης Σµοκόβου έχει ως εξής: Κατάντη του Λεονταρίου ξεκινά ο κύριος αρδευτικός αγωγός του συστήµατος (ανατολικός κλάδος) που παροχετεύει νερό στις κεφαλές των ζωνών Σ2, Σ3 και Σ4, προτού καταλήξει στην κεφαλή του ανατολικού τµήµατος (ζώνες Σ5 έως Σ8, που απεικονίζονται ως ενιαίος κόµβος). Από την κεφαλή της ζώνης Σ2 ξεκινά ο κύριος τροφοδοτικός αγωγός που διατρέχει την περιοχή των κλειστών δικτύων (6000 στρέµµατα), και στη συνέχεια την περιοχή των ανοιχτών καναλιών (7800 στρέµµατα), για να καταλήξει στις αποστραγγιστικές τάφρους Τ7 (Ιτόλη) και Τ6 (Βρένικο), από όπου θεωρείται ότι θα πραγµατοποιείται η άρδευση της υπόλοιπης έκτασης της ζώνης Σ2. Από την κεφαλή της ζώνης Σ3 ξεκινά ο κύριος τροφοδοτικός αγωγός που διατρέχει την περιοχή των κλειστών δικτύων (7500 στρέµµατα), και στη συνέχεια την περιοχή των ανοιχτών καναλιών (7400 στρέµµατα), για να καταλήξει στην αποστραγγιστική τάφρο Τ9.6 (Τσαµασόρεµα ή Μακρύρεµµα), από όπου θεωρείται ότι θα πραγµατοποιείται η άρδευση της υπόλοιπης έκτασης της ζώνης Σ3. 27

28 Από την κεφαλή της ζώνης Σ4 ξεκινά ο κύριος τροφοδοτικός αγωγός που διατρέχει την περιοχή των κλειστών δικτύων (5700 στρέµµατα), και στη συνέχεια την περιοχή των ανοιχτών καναλιών (7300 στρέµµατα), για να καταλήξει στην περιοχή Οθωµανικού, από όπου πραγµατοποιείται η άρδευση της υπόλοιπης έκτασης της ζώνης Σ4. Κατάντη του φράγµατος θεωρείται ένας εικονικός αγωγός που αναπαριστά τα αρδευτικά αντλιοστάσια κατά µήκος του Σοφαδίτη, µέσω των οποίων θα διοχετεύεται νερό προς τη ζώνη Σ1 καθώς και βορειότερα τµήµατα αγροκτηµάτων. Κατάντη του Κέδρου απεικονίζεται τµήµα του Σοφαδίτη όπου διοχετεύεται η οικολογική παροχή του, επιπρόσθετη εκείνης που δίνεται για άρδευση της ζώνης Σ1. Σχήµα 1: Απεικόνιση υδροσυστήµατος Σµοκόβου (πηγή:εμπ 2008) Σύµφωνα την υφιστάµενη κατάσταση των αρδευτικών έργων των ζωνών Σ1 - Σ7 έχουµε: 28

29 Κατάντη του Λεονταρίου ξεκινά ο βασικός αρδευτικός αγωγός του συστήµατος (ανατολικός κλάδος) που παροχετεύει νερό στις κεφαλές των ζωνών Σ2, Σ3 και Σ4, προτού καταλήξει στην κεφαλή του ανατολικού τµήµατος (ζώνες Σ5 έως Σ8, που απεικονίζονται ως ενιαίος κόµβος). Από την κεφαλή της ζώνης Σ2 ξεκινά ο κύριος τροφοδοτικός αγωγός που διατρέχει την περιοχή των κλειστών δικτύων (6000 στρέµµατα), και στη συνέχεια την περιοχή των ανοιχτών καναλιών (7800 στρέµµατα), για να καταλήξει στις αποστραγγιστικές τάφρους Τ7 (Ιτόλη) και Τ6 (Βέρνικο), από όπου θεωρείται ότι θα πραγµατοποιείται η άρδευση της υπόλοιπης έκτασης της ζώνης Σ2. Από την κεφαλή της ζώνης Σ3 ξεκινά ο κύριος τροφοδοτικός αγωγός που διατρέχει την περιοχή των κλειστών δικτύων (7500 στρέµµατα), και στη συνέχεια την περιοχή των ανοιχτών καναλιών (7400 στρέµµατα), για να καταλήξει στην αποστραγγιστική τάφρο Τ9.6 (Τσαµασόρεµα ή Μακρύρεµα), από όπου θεωρείται ότι θα πραγµατοποιείται η άρδευση της υπόλοιπης έκτασης της ζώνης Σ3. Από την κεφαλή της ζώνης Σ4 ξεκινά ο κύριος τροφοδοτικός αγωγός που διατρέχει την περιοχή των κλειστών δικτύων (5700 στρέµµατα), και στη συνέχεια την περιοχή των ανοιχτών καναλιών (7300 στρέµµατα), για να καταλήξει στην περιοχή Οθωµανικού, από όπου θεωρείται ότι θα πραγµατοποιείται η άρδευση της υπόλοιπης έκτασης της ζώνης Σ4. Κατάντη του φράγµατος θεωρείται ένας εικονικός αγωγός που αναπαριστά τα αρδευτικά αντλιοστάσια κατά µήκος του Σοφαδίτη, µέσω των οποίων θα διοχετεύεται νερό προς τη ζώνη Σ1. Όπως και στα υποθετικά σενάρια, στο υδροσύστηµα απεικονίζεται ο κλάδος του Σαφαδίτη κατάντη του Κέδρου, όπου διοχετεύεται η οικολογική παροχή του, η οποία είναι επιπρόσθετη εκείνης που δίνεται για άρδευση της ζώνης Σ1 Οι αρδευτικές ανάγκες των ζωνών Σ1-Σ2, Σ3, Σ4 και Σ5-Σ8 εκτιµώνται µε βάση τις αντίστοιχες εκτάσεις (54.3, 37.8, 40.0 και 97.5 km 2 ), και συναρτήσει δύο τυπικών σεναρίων κατανάλωσης ανά µονάδα επιφάνειας. Το πρώτο (υψηλή κατανάλωση) αντιστοιχεί σε ετήσιο όγκο 650 m 3 /στρέµµα και υποθέτει διατήρηση των υφιστάµενων µεθόδων άρδευσης, ήτοι µέσω ρουφρακτών και χωµάτινων τάφρων, που έχουν ως συνέπεια σηµαντικές απώλειες νερού λόγω διαφυγών και εξάτµισης. Το δεύτερο (χαµηλή κατανάλωση) αντιστοιχεί σε ετήσια ζήτηση 500 m 3 /στρέµµα και υποθέτει την ανάπτυξη δικτύων κλειστών αγωγών. Οι τιµές αυτές είναι συµβατές µε τις 29

30 αναλυτικότερες εκτιµήσεις πρόσφατης µελέτης του ΥΠΕΧΩ Ε (2006). Οι τιµές της αρδευτικής ζήτησης κάθε κόµβου, µε βάση τα δύο σενάρια κατανάλωσης, δίνονται στους Πίνακες 6 και 7, αντίστοιχα. Πίν. 6: Αρδευτική ζήτηση δικτύου Σµοκόβου για ετήσιες ανάγκες 650 m 3 /στρέµµα (σε hm 3 ). Πίν. 7: Αρδευτική ζήτηση δικτύου Σµοκόβου για ετήσιες ανάγκες 500 m 3 /στρέµµα (σε hm 3 ). Από τις προαναφερόµενες ποσότητας νερού υπολογίζεται ότι το 20% της ζώνης Σ3 καταλήγει στο Μακρύρεµµα - αποστραγγιστική τάφρο Τ9.6 (λόγω εκτόνωσης των υπό πίεση αγωγών στα καταληκτικά σηµεία αλλά και των ποσοτήτων νερού που δεν χρησιµοποιούνται) και εν συνεχεία στο αγρόκτηµα Κυψέλης, ποσότητα που αντιστοιχεί σε 18,9χ0,2=3,72 hm 3 (λαµβάνοντας υπόψη το δυσµενές σενάριο 500 m 3 /στρέµµα και όχι τα 650 που προβλέπεται για ανοιχτά δίκτυα). Επίσης στο Μακρύρεµα συµβάλουν ποσότητες νερού µέσω της ζώνης Σ4 και από την τάφρο "Κακάρα" που εν συνεχεία πέφτουν στην παλαιά κοίτη του ποταµού Φαρσαλιώτη στα όρια µεταξύ Π.Ε. Καρδίτσας, Π.Ε. Φθιώτιδας και Π.Ε. Λάρισας (ανατολικά του οικισµού του Νέου Ικονίου). Η παλαιά κοίτη του Φαρσαλιώτη συµβάλει βορειότερα στο Μακρύρεµα (νότιο όριο ζώνης άρδευσης). Η υπολειπόµενη ποσότητα νερού από τη ζώνη Σ4 του Σµοκόβου αντιστοιχεί περίπου σε 20χ0,2=4,00 hm 3 (ποσοστό 20% και λαµβάνοντας υπόψη το δυσµενές σενάριο 500 m 3 /στρέµµα και όχι τα 650 που προβλέπεται για ανοιχτά δίκτυα). Λαµβάνοντας υπόψη διαρροές κατά µήκος από παράνοµες απολήψεις νερού, εξατµισιδιαπνοή, διήθηση υπό την κοίτη η υπολειπόµενη ποσότητα επαρκεί πλήρως για την κάλυψη των αναγκών της συνολικής εγκατάστασης των τεσσάρων αντλιοστασίων της ζώνης άρδευσης Κυψέλης. εδοµένου ότι υπάρχει απόλυτη εξάρτηση της λειτουργίας των αντλιοστασίων µε το κλειστό δίκτυο άρδευσης Σµοκόβου συνεπάγεται ότι και οι απολήψιµες ποσότητες νερού θα καθορίζονται από τις 30