ΕΝΩΣΗ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΚΥΠΡΟΥ (ΕΤΥΚ) ΕΘΝΙΚΟ REPORT ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ COMMUNICATE

Transcript

1 ΕΝΩΣΗ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΚΥΠΡΟΥ (ΕΤΥΚ) ΕΘΝΙΚΟ REPORT ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ COMMUNICATE 1

2 1 - ΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ Α. Εισαγωγή Η ανάπτυξη του τραπεζικού συστήματος στην Κύπρο έχει τις ρίζες της πολύ πίσω στον χρόνο, ίσως και περισσότερο από 100 χρόνια από την ίδρυση (σύσταση) της πρώτης τότε εμπορικής τράπεζας στο νησί. Η ανάπτυξη αυτή έχει χαρακτηρισθεί σχεδόν εξ ολοκλήρου από ιδιωτικές πρωτοβουλίες και με την εξαίρεση δύο σχετικά μικρών κυβερνητικά ελεγχόμενων ιδρυμάτων, τα οποία αποτελούν μόλις το 3% του συνόλου, ο τραπεζικός τομέας στην Κύπρο ανήκει σε ιδιωτικά χέρια. Το τραπεζικό σύστημα στην Κύπρο αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό τις τελευταίες δεκαετίες ως απάντηση στο συνεχές μεταβαλλόμενο οικονομικό περιβάλλον και στις ραγδαίες τεχνολογικές αλλαγές. Η Κύπρος σήμερα βρίσκεται σε μια πολύ πλεονεκτική θέση η οποία χαρακτηρίζεται μέσα από την ύπαρξη ενός ισχυρού, σωστά οργανωμένου και υγιούς τραπεζικού συστήματος, το οποίο εξυπηρετεί τις ανάγκες τόσο των ντόπιων όσο και των ξένων ιδιωτών που διαμένουν και εργάζονται στο νησί καθώς επίσης και της εγχώριας επιχειρηματικής κοινότητας μέσα από μια ευρεία γκάμα τραπεζικών προϊόντων και υπηρεσιών. Ως πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Κύπρος αντιμετωπίζει με επιτυχία την μεγάλη πρόκληση που συνεπάγεται η συμμετοχή της στη μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια. Η οικονομία της χώρας χαρακτηρίζεται από συνθήκες μακροοικονομικής σταθερότητας, η οποία επιβεβαιώνεται συχνά και από τις θετικές αξιολογήσεις και σχόλια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και άλλων διεθνών οργανισμών. Κατά την διάρκεια της περιόδου , ο πραγματικός ρυθμός αύξησης του Α.Ε.Π. της Κυπριακής Οικονομίας σημείωσε κατά μέσο όρο άνοδο της τάξης του 3,6% που συγκρίνεται ευνοϊκά με τον μέσο όρο της αύξησης του Α.Ε.Π. στις χώρες της Ε.Ε. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η ανάπτυξη αυτή καταγράφηκε σε συνθήκες πλήρους απασχόλησης, χαμηλού πληθωρισμού, και σταθερού, ισχυρού, νομίσματος. Επίσης, το κατά κεφαλήν εισόδημα της Κύπρου κατά το 2005 έφθασε το 83% του αντίστοιχου μέσου όρου της Ε.Ε. Η μακροοικονομική σταθερότητα, σε συνδυασμό με τις διαρθρωτικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στα πλαίσια της Στρατηγικής της Λισσαβόνας, θέτει γερές βάσεις για την περαιτέρω επιτυχή πορεία της Κύπρου στην Ε.Ε., αλλά και για τη συμμετοχή της στην Ευρωζώνη από την 1 η Ιανουαρίου 2008, όπως είναι ο στόχος των Κυπριακών Αρχών. Β. Το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου Το τραπεζικό σύστημα αποτελείται από τα εγχώρια τραπεζικά ιδρύματα, τις Διεθνείς Τραπεζικές Μονάδες (IBUs) και την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου, που είναι η Εποπτική αρχή για τα εγχώρια τραπεζικά ιδρύματα και τις Διεθνείς Τραπεζικές Μονάδες (IBUs),. Περιλαμβάνει επίσης τα Συνεργατικά 2

3 Πιστωτικά Ιδρύματα (ΣΠΙ) που εποπτεύονται από την Υπηρεσία Εποπτείας και Ανάπτυξης Συνεργατικών Εταιρειών. Με βάση τις εξουσίες που της παρέχει η Νομοθεσία, η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου χορηγεί άδεια για τη διεξαγωγή τραπεζικών εργασιών και εποπτεύει τις Τράπεζες. Στην άσκηση του εποπτικού της ρόλου, η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου καθοδηγείται από τις συστάσεις της Επιτροπής της Βασιλείας και το νομοθετικό πλαίσιο που ισχύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και παρακολουθεί στενά τις νέες εξελίξεις, έχοντας τις ρυθμιστικές της λειτουργίες υπό συνεχή ανασκόπηση. Τον Ιούλιο του 2003 ψηφίστηκε από τη Βουλή των Αντιπροσώπων ο περί Τραπεζικών Εργασιών (Τροποποιητικός) Νόμος του 2003, για σκοπούς πλήρους συμμόρφωσης και εναρμόνισης του ρυθμιστικού και εποπτικού πλαισίου για την παροχή τραπεζικών εργασιών με το κοινοτικό κεκτημένο. Σήμερα λειτουργούν στην Κύπρο 18 Τράπεζες οι οποίες έχουν συσταθεί στην Κύπρο εκ των οποίων οι 4 είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αξιών Κύπρου (Τράπεζα Κύπρου Δημόσια Εταιρεία Λτδ, Marfin Popular Bank Public Co Ltd, Ελληνική Τράπεζα Δημόσια Εταιρεία Λτδ, Universal Bank Public Ltd), οι επόμενες 8 είναι θυγατρικές ξένων τραπεζών (Alpha Bank Cyprus Ltd, BNP Paribas Cyprus Ltd, DePfa Investment Bank Ltd, Emporiki Bank Cyprus Ltd, Kommunalkredit International Bank Ltd, ETE (Κύπρου) Λτδ, Russian Commercial Bank (Cyprus) Ltd, Societe Generale Cyprus Ltd), οι ακόλουθες 2 είναι εταιρείες που κατέχουν άδεια άσκησης περιορισμένης φύσεως τραπεζικές εργασίες (Euroinvestment & Finance Public Ltd, Παγκυπριακή Χρηματοδοτήσεις Δημόσια Εταιρεία Λτδ) και τέλος έχουμε τις Συνεργατική Κεντρική Τράπεζα μαζί με τα τρία Εξειδικευμένα Πιστωτικά Ιδρύματα (Κυπριακή Τράπεζα Αναπτύξεως, Οργανισμός Χρηματοδοτήσεως Στέγης και Κτηματική Τράπεζα Κύπρου). Ακολούθως έχουμε 22 υποκαταστήματα ξένων Τραπεζών, ή αλλιώς Διεθνείς Τραπεζικές Μονάδες (IBUs), εκ των οποίων τα 5 είναι υποκαταστήματα Τραπεζών από χώρες-μέλη της Ε.Ε. (Barclays Bank PLC, Banque SBA SA, First Investment Bank Ltd, Joint Stock Company Trasta Komercbanka, ETE A.E.) και τα υπόλοιπα 17 από χώρες εκτός της Ε.Ε. (BankMed s.a.l., Arab Bank plc, Arab Jordan Investment Bank SA, BANQUE BEMO SAL, Bank of Beirut SAL, BBAC SAL, BLOM Bank SAL, Byblos Bank SAL, Credit Libanais SAL, FBME Bank Ltd, Industrial Commercial AvtoVAZbank, Joint-Stock Commercial Bank Promsvyazbank, Jordan Kuwait Bank PLC, Jordan National Bank PLC, Lebanon and Gulf Bank SAL, Lloyds TSB Offshore Ltd, Privatbank Commercial Bank).Τέλος, ακολουθούν 2 Γραφεία Αντιπροσωπείας (UBS AG, HSBC Bank PLC). Τα υπό την εποπτεία της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου τραπεζικά ιδρύματα είναι εύρωστα και διατηρούν ικανοποιητικό δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας, που υπερβαίνει το 8% που απαιτεί η Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα τελευταία χρόνια, οι Τράπεζες έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητες τους και πέρα από τις παραδοσιακές τραπεζικές υπηρεσίες σε τομείς όπως ασφαλιστικές εργασίες, εργασίες χρηματοδοτικής μίσθωσης (leasing), χρηματοδότησης με ενοικιαγορά (finance) και πρακτόρευσης επιχειρηματικών απαιτήσεων (factoring), καθώς και σε υπηρεσίες 3

4 επιχειρηματικού κεφαλαίου, διαχείρισης αμοιβαίων κεφαλαίων, επενδυτικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες, και υπηρεσίες θεματοφυλακής και διαχείρισης κινητών αξιών. Έχουν επίσης επεκτείνει τις δραστηριότητες τους εκτός των ορίων της Κύπρου, κυρίως σε χώρες όπου υπάρχει έντονη ελληνική παρουσία. Οι Διεθνείς Τραπεζικές Μονάδες (IBUs), που έχουν εξασφαλίσει άδεια από την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου για διεξαγωγή των εργασιών τους από την Κύπρο, είχαν ως προϋπόθεση να περιορίζουν τις δραστηριότητες τους κυρίως με μη κατοίκους Κύπρου και σε ξένα νομίσματα. Από την 1 η Ιανουαρίου 2001 στα πιο πάνω ιδρύματα έχει επιτραπεί η παραχώρηση μεσοπρόθεσμου και μακροπρόθεσμου δανεισμού σε ξένο νόμισμα σε κατοίκους Κύπρου. Ξένες Επενδύσεις Τον Ιούλιο του 2002, η Κύπρος θέσπισε νέα νομοθεσία για τη φορολογία των εισοδημάτων, ώστε να εναρμονιστεί με τον Κώδικα Συμπεριφοράς για Φορολογία των Επιχειρήσεων της Ε.Ε. και να ανταποκριθεί στις δεσμεύσεις της προς τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) στα πλαίσια των προσπαθειών μείωσης του επιζήμιου φορολογικού ανταγωνισμού. Σύμφωνα με τις πρόνοιες της νέας νομοθεσίας, που τέθηκε σε ισχύ από την 1 η Ιανουαρίου 2003, εισάγεται ενιαίος φορολογικός συντελεστής (10%) επί των επιχειρηματικών κερδών όλων των νομικών προσώπων που έχουν συσταθεί στην Κύπρο. Με την νέα νομοθεσία προνοείται επίσης συμπληρωματικός εταιρικός φόρος με συντελεστή 5% επί των φορολογητέων εισοδημάτων των ετών 2003 και 2004, που υπερβαίνουν το 1 εκατομμύριο. Η εισαγωγή της νέας νομοθεσίας δημιούργησε ακόμη πιο ευνοϊκές συνθήκες για επενδύσεις ξένων στην Κύπρο. Ειδικότερα, επωφελούνται σημαντικά οι Εταιρείες Διεθνών Επιχειρήσεων (ΕΔΕ), που ενώ πριν από τη φορολογική μεταρρύθμιση δεν είχαν τη δυνατότητα να διεξάγουν επιχειρηματικές δραστηριότητες στην κυπριακή αγορά, τώρα μπορούν, αν το επιθυμούν, να εξασφαλίσουν, υπό ορισμένες προϋποθέσεις τροποποίηση της άδειας για τη σύσταση και τη λειτουργία τους, ώστε να δραστηριοποιούνται ταυτόχρονα στην Κύπρο και στο εξωτερικό. Σε τέτοια περίπτωση, θα προσκομίσουν σημαντικά οφέλη από τη διεύρυνση του κύκλου εργασιών τους, επειδή ο ενιαίος φορολογικός συντελεστής που επιβάλλεται εξακολουθεί να βρίσκεται σε πολύ χαμηλό επίπεδο σε σχέση με άλλες χώρες. Παρόλο που δεν υπάρχει πλέον διάκριση μεταξύ ΕΔΕ και εγχώριων εταιρειών για σκοπούς φορολογίας, οι ΕΔΕ που συστάθηκαν στην Κύπρο πριν από την 1 η Ιανουαρίου 2002 και αντλούσαν εισόδημα αποκλειστικά από πηγές εκτός Κύπρου, έχουν τη δυνατότητα να διατηρήσουν το υφιστάμενο φορολογικό καθεστώς (δηλ. να φορολογούνται με συντελεστή 4,25%) μέχρι το τέλος του έτους Όσον αφορά άμεσες επενδύσεις στην Κύπρο από κατοίκους χωρών μελών της Ε.Ε. δεν υπάρχουν περιορισμοί. Για τη διενέργεια άμεσων επενδύσεων στην Κύπρο από κατοίκους τρίτων χωρών πρέπει να ικανοποιούνται ορισμένα κριτήρια που καθορίζονται με βάση τον τομέα της οικονομίας στον οποίο θα γίνει η επένδυση και αφορούν το ελάχιστο ποσό που θα επενδυθεί και το ποσοστό συμμετοχής των ξένων στην επιχείρηση. Οι διαδικασίες για την εξασφάλιση, από τις αρμόδιες αρχές, των εγκρίσεων που απαιτούνται για τη διενέργεια άμεσων επενδύσεων στην Κύπρο, είναι 4

5 απλές, χωρίς πολύπλοκα γραφειοκρατικά προβλήματα. Επίσης, είναι αρκετά απλοποιημένες οι διαδικασίες για την εξαγωγή κερδών και μερισμάτων, καθώς επίσης κεφαλαίων που θα εισπράξουν οι ξένοι επενδυτές από την εκποίηση των επενδύσεων τους. Όσον αφορά επενδύσεις χαρτοφυλακίου στην Κύπρο από κατοίκους χωρών μελών της Ε.Ε. δεν υπάρχουν ούτε εδώ περιορισμοί. Για τις επενδύσεις σε εταιρείες που είναι εισηγμένες στο Χ.Α.Κ., υπάρχει περιορισμός στο ποσοστό συμμετοχής των κατοίκων τρίτων χωρών, το οποίο δεν πρέπει να υπερβαίνει το 49% του μετοχικού τους κεφαλαίου. Διακίνηση Κεφαλαίων Η Κύπρος κατάργησε τους συναλλαγματικούς περιορισμούς στη διακίνηση κεφαλαίων με βάση τις δεσμεύσεις που ανέλαβε έναντι της Ε.Ε. Η διακίνηση κεφαλαίων διέπεται από τον περί Διακίνησης Κεφαλαίων Νόμο του 2003 που σκοπό έχει την εναρμόνιση της Κυπριακής Νομοθεσίας με το κοινοτικό κεκτημένο και, συγκεκριμένα, με τα Άρθρα 43 (Ελευθερία Εγκατάστασης), 49 (Ελεύθερη Παροχή Υπηρεσιών), 56 έως 60 (Ελεύθερη Διακίνηση κεφαλαίων) και 119 και 120 (Μέτρα Διασφάλισης) της Συνθήκης για την Ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Κατά το παρόν στάδιο ισχύουν τα ακόλουθα: Οι πληρωμές για τρέχουσες διεθνείς συναλλαγές διενεργούνται χωρίς κανένα περιορισμό. Αποδεσμεύεται η διακίνηση κεφαλαίων και πληρωμών σύμφωνα με το στόχο της εγκαθίδρυσης μιας ενιαίας αγοράς εντός της Ε.Ε., μεταξύ κατοίκων της Δημοκρατίας και κατοίκων των κρατών μελών της Ε.Ε., καθώς και μεταξύ κατοίκων της Δημοκρατίας και κατοίκων τρίτων χωρών, με εξαίρεση την απόκτηση ακίνητης ιδιοκτησίας καθώς και τη διενέργεια άμεσων επενδύσεων από υπηκόους τρίτων χωρών. Από την 1 η Ιανουαρίου 2001, που τέθηκε σε ισχύ ο περί Ελευθεροποίησης του Επιτοκίου και Συναφών Θεμάτων Νόμος, η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου κατήργησε τους συναλλαγματικούς περιορισμούς στο μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο δανεισμό σε ξένα νομίσματα. Οι άμεσες επενδύσεις κατοίκων Κύπρου στο εξωτερικό είναι ελεύθερες. Από τον Ιούλιο 2001, η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου εφαρμόζει πρόγραμμα σταδιακής χαλάρωσης των περιορισμών στις επενδύσεις χαρτοφυλακίου κατοίκων Κύπρου στο εξωτερικό και στις καταθέσεις σε ξένες τράπεζες. Όλοι οι συναλλαγματικοί περιορισμοί καταργήθηκαν με την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση όπου ο νέος Νόμος κατάργησε τον περί Ελέγχου Συναλλάγματος Νόμος. Παρέχεται η δυνατότητα στην Κεντρική Τράπεζα να λαμβάνει μέτρα διασφάλισης σε περίπτωση δυσχερειών η ξαφνικής κρίσης στο ισοζύγιο πληρωμών, από την ημερομηνία προσχώρησης της Δημοκρατίας στην Ε.Ε. μέχρι και την ημερομηνία προσχώρησης της Δημοκρατίας στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση. Ρυθμίζεται το γενικό πλαίσιο για τη διενέργεια πράξεων σε ξένο συνάλλαγμα και χρυσό. 5

6 Καθορίζονται οι διαδικασίες για τη δήλωση από πρόσωπο που εισέρχεται στη Δημοκρατία ή εξέρχεται από αυτήν, οποιουδήποτε μεταφερόμενου ποσού σε τραπεζογραμμάτια ή αξία χρυσού εφόσον υπερβαίνει τις ΛΚ7,300 ή τα 12,500 ή οποιοδήποτε άλλο ποσό ήθελε καθορίσει η Κεντρική Τράπεζα με έκδοση οδηγιών, για σκοπούς διασφάλισης του ισοζυγίου πληρωμών. Αναφορικά με την εποπτεία των Τραπεζών, πρωταρχικός σκοπός της Κεντρικής Τράπεζας είναι η διασφάλιση της σταθερότητας του τραπεζικού συστήματος, η ελαχιστοποίηση του συστηματικού κινδύνου και η προστασία των καταθετών. Οι κανόνες, η πολιτική και η πρακτική της Κεντρικής Τράπεζας έχουν ευθυγραμμιστεί με τις οδηγίες της Ε.Ε. και τις συστάσεις της Επιτροπής της Βασιλείας για την εποπτεία των Τραπεζών. Ο περί Τραπεζικών Εργασιών Νόμος του 1997 όπως έχει τροποποιηθεί, ο οποίος καθορίζει το νομικό πλαίσιο για τη διεξαγωγή τραπεζικών εργασιών στην Κύπρο, αντικατοπτρίζει τις αρχές και τις διατάξεις των σχετικών οδηγιών της Ε.Ε. Περαιτέρω, σύμφωνα με τους περί Συγκάλυψης, Έρευνας και Δήμευσης Εσόδων από Ορισμένες Εγκληματικές Πράξεις Νόμους του 1996 έως 2004, η Κεντρική Τράπεζα είναι η εποπτική αρχή για τις Τράπεζες σε σχέση με την καταπολέμηση του ξεπλύματος παράνομου χρήματος. Υπό την ιδιότητα της αυτή, η Κεντρική Τράπεζα έχει εκδώσει σειρά οδηγιών προς τις Τράπεζες, αναφορικά με την εφαρμογή αυστηρών διαδικασιών προσδιορισμού της ταυτότητας πελατών, την τήρηση αρχείου, την αναγνώριση και αναφορά ύποπτων συναλλαγών, το διορισμό και τα καθήκοντα των λειτουργών συμμόρφωσης, και την επιμόρφωση και εκπαίδευση των τραπεζικών υπαλλήλων. Το συνεχές μεταβαλλόμενο σκηνικό και η ένταση του ανταγωνισμού τα οποία χαρακτηρίζουν το παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον σήμερα, με αποτέλεσμα να παρατηρείται μια συνεχής έξαρση στον τομέα των συγχωνεύσεων και εξαγορών, αναγκάζουν τα τραπεζικά ιδρύματα ανά το παγκόσμιο να προβαίνουν σε συχνές αναδιαρθρώσεις της εταιρικής τους δομής και οργάνωσης και σε επανεξέταση του στρατηγικού σχεδιασμού τους προκειμένου να αξιοποιήσουν την παρουσία οικονομιών κλίμακας και να μειώσουν το λειτουργικό τους κόστος. Στόχος είναι η δημιουργία μεγάλων χρηματοοικονομικών κολοσσών με διεθνή παρουσία, κεφαλαιακή ευρωστία και διευρυμένα δίκτυα. Ένα πρόσφατο παράδειγμα ήταν η δημιουργία της Marfin Popular Bank, η οποία είναι το αποτέλεσμα μιας τριπλής συγχώνευσης μεταξύ της Λαϊκής Τράπεζας, της Εγνατίας Τράπεζας και της Marfin Bank. Η δημιουργία του νέου αυτού τραπεζικού σχήματος είναι ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα του 2006 δημιουργώντας μια αλυσιδωτή αντίδραση στα τραπεζικά δρώμενα της Κύπρου και παράλληλα δίνοντας το έναυσμα για την απαρχή ενός νέου κύκλου «κοσμογονικών» αλλαγών στο άλλοτε προστατευόμενο και ελεγχόμενο τραπεζικό περιβάλλον του νησιού. Η πρόκληση για τη νέο σχήμα είναι τώρα να εξελιχθεί σε μια υπολογίσιμη δύναμη στην αγορά, ένα μεγάλο χρηματοοικονομικό οργανισμό διεθνούς εμβέλειας, κάτι το οποίο δεν φαντάζει δύσκολο αξιοποιώντας τις δυνατότητες που παρέχει η συμμετοχή του Dubai Investment Group στην Marfin Popular Bank. 6

7 Η ταυτόχρονη κάθοδος ελληνικών τραπεζών στο νησί σηματοδοτεί μια νέα σελίδα στην ιστορία του κυπριακού τραπεζικού συστήματος όπου ξεφεύγουμε από την παραδοσιακή σκέψη του παρελθόντος και προσπαθούνε να ανταποκριθούμε στις νέες προκλήσεις και συνάμα να διατηρήσουμε την ταυτότητα μας. Το σκηνικό αλλάζει, οι παίκτες στην σκακιέρα κινούνται πλέον με γοργούς ρυθμούς και είναι ικανοί για γερά χτυπήματα ώστε να διασφαλίσουν την επιβίωση τους στο χώρο και να αποκτήσουν σημαντικό έλεγχο στην αγορά. Αναμένεται ότι η Κύπρος θα συνεχίσει να εφαρμόζει το παρόν πλαίσιο συναλλαγματικής πολιτικής, το οποίο με τη βοήθεια μιας πειθαρχημένης δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής, θα συνεισφέρει θετικά στην όλη προσπάθεια για ένταξη στην ευρωζώνη όσο το δυνατό πιο σύντομα. Η ημερομηνία που η Κύπρος στοχεύει στην υιοθέτηση του ευρώ καθορίστηκε ως η 1 η Ιανουαρίου Παράλληλα, ενόψει της υιοθέτησης του ευρώ η κυβέρνηση έχει ξεκινήσει εκστρατεία ενημέρωσης του κοινού έτσι ώστε η μετάβαση από τις κυπριακές λίρες στο ευρώ γίνει όσο το δυνατόν πιο ομαλά. Γ. Οι μελλοντικές προκλήσεις του κυπριακού τραπεζικού συστήματος Η Κύπρος βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο προετοιμασίας για μια από τις πιο σημαντικές αλλαγές στην οικονομική και πολιτική της ιστορία, την υιοθέτηση του ενιαίου ευρωπαϊκού νομίσματος, του Ευρώ. Στην διάρκεια του 2006, η Κεντρική Τράπεζα εντατικοποίησε το προπαρασκευαστικό της έργο για την εισαγωγή του ευρώ, επιτυγχάνοντας ουσιαστική πρόοδο σε όλες τις νομικές, τεχνικές και επικοινωνιακές πτυχές που αφορούν τις αρμοδιότητες της. Με τη συνεπή άσκηση μιας ορθολογικής νομισματικής και συναλλαγματικής πολιτικής, η Κεντρική Τράπεζα συνέβαλε, επίσης, ουσιαστικά, στην ικανοποίηση των βασικών προϋποθέσεων για την υιοθέτηση του Ευρώ, κυρίως των κριτηρίων σύγκλισης που αφορούν τον πληθωρισμό, τα επιτόκια και τη σταθερότητα της συναλλαγματικής ισοτιμίας της κυπριακής λίρας. Στο σχέδιο του κειμένου της εισήγησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς το Συμβούλιο Υπουργών ECOFIN, σχετικά με την ένταξη της Κύπρου στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση την 1 ην Ιανουαρίου 2008, επισημαίνεται ότι η Κύπρος πληροί τα κριτήρια του δημοσίου ελλείμματος, του δημοσίου χρέους, του πληθωρισμού, των μακροπρόθεσμων επιτοκίων και της παραμονής της κυπριακής λίρας επί μία διετία στο Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών ΙΙ (ΜΣΙ ΙΙ). Για το δημόσιο έλλειμμα, η συνθήκη θέτει ως ανώτατο επιτρεπτό όριο το 3% του ΑΕΠ. Το έλλειμμα στην Κύπρο το 2006 ήταν 1.5% του ΑΕΠ. Για το δημόσιο χρέος, το σχετικό κριτήριο προβλέπει ότι δεν θα πρέπει να ξεπερνά το 60% του ΑΕΠ ή αν το ξεπερνά να έχει τα τελευταία χρόνια καθοδική τάση. Το χρέος της Κύπρου το 2006 ήταν της τάξης του 65.3% του ΑΕΠ, αλλά με σαφέστατη καθοδική τάση, η οποία αναμένεται να συνεχισθεί και το 2007, όπου αναμένεται να κυμανθεί στο 61.5% του ΑΕΠ. 7

8 Το κριτήριο του πληθωρισμού, προβλέπει ότι μια υποψήφια χώρα μπορεί να ενταχθεί όταν ο πληθωρισμός της δεν είναι ψηλότερος της 1.5 ποσοστιαίας μονάδας από το μέσο όρο των τριών καλύτερων επιδόσεων της Κοινότητας. Με βάση τον υπολογισμό αυτό, το κριτήριο αναφοράς της Κοινότητας ήταν 3% το Μάρτιο του 2007, ενώ ο πληθωρισμός στην Κύπρο την αναφερόμενη περίοδο ήταν 2%. Για τα μακροπρόθεσμα επιτόκια, το κριτήριο της συνθήκης επιτρέπει την ένταξη μιας υποψήφιας χώρας όταν τα επιτόκια της δεν ξεπερνούν περισσότερο των δύο μονάδων τον μέσο όρο των τριών καλύτερων επιδόσεων της Κοινότητας. Το Μάρτιο του 2007, το κριτήριο σε κοινοτικό επίπεδο ήταν 6.4% ενώ τα επιτόκια στην Κύπρο ήταν 4.2%. Τέλος, όσον αφορά το κριτήριο της διετούς παραμονής στο Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών ΙΙ (ΜΣΙ ΙΙ), η Κύπρος εντάχθηκε στις 2 Μαΐου 2005, χωρίς καμία διατάραξη της ισορροπίας της και δεν σημειώθηκε υποτίμηση, ούτε απόκλιση της ισοτιμίας από το εύρος διακύμανσης που προβλέπεται. Οι πολύ καλές επιδόσεις της Κύπρου σε σχέση με τα κριτήρια σύγκλισης καταδεικνύουν ότι η κυπριακή οικονομία όχι μόνο ικανοποιεί τις προϋποθέσεις για την υιοθέτηση του Ευρώ, αλλά και διαθέτει τα εχέγγυα για ακόμα πιο καλές προοπτικές εντός της ζώνης του Ευρώ, αξιοποιώντας τις προσφερόμενες ευκαιρίες και αποκομίζοντας τα οφέλη του ενιαίου νομίσματος. Απαιτείται, όμως, διαρκής επαγρύπνηση στο μέτωπο των κριτηρίων σύγκλισης, ιδιαίτερα για τη συνεχή ικανοποίηση του κριτηρίου της σταθερότητας των τιμών. Απαιτείται, επίσης, επαγρύπνηση στα δημόσια οικονομικά και συνέχιση της προσπάθειας εξυγίανσης τους με διαρθρωτικά και όχι πρόσκαιρα μέτρα, ώστε να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα τους, ιδιαίτερα ενόψει των κινδύνων που συνεπάγεται η γήρανση του πληθυσμού. Για να διασφαλισθεί η περαιτέρω ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας εντός της ζώνης του Ευρώ, είναι επίσης σημαντική η υλοποίηση των προτεραιοτήτων του Εθνικού Μεταρρυθμιστικού Προγράμματος για τη Στρατηγική της Λισσαβόνας, που περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, την περαιτέρω διαφοροποίηση της δομής της οικονομίας προς δραστηριότητες υψηλής προστιθέμενης αξίας, την προώθηση της έρευνας και ανάπτυξης και καινοτομίας, καθώς και της περαιτέρω προώθησης διαρθρωτικών αλλαγών που θα στοχεύουν στην ενίσχυση των συνθηκών ανταγωνισμού και στη βελτίωση του όλου επιχειρηματικού κλίματος. Συνεπώς, η ένταξη της Κύπρου στη ζώνη του Ευρώ αναμένεται με βεβαιότητα να ενδυναμώσει περαιτέρω και να εμπεδώσει τις συνθήκες νομισματικής σταθερότητας στην Κύπρο. Η αξιόπιστη στόχευση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, σε ένα μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, για ένα ρυθμό πληθωρισμού χαμηλότερο αλλά πλησίον του 2% διασφαλίζει ότι η σταθερότητα των τιμών θα συνεχίσει να αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της οικονομίας της ζώνης του Ευρώ στο μέλλον, ενώ η εισδοχή της Κύπρου στη ζώνη του Ευρώ δημιουργεί τις προϋποθέσεις ώστε η κυπριακή οικονομία να παρουσιάζει συνακόλουθο βαθμό σταθερότητας των τιμών. 8

9 Η εφαρμογή μιας πειθαρχημένης και συνετής δημοσιονομικής πολιτικής, σύμφωνα με τους όρους του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, είναι κρίσιμης σημασίας για ένα κράτος που θα έχει ήδη εκχωρήσει την αρμοδιότητα για τη νομισματική του πολιτική στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Επιπλέον, η ενίσχυση του ανταγωνισμού στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών, η μείωση της εξάρτησης της Κύπρου από το πετρέλαιο με τις ανεξέλεγκτες διακυμάνσεις των τιμών του, οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που καθιστούν πιο ευέλικτες τις αγορές και ο συσχετισμός της αύξησης των μισθών με την αύξηση της παραγωγικότητας θα συμβάλουν, επίσης, στη διατήρηση του πληθωρισμού σε χαμηλά επίπεδα και, κατ επέκταση, σε βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη και κοινωνική ευημερία της Κύπρου. Ήδη από την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. οι Κύπριοι μπορούν να συναλλάσσονται ελεύθερα με τράπεζες του εξωτερικού. Παράλληλα, από την 1 η Μαΐου 2004, τράπεζες από την Ε.Ε. μπορούν να εγκαθιδρύουν υποκαταστήματα στην Κύπρο ή να παρέχουν διασυνοριακώς τραπεζικές υπηρεσίες, χωρίς να χρειάζονται τραπεζική άδεια από την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου, σύμφωνα με την αρχή του ενιαίου διαβατήριου που ισχύει σε ολόκληρη την Ε.Ε. Πράγματι, μετά την ένταξη στην Ε.Ε., τράπεζες με έδρα χώρες μέλη της Ε.Ε. εγκαθίδρυσαν υποκαταστήματα στην Κύπρο, ενώ δεκάδες άλλες τράπεζες γνωστοποίησαν στην Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου ότι επιθυμούν να προσφέρουν διασυνοριακώς τραπεζικές υπηρεσίες στην Κύπρο. Το κυπριακό τραπεζικό σύστημα έχει αρχίσει να αντιμετωπίζει τη μεγάλη πρόκληση της ένταξης στην Ε.Ε. και της συνακόλουθης ενίσχυσης του ανταγωνισμού και της ελευθεροποίησης του χρηματοοικονομικού τομέα. Οι κυπριακές τράπεζες ήδη λειτουργούν με αρκετή επιτυχία στο ανταγωνιστικό περιβάλλον της ενιαίας αγοράς της Ε.Ε. Υπό την αυστηρή και συνετή καθοδήγηση της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου, οι κυπριακές τράπεζες βελτίωσαν αισθητά την κερδοφορία τους, έχοντας εξουδετερώσει τις καταστροφικές επιπτώσεις της χρηματιστηριακής φούσκας του Οι διοικήσεις των εγχώριων τραπεζών έχουν πλέον συνειδητοποιήσει τις ραγδαία μεταβαλλόμενες συνθήκες της νέας εποχής και προσαρμόζονται σταδιακά σε αυτές. Η ένταξη της Κύπρου στην ζώνη του Ευρώ θα είναι, όντως, μια νέα μεγάλη πρόκληση για τις κυπριακές τράπεζες. Η μεγαλύτερη διαφάνεια στις τιμές και η εξάλειψη του συναλλαγματικού κινδύνου για συναλλαγές σε Ευρώ θα ενισχύσουν τον ανταγωνισμό και δυνατόν να ενθαρρύνουν περισσότερους Κύπριους να συναλλάσσονται με τράπεζες στο εξωτερικό. Ταυτόχρονα, όμως, εντός της μεγάλης αγοράς της ζώνης του Ευρώ, οι κυπριακές τράπεζες θα έχουν περισσότερες ευκαιρίες για επενδύσεις και περαιτέρω ανάπτυξη. Μια άμεση και χειροπιαστή πρόκληση που θα έχουν να αντιμετωπίσουν οι κυπριακές τράπεζες θα είναι η απώλεια των εσόδων από μετατροπές ποσών από λίρες σε ευρώ και αντίστροφα. Η απώλεια αυτή μπορεί να ξεπεραστεί με περαιτέρω εμπλουτισμό του φάσματος των προσφερόμενων υπηρεσιών και βελτίωση της παραγωγικότητας και του χαρτοφυλακίου τους. Όσον αφορά τις πρακτικές πτυχές της εισαγωγής του Ευρώ, δηλαδή τον εφοδιασμό με τραπεζογραμμάτια και κέρματα ευρώ, την απόσυρση της κυπριακής λίρας, τη μετατροπή των λογαριασμών σε ευρώ, την προσαρμογή των μέσων πληρωμών 9

10 καθώς και των λογιστικών και λογισμικών συστημάτων, κλπ., οι τράπεζες, με την παρότρυνση και συνεργασία της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου, άρχισαν έγκαιρα την απαιτούμενη προετοιμασία ώστε να επιτευχθεί η ομαλή μετάβαση στο νέο νόμισμα. Η άρτια στελέχωση των κυπριακών τραπεζών, η ισχυρή κεφαλαιουχική τους βάση, η τεχνογνωσία, και η σύγχρονη τεχνολογία που διαθέτουν, και η επιτυχημένη παρουσία τους στο εξωτερικό αποτελούν εχέγγυα για τη συνέχιση της θετικής τους πορείας και μετά την υιοθέτηση του Ευρώ. Η υιοθέτηση και από την Κύπρο του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος οπωσδήποτε θα διευκολύνει τις συναλλαγές μεταξύ Κύπρου και Ελλάδας, συμπεριλαμβανομένων των επενδύσεων, και αναμένεται να οδηγήσει σε περαιτέρω ανάπτυξη τους. Η πλήρης εξουδετέρωση του συναλλαγματικού κινδύνου για συναλλαγές στο κοινό νόμισμα και η μείωση του κόστους συναλλαγών και της αβεβαιότητας θα έχει ευνοϊκές επιδράσεις στις επενδύσεις και το εμπόριο μεταξύ των δύο χωρών. Η μεγαλύτερη διαφάνεια στις τιμές θα διευκολύνει τη σύγκριση των τιμών στις δύο χώρες, και συνεπώς, θα ενθαρρύνει την αξιολόγηση και τον εντοπισμό περισσότερων επενδυτικών και εμπορικών ευκαιριών, ενισχύοντας ταυτόχρονα τον ανταγωνισμό. Ακόμα, η αναμενόμενη εισδοχή της Κύπρου στην ζώνη του Ευρώ λειτουργεί ως ισχυρό κίνητρο για την προώθηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στην κυπριακή οικονομία, την εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών και την αξιοποίηση διαφόρων προγραμμάτων της Ε.Ε. Όλα αυτά συμβάλλουν στη διεύρυνση των παραγωγικών δυνατοτήτων και, επομένως, των επενδυτικών ευκαιριών στη Κύπρο, καθώς και στη διαμόρφωση ευνοϊκότερου κλίματος για τις επιχειρήσεις. Η Κεντρική Τράπεζα, στα πλαίσια του ρυθμιστικού και εποπτικού της ρόλου, εξέδωσε οδηγία για το Πλαίσιο Αρχών Λειτουργίας και Κριτηρίων Αξιολόγησης της Οργανωτικής Δομής, της Εσωτερικής Διακυβέρνησης και των Συστημάτων Εσωτερικού Ελέγχου των Τραπεζών για σκοπούς εφαρμογής του άρθρου 22 της Οδηγίας 2006/48/ΕΚ σχετικά με την ανάληψη και την άσκηση δραστηριότητας πιστωτικών ιδρυμάτων (νέα τραπεζική Οδηγία της Ε.Ε.). Το εν λόγω άρθρο απαιτεί όπως κάθε τραπεζικό ίδρυμα διαθέτει ένα εύρωστο και ασφαλές πλαίσιο διακυβέρνησης. Επίσης, κατά το 2006, η Κεντρική Τράπεζα ολοκλήρωσε τη διαδικασία ενσωμάτωσης του νέου πλαισίου της Ε.Ε. για την κεφαλαιακή επάρκεια των πιστωτικών ιδρυμάτων στην κυπριακή νομοθεσία. Εξέδωσε, επίσης, κατευθυντήριες γραμμές στα τραπεζικά ιδρύματα αναφορικά με την εφαρμογή του κοινού πλαισίου υποβολής πληροφοριών (Common Reporting Framework), που καθορίζει τη μορφή, με την οποία τα τραπεζικά ιδρύματα θα πρέπει να υποβάλλουν τα στοιχεία για τον υπολογισμό της κεφαλαιακής τους επάρκειας, σύμφωνα με το νέο πλαίσιο της Ε.Ε. για την κεφαλαιακή επάρκεια. Παράλληλα, η Κεντρική Τράπεζα ολοκλήρωσε την εργασία της αναφορικά με τη Διαδικασία Εποπτικού Ελέγχου (Supervisory Review Process). Συγκεκριμένα, ετοίμασε κατευθυντήριες γραμμές με σκοπό να υποβοηθήσει τα στελέχη των τραπεζικών ιδρυμάτων στο σχεδιασμό και την εφαρμογή των 10

11 εσωτερικών διαδικασιών αξιολόγησης της κεφαλαιακής επάρκειας των εν λόγω ιδρυμάτων. Επίσης, στα πλαίσια της πρακτικής εφαρμογής της Διαδικασίας Εποπτικής Επισκόπησης και Αξιολόγησης (SREP), όπως προκύπτει από την Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις Κεφαλαιακές Απαιτήσεις, η Κεντρική Τράπεζα σχεδίασε το δικό της Σύστημα Αξιολόγησης Κινδύνων (Risk Assessment System). Το σύστημα αυτό παρέχει τη δυνατότητα μεθοδικής και δομημένης αξιολόγησης του κάθε τραπεζικού ιδρύματος και βασίζεται στην εκτίμηση και επιμέτρηση όλων των σημαντικών κινδύνων που αντιμετωπίζουν οι ουσιαστικοί τομείς δραστηριότητας του τραπεζικού ιδρύματος. Παράλληλα, ολοκληρώθηκε η ετοιμασία του κοινού πλαισίου εποπτικής διαφάνειας (supervisory disclosure) που στοχεύει στην ομοιόμορφη εφαρμογή της νέας τραπεζικής Οδηγίας της Ε.Ε. και στη σύγκλιση των εποπτικών πρακτικών ανάμεσα στα κράτη μέλη. Τα οικονομικά αποτελέσματα του εγχώριου τραπεζικού συστήματος κρίνονται ως ιδιαίτερα ικανοποιητικά το 2006, καθώς η αυξητική τάση της κερδοφορίας των τραπεζικών ιδρυμάτων συνεχίστηκε με αλματώδεις ρυθμούς. Ο ικανοποιητικός ρυθμός μεγέθυνσης της κυπριακής οικονομίας, οι αυξήσεις των βασικών επιτοκίων διεθνώς, η συνέχιση της ανοδικής τάσης των τιμών των μετοχών στο Χρηματιστήριο Αξιών Κύπρου (ΧΑΚ) που ξεκίνησε το 2005, και, κυρίως, η συνέχιση των προγραμμάτων εξυγίανσης, εκσυγχρονισμού και αναδιάρθρωσης, που πιεστικά υποκίνησε και με συνεχή εποπτική καθοδήγηση διασφάλισε την έμπρακτη εφαρμογή τους η Κεντρική Τράπεζα τα τελευταία χρόνια, ήταν ανάμεσα στους κυριαρχικούς παράγοντες που επέδρασαν θετικά στην κερδοφορία των εγχώριων τραπεζικών ιδρυμάτων. Η συγκράτηση του κόστους λειτουργίας των εγχώριων τραπεζικών ιδρυμάτων διαδραμάτισε επίσης σημαίνοντα ρόλο στην ώθηση της κερδοφορίας τους σε σημαντικά ψηλότερα επίπεδα. Το έντονο ανταγωνιστικό κλίμα που επικρατεί τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό υποκίνησε τα εγχώρια τραπεζικά ιδρύματα να επικεντρώσουν τις προσπάθειες τους στην εισαγωγή καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών και στην αναβάθμιση της ποιότητας εξυπηρέτησης των πελατών τους με στόχο την αύξηση του μεριδίου αγοράς και των συνολικών τους εσόδων. Επίσης, η Κεντρική Τράπεζα σημειώνει, με ιδιαίτερη ικανοποίηση, τη συνέχιση της πτωτικής πορείας του δείκτη εξόδων προς έσοδα κατά την υπό ανασκόπηση περίοδο. Η πτωτική τάση που παρατηρείται είναι αποτέλεσμα της εντατικοποίησης των προσπαθειών των εγχώριων τραπεζικών ιδρυμάτων για συγκράτηση των λειτουργικών τους εξόδων, η οποία αποτελεί ένα από τους βασικούς στόχους της στρατηγικής τους. Σημαντική υπήρξε προς τούτο η συμβολή της ΕΤΥΚ, η ηγεσία της οποίας επέδειξε αξιοσημείωτη αυτοσυγκράτηση και μετριοπάθεια στη διεκδίκηση αιτημάτων. Η σημαντική αύξηση στην κερδοφορία των εγχώριων τραπεζικών ιδρυμάτων, η ενίσχυση της οικονομικής ευρωστίας, η ανάκτηση της ισχυρής κεφαλαιακής τους βάσης και ρευστότητας, η βελτίωση των δεικτών απόδοσης ιδίων κεφαλαίων και εξόδων προς έσοδα, και, κυρίως, η ανανέωση και ο εκσυγχρονισμός στη διευθυντική και διοικητική τους στελέχωση και λειτουργία τους επιτρέπουν να ατενίζουν το μέλλον με αισιοδοξία. 11

12 Χαρακτηριστική ένδειξη των προαναφερόμενων θετικών εξελίξεων και της εμπιστοσύνης που απολαμβάνει πλέον το τραπεζικό μας σύστημα αποτελεί η αύξηση του ποσοστού συμμετοχής των ξένων θεσμικών επενδυτών στη μετοχική δομή των μεγαλύτερων εγχώριων τραπεζικών ιδρυμάτων κατά το Ωστόσο, παρά τις θετικές εξελίξεις που αναφέρονται πιο πάνω, δεν δικαιολογείται οποιοσδήποτε εφησυχασμός. Αντίθετα, μέσα στα πλαίσια της συνετής τραπεζικής πρακτικής, τα τραπεζικά ιδρύματα θα πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειες τους για συνεχή βελτίωση της κερδοφορίας τους και, κυρίως, για διασφάλιση της σταθερότητας των εισοδημάτων τους. Επιπρόσθετα, αναμένεται ότι θα εντατικοποιηθούν οι προσπάθειες που καταβάλλονται για μείωση τους ύψους του δείκτη των μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων προς τις συνολικές χορηγήσεις, ο οποίος εξακολουθεί να είναι ψηλός σε σχέση με τα επίπεδα που επικρατούν διεθνώς. Το 2006 υιοθετήθηκαν, υπό την έντονη παρακίνηση της Κεντρικής Τράπεζας, από τις διοικήσεις όλων των τραπεζικών ιδρυμάτων σημαντικές αλλαγές στους τομείς της εσωτερικής διακυβέρνησης και του τρόπου λειτουργίας τους. Επίσης, κατά το 2006, όλα τα επηρεαζόμενα τραπεζικά ιδρύματα προετοιμάστηκαν εντατικά για την εφαρμογή του νέου πλαισίου της Ε.Ε. για την κεφαλαιακή επάρκεια των πιστωτικών ιδρυμάτων με ισχύ από την 1 η Ιανουαρίου Σύμφωνα με τη νέα τραπεζική Οδηγία της Ε.Ε., τα τραπεζικά ιδρύματα, που είναι εγκαθιδρυμένα στην Κύπρο, θα πρέπει να σχεδιάσουν και να υιοθετήσουν πιο αναλυτικές διαδικασίες αναγνώρισης, επιμέτρησης, παρακολούθησης και ελέγχου όλων των κινδύνων που απορρέουν από τις εργασίες τους και να διατηρούν ικανοποιητικά κεφάλαια για επαρκή κάλυψη ενδεχομένων ζημιών από τους κινδύνους που αναλαμβάνουν. Πρόσθετα, οι ευθύνες των Διοικητικών Συμβουλίων των επηρεαζόμενων τραπεζικών ιδρυμάτων, όπως προκύπτουν από τη νέα τραπεζική Οδηγία της Ε.Ε., είναι αυξημένες και εστιάζονται στην ανάπτυξη συστημάτων τα οποία υπολογίζουν τα απαιτούμενα κεφάλαια για τον κάθε κίνδυνο που αναλαμβάνεται, στον καθορισμό του αποδεκτού επιπέδου κινδύνου που δύναται η τράπεζα να αναλάβει, καθώς και στη συμπερίληψη των προβλεπόμενων κεφαλαιακών απαιτήσεων στο στρατηγικό σχεδιασμό της τράπεζας. Ο εποπτικός έλεγχος της Κεντρικής Τράπεζας θα επικεντρώνεται στους κινδύνους που αξιολογούνται ως οι ουσιαστικότεροι (risk based bank examination). Στα πλαίσια αυτά, θα εξετάζει όλους τους τομείς δραστηριότητας του κάθε τραπεζικού ιδρύματος, θα αναγνωρίζει τους κινδύνους που πηγάζουν από τον κάθε τομέα δραστηριότητας και θα αξιολογεί την ουσιαστικότητα τους, εφαρμόζοντας το δικό της Σύστημα Αξιολόγησης Κινδύνων. Το θέμα των τραπεζικών συγχωνεύσεων και εξαγορών είναι ένα από τα πιο επίκαιρα και επίμαχα θέματα. Εντάσσεται στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας και της ελευθεροποίησης του χρηματοοικονομικού συστήματος. Στην Ε.Ε. αναπτύσσεται ραγδαία η διασυνοριακή παροχή χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, καθώς και η επέκταση των τραπεζών εκτός συνόρων είτε με την εξαγορά υφιστάμενων τραπεζών είτε με την ίδρυση θυγατρικών ή υποκαταστημάτων. Το θεσμικό πλαίσιο της Ε.Ε., που στοχεύει, 12

13 μεταξύ άλλων, στην άρση των διασυνοριακών εμποδίων, έχει προωθήσει σημαντικά τη δημιουργία μιας ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Λόγω των εξελίξεων αυτών, ο τραπεζικός ανταγωνισμός έχει αυξηθεί και αναμένεται να ενταθεί ακόμη περισσότερο στο μέλλον. Καθώς είναι φυσικό, ο τραπεζικός τομέας της Κύπρου δεν μπορεί να μείνει ανεπηρέαστος από τις εξελίξεις που συντελούνται στο ευρύτερο οικονομικό περιβάλλον. Η ολοκλήρωση της εξαγοράς μιας τράπεζας ή της συγχώνευσης μεταξύ τραπεζών δεν είναι εύκολο εγχείρημα, ούτε μπορεί να εξασφαλισθεί από πριν ότι το νέο σχήμα θα είναι πιο επικερδές και βιώσιμο. Ιδιαίτερα στη χώρα μας, όπου το τραπεζικό σύστημα αποτελεί τον κύριο χρηματοδότη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και των νοικοκυριών, οποιεσδήποτε κινήσεις θα πρέπει να γίνονται με προσεγμένη στάθμιση, ώστε να διασφαλίζεται η οικονομική βιωσιμότητα του νέου σχήματος, η ικανοποιητική του κερδοφορία, η διατήρηση ισχυρής κεφαλαιακής βάσης, η επαρκής εξυπηρέτηση των πελατών και τα συνακόλουθα οφέλη προς τους μετόχους. Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω, το κυπριακό νομικό πλαίσιο, που είναι εναρμονισμένο με το αντίστοιχο πλαίσιο της Ε.Ε., προβλέπει ότι οι οποιεσδήποτε εξαγορές ή συγχωνεύσεις τραπεζών θα πρέπει να τυγχάνουν της εκ των προτέρων έγκρισης της αρμόδιας τραπεζικής εποπτικής αρχής, δηλαδή της Κεντρικής Τράπεζας, καθώς και της αρμόδιας επιτροπής για θέματα προστασίας του ανταγωνισμού. Ο ρόλος της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου, με βάση τις πρόνοιες της νομοθεσίας, είναι να αξιολογήσει λεπτομερειακά, αντικειμενικά και δίκαια κάθε αίτηση που της υποβάλλεται για απόκτηση σημαντικού ποσοστού (10% ή μεγαλύτερου) του μετοχικού κεφαλαίου τράπεζας, μελετώντας ενδελεχώς όλα τα σχετικά έγγραφα και στοιχεία, και να εκδώσει, εντός της προβλεπόμενης προθεσμίας, την απόφαση της για έγκριση ή μη της αίτησης. Σημαντικός είναι, επίσης, ο ρόλος της ανεξάρτητης Επιτροπής Προστασίας του Ανταγωνισμού. Το 2006 αποτέλεσε έτος πραγματοποίησης μεγάλου αριθμού εξαγορών και συγχωνεύσεων στον ευρωπαϊκό τραπεζικό χώρο. Το κυπριακό τραπεζικό σύστημα, καθώς ήταν φυσικό, δεν παρέμεινε ανεπηρέαστο από τις εν λόγω εξελίξεις. Κατά το υπό ανασκόπηση έτος, η Κεντρική Τράπεζα ενέκρινε την εξαγορά από τη Λαϊκή Κυπριακή Τράπεζα Δημόσια Εταιρεία Λτδ των ελληνικών ομίλων της Marfin Financial Group Α.Ε. Συμμετοχών και της Εγνατίας Τράπεζας A.E. Η εν λόγω εξαγορά αναμένεται να έχει θετικές επιπτώσεις στη σταθερότητα και την περαιτέρω αναπτυξιακή πορεία του εγχώριου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στο γεγονός ότι η ολοκλήρωση της εξαγοράς μιας τράπεζας ή της συγχώνευσης μεταξύ τραπεζών δεν είναι εύκολο εγχείρημα. Ιδιαίτερα στη χώρα μας, όπου το τραπεζικό σύστημα αποτελεί τον κύριο αιμοδότη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και των νοικοκυριών, οποιεσδήποτε κινήσεις θα πρέπει να γίνονται με προσοχή, διασφαλίζοντας την οικονομική βιωσιμότητα του νέου σχήματος, την ικανοποιητική του κερδοφορία, τη διατήρηση ισχυρής κεφαλαιακής βάσης, την επαρκή εξυπηρέτηση των πελατών και τα συνακόλουθα οφέλη προς τους μετόχους. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται πλέον στην επάρκεια, την ικανότητα, 13

14 την πείρα και τις γνώσεις των μελών των Διοικητικών Συμβουλίων και της Ανώτατης Εκτελεστικής Διεύθυνσης. Εξίσου σημαντική θεωρείται η ύπαρξη και διασφάλιση διαφάνειας και επαρκούς πληροφόρησης των μετόχων σε όλες τις σημαντικές φάσεις της διαδικασίας και της λήψης των σχετικών αποφάσεων. Η εποχή της φεουδαρχικής επικράτειας και της αριστοκρατικής οικογενειοκρατίας, τα ούτως καλούμενα «τζάκια», και των μοναρχιών αποτελεί πλέον παρελθόν χωρίς επιστροφή. Για τους πιο πάνω λόγους, οι οποιεσδήποτε εξαγορές ή συγχωνεύσεις τραπεζών θα πρέπει να τυγχάνουν της εκ των προτέρων έγκρισης της αρμόδιας τραπεζικής εποπτικής αρχής ή αρχών, καθώς και της αρμόδιας επιτροπής για θέματα προστασίας του ανταγωνισμού. Οπωσδήποτε, οι εξελίξεις είναι συνεχείς και απαιτούνται προσεχτικές και καλά μελετημένες κινήσεις από όλους τους εμπλεκόμενους. Κάτω από αυτό το πρίσμα η Κεντρική Τράπεζα δεν δίστασε να τηρήσει αυστηρή στάση, φθάνοντας μέχρι του σημείου απαγόρευσης εξαγοράς τράπεζας στον ελλαδικό χώρο από δική μας εγχώρια τράπεζα, εφόσον δεν πληρούνταν οι προϋποθέσεις βιωσιμότητας και λειτουργικής επάρκειας. Κατά το 2006, αξιοσημείωτη υπήρξε και η ανάπτυξη των εργασιών των εγχώριων τραπεζών στο εξωτερικό. Η Κεντρική Τράπεζα παραχώρησε άδεια σε δύο τράπεζες για επέκταση των εργασιών τους στη Ρουμανία, Ρωσία και Σερβία. Τα εν λόγω τραπεζικά ιδρύματα στοχεύουν στην αξιοποίηση των ευκαιριών που παρέχονται στις πιο πάνω χώρες λόγω της ραγδαίας ανάπτυξης των οικονομιών τους. Τονίζεται, όμως, ότι η επέκταση στο εξωτερικό, πέραν των σημαντικών ευκαιριών που παρέχει για επίτευξη κερδών, εμπερικλείει και σημαντικούς κινδύνους. Είναι σημαντικό σε μια τέτοια περίπτωση η Κεντρική Τράπεζα να εποπτεύει τέτοια επέκταση εργασιών, με απώτερο στόχο οι εργασίες εξωτερικού να συνεχίσουν να έχουν θετική και αυξανόμενη συνεισφορά στα αποτελέσματα των τραπεζικών μας ιδρυμάτων. Από την 1 η Ιανουαρίου, 2006, οι πρώην Διεθνείς Τραπεζικές Μονάδες έχουν ενσωματωθεί πλήρως στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα της Κύπρου. Συγκεκριμένα, έχει επιτραπεί στις πλείστες από αυτές να συναλλάσσονται σε Κυπριακές λίρες τόσο για τη λήψη καταθέσεων όσο και για τη χορήγηση δανείων. Αναφορικά με την αξιολόγηση του χρηματοοικονομικού τομέα της Κύπρου από διεθνείς οργανισμούς, το τελικό κείμενο της έκθεσης αξιολόγησης του εποπτικού/ρυθμιστικού πλαισίου του ευρύτερου χρηματοοικονομικού μας τομέα, με ιδιαίτερη έμφαση στη συμμόρφωση με τις διεθνώς αποδεκτές αρχές εποπτείας/ρύθμισης του χρηματοοικονομικού τομέα (Basel Core Principles for Effective Banking Supervision) από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, στα πλαίσια του προγράμματος αξιολόγησης «Offshore Financial Center (OFC) Assessment Program», δημοσιεύτηκε τον Οκτώβριο του Τα τελικά συμπεράσματα αναφορικά με την Κύπρο κρίνονται ως πολύ ικανοποιητικά και αποδεικνύουν ότι το πλαίσιο αυτό, που εφαρμόζει η Κεντρική Τράπεζα, έχει φθάσει σε πολύ ψηλά επίπεδα συμμόρφωσης, κάτι το οποίο καλούμεθα να εργασθούμε σκληρά για να διατηρήσουμε. 14

15 Το τελικό κείμενο της έκθεσης αξιολόγησης των μέτρων καταπολέμησης του ξεπλύματος παράνομου χρήματος και χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, που έχουν ληφθεί στην Κύπρο, οριστικοποιήθηκε και υιοθετήθηκε από την Επιτροπή Moneyval του Συμβουλίου της Ευρώπης το Φεβρουάριο του Η έκθεση περιέχει σημαντικά θετικά σχόλια και αναφορές για την επάρκεια και αποτελεσματικότητα των μέτρων που έχουν εφαρμοσθεί από την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου. Κατά την διάρκεια του 2006, η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου επιδίωξε ενεργά τη διαπραγμάτευση και υπογραφή Μνημονίων Συνεργασίας στον τομέα της τραπεζικής εποπτείας με αντίστοιχες εποπτικές αρχές του εξωτερικού. Στον τομέα των οικονομικών εξελίξεων, το 2006 ετοιμάσθηκαν τέσσερις εκτεταμένες και άλλες τόσες συνοπτικές Εκθέσεις Νομισματικής Πολιτικής για τις συνεδρίες της Επιτροπής Νομισματικής Πολιτικής. Άλλη σημαντική εξέλιξη στον τομέα της Στατιστικής, το χρόνο που πέρασε, ήταν η τελική διαμόρφωση του νέου συστήματος απευθείας παροχής στατιστικών στοιχείων του ισοζυγίου πληρωμών από επιχειρήσεις και οργανισμούς. Όσον αφορά τις οικονομικές εξελίξεις κατά το 2006, εκτιμάται ότι ο ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης (ΑΕΠ) ήταν 3.8% σε σύγκριση με 3.9% τον προηγούμενο χρόνο. Αναλυτικά, η εσωτερική ζήτηση αυξήθηκε κατά 5.4% σε σύγκριση με 4.1% το 2005, κυρίως λόγω της ανόδου του ρυθμού αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης, ενώ η εξωτερική ζήτηση αυξήθηκε κατά 4.0% σε σύγκριση με άνοδο 4.7% το Η επιβράδυνση αυτή της εξωτερικής ζήτησης οφείλεται στην υποτονική πορεία των επανεξαγωγών σε συνάρτηση σε συνάρτηση με τη συνέχιση της αυξητικής πορείας των εισαγωγών. Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών διευρύνθηκε οριακά γύρω στο 6.0% του ΑΕΠ κατά το 2006, από 5.8% του ΑΕΠ το 2005, εν μέρει λόγω των αυξημένων κόστων των εισαγωγών πετρελαιοειδών. Ο πληθωρισμός ανήλθε στο 2.5% το 2006 σε σύγκριση με 2.6% το Στην αγορά εργασίας, οι εγγεγραμμένοι άνεργοι μειώθηκαν στο 3.4% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού το 2006 σε σύγκριση με 3.7% το Το δημοσιονομικό έλλειμμα, μετά τη σημαντική μείωση που επιτεύχθηκε τα τελευταία τρία χρόνια, αναμένεται να παραμείνει σε χαμηλά επίπεδα, γύρω στο 1.6% του ΑΕΠ, νοουμένου ότι θα συνεχισθεί σταθερά η δημοσιονομική εξυγίανση, ιδίως στην πλευρά των δημοσίων δαπανών, και θα εφαρμοσθεί με συνέπεια το κυβερνητικό πρόγραμμα σύγκλισης. Το δημόσιο χρέος, που ήταν γύρω στο 65,3% του ΑΕΠ το 2006, προβλέπεται να μειωθεί περαιτέρω στο 60.5% το Το 2007 προβλέπεται και πάλι αύξηση του ΑΕΠ γύρω στα ίδια περίπου επίπεδα με εκείνα του 2006, ενώ ο πληθωρισμός αναμένεται νε μειωθεί σημαντικά σε σχέση με το 2006, νοουμένου ότι δεν θα διαφοροποιηθεί ουσιαστικά η τιμή του πετρελαίου από τα επίπεδα που επικρατούσαν στο τέλος του Σε ότι αφορά το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, αυτό αναμένεται να μειωθεί ως ποσοστό του ΑΕΠ σε σχέση με το έλλειμμα που καταγράφηκε το

16 Όσον αφορά τις εγχώριες νομισματικές εξελίξεις, το 2006 συνεχίστηκαν οι έντονες εισροές συναλλάγματος που χρηματοδοτούσαν, κυρίως, τα δάνεια σε ξένο νόμισμα. Οι πληθωριστικές πιέσεις αποδείχτηκαν περιορισμένης ισχύος, και, ως εκ τούτου, η Επιτροπή Νομισματικής Πολιτικής (ΕΝΠ) της Κεντρικής Τράπεζας Κύπρου προέβη σε μια μόνο αύξηση του βασικού της επιτοκίου κατά 25 μονάδες βάσης το Σεπτέμβριο, καθορίζοντας το βασικό επιτόκιο στο 4.50%. Ταυτόχρονα, για σκοπούς εναρμόνισης των κυπριακών επιτοκίων με τα αντίστοιχα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η εν λόγω Επιτροπή καθόρισε το επιτόκιο της κύριας αναχρηματοδότησης ως το βασικό επιτόκιο, σε αντικατάσταση του επιτοκίου της διευκόλυνσης οριακής χρηματοδότησης (Lombard) που χρησιμοποιείτο μέχρι τότε. Στη συνεδρία του Σεπτεμβρίου, το επιτόκιο της κύριας αναχρηματοδότησης εξισώθηκε με εκείνο της οριακής χρηματοδότησης και αυξήθηκε από το 3.25% στο 4.50%. Όσον αφορά τη χρηματαγορά, η τραπεζική ρευστότητα εξακολούθησε να είναι πλεοναστική και η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου συνέχισε τις παρεμβάσεις της μέσω δημοπρασιών αποδοχής καταθέσεων. Ο κυριότερος λόγος για την πλεονάζουσα ρευστότητα ήταν οι αυξημένες εισροές συναλλάγματος. Εξαιτίας των συνθηκών ρευστότητας, η περαιτέρω μείωση του συντελεστή ελάχιστων αποθεματικών αναστάληκε, με αποτέλεσμα αυτός να παραμένει στο 5.0% μέχρι το τέλος του Είναι φανερό ότι το χρηματοπιστωτικό μας σύστημα εισέρχεται σε μια νέα περίοδο με αυξημένες απαιτήσεις σε όλους τους τομείς της λειτουργίας και δράσης του. Η κερδοφορία και η ίδια η επιβίωση του θα εξαρτηθούν από την ικανότητα του να ανταποκριθεί έγκαιρα στις νέες έντονες ανταγωνιστικές απαιτήσεις που προϋποθέτουν ευελιξία, προσαρμοστικότητα, ταχύτητα στη λήψη αποφάσεων, πρωτοβουλία και δημιουργική φαντασία. Χαρακτηριστική ήταν η εξής δήλωση του πρώην Διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας κ. Χριστόδουλου Χριστοδούλου : «Η εποχή που «δέναν τα σκυλιά με τα λουκάνικα» έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Όπως και η συνηρτημένη με αυτή εποχή των αιωνόβιων συμβούλων και εκτελεστικών προέδρων, που προέρχονταν κατά κύριο λόγο από τα λεγόμενα τζάκια της αριστοκρατίας.» Απαιτείται πλέον από τους προέδρους, τους συμβούλους και τα διευθυντικά στελέχη να διακρίνονται για την επαγγελματική τους ικανότητα, την πείρα και την κατάρτιση τους. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι, μερικές διοικήσεις τραπεζών, ενεργώντας παρατύπως και αυθαιρέτως, είχαν επενδύσει σημαντικό μέρος των αποθεμάτων των ταμείων προνοίας στις δικές τους μετοχές. Ως αποτέλεσμα, τα ελλείμματα στα εν λόγω ταμεία των τριών μεγάλων τραπεζών, κατά την 31 η Δεκεμβρίου, 2002, ανέρχονταν στο συνολικό ποσό των 135 εκ. Επίσης, οι τράπεζες, κατά την περίοδο της χρηματιστηριακής φούσκας, είχαν παραχωρήσει δάνεια χωρίς εξασφαλίσεις για αγορά μετοχών ύψους 600 εκ. περίπου. Η βασική πηγή αυτών των προβλημάτων και των τεράστιων ζημιών ήταν οι παρατυπίες και οι διάτρητες διαδικασίες που εφάρμοζαν συμβούλια ή και διευθύνσεις τραπεζών, επενέβη δραστικά και, στα πλαίσια των εξουσιών που της παρέχει ο περί Τραπεζικών Εργασιών Νόμος, επέφερε, αθόρυβα, ουσιαστικές ανακατατάξεις και αναδιαρθρώσεις με βάση τις αρχές της 16

17 σύγχρονής εταιρικής διακυβέρνησης σε διοικητικά συμβούλια και διοικήσεις ορισμένων τραπεζών. Με βάση τις πιο πάνω διαπιστώσεις, οι διοικήσεις των τραπεζών καθοδηγήθηκαν από την Κεντρική Τράπεζα να λάβουν πρακτικά μέτρα για ενίσχυση της διαβρωθείσας, λόγω των επισφαλών δανείων, κεφαλαιακής τους βάσης, με αποτέλεσμα αυτή να αυξηθεί κατά 589 εκ. και να ανέλθει από 1,463 εκ. το 2002 σε 2,052 εκ. το Μέσα σ αυτά τα πλαίσια, ουσιαστική θετική επενέργεια είχε η απαγόρευση καταβολής μερίσματος για τα έτη 2002 και 2003, ενώ για το 2004 το μέρισμα που επετράπη να καταβληθεί ήταν συμβολικό, ενδεικτικό της επερχόμενης ανάκαμψης. Τα μέτρα αυτά έχουν συμβάλει σε ουσιαστική βελτίωση της κατάστασης του τραπεζικού τομέα με αποτέλεσμα την εξυγίανση του χαρτοφυλακίου και την ανάκαμψη της κερδοφορίας. Απαιτείται όμως, συνέχιση της στενής παρακολούθησης του από μέρους της εποπτικής αρχής και, κυρίως, της αυστηρής στάσης της έναντι των Διοικητικών Συμβουλίων και των Ανώτατων Εκτελεστικών Οργάνων των τραπεζών. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια η περίφημη οδηγία της Βασιλείας ΙΙ, που τέθηκε σε εφαρμογή την 1 η Ιανουαρίου 2007, αποτελεί ακόμη μια σημαντική πρόκληση για το τραπεζικό καθεστώς της Κύπρου. Το νέο πλαίσιο για τον υπολογισμό της κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών, που εκδόθηκε από την Επιτροπή Τραπεζικής Εποπτείας της Βασιλείας γνωστό ως «Βασιλεία ΙΙ», το οποίο υιοθετήθηκε από την Ε.Ε. και εφαρμόζεται και στην Κύπρο από την πιο πάνω ημερομηνία, σύμφωνα με οδηγία της Κεντρικής Τράπεζας προς τις εμπορικές τράπεζες, θα επιφέρει τις ακόλουθες βασικές αλλαγές: Θα αναθεωρήσει τον τρόπο υπολογισμού της κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών ώστε, πέραν του πιστωτικού κινδύνου και του κινδύνου αγοράς, να λαμβάνονται υπόψη όλοι οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει μια τράπεζα Θα ενισχύσει και θα αναβαθμίσει το διάλογο μεταξύ της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου, ως εποπτικής αρχής, και των εποπτευόμενων τραπεζών, και Θα απαιτεί μεγαλύτερη διαφάνεια από μέρους των τραπεζών, ως προς τους τρόπους αντιμετώπισης των κινδύνων και των διαδικασιών που ακολουθούν για τον υπολογισμό της κεφαλαιακής τους επάρκειας. Λόγω των αλλαγών αυτών, τα διοικητικά συμβούλια των τραπεζών θα πρέπει να είναι σε θέση να λειτουργούν αποτελεσματικά και να εκπληρώνουν με επάρκεια τις αυξημένες υποχρεώσεις τους που απορρέουν από το νέο πλαίσιο της Βασιλείας ΙΙ. Για το σκοπό αυτό η Κεντρική Τράπεζα εξέδωσε οδηγίες, που θεσμοθετούν με περισσότερη λεπτομέρεια τα κριτήρια αξιολόγησης της ικανότητας και καταλληλότητας των συμβούλων και των ανώτερων στελεχών των τραπεζών και τις διαδικασίες εσωτερικής διακυβέρνησης και συστημάτων εσωτερικού ελέγχου, στα οποία περιλαμβάνονται οι αρμοδιότητες, οι ευθύνες και οι υποχρεώσεις των Διοικητικών Συμβουλίων. Φυσικά για τα κριτήρια ικανότητας και καταλληλότητας ίσχυαν και εφαρμόζονταν οι σχετικές διατάξεις του περί Τραπεζικών Εργασιών Νόμου, ενώ για τα συστήματα εσωτερικού ελέγχου και διακυβέρνησης ίσχυε η σχετική οδηγία της Κεντρικής Τράπεζας του Μαΐου του

18 Συνεπώς, οι κυπριακές τράπεζες δεν καλούνται να συμμορφωθούν με κάτι νέο και άγνωστο, αλλά να αναβαθμίσουν τις διαδικασίες και να αναδιατάξουν ποιοτικά τους εσωτερικούς κανονισμούς τους, στοχεύοντας στη συμμόρφωση τους με τις νέες απαιτήσεις. Οι τράπεζες έχουν προχωρήσει και επιφέρουν ήδη τις απαραίτητες αλλαγές τόσο στα διοικητικά τους συμβούλια όσο και στις εσωτερικές τους διαδικασίες και κανονισμούς ώστε να ανταποκριθούν έγκαιρα προς τις νέες απαιτήσεις. Η Κεντρική Τράπεζα παρακολουθεί στενά τη συμμόρφωση των τραπεζών, τις υποβοηθά και τις κατευθύνει με πνεύμα συνεργασίας και συναντίληψης. Μπροστά σε αυτά τα νέα δεδομένα και τις προοπτικές, ανάλογης διάστασης και σημασίας αναμένεται εύλογα να είναι οι κραδασμοί και οι επιδράσεις στο ρόλο του συνδικαλιστικού κινήματος. Το συνδικαλιστικό κίνημα, ιδιαίτερα στις νέες χώρες μέλη της ζώνης του ευρώ, βρίσκεται ήδη μπροστά σε μια καινούργια τεράστια πρόκληση, η οποία συνακολουθεί την έντονη οικονομική, κοινωνική και πολιτική ευρωπαϊκή μεταβατικότητα. Υπό το πρίσμα αυτών των αλλαγών καλείται το συνδικαλιστικό κίνημα να συνεχίζει να προασπίζει με επιτυχία και να προάγει αποτελεσματικά τα συμφέροντα των μελών του, έχοντας πάντοτε υπόψη την καθοριστικής σημασίας συμβολή του στην εύρυθμη και ομαλή λειτουργία του συνόλου του χρηματοπιστωτικού μας συστήματος. Αναμφίβολα, η συνεισφορά του συνδικαλιστικού κινήματος στη διαμόρφωση και αναβάθμιση του εγχώριου χρηματοπιστωτικών εξελίξεων στον κυπριακό τραπεζικό τομέα είναι τεράστιας σημασίας. Συνεπώς, με ωριμότητα και σύνεση, υπευθυνότητα και σύγχρονες αντιλήψεις, αλλά προπάντων με όραμα και προοπτική, το συνδικαλιστικό κίνημα θα πρέπει να συνεχίσει να αποτελεί φυσικό και αναντικατάστατο σύμμαχο στη προσπάθεια του χρηματοπιστωτικού τομέα της Κύπρου για κοινωνική και οικονομική ολοκλήρωση και ανάπτυξη, δικαιοσύνη και ευημερία. Προεξάρχων στόχος το 2007 είναι η έγκαιρη ολοκλήρωση της πρακτικής προετοιμασίας, ώστε να διασφαλιστεί η επιτυχής ένταξη της Κύπρου στη ζώνη του Ευρώ την 1 η Ιανουαρίου 2008, με όλα τα οφέλη που αυτή συνεπάγεται για τον Κύπριο πολίτη. 18

19 2 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ Κατά την 31/12/2005 ο συνολικός αριθμός των εργαζομένων στις Τράπεζες έφτασε στους 8201, ενώ εάν σε αυτούς προσθέσουμε και τους εργαζόμενους στις ασφαλιστικές εταιρείες τότε ο αριθμός ξεπερνά τις 10,000. Στην πενταετία μεταξύ 2000 και 2005 αν και για τις κυπριακές τράπεζες η περίοδος αυτή ήταν περίοδος περισυλλογής και προσπάθειας περιορισμού κόστους λόγω των αρνητικών συνεπειών που είχε στα οικονομικά τους αποτελέσματα η «μετά-χρηματιστηριακή» εποχή, εντούτοις ο αριθμός των εργαζομένων στις Τράπεζες είχε αυξητική τάση με μέση μεταβολή της τάξης του 16,62%. Επίσης παρατηρείται παράλληλα μια αύξηση στον αριθμό των υπαλλήλων ανά κατάστημα. Πιο αναλυτικά η εικόνα παρουσιάζεται στον πιο κάτω Πίνακα: Πίνακας Μέση μεταβολή % 2005/2000 Εργαζόμενοι/Τράπεζα Εργαζόμενοι/κατάστημα Όσον αφορά την φυλετική ανάλυση των αριθμών του προσωπικού των Τραπεζών, παρατηρείται μια αύξηση στο ποσοστό των γυναικών οι οποίες ενώ το 2000 αποτελούσαν το 46.93% του συνόλου του προσωπικού, το 2005 έφτασαν το 51.01%. Όσον αφορά το είδος σύμβασης των εργαζομένων στον χώρο μας, το σύνολο των συναδέλφων καθόλη την διάρκεια της πενταετίας είχαν σύμβαση Αορίστου χρόνου πλήρους απασχόλησης. Το ποσοστό ανεργίας στον κλάδο μας βρίσκεται στο μηδέν αφού τα μέλη της Οργάνωσής μας απολαμβάνουν το ωφέλημα της μονιμότητας στην εργασία τους, αποτέλεσμα των μακροχρόνιων συνδικαλιστικών αγώνων της ΕΤΥΚ. Στον πιο κάτω Πίνακα θα παραθέσουμε κάποια στοιχεία που έχουν να κάνουν με τα ποσοστά επί της συνολικής απασχόλησης στις Τράπεζες, στις περιπτώσεις αποχωρήσεων καθώς και νέων προσλήψεων. 19

20 Απολύσεις Εθελούσιες εξόδους (βάσει ειδικών επιχειρησιακών προγραμμάτων, με παροχή κινήτρων ή για την αποφυγή απολύσεων) Μεμονωμένες παραιτήσεις Αποχώρηση εργαζομένων λόγω κανονικής συνταξιοδότησης Πίνακας Δεν υπάρχουν στοιχεία Δεν υπάρχουν στοιχεία Δεν υπάρχουν στοιχεία Νέες προσλήψεις Δεν υπάρχουν στοιχεία 1.27% 0.05% 0.51% 1.37% Στον τομέα που αφορά το μορφωτικό επίπεδο των εργαζομένων έχουν παρατηρηθεί σημαντικές αλλαγές κατά την περίοδο Αριθμητικά, οι απόφοιτοι ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έχουν φτάσει το 2005 τους 3397 σημειώνοντας μια μέση αύξηση της τάξεως του 23,71% ενώ ακόμα πιο εντυπωσιακή είναι η αύξηση που παρατηρείται στον αριθμό των κατόχων μεταπτυχιακού τίτλου αφού με μια μέση μεταβολή της τάξεως του 70,34% φτάνουν το 2005 στους Πίνακας Μέση μεταβολή % 2005/2000 Πρωτοβάθμιας Δευτεροβάθμιας Τριτοβάθμιας Μεταπτυχιακοί Λοιποί* Σύνολο Η αύξηση των εργαζομένων οι οποίοι είναι κάτοχοι ακαδημαϊκών ή άλλων επαγγελματικών προσόντων αποτελεί για τις Τράπεζες ένα σημαντικό εφόδιο για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της εποχής. Η συνεχής μεταβολή διαδικασιών και το ανταγωνιστικό παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον επιβάλλει και την ένταση της Διά Βίου Μάθησης ούτως ώστε να αντιμετωπιστούν με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα οι εξελίξεις αυτές. 20