ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ

Transcript

1 ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ Μακροοικονομική Θεωρία

2 Τι σημαίνει "οικονομική ολοκλήρωση"; Ο βαθμός οικονομικής ολοκλήρωσης μπορεί να υποδιαιρεθεί σε έξι στάδια: 1. Ζώνη συναλλαγών με προτιμησιακούς όρους (μειωμένοι δασμοί μεταξύ ορισμένων χωρών). 2. Ζώνη ελευθέρων συναλλαγών (συναλλαγές χωρίς εσωτερικούς δασμούς για ορισμένα ή όλα τα προϊόντα των συμμετεχουσών χωρών). 3. Τελωνειακή ένωση (με κοινό εξωτερικό δασμολόγιο για τις τρίτες χώρες και κοινή εμπορική πολιτική). 4. Ενιαία αγορά (με κοινές κανονιστικές ρυθμίσεις για τα προϊόντα και ελεύθερη κυκλοφορία προϊόντων, κεφαλαίου, εργατικού δυναμικού και υπηρεσιών). Μακροοικονομική Θεωρία 2

3 Τι σημαίνει "οικονομική ολοκλήρωση"; 5. Οικονομική και νομισματική ένωση (ενιαία αγορά με κοινό νόμισμα και κοινή νομισματική πολιτική) 6. Πλήρης οικονομική ολοκλήρωση (όλα τα προηγούμενα στάδια συν εναρμονισμένες δημοσιονομικές και οικονομικές πολιτικές). Ενιαία Ευρωπαϊκή Αγορά: η αγορά της ΕΕ στην οποία η εργασία, το κεφάλαιο, τα αγαθά και οι υπηρεσίες θα μπορούν να μετακινούνται ελεύθερα. Εμπόδια που παρουσιάστηκαν: γλωσσικοί φραγμοί, διαφορετικά επίπεδα οικονομικής ανάπτυξης μεταξύ των κρατών, επιδίωξη εθνικών συμφερόντων. Μακροοικονομική Θεωρία 3

4 Οικονομική και Νομισματική Ένωση Οικονομική και νομισματική ένωση: ενιαία αγορά με κοινό νόμισμα και κοινή νομισματική πολιτική. Κατά γενικό κανόνα, η οικονομική και νομισματική ένωση αποτελεί ένα προηγμένο στάδιο της διαδικασίας οικονομικής ολοκλήρωσης. Ζώνη κοινού νομίσματος: μια γεωγραφική περιοχή στην οποία κυκλοφορεί ένα κοινό νόμισμα ως μέσο συναλλαγών. Νομισματική ένωση: υπό την αυστηρή έννοια, μια ομάδα χωρών που έχουν υιοθετήσει οριστικά και αμετάκλητα σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες μεταξύ των διαφόρων νομισμάτων τους. Μακροοικονομική Θεωρία 4

5 Ευρωζώνη Στην πράξη, η ΟΝΕ στην ΕΕ σημαίνει τα εξής: i. Συντονισμός των οικονομικών πολιτικών των κρατών μελών. ii. Συντονισμός των δημοσιονομικών πολιτικών, κυρίως με τον περιορισμό του δημόσιου χρέους και του ελλείμματος. iii. Ανεξάρτητη νομισματική πολιτική την οποία διαχειρίζεται η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (EΚΤ). iv. Ενιαίο νόμισμα και ευρωζώνη. Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (European Central Bank, ECB): Από την 1η Ιανουαρίου 1999 η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) είναι υπεύθυνη για την άσκηση της νομισματικής πολιτικής στη ζώνη του ευρώ τη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες. Μακροοικονομική Θεωρία 5

6 Ευρωζώνη Ευρωπαϊκό Σύστημα Κεντρικών Τραπεζών (European System of Central Banks): Το ΕΣΚΤ αποτελείται από την ΕΚΤ και τις εθνικές κεντρικές τράπεζες (ΕθνΚΤ) όλων των κρατών μελών της ΕΕ είτε αυτά έχουν υιοθετήσει το ευρώ είτε όχι. Ευρωσύστημα (Eurosystem): Το Ευρωσύστημα αποτελείται από την ΕΚΤ και τις Εθνικές Κεντρικές Τράπεζες των χωρών που έχουν υιοθετήσει το ευρώ. Το Ευρωσύστημα και το ΕΣΚΤ θα εξακολουθήσουν να συνυπάρχουν όσο υφίστανται κράτη μέλη της ΕΕ που δεν ανήκουν στη ζώνη του ευρώ. Ζώνη του ευρώ (Euro Area): Η ζώνη του ευρώ αποτελείται από τις 19 χώρες της ΕΕ που έχουν υιοθετήσει το ευρώ. Μακροοικονομική Θεωρία 6

7 Κριτήρια Σύγκλισης Τα κριτήρια είναι τα ακόλουθα: 1. Η εξέλιξη των τιμών: ο ρυθμός πληθωρισμού να είναι μέχρι 1,5% πάνω από τον μέσο όρο των τριών χαμηλότερων ρυθμών πληθωρισμού μεταξύ των χωρών μελών. 2. Έλλειμμα του προϋπολογισμού (δημοσιονομικό έλλειμμα): μέχρι 3% του ΑΕΠ. Εκτός εάν: ο λόγος αυτός έχει σημειώσει ουσιαστική και συνεχή πτώση και έχει φθάσει σε επίπεδο παραπλήσιο της τιμής αναφοράς, είτε, εναλλακτικά η υπέρβαση της τιμής αναφοράς είναι απλώς έκτακτη και προσωρινή και ο λόγος παραμένει κοντά στην τιμή αναφοράς. 3. Δημόσιο χρέος: μέχρι 60% του ΑΕΠ. Εκτός εάν ο λόγος μειώνεται επαρκώς και πλησιάζει την τιμή αναφοράς με ικανοποιητικό ρυθμό. Μακροοικονομική Θεωρία 7

8 Κριτήρια Σύγκλισης 4. Μακροχρόνια επιτόκια: τον τελευταίο χρόνο πριν από την ένταξη το μέσο ονομαστικό μακροπρόθεσμο επιτόκιο να είναι μέχρι 2% πάνω από τον μέσο όρο των τριών χωρών μελών με τις καλύτερες επιδόσεις στη σταθερότητα τιμών. 5. Συναλλαγματική ισοτιμία: τήρηση των κανονικών περιθωρίων διακύμανσης που προβλέπονται από το μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών του ευρωπαϊκού νομισματικού συστήματος επί δύο τουλάχιστον χρόνια, χωρίς υποτίμηση έναντι του ευρώ. Μακροοικονομική Θεωρία 8

9 Οφέλη Τα οφέλη και το κόστος ενός κοινού νομίσματος i. Εξάλειψη κόστους συναλλαγής. ii. Μείωση της διάκρισης τιμών (δεν κρύβονται εύκολα οι διαφορές των τιμών). iii. Μείωση της μεταβλητότητας της συναλλαγματικής ισοτιμίας (τόνωση των επενδύσεων και οικονομική μεγέθυνση). Κόστος i. Απώλεια ανεξαρτησίας εθνικής νομισματικής πολιτικής. ii. Αδυναμία μακροοικονομικής προσαρμογής διαμέσου κινήσεων της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Μακροοικονομική Θεωρία 9

10 Άριστη νομισματική περιοχή Άριστη νομισματική περιοχή: μια ομάδα χωρών για τις οποίες είναι άριστο να υιοθετήσουν ένα κοινό νόμισμα και να σχηματίσουν μια νομισματική ένωση. Χαρακτηριστικά μιας άριστης νομισματικής περιοχής: Υψηλός βαθμός ολοκλήρωσης εμπορίου, ευελιξία των πραγματικών μισθών, κινητικότητα εργασίας, κινητικότητα χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου, συμμετρικές μακροοικονομικές διαταραχές Υποστηρίζεται από πολλούς οικονομολόγους η άποψη ότι η ευρωζώνη (των 12 αρχικά αλλά και των 19 στη συνέχεια) δεν αποτελεί μια άριστη νομισματική περιοχή. Γιατί προχώρησε τότε; Γιατί κάποια από τα κριτήρια της άριστης νομισματικής περιοχής είναι ενδογενή! Μακροοικονομική Θεωρία 10

11 Δημοσιονομική πολιτική και νομισματική ένωση Η δημοσιονομική πολιτική μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τα κράτη μέλη για να μετριάσει την απώλεια αυτονομίας της νομισματικής πολιτικής. Δημοσιονομικός φεντεραλισμός: ένα δημοσιονομικό σύστημα για μια ομάδα χωρών, που περιλαμβάνει έναν κοινό δημοσιονομικό προϋπολογισμό και ένα κοινό σύστημα φόρων και μεταβιβάσεων μεταξύ των χωρών. Δηλαδή, αν οι κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Γερμανίας έχουν κοινό προϋπολογισμό, τότε τα αυξημένα καθαρά κυβερνητικά έσοδα στη Γερμανία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να αντισταθμίσουν τη μείωση των καθαρών κυβερνητικών εσόδων στην Ελλάδα. Μακροοικονομική Θεωρία 11

12 Δημοσιονομική πολιτική και νομισματική ένωση Εθνικές δημοσιονομικές πολιτικές σε μια νομισματική ένωση: Το πρόβλημα του «τζαμπατζή». Η δημιουργία μεγάλων δημοσιονομικών ελλειμμάτων που προκαλούνται από την επεκτατική δημοσιονομική πολιτική κάποιων χωρών οδηγούν στην αύξηση της ζήτησης για δάνεια ώστε να χρηματοδοτηθεί αυτό το έλλειμμα. Η δημοσιονομική σπατάλη από ένα κράτος-μέλος θα τείνει να ανεβάσει το κόστος δανεισμού για όλα τα μέλη της ΟΝΕ. Επίσης, η αυξημένη δημοσιονομική επέκταση σε μια χώρα μπορεί να αυξήσει τη συνολική ζήτηση σε ολόκληρη την ευρωζώνη αντιστρέφοντας την αντιπληθωριστική πολιτική της ΕΚΤ. Μακροοικονομική Θεωρία 12

13 Δημοσιονομική πολιτική και νομισματική ένωση Αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων Σύναψη συμφωνίας, κανόνες σχετικά με τη δημοσιονομική πολιτική (Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης): Ισοσκελισμένοι προϋπολογισμοί Δημοσιονομικό έλλειμμα κάτω του 3% του ΑΕΠ ( αν κάποιες χώρες το υπερβαίνουν θα υπόκεινται σε πρόστιμα έως 0,5% του ΑΕΠ εκτός αν η χώρα αντιμετωπίζει ιδιαίτερες συνθήκες) Το δημόσιο χρέος να μην υπερβαίνει το 60% του ΑΕΠ Το 2004 το σύμφωνο χαλάρωσε λόγω Γερμανίας και Γαλλίας. Μακροοικονομική Θεωρία 13

14 Νομισματική πολιτική στην Ευρωζώνη Νομισματική πολιτική: ρυθμός πληθωρισμού (ΕνΔΤΚ) πλησίον αλλά κάτω του 2% μεσοπρόθεσμα. Να επηρεάζει το επίπεδο των βραχυπρόθεσμων επιτοκίων, ούτως ώστε να διασφαλίζει τη διατήρηση της σταθερότητας των τιμών μεσοπρόθεσμα. Προσανατολισμένη προς το μέλλον λόγω των χρονικών υστερήσεων, εστιάζεται στο μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, στηρίζεται σε ευρεία βάση. Στρατηγική βάσει 2 πυλώνων: οικονομικός και νομισματικός. Πλαίσιο: α) Πράξεις ανοικτής αγοράς με επίσημο επιτόκιο 0,00%. β) Πάγιες διευκολύνσεις: διευκόλυνση οριακής χρηματοδότησης (0,25%) και μια διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων (-0,40%). Προσδιορίζουν το ΕΟΝΙΑ. γ) Σύστημα τήρησης ελάχιστων αποθεματικών: ελάχιστο υποχρεωτικό πιστωτικό υπόλοιπο των τρεχούμενων λογαριασμών των τραπεζών στην αντίστοιχη ΕθνΚΤ. Μακροοικονομική Θεωρία 14

15 Νομισματική πολιτική στην Ευρωζώνη Περίοδος υπερθέρμανσης και βραχυπρόθεσμων πληθωριστικών πιέσεων: λόγω αύξησης δημοσίων δαπανών, αύξησης κατανάλωσης, υποτίμηση συναλλαγματικής ισοτιμίας, αύξησης εξαγωγών, αύξησης επενδύσεων (πληθωρισμός ζήτησης). Επίσης, η μείωση παραγωγικότητας, αύξηση πραγματικών μισθών και τιμών πρώτων υλών, αύξηση φόρου εισοδήματος εταιρειών προκαλούν μείωση της συνολικής προσφοράς και πληθωρισμό κόστους. Συσταλτική νομισματική πολιτική της ΕΚΤ: αύξηση του επιτοκίου κύριας αναχρηματοδότησης, του επιτοκίου διευκόλυνσης οριακής χρηματοδότησης και του επιτοκίου διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων. Βραχυπρόθεσμα οι τιμές είναι σχετικά δύσκαμπτες και οι βραχυπρόθεσμες προσδοκίες για τον πληθωρισμό παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητες. Αύξηση προσδοκώμενου πραγματικού επιτοκίου. Μακροοικονομική Θεωρία 15

16 Συσταλτική νομισματική πολιτική ΕΚΤ Ο μηχανισμός μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής είναι ίδιος με αυτόν που αναφέρθηκε πριν στη μεγάλη ανοικτή οικονομία. Μια μικρή χώρα της Ευρωζώνης αντιμετωπίζει μια οριζόντια καμπύλη LM, καθώς τα επιτόκια καθορίζονται από την ΕΚΤ. Η άνοδος των επιτοκίων προκαλεί βραχυχρόνια άνοδο στο προσδοκώμενο πραγματικό επιτόκιο με αποτέλεσμα τη μείωση στο πραγματικό προϊόν Υ και αύξηση της ανεργίας. Σταδιακά θα μειωθεί ο ρυθμός πληθωρισμού και ακόμα πιο αργά θα προσαρμοστεί ο ονομαστικός μισθός. i0 IS 0 i Β LM 1 1 Y 1 Α Y 0 LM 0 Μακροοικονομική Θεωρία 16

17 Νομισματική πολιτική στην Ευρωζώνη Περίοδος ύφεσης, αποκλιμάκωσης πληθωρισμού και αποπληθωρισμού : λόγω μείωσης δημοσίων δαπανών, μείωσης κατανάλωσης, ανατίμηση συναλλαγματικής ισοτιμίας, μείωσης εξαγωγών, μείωσης επενδύσεων (μείωση ζήτησης). Επεκτατική νομισματική πολιτική της ΕΚΤ: μείωση του επιτοκίου κύριας αναχρηματοδότησης, του επιτοκίου διευκόλυνσης οριακής χρηματοδότησης και του επιτοκίου διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων. Βραχυπρόθεσμα οι τιμές είναι σχετικά δύσκαμπτες και οι βραχυπρόθεσμες προσδοκίες για τον πληθωρισμό παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητες. Μείωση προσδοκώμενου πραγματικού επιτοκίου. Τόσο η διαδικασία της νομισματικής συρρίκνωσης όσο και της νομισματικής επέκτασης, συντελείται με μια χρονική υστέρηση (1-3 έτη). Μακροοικονομική Θεωρία 17

18 Επεκτατική νομισματική πολιτική ΕΚΤ Ο μηχανισμός μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής είναι ίδιος με αυτόν που αναφέρθηκε πριν στη μεγάλη ανοικτή οικονομία. Μια μικρή χώρα της Ευρωζώνης αντιμετωπίζει μια οριζόντια καμπύλη LM, καθώς τα επιτόκια καθορίζονται από την ΕΚΤ. Η μείωση των επιτοκίων προκαλεί βραχυχρόνια μείωση στο προσδοκώμενο πραγματικό επιτόκιο με αποτέλεσμα την αύξηση στο πραγματικό προϊόν Υ και μείωση της ανεργίας. Σταδιακά θα αυξηθεί ο ρυθμός πληθωρισμού και ακόμα πιο αργά θα προσαρμοστεί ο ονομαστικός μισθός. i 0 IS 0 Α Y 0 Y 1 LM 0 i Β LM 1 1 Μακροοικονομική Θεωρία 18

19 Η μακροοικονομική πολιτική ενός μέλους της ΟΝΕ (α. συμμετρική διαταραχή-βραχυχρόνια) Μια μικρή χώρα της Ευρωζώνης αντιμετωπίζει μια οριζόντια καμπύλη LM, καθώς τα επιτόκια καθορίζονται από την ΕΚΤ. Έστω ότι μια εξωγενής διαταραχή μετατοπίζει την IS στη θέση IS1(ύφεση). Η χαλαρή νομισματική πολιτική θα οδηγήσει σε μείωση του επιτοκίου σε επίπεδο i 1 με αποτέλεσμα την τόνωση της συνολικής ενεργού ζήτησης, την εξάλειψη της ύφεσης και την αποκατάσταση της ισορροπίας στο σημείο Γ. i 0 IS 1 Β Y 1 IS 0 Α Y 0 LM i Γ LM 1 1 Μακροοικονομική Θεωρία 19

20 Η μακροοικονομική πολιτική ενός μέλους της ΟΝΕ (β. ασύμμετρη διαταραχή-βραχυχρόνια) Η χώρα δεν παραβιάζει ΣΣΑ. Μια μικρή χώρα της Ευρωζώνης αντιμετωπίζει μια οριζόντια καμπύλη LM, καθώς τα επιτόκια καθορίζονται από την ΕΚΤ. Έστω ότι μια εξωγενής διαταραχή μετατοπίζει την IS στη θέση IS1(ύφεση). Η χαλαρή δημοσιονομική πολιτική θα έχει σαν αποτέλεσμα την τόνωση της συνολικής ενεργού ζήτησης, την εξάλειψη της ύφεσης και την αποκατάσταση της ισορροπίας πάλι στο ίδιο σημείο Α. i 0 IS 1 Β Y 1 IS 0 Α Y 0 LM Μακροοικονομική Θεωρία 20

21 Η μακροοικονομική πολιτική ενός μέλους της ΟΝΕ (γ. ασύμμετρη διαταραχή-βραχυχρόνια) Παραβιάζει ΣΣΑ. Μια μικρή χώρα της Ευρωζώνης αντιμετωπίζει μια οριζόντια καμπύλη LM, καθώς τα επιτόκια καθορίζονται από την ΕΚΤ. Έστω ότι μια εξωγενής διαταραχή μετατοπίζει την IS στη θέση IS1(ύφεση). Αν η χώρα δεν μπορεί να ασκήσει επεκτατική δημοσιονομική πολιτική τότε μπορεί να παραμείνει για αρκετό χρόνο στο σημείο Β. Η αποκατάσταση της ισορροπίας στο σημείο Α εξαρτάται από την ταχύτητα προσαρμογής. i 0 IS 1 Β Y 1 IS 0 Α Y 0 LM Μακροοικονομική Θεωρία 21

22 Η μακροοικονομική πολιτική της ΟΝΕ Νέα οικονομική ορθοδοξία, η οποία αποτυπώνεται στις συνθήκες του Μάαστριχ και Αμστερνταμ (μονεταρισμός, νέα κλασικά οικονομικά,) δηλαδή την προώθηση της ανάπτυξης όχι μέσα από πολιτικές διαχείρισης της συνολικής ενεργού ζήτησης (νομισματική, δημοσιονομική πολιτική) αλλά μέσα από πολιτικές που 1. θα εδραιώνουν ένα σταθερό μακροοικονομικό πλαίσιο πολιτικής 2. θα ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών οικονομιών με μέτρα από την πλευρά της προσφοράς (απελευθέρωση αγορών, διαρθρωτικές αλλαγές στις αγορές προϊόντος και εργασίας, προώθηση των τεχνολογιών, και της καινοτομίας, ενίσχυση της επιχειρηματικότητας κλπ.). Μακροοικονομική Θεωρία 22