Οκόσμοςτωνζώων. Λάγιος Βασίλειος, Εκπαιδευτικός (Π.Ε.70)

Transcript

1 Οκόσμοςτωνζώων., Εκπαιδευτικός (Π.Ε.70)

2 Τα Αρθρόποδα Τα Αρθρόποδα είναι η μεγαλύτερη συνομοταξία ζώων στο ζωικό βασίλειο. Περίπου το 80% όλων των ειδών ζώων που ζουν σήμερα, είναι αρθρόποδα. Έχουν εξωσκελετό και το σώμα τους χωρίζεται σε τμήματα που ονομάζονται μεταμερή. Έχουν αρθρωτά άκρα, που σε κάθε είδος έχουν μετασχηματιστεί σε εξειδικευμένα όργανα όπως πόδια ή στοματικά εξαρτήματα ή κεραίες. Ένα από τα μυστικά της επιτυχίας τους είναι ακριβώς τα αρθρωτά τους πόδια. Τα πόδια που λυγίζουν γύρω από έναν αρθρωτό σύνδεσμο, εξασφαλίζουν μεγάλη σταθερότητα και απορρόφηση των κραδασμών. τα τέλεια χαρακτηριστικά για ένα όχημα παντός εδάφους.

3 Τα Αρθρόποδα Κάθε πόδι έχει εκπληκτική ευλυγισία λόγω των πολλών αρθρώσεων που έχει. Οι τένοντες που συνδέονται με δυνατούς μυς επιτρέπουν ένα εύρος κινήσεων. Για να βοηθηθούν στον προσανατολισμό, τα αρθρόποδα ανέπτυξαν ένα σύστημα αισθητηρίων οργάνων, προσαρτήματα σαν κεραίες και τους πρώτους οφθαλμούς που μπορούσαν να ξεχωρίσουν ευκρινείς εικόνες.

4 Τα Αρθρόποδα Τα αρθρόποδα έχουν το σκελετό έξω από το σώμα τους. Το σκληρό κέλυφος τους χρησιμεύει για στήριξη αλλά και για προστασία. Σχηματίζει μια ισχυρή πανοπλία γύρω από το σώμα τους, ικανή να αποκρούσει σχεδόν κάθε επίθεση προφυλάσσοντας τα μαλακά εσωτερικά όργανα. Παρόλα αυτά τα αρθρόποδα έχουν ένα αδύναμο σημείο. Κάποια στιγμή πρέπει να αποχωριστούν τη πανοπλία τους και τότε είναι ευάλωτα σε κάθε κίνδυνο. Επειδή το ζώο μεγαλώνει, υφίσταται μια εκπληκτική μεταμόρφωση. Στην αρχή η αυξανόμενη πίεση από το σώμα του που μεγαλώνει διαρρηγνύει τον εξωσκελετό. Κάτω από το κέλυφος ένας νέος μαλακός σκελετός έχει ήδη αρχίσει να σχηματίζεται. Με έντονες προσπάθειες και συστροφές απαλλάσσεται από τον παλιό σκελετό με μια διαδικασία που ονομάζεται έκδυση. Ο νέος σκελετός θα γίνει γρήγορα ένα μεγαλύτερο κέλυφος και θα σκληρύνει. Ας δούμε τώρα τα αρθρόποδα πατώντας εδώ

5 Τα Μαλάκια Τα Μαλάκια αποτελούν μία από τις πολυπληθέστερες συνομοταξίες ζώων, ίσως τη μεγαλύτερη μετά τα αρθρόποδα. Αριθμεί σήμερα και πλέον είδη ενώ σχεδόν καθημερινά οι ερευνητές ανακαλύπτουν νέα. Σε αυτή τη συνομοταξία ανήκουν κάποια πολύ γνωστά είδη όπως το χταπόδι, τα καλαμάρια, τα σαλιγκάρια και τα μύδια αλλά και πολλά σπάνια. Τα μαλάκια λόγω της προσαρμοστικότητάς και της ποικιλομορφίας τους, έχουν αποικήσει όλη τη Γη και κατοικούν ακόμα και στις πιο αντίξοες συνθήκες για την ανάπτυξη της ζωής.

6 Τα Μαλάκια Τα πιο πολλά μαλάκια ζουν στη θάλασσα. Κάποια θαμμένα στην άμμο του βυθού ή βεντουζαρισμένα στους βράχους, όπως οι πεταλίδες και τα στρείδια, ενώ κάποια άλλα όπως οι σουπιές και τα χταπόδια κολυμπούν ελεύθερα και είναι επιδέξιοι θηρευτές. Άλλα ζουν σε λίμνες και ποτάμια, άλλα στη στεριά χωμένα σε σκιερά και υγρά μέρη ή πάνω στα δέντρα και κάποια άλλα δεν μπορούν να ζήσουν αποκλειστικά μόνο στη ξηρά ή στο νερό. Μαλάκια μπορεί κανείς να συναντήσει ακόμα και σε ύψος μ. αλλά και στα βαθύτερα σημεία των ωκεανών.

7 Τα Μαλάκια ` Τα περισσότερα μαλάκια έχουν ένα είδος ποδιού το λεγόμενο «πόδα» και σε πολλά είδη αυτός ο μυς εξασφαλίζει και την κίνηση. Αυτό το όργανο είναι ένα θαύμα της φύσης. χωρίς καθόλου οστά για στήριξη μπορεί να επεκταθεί, να έρπει και να συστρέφεται με μεγάλη δύναμη ροπής, ενώ συγχρόνως συγκρατεί και ολόκληρο το ζώο. Τα μαλάκια για να τραφούν χρησιμοποιούν μια ειδική γλώσσα που μοιάζει με ράσπα και ονομάζεται οδοντοφόρος. Μια δερματώδης πτυχή, ο μανδύας, καλύπτει τα ζωτικά όργανα, και εκκρίνει τη χαρακτηριστική πανοπλία για πολλά είδη μαλακίων, το κέλυφος. Σιγά σιγά, οι πρωτεΐνες και το ασβέστιο στερεοποιούνται σχηματίζοντας κρυστάλλους, έτσι ένα στερεό σπίτι δημιουργείται για το μαλάκιο. Αν το κέλυφος σπάσει, μπορεί να επισκευαστεί ξανά από το εσωτερικό του. Ακόμα και ένα άσχημο σπάσιμο δεν είναι απαραίτητα μοιραίο γιατί ο μανδύας από κάτω συνεχώς επισκευάζει το κέλυφος προσθέτοντας πάχος σε αυτό. Ωστόσο μια ρωγμή ή ένα σπάσιμο θα μείνει ορατό για όλη τη ζωή του μαλακίου.

8 Τα Μαλάκια Για τα μαλάκια χωρίς κέλυφος η φύση προέβλεψε το απόλυτο δέρμα. Το χταπόδι, για παράδειγμα, μπορεί να αλλάζει χρώμα και υφή στη στιγμή. Πίσω από αυτή του την ικανότητα κρύβεται ένας μεγάλος εγκέφαλος ο οποίος ελέγχει εκτός των άλλων και τα χιλιάδες επιδερμικά κύτταρα που αλλάζουν χρώμα και ονομάζονται χρωματοφόρα. Ας δούμε τώρα τα μαλάκια πατώντας εδώ

9 Τα Ψάρια Υπάρχουν περισσότερα από καταγεγραμμένα είδη ψαριών, μοιρασμένα σε γλυκό και θαλασσινό νερό. Τα ψάρια ήταν τα πρώτα σπονδυλωτά ζώα με κοκάλινο σκελετό που εμφανίστηκαν στη Γη. Τα πρώτα ψάρια, σε αντίθεση με τα σημερινά, δε διέθεταν λέπια, πτερύγια και σιαγώνες αλλά μόνο ένα τύπο ραχιαίου πτερυγίου. Για την αναπνοή τους αυτά τα πολύπλοκα πλάσματα αντί για πνεύμονες, κατά πλειοψηφία, χρησιμοποιούν τα βράγχια, που είναι κατασκευασμένα έτσι ώστε να αιχμαλωτίζουν το οξυγόνο από το νερό.

10 Τα Ψάρια Τα ψάρια, κατά κανόνα, είναι ψυχρόαιμα ζώα. Είναι σχεδιασμένα να ζουν μέσα στο νερό, διαθέτουν σιαγώνα, ένα ζευγάρι ακάλυπτα μάτια, αναπνέουν με βράγχια και έχουν σπονδυλική στήλη και πτερύγια που τους επιτρέπουν να κινούνται με ταχύτητα και σταθερότητα. Τα ψάρια διαθέτουν διάφορους τύπους πτερυγίων καθένα εκ των οποίων παίζει ένα πολύ συγκεκριμένο ρόλο. Τα πιο σημαντικά είναι το ραχιαίο και τα εδρικά πτερύγια τα οποία βοηθούν το ψάρι να σταθεροποιηθεί όταν κολυμπάει πολύ γρήγορα ή να φρενάρει και είναι κλειστά όταν το ψάρι αναπτύσσει ταχύτητα.

11 Τα Ψάρια Το ουραίο πτερύγιο δίνει προώθηση σε συνεργασία με το πίσω μέρος του σώματος. Το ζευγάρι πτερυγίων που βρίσκονται συμμετρικά από την αριστερή και δεξιά μεριά του σώματος ονομάζονται θωρακικά και πλευρικά πτερύγια. Χρησιμοποιούνται για σταθεροποίηση, αλλαγή κατεύθυνσης πάνω-κάτω, αριστερά-δεξιά ή μπρος-πίσω, επιβράδυνση και σταμάτημα. Τα πτερύγια αποτελούνται από μια τεντωμένη μεμβράνη πάνω σε ακτίνες και μπορούνε όλα να διπλωθούν παραπλεύρως του σώματος, με εξαίρεση το ουραίο πτερύγιο.

12 Τα Ψάρια Πολλά ψάρια μεταναστεύουν σε τεράστιες αποστάσεις από τους πόλους μέχρι τον ισημερινό αλλά ελάχιστα μπορούν να περάσουν από το γλυκό στο αλμυρό νερό και αντίστροφα. Τα σώματα των ψαριών είναι επικαλυμμένα με ένα είδος βλέννας που παίζει διπλό ρόλο. Ενισχύει την υδροδυναμική λειαίνοντας το σώμα και παρέχει προστασία ενάντια σε εισβολή από παράσιτα ή άλλους παθογόνους οργανισμούς. Τα λέπια δεν είναι κολλημένα επάνω στο σώμα αλλά ενσωματωμένα κομμάτια του δέρματος και είναι ορατά πίσω από ένα λεπτό στρώμα διάφανης επιδερμίδας. Αςδούμετώραταψάριαπατώντας εδώ

13 Τα Θηλαστικά Τα θηλαστικά, όπως λέει και το όνομά τους έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό, θηλάζουν τα νεογέννητα μικρά τους. Για την κατάταξή τους χρησιμοποιούνται διάφορα κριτήρια. Ένα κριτήριο είναι το είδος της τροφής τους. Έτσι κατατάσσονται σε: φυτοφάγα: που τρέφονται μόνο με φυτά σαρκοφάγα: που τρέφονται με ζώα παμφάγα: που τρέφονται και με φυτά και με άλλα ζώα

14 Τα Θηλαστικά Άλλο κριτήριο κατάταξης των θηλαστικών είναι ο τρόπος που γεννούν τα μικρά τους. Έτσι κατατάσσονται: σε αυτά που γεννούν πλήρως αναπτυγμένα μικρά. σε αυτά που γεννούν μικρά αλλά δεν έχουν αναπτυχθεί πλήρως και η ανάπτυξη των μικρών ολοκληρώνεται σε ένα σάκο που έχει το θηλυκό και λέγεται μάρσιπος. Γι αυτό, αυτά τα θηλαστικά λέγονται μαρσιποφόρα.

15 Τα Θηλαστικά και σε αυτά που γεννούν αβγά Τα ζώα τώρα που γεννούν πλήρως αναπτυγμένα μικρά και είναι τα περισσότερα, τα κατατάσσουμε σε ειδικές υποκατηγορίες ανάλογα με τα χαρακτηριστικά τους: σε τρωκτικά: έχουν μακρουλό ρύγχος και τα μπροστινά τους δόντια είναι μεγάλα και κοφτερά για να κόβουν την τροφή τους. Τέτοια είναι ο κάστορας, ο σκίουρος, τα ποντίκια κλπ.

16 Τα Θηλαστικά σε προβοσκιδωτά: έχουν προβοσκίδα γι αυτό και πήραν αυτό το όνομα. Με την προβοσκίδα τους φέρνουν στο στόμα τους την τροφή και το νερό. Τέτοιο ζώο είναι ο ελέφαντας, το μεγαλύτερο ζώο της ξηράς. Έχουν ακόμα και δυο χαυλιόδοντες για να αμύνονται. σε οπληφόρα: είναι φυτοφάγα και οι άκρες των δακτύλων τους καταλήγουν σε σκληρές οπλές. Τέτοια είναι τα άλογα, τα πρόβατα, οι αγελάδες, οι κατσίκες, οι καμήλες κλπ.

17 Τα Θηλαστικά σε χειρόπτερα: έχουν τα δάχτυλα των μπροστινών ποδιών ενωμένα με μια μεμβράνη. Στα χειρόπτερα ανήκουν οι νυχτερίδες και είναι τα μοναδικά θηλαστικά που πετούν. Είναι νυχτόβια και τρέφονται με έντομα και φρούτα κατά τη διάρκεια πάντα της νύχτας αφού τη μέρα βρίσκονται στις φωλιές τους κρεμασμένες ανάποδα. Μια νυχτερίδα μπορεί να φάει μέχρι 3000 έντομα σε μια μέρα!! σε σαρκοφάγα: είναι καλοί κυνηγοί, έχουν οξύτατη όραση και εξαιρετική όσφρηση. Έτσι εντοπίζουν εύκολα τα θύματά τους, τα οποία αρπάζουν με τα γαμψά τους νύχια και τα σουβλερά τους δόντια. Τέτοια είναι το λιοντάρι, ητίγρης, το τσακάλι, ο λύκος, η αλεπού κλπ.

18 Τα Θηλαστικά σε κητώδη: τέτοια είναι η φάλαινα και το δελφίνι. Ζουν στο νερό αναπνέοντας όμως με πνεύμονες και γι αυτό ανεβαίνουν συχνά στην επιφάνεια της θάλασσας για να αναπνεύσουν οξυγόνο της ατμόσφαιρας. Τα μπροστινά άκρα τους έχουν μετατραπεί σε πτερύγια ενώ τα πίσω έχουν εξαφανιστεί. Το μεγαλύτερο θηλαστικό στον κόσμο είναι η γαλάζια φάλαινα που μπορεί και να ξεπεράσει τα 30μ. μήκος και 150 τόνους βάρος.

19 Τα Θηλαστικά σε πρωτεύοντα: είναι ζώα με αναπτυγμένο εγκέφαλο και έχουν τη δυνατότητα να στέκονται στα δυο τους πόδια και να περπατούν. Τέτοια είναι ο χιμπαντζής, ο γορίλας κλπ. Σε αυτή την κατηγορία ανήκει και ο άνθρωπος. Ας δούμε τώρα τα θηλαστικά πατώντας εδώ

20 Τα Πτηνά Το κυριότερο χαρακτηριστικό των πτηνών είναι ασφαλώς οι πτέρυγές τους, και τα φτερά που καλύπτουν το σώμα τους. Τα φτερά αποτελούνται απ' τον κάλαμο, δηλ. το γυμνό μέρος, και τη ράχη. Στη ράχη βγαίνουν δεξιά κι αριστερά "μύστακες", που ενώνονται μεταξύ τους σχηματίζοντας το "γένειο". Τα φτερά έχουν τις ρίζες τους μέσα στο δέρμα και σχηματίζουν ένα είδος μόνωσης από τις ατμοσφαιρικές συνθήκες. Το χρώμα του φτερώματος των πτηνών ποικίλλει. Τουλάχιστον μια φορά το χρόνο, τα φτερά των πτηνών πέφτουν και βγαίνουν ξανά άλλα (πτερόρροια).

21 Τα Πτηνά Άλλο κύριο χαρακτηριστικό είναι το ράμφος τους. Αυτό αποτελείται από κεράτινες πλάκες που καλύπτουν τις γνάθους. Χρησιμοποιείται για τη συλλογή ή σύλληψη της τροφής, την τακτοποίηση των φτερών, την εξόντωση παρασίτων που τυχόν ζουν σε αυτά, τη συλλογή, μεταφορά και τοποθέτηση του υλικού της φωλιάς, την άμυνα απέναντι σε εχθρούς κ.α. Η μορφή του ράμφους είναι ανάλογη του είδους της τροφής, με την οποία τρέφεται το πτηνό.

22 Τα Πτηνά Τα πουλιά στερούνται δοντιών και χειλιών. Τα μάτια τους βρίσκονται συνήθως στις πλευρές του κεφαλιού τους. Το λεπτό δέρμα τους καλύπτεται από μακριά φτερά και μικρότερα πούπουλα. Εσωτερικά, ο σκελετός των πτηνών είναι λεπτός αλλά ισχυρός. Τα οστά είναι ελαφριά για να διευκολύνουν την πτήση. Περιέχουν εσωτερικά πολλές κοιλότητες γεμάτες με αέρα, (πνευματικά οστά), τα οποία συνδέονται με τέτοιο τρόπο ώστε να αποτελούν συμπαγές και στερεό σύνολο, ικανό να αντιστέκεται στην πίεση του αέρα κατά την ταχεία πτήση. Βέβαια κάποια πτηνά όπως η στρουθοκάμηλος και το παγώνι, έχουν χάσει την ικανότητα να πετούν.

23 Τα Πτηνά Τα πόδια των πτηνών είναι σκεπασμένα με λέπια κι έχουν πάντα τέσσερα δάχτυλα με νύχια. Ένα απ' τα δάχτυλά τους κατευθύνεται προς τα πίσω, κι έτσι μπορούν να αναρριχώνται και να περπατούν. Πολλά πουλιά βάζουν το ράμφος στην πλάτη όταν κοιμούνται, όπως το φλαμίνγκο. Αςδούμετώραταπτηνάπατώντας εδώ

24 Τα Ερπετά Τα ερπετά είναι τετράποδα σπονδυλόζωα. Χαρακτηρίζονται από την αναπνοή αέρα, τη γέννηση κελυφωτών αυγών (με εξαίρεση κάποιων φιδιών που γεννούν ζωντανά μικρά) και έχουν δέρμα που καλύπτεται με φολίδες ή αποφύσεις. Τα ερπετά θεωρούνται ότι έχουν ψυχρόαιμο μεταβολισμό. Υπάρχουν ερπετά που κυμαίνονται σε μέγεθος από ένα μικροσκοπικό είδος μικρής σαύρας μέχρι τους κροκόδειλους του αλμυρού νερού, οι οποίοι μπορεί να φθάσουν τα 6 μέτρα σε μήκος και ζυγίζουν πάνω από κιλά.

25 Τα Ερπετά Ας δούμε τώρα τα ερπετά πατώντας εδώ Το δέρμα των ερπετών καλύπτεται με μια κεράτινη επιδερμίδα, καθιστώντας τα στεγανά και επιτρέποντας στα ερπετά να ζήσουν στην ξηρά, σε αντίθεση με τα αμφίβια. Σε σύγκριση με το δέρμα των θηλαστικών, το δέρμα των ερπετών είναι αρκετά λεπτό και δεν έχει το παχύ στρώμα του δέρματος που υπάρχει στα θηλαστικά. Τα εκτεθειμένα τμήματα των ερπετών που προστατεύονται από λέπια ή φολίδες, μερικές φορές με οστεώδη βάση, που σχηματίζουν πανοπλία.

26 Τα Αμφίβια Αμφίβιο είναι κάθε σπονδυλωτό ζώο που ανήκει στην ομάδα των ζώων που μπορούν να αναπνεύσουν μέσα στο νερό και ελεύθερα στον αέρα. Η λέξη προέρχεται ετυμολογικά από τις λέξεις αμφί και βίος που σημαίνει διπλή ζωή ή διπλή επιβίωση, γιατί τα αμφίβια μπορούν να ζήσουν σε δύο διαφορετικά περιβάλλοντα, ενώ τα περισσότερα ζώα υστερούν να το κάνουν. Αυτή η ικανότητα των αμφιβίων οφείλεται στα αναπνευστικά τους όργανα, τα οποία είναι βράγχια που μπορούν στον αέρα να απορροφήσουν οξυγόνο.

27 Φύλλο Εργασίας Ας δούμε για το σύστημα υποστήριξης των ζώων πατώντας εδώ Ας δούμε τα ζώα ως καταναλωτές πατώντας εδώ Αναζητήστε σύνθετες λέξεις με τη λέξη ζώα πατώντας εδώ Για παροιμίες με τα ζώα πατήστε εδώ

28 Φύλλο Εργασίας Για ασκήσεις με τα ζώα πατήστε: 1η άσκησηεδώ 2η άσκησηεδώ 3η άσκησηεδώ 4η άσκησηεδώ 5η άσκησηεδώ