Σιγκούδης Γρηγόριος ΠΕ19-ΠΕ09

Transcript

1

2 Φυσικές - Θετικές Ανθρωπιστικές - Θεωρητικές Εισαγωγή Για την αντιμετώπιση ευρύτερων και σύνθετων προβλημάτων πρέπει: Οι επιστήμες να συνεργάζονται Διεπιστημονικότητα Μαθηματικά Ιστορία Κοινωνιολογία Φυσική Χημεία Βιολογία Ιατρική Ψυχολογία Φιλοσοφία Οικονομία Λόγος-Γλωσσολογία Λογοτεχνία Δίκαιο Πολιτικές Επιστήμες

3 Εισαγωγή Για την αντιμετώπιση ευρύτερων και σύνθετων προβλημάτων πρέπει: Οι πολίτες να έχουν γνώσεις πολλών επιστημών Διαθεματικότητα Πως θα μπορούσατε να σχολιάσετε π.χ. το πρόβλημα της εργασίας ανηλίκων αν δεν το προσεγγίζατε ολιστικά (από κάθε σκοπιά, σε όλα τα επίπεδα) και αν δεν διαθέτατε απαραίτητες γνώσεις πάνω σε θέματα Δικαίου, Ψυχολογίας, Οικονομίας, Κοινωνιολογίας, Ιστορίας κ.α. Μπορείτε να σχολιάσετε το πρόβλημα της φτώχειας στις αναπτυσσόμενες χώρες; Ποιες βασικές γνώσεις απαιτούνται; Δραστηριότητες 1) Προσεγγίστε διαθεματικά τον πίνακα "Κατάσταση του κόσμου" (σελ. 7). Βρείτε δηλ. από ποιες επιστήμες θα πρέπει να έχετε γενικές γνώσεις, για να κατανοήσετε το περιεχόμενο του πίνακα. 2) Να σχολιαστεί ο στατιστικός πίνακας της σελίδας 8;

4 Εισαγωγή εκπαίδευση Αγωγή διαδικασία απόκτησης τρόπων συμπεριφοράς διαπαιδαγώγηση, δηλαδή η απόκτηση καλών τρόπων συμπεριφοράς

5 Εισαγωγή Κοινωνιολογία (μελετά την οργάνωση των κοινωνικών σχέσεων) Πολιτική επιστήμη (μελετά την οργάνωση της Πολιτείας) Νομική επιστήμη (μελετά τους νόμους σε επίπεδο τοπικό, ευρωπαϊκό και διεθνές)

6 Εισαγωγή Τελικά υπάρχει κλιματική αλλαγή, που έχει αναδειχθεί διεπιστημονικά και απειλεί τον πλανήτη, ή είναι ένας μύθος που καλλιεργείται προκειμένου να επιβληθούν νέοι περιβαλλοντικοί φόροι, να προωθηθούν νέες "πράσινες" τεχνολογίες και να εξυπηρετηθούν οικονομικά συμφέροντα; Δείτε τον σκεπτικισμό γύρω από το θέμα: Κλιματική αλλαγή και αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη (άρθρο καθηγητή γεωλογίας Ευθύμιου Λέκκα Υπερθέρμανση και ανθρώπινη δραστηριότητα (η μελέτη δύο αστροφυσικών το 2009 για τη μη βεβαιότητα συσχέτισης της υπερθέρμανσης με ανθρώπινη δραστηριότητα) Υπερεκτιμημένος ο ρυθμός εξαφάνισης ζώων και φυτών λόγω της κλιματικής αλλαγής Κλιματική αλλαγή - μια καλοστημένη απάτη (άρθρο καθηγητή Γεωπονίας) Αμφισβήτηση της κλιματικής αλλαγής από γεωλόγο αστροναύτη Κλιματική αλλαγή και κινέζικα εργοστάσια Global warming swindle (το γνωστότερο ντοκυμαντέρ αμφισβήτησης της κλιματικής αλλαγής. Στα αγγλικά)

7 1 ο Κεφάλαιο 1.1 Άτομο: «φύσει κοινωνικό ον» Κάρολος Δαρβίνος Άγγλος φυσιοδίφης ( ) Θεμελιωτής της Θεωρίας της Εξέλιξης Σύμφωνα με τη θεωρία της εξέλιξης, το «είδος» δεν είναι σταθερό κι αναλλοίωτο. Όλα τα είδη των φυτών και των ζώων, που έζησαν πάνω στη Γη ή που εξακολουθούν να ζουν, είναι το αποτέλεσμα της ασταμάτητης μεταβολής, της εξέλιξης από μια ή ελάχιστες υποτυπώδεις αρχικές μορφές. Αιτία της εξέλιξης είναι η φυσική επιλογή, που οφείλεται στον αγώνα για τη «διαιώνιση του είδους». Είναι ένας αγώνας, που τον διεξάγουν όλα τα ζωντανά πλάσματα της φύσης και κατά είδη και κατά άτομα του ίδιου είδους. Έτσι, κάθε άτομο και κάθε είδος αναπτύσσει εκείνες τις ιδιότητες που το βοηθούν να επιβιώσει ή δημιουργεί νέες, ανάλογα με το τι απαιτεί η προσαρμογή του στο περιβάλλον, ώστε να εξασφαλιστεί η συνέχεια, η «διαιώνιση». Φυσική επιλογή Κοινωνικότητα Πολιτισμός Διαιώνιση

8 Συλλογική Διαβίωση 1 ο Κεφάλαιο 1.1 Άτομο: «φύσει κοινωνικό ον» Μορφή Ανθρώπων Ζώων Αγέλη Κοινωνία Σμήνος Κυψέλη Συγκρότηση Λογική και (ή) συναισθηματική δημιουργία Ενστικτώδης Μεταβολή-Εξέλιξη Ποικίλλει στο χώρο, μεταβάλλεται στο χρόνο Σταθερή στο χρόνο και χώρο Εξάρτηση από άμεσο φυσικό περιβάλλον Περιορισμένη (αντιστρόφως ανάλογη με την τεχνολογία) Άμεση και απόλυτη Δυνατότητα δημιουργίας τεχνητού περιβάλλοντος Απεριόριστη (περιορίζεται μόνο από την τεχνολογία) Περιορισμένη (κυρίως στην κατασκευή φωλιάς)

9 1 ο Κεφάλαιο 1.1 Άτομο: «φύσει κοινωνικό ον» Άνθρωπος το πιο εξελιγμένο είδος και το ποιο απροστάτευτο επιβίωση αδύνατη χωρίς την ασφάλεια της οικογένειας-κοινωνίας (ομάδας) Ανώτερα ζώα (θηλαστικά) βρέφημικρά είναι απροστάτευτα απαραίτητη η φροντίδα και η ασφάλεια που τους παρέχει η ομάδα-κοινότητα. Κατώτερα ζώα (π.χ. έντομα) ζωή μοναχική από γέννηση

10 1 ο Κεφάλαιο 1.1 Άτομο: «φύσει κοινωνικό ον» Κοινά χαρακτηριστικά Επιβίωση Επικοινωνία Ομαδικότητα Επέμβαση στο περιβάλλον Δημιουργία Επίτευξη στόχων Ικανοποίηση αναγκών Πολιτισμικά χαρακτηριστικά Γλώσσα Θρησκεία Πατρίδα Ήθη και έθιμα Αξίες Ατομικά χαρακτηριστικά Βιολογικά Ψυχολογικά Προσωπικότητα

11 1 ο Κεφάλαιο 1.2 Τι είναι κοινωνία Κοινωνία ένα σχετικά μεγάλο και οργανωμένο σύνολο ανθρώπων που έχει διάρκεια στο χρόνο και διακρίνεται με βάση τον πολιτισμό του. Ευρύτερη από το σύνολο (άθροισμα) ατόμων. Οργανωμένες σχέσεις οδηγούν στον πολιτισμό. Συγκεκριμένος τρόπος οργάνωσης και λειτουργίας. Σχετικά αυτόνομη και αυτοτελής. Διαφοροποίηση λόγω πολιτισμού, δεχόμενη όμως επιδράσεις. Μεταδίδει τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά της στα μέλη της, τα οποία ελέγχει και καθοδηγεί. Συνεχώς μεταβαλλόμενη στον χρόνο. Όσο μικρότερη τόσο πιο ομοιογενείς και το αντίστροφο.

12 1 ο Κεφάλαιο 1.2 Τι είναι κοινωνία Πολιτισμός περιλαμβάνει τη γλώσσα, τη θρησκεία, τις τέχνες, τα γράμματα, τα τεχνολογικά επιτεύγματα, καθώς επίσης τις καθημερινές συνήθειες και συμπεριφορές των ανθρώπων, τους τρόπους που ζουν, εργάζονται, συμπεριφέρονται και ψυχαγωγούνται. Δραστηριότητες 1) Να διαβαστεί απόσπασμα από το βιβλίο «Παπαλάνγκι», ενός μικρού βιβλίου που εξέδωσε ο Ιεραπόστολος Έριχ Σόερμαν και είναι η καταγραφή των εντυπώσεων ενός φυλάρχου από τα νησιά του Ειρηνικού στο πρώτο ταξίδι του στην Ευρώπη στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. 2) Να σχολιαστούν οι φωτ. 1.1 και 1.2.

13 1 ο Κεφάλαιο 1.3 Ατομική και κοινωνική συμπεριφορά Ατομικά χαρακτηριστικά (βιολογικά - ψυχολογικά) Κοινωνικά χαρακτηριστικά (πολιτισμός) Προσωπικότητα Συμπεριφορά Ατομικά χαρακτηριστικά Φύλο Σωματοδομή Φαντασία Διορατικότητα Εξωστρέφεια Αυτοπεποίθηση Συναισθηματική αστάθεια (ανησυχία, ευερεθιστότητα) Κοινωνικά-Πολιτισμικά χαρακτηριστικά Γλώσσα Θρησκεία Δικαιώματα-Υποχρεώσεις Κανόνες θετικής κοινωνικής συμπεριφοράς Αλτρουισμός (φιλαλληλία) Ευσυνειδησία Φιλοπατρία

14 1 ο Κεφάλαιο 1.3 Ατομική και κοινωνική συμπεριφορά Κ. Μαρξ «Ο άνθρωπος είναι προϊόν και δημιουργός της κοινωνίας» Οι σχέσεις ατόμου και κοινωνίας είναι σχέσεις αλληλεπίδρασης Δραστηριότητες 1) Ο τρόπος που εκδηλώνουμε τα συναισθήματά μας, η ενδυμασία μας, ο τρόπος ζωής μας, οι ιδέες μας και γενικότερα η συμπεριφορά μας, καθορίζεται από την κοινωνία που μεγαλώνουμε ή καθορίζεται από την προσωπικότητά μας; 2) Να σχολιαστεί η φράση του Μαρξ και το κείμενο της φωτ ) Να αναφερθούν χαρακτηριστικές περιπτώσεις επίδρασης σημαντικών προσωπικοτήτων στην κοινωνία.

15 1 ο Κεφάλαιο Προτάσεις για ομαδικές διαθεματικές εργασίες Σχεδιάστε μια μικρή κοινωνία π.χ. μια πόλη όπως τη φαντάζεστε. Πως θα οργανώσετε την εκπαίδευση, την ψυχαγωγία, τις μεταφορές, την οικονομία, τη δημόσια ασφάλεια και όλες τις κοινωνικές σχέσεις και δραστηριότητες; (την εργασία μπορείτε να την επεξεργάζεστε σταδιακά σε όλη τη διάρκεια του πρώτου τριμήνου και μπορεί να αναληφθεί από περισσότερες από μία ομάδα) Συγκρίνετε δύο κοινωνίες. Ενδεικτικά πεδία σύγκρισης είναι τα ήθη και έθιμα, η αρχιτεκτονική, η θρησκεία, οι παραδόσεις, οι αντιλήψεις, οι θεσμοί, οι συνήθειες και οι συμπεριφορές που είναι αποδεκτές. Αν υπάρχει ικανός αριθμός αλλοδαπών μαθητών, μπορεί να παρουσιαστεί η ιστορία της πατρίδας τους, ο πολιτισμός της και οι σημαντικές διαφορές της με την κοινωνία μας. Επιλέξτε μια χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (μία από τις 28) και παρουσιάστε τα κοινωνικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά της. Μια λεπτομερέστερη παρουσίαση της θεωρίας της Εξέλιξης του Δαρβίνου. Οποιαδήποτε ιδέα ή επιθυμία μιας ομάδας μαθητών που συνάδει με το μάθημα.

16 2 ο Κεφάλαιο Κοινωνικές Ομάδες Κοινωνική Ομάδα είναι ένα οργανωμένο σύνολο ατόμων, που επικοινωνούν, έχουν κοινούς σκοπούς και αποκτούν την αίσθηση του «εμείς», δηλαδή συνείδηση ότι αποτελούν ομάδα. Κοινωνικές Ομάδες είναι Οι μαθητές μιας τάξης Θεατρική ομάδα Χορευτικό συγκρότημα Αθλητικός σύλλογος Πολιτιστικός σύλλογος Συνδικαλιστικές οργανώσεις Κοινωνικές Ομάδες δεν είναι Οι άνθρωποι σε μια στάση λεωφορείου Οι θεατές μια ταινίας στο σινεμά ή ενός θεατρικού έργου Οι παραθεριστές σε μια παραλία Οι καταναλωτές σε ένα σουπερμάρκετ ή ένα εμπορικό κέντρο

17 2 ο Κεφάλαιο Κοινωνικές Ομάδες Συγκεκριμένη Οργάνωση Σχολείο Οικογένεια Κοινωνικές Ομάδες Συχνή επικοινωνία Κοινοί σκοποί Επαγγελματικοί Οικονομικοί Πολιτικοί Κοινά ενδιαφέροντα Αίσθηση του «εμείς» Π.χ. ταυτότητα του εθελοντή, του μαθητή, του δημότη, του αθλητή

18 2 ο Κεφάλαιο Κοινωνικές Ομάδες Είναι κοινωνική ομάδα Είναι κοινωνική ομάδα Δεν είναι κοινωνική ομάδα Είναι κοινωνική ομάδα Δεν είναι κοινωνική ομάδα Είναι κοινωνική ομάδα Δεν είναι κοινωνική ομάδα Είναι κοινωνική ομάδα Δραστηριότητες 1) Εσείς σε ποιες κοινωνικές ομάδες συμμετέχετε; 2) Να σχολιαστεί η φωτ. 2.1.

19 2 ο Κεφάλαιο Κοινωνικές Ομάδες Ο εθελοντισμός μπορεί να διαχωριστεί σε επίσημο και ανεπίσημο. Ο επίσημος εθελοντισμός αφορά την προσφορά, για παράδειγμα, προς μία μη κυβερνητική οργάνωση ή ένα ίδρυμα. Ο ανεπίσημος εθελοντισμός αφορά την προσφορά σε περισσότερο προσωπικό επίπεδο, βοηθώντας για παράδειγμα κάποιον ηλικιωμένο στο δρόμο. Παραδείγματα εθελοντικής δράσης: εθελοντική αιμοδοσία, δωρεά οργάνων, συμμετοχή σε μη κυβερνητικές οργανώσεις για θέματα όπως είναι η οικολογία, ο αθλητισμός ή βοήθεια κοινωνικών ομάδων που αντιμετωπίζουν κάποια μορφή δυσκολίας (τοξικομανείς, άτομα με ειδικές ανάγκες κ.α.), Ολυμπιακοί Αγώνες. Συχνά θεωρείται πως ο εθελοντισμός δεν έχει υλικά ανταλλάγματα. Αρκετές φορές η αμοιβή πραγματοποιείται με έμμεσο τρόπο, παρέχοντας για παράδειγμα στον εθελοντή δωρεάν διαμονή, διατροφή ή άλλες διευκολύνσεις. Εθελοντισμός αναφέρεται στην ηθελημένη παροχή υπηρεσιών για κάποιο κοινωφελή σκοπό.

20 2 ο Κεφάλαιο Κοινωνικές Ομάδες Διάκριση Κοινωνικών Ομάδων (1) Με βάση το μέγεθός τους Με βάση την οργάνωσή τους Με βάση τη διάρκειά τους Μικρές (σχολική τάξη) Περισσότερο οργανωμένες (επαγγελματική ομάδα) Μεγάλης διάρκειας (οικογένεια) Μεγάλες (σχολείο) Λιγότερο οργανωμένες (παρέα) Προσωρινές (επιτροπή διαμαρτυρίας)

21 2 ο Κεφάλαιο Κοινωνικές Ομάδες Διάκριση Κοινωνικών Ομάδων (2) Πρωτογενείς Εντάσσονται όλα τα άτομα (οικογένεια, παρέα) Μεγάλη επίδραση στην προσωπικότητα (το άτομο ζει και συμμετέχει ολοκληρωτικά) Δευτερογενείς Εθελοντική συμμετοχή για την ικανοποίηση συγκεκριμένου σκοπού ή συμφέροντος (επαγγελματική, πολιτική, αθλητική ομάδα) Επίδραση σε ορισμένες πτυχές της ζωής του ατόμου

22 2 ο Κεφάλαιο Κοινωνικές Ομάδες Διάκριση Κοινωνικών Ομάδων (3) Ανοικτές Ελεύθερη συμμετοχή για όποιον συμφωνεί με τους σκοπούς και τις επιδιώξεις τους Ορισμένες φορές πρέπει να πληρούνται ελάχιστες προϋποθέσεις (συμμετοχή σε επαγγελματική σωματείο) Κλειστές Ομάδες που θέτουν αυστηρές προϋποθέσεις ένταξης σε αυτές (αδελφότητες, κλειστές λέσχες, συμμορίες) Έντονη διάκριση ανάμεσα στα μέλη της ομάδας («εμείς») και στους εκτός ομάδας («άλλοι»)

23 2 ο Κεφάλαιο Κοινωνικές Ομάδες Πολυπολιτισμική Κοινωνία είναι η σύγχρονη κοινωνία στην οποία συμβιώνουν πολλές διαφορετικές εθνικές, γλωσσικές, θρησκευτικές, πολιτισμικές ομάδες, με διαφορετικές αξίες, απόψεις και ιδεολογίες. Η σύγχρονη δημοκρατική κοινωνία πρέπει να εξασφαλίζει συνθήκες ελευθερίας, ισότητας και ισονομίας. Δραστηριότητες Να σχολιαστεί η φωτ. 2.5 σχετικά με τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ.

24 2 ο Κεφάλαιο Κοινωνικές Ομάδες Προκατάληψη είναι η αρνητική αντίληψη και εικόνα για άτομα άλλων κοινωνικών ομάδων, η οποία δεν βασίζεται στην πραγματικότητα. Οι πιο συνηθισμένες μορφές προκαταλήψεων αφορούν το φύλο, τη φυλή, την ηλικία, τη θρησκεία, τη χώρα προέλευσης, την κοινωνική θέση και την υγεία των ατόμων. Συμμετοχή σε ομάδα Ταυτότητα Προκαταλήψεις Αρνητικές στάσεις απέναντι σε άτομα άλλων ομάδων Αποκλεισμός, διακρίσεις, άνιση μεταχείριση ευάλωτων κοινωνικών ομάδων Ρατσισμός (η αντίληψη ότι οι άνθρωποι δεν είναι όλοι ίσοι μεταξύ τους, αλλά διαχωρίζονται σε ανώτερους και κατώτερους, διακρινόμενοι είτε από το χρώμα του δέρματος, είτε από την εθνικότητα, είτε από τη θρησκεία κλπ.)

25 2 ο Κεφάλαιο Κοινωνικές Ομάδες Λόγοι ένταξης στις κοινωνικές ομάδες Αίσθηση του «εμείς» και ανάγκη προσφοράς Κοινά ενδιαφέροντα και χόμπι Κοινά συμφέροντα (οικονομικά ή επαγγελματικά ) Η τάση για ταύτιση, μίμηση και η ανάγκη απόκτησης ταυτότητας Ηγεσία (καθοδήγηση ανθρώπων προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση) Κινήματα (οικολογικό, βοήθειας ατόμων με αναπηρία), Εθελοντικές ομάδες και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις Αθλητικοί και Πολιτιστικοί σύλλογοι, Πολιτικά κόμματα και νεολαίες Ομάδες Πίεσης (Σωματεία, Οργανώσεις, Σύλλογοι), Πολιτικά κόμματα και νεολαίες, Συνεταιρισμοί Προσπάθεια απόκτησης διακριτής ταυτότητας από των μεγαλυτέρων - ομάδες μουσικές (ροκ, ρέιβ, χέβυ μέταλ) με ιδιαίτερο τρόπο εμφάνισης και συμπεριφοράς ακραίες πολιτικές ομάδες (ακροαριστερά, ακροδεξιά) Κανένας δεν είναι ηγέτης χωρίς ανθρώπους να τον ακολουθούν και οι άνθρωποι όμως, δεν μπορούν να πετύχουν τους στόχους τους χωρίς αυτόν Βοήθεια στο σπίτι Greenpeace Σύλλογοι αιμοδοσίας Δασοπυροπροστασία Ένωση Καταναλωτών Σκακιστικοί όμιλοι Ιππικοί όμιλοι Ναυτικοί όμιλοι Χορευτικά συγκροτήματα Παραδοσιακοί σύλλογοι Επαγγελματικά σωματεία Συνδικαλιστικές οργανώσεις ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ, ΔΗΜΑΡ Αγροτικοί συνεταιρισμοί Συχνός κίνδυνος αντικοινωνικής συμπεριφοράς και δράσης (παραβατική συμπεριφορά) η οποία ενισχύεται όταν οι σχέσεις με τις άλλες ομάδες (οικογένεια, συμμαθητές, φίλοι) δεν είναι σχέσεις αποδοχής «Όταν οι άνθρωποι παύσουν να ακολουθούν τον ηγέτη, τότε αυτός δεν έχει πλέον ρόλο»

26 2 ο Κεφάλαιο Κοινωνικές Ομάδες Βασική επιδίωξη κάθε ομάδας είναι να εξασφαλίζει και να διατηρεί τη συνοχή της Συνοχή της ομάδας Κοινός σκοπός και στόχοι Συχνή επικοινωνία Κοινοί κανόνες Κοινές αξίες Κοινές εμπειρίες Κοινή «γλώσσα» Ευελιξία και προσαρμογή Διάλυση της ομάδας Όταν πάψει ο κοινός σκοπός-στόχος Ύπαρξη διαφωνιών και αποτυχιών Αλλαγή ενδιαφερόντων των μελών Αλλαγή κοινωνικών συνθηκών και αναγκών με αποτέλεσμα τη διάλυση και τη δημιουργία νέων ομάδων Δραστηριότητες 1) Να σχολιαστούν οι φωτ. 2.6 και 2.7 για τις ομάδες που διαλύονται όταν ο σκοπός δημιουργίας τους πάψει να υπάρχει. 2) Να σχολιαστεί η φωτ. 2.8 σχετικά με τις επαγγελματικές ομάδες που χάνονται στη πορεία της κοινωνικής εξέλιξης.

27 2 ο Κεφάλαιο Προτάσεις για ομαδικές διαθεματικές εργασίες Σας δίνονται οι παρακάτω λέξεις: Ανοχή Διαφορά Αλληλεγγύη Ομοιότητα Διάκριση Ανοικτός-Κλειστός Απόρριψη Επιθετικότητα Αποδοχή Εμείς Άλλοι Εχθρότητα Σεβασμός Με βάση αυτές τις λέξεις να φτιάξετε ένα κολλάζ με φωτογραφίες ή κείμενα και να το παρουσιάσετε στην τάξη. Να καταγράψετε εθελοντικές ομάδες, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, ομάδες πίεσης (Σωματεία, Συλλόγους) που δραστηριοποιούνται στην χώρα μας (ή ακόμα και στην τοπική μας κοινωνία) Να καταγράψετε σε κατάλογο τις ομάδες ατόμων που γίνονται αντικείμενο διακρίσεων. Να καταγράψατε τις πιο συνηθισμένες αρνητικές προκαταλήψεις γι αυτές τις ομάδες. Να σημειώσετε γιατί αυτές οι απόψεις δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Αναγνώστε και μελετήστε το διήγημα «Σιούλας ο Ταμπάκος». Ποια επαγγελματική ομάδα περιγράφεται, ποια τα χαρακτηριστικά της και ποια η σχέση της με τις υπόλοιπες; Τι οδήγησε στη διάλυση της; Πώς νομίζετε ότι θα μπορούσαν ν' αποφύγουν τον οικονομικό τους μαρασμό οι ταμπάκοι (και οι παρόμοιες συντεχνίες) στη σύγχρονη εποχή; Προαιρετικά Στην τελευταία παράγραφο του διηγήματος υπάρχει η φράση «Πίσω του εκείνη τη μέρα οι σάλπιγγες των νέων καιρών γκρέμιζαν από θεμέλια τα τείχη της ταμπάκικης Ιεριχώς μέσα σ' ένα πανδαιμόνιο απ' ουρλιαχτά μηχανών». Τι σημαίνει αυτή η φράση; Να αναπτύξετε το νόημά της.

28 3 ο Κεφάλαιο Κοινωνική Οργάνωση και Κοινωνική Μεταβολή Το άτομο εντάσσεται σε διάφορες κοινωνικές θέσεις κατά τη διάρκεια της ζωής του. Στις κοινωνικές ομάδες που συμμετέχει καταλαμβάνει μια κοινωνική θέση. Κοινωνική Θέση Εξουσία - Δύναμη Υποχρεώσεις - Δικαιώματα Περισσότερη Λιγότερη Περισσότερες Λιγότερες Γονείς Οικογένεια Παιδιά Κοινωνική Ομάδα Αθλητική Ομάδα Προπονητής Αθλητές Πολιτικό Κόμμα Αρχηγός Στέλεχος

29 3 ο Κεφάλαιο Κοινωνική Οργάνωση και Κοινωνική Μεταβολή Οι κοινωνικές θέσεις αποδίδονται στα άτομα με βάση τα κοινωνικά τους χαρακτηριστικά Κοινωνικά Χαρακτηριστικά Εκ γενετής Δοτές κοινωνικές θέσεις Επίκτητα Κατακτημένες κοινωνικές θέσεις Παραδοσιακές Κοινωνίες Σύγχρονες Κοινωνίες Φύλο Ηλικία Φυλετική, Εθνική προέλευση Σωματικά χαρακτηριστικά Οικονομική δύναμη οικογένειας Μόρφωση Επάγγελμα Κύρος Εισόδημα Κοινωνικές σχέσεις Μαθητής Στρατιώτης Ελληνική Υπηκοότητα Αρχηγός οικογένειας Αριστοκράτης Φοιτητής Καθηγητής Επιστήμονας Επιχειρηματίας Δήμαρχος

30 3 ο Κεφάλαιο Κοινωνική Οργάνωση και Κοινωνική Μεταβολή είναι η συμπεριφορά που οφείλει να έχει το άτομο, επειδή κατέχει μια θέση σε μια κοινωνική ομάδα Κοινωνικός ρόλος απορρέει προσδιορίζεται από δικαιώματα/υποχρεώσεις που συνδέονται με την κοινωνική θέση από συγκεκριμένους κοινωνικούς κανόνες που καθορίζουν την συμπεριφορά μας διαφοροποιείται ανάλογα με την προσωπικότητα του καθενός και την κοινωνία στην οποία ζούμε Συμμετοχή σε πολλές κοινωνικές ομάδες Πολλοί κοινωνικοί ρόλοι Πολλές και ενδεχομένως αλληλοσυγκρουόμενες υποχρεώσεις Σύγκρουση ρόλων

31 3 ο Κεφάλαιο Κοινωνική Οργάνωση και Κοινωνική Μεταβολή Γενικοί Ειδικοί Αυστηροί Ελαστικοί Τυπικοί Άτυποι Κοινωνική αξία: η θετική εκτίμηση ως ιδιαίτερα σημαντικής μιας ιδέας ή μιας κατάστασης για τα οποία τα άτομα μπορεί να αγωνίζονται και να θυσιάζονται π.χ. αξία της ελευθερίας, αξία της ζωής. Κοινωνικοί κανόνες: πρότυπα συμπεριφοράς που διαμορφώνονται με βάση τις κοινωνικές αξίες κάθε κοινωνίας ή κοινωνικής ομάδας. Είδη Κοινωνικών Κανόνων Προστασία της ζωής Διαφύλαξη ελευθερίας Προστασία ισότητας Προβλέπουν ποινές Απαγόρευση φόνου, κλοπής και εξύβρισης Όλοι οι γραπτοί κανόνες-νόμοι του κράτους Γιατροί Μαθητές Οδηγοί Αφήνουν περιθώρια ελευθερίας Τρόπος καθημερινής ενδυμασίας Άγραφα έθιμα και συνήθειες Κανόνες ευγένειας ή έθιμα αποκριάς

32 3 ο Κεφάλαιο Κοινωνική Οργάνωση και Κοινωνική Μεταβολή Κοινωνική Διαστρωμάτωση: η ιεράρχηση, δηλαδή η κατάταξη σε ένα σύστημα ανώτερης προς κατώτερη, των κοινωνικών θέσεων των ατόμων σε μια κοινωνία. Η κατάταξη αυτή γίνεται με βάση τα κοινωνικά χαρακτηριστικά που οι άνθρωποι κατέχουν. Κοινωνική Διαστρωμάτωση Δουλεία Κάστες Τρεις τάξεις Κοινωνική τάξη Υπήρξε αρχαίος και διαπολιτισμικός θεσμός που νομιμοποιούσε την μετατροπή του ανθρώπου σε ιδιοκτησία. Απαγορεύτηκε σταδιακά για οικονομικούς και ηθικούς λόγους στις περισσότερες χώρες του κόσμου. Κλειστό σύστημα διαστρωμάτωσης, στο οποίο η θέση του ατόμου καθορίζεται από τη γέννησή του (Ινδία μέχρι το 1949) Γαλλία μέχρι τον 18 ο αιώνα. Ευγενείς, Κλήρος και Αστική τάξη(98%) μέχρι την συνέλευση του 1789 που αποτέλεσε την απαρχή της Γαλλικής επανάστασης. Σε κάθε κοινωνική τάξη ανήκουν άτομα με κοινά οικονομικά χαρακτηριστικά και συμφέροντα, π.χ. εργατική, αγροτική, αστική τάξη. Κλειστό σύστημα κοινωνικής διαστρωμάτωσης Ανοιχτό σύστημα κοινωνικής διαστρωμάτωσης Η κοινωνική θέση του ατόμου παραμένει σταθερή (δούλοι, κάστες) Η κοινωνική θέση του ατόμου αλλάζει (σύγχρονη εποχή)

33 3 ο Κεφάλαιο Κοινωνική Οργάνωση και Κοινωνική Μεταβολή Ισότητα ευκαιριών Η δωρεάν παιδεία, η ενίσχυση και κατάρτιση ευάλωτων ομάδων, όπως οι άνεργοι, οι γυναίκες, τα άτομα με αναπηρίες, οι νέοι, οι μετανάστες, οι γυναίκες, είναι μέτρα που προσπαθούν να αμβλύνουν τις κοινωνικές ανισότητες σε βάρος συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων, δίνοντας δυνατότητα βελτίωσης της κοινωνικής θέσης των ατόμων. Κοινωνική Κινητικότητα: η δυνατότητα μετακίνησης ενός ατόμου από μια κοινωνική τάξη σε άλλη (κυρίως μέσω της εργασίας, εκπαίδευσης, κατάρτισης, αλλαγής επαγγέλματος). Ανοδική Το άτομο κινείται από κατώτερες σε ανώτερες κοινωνικές τάξεις Λόγω επαγγελματικής κατάρτισης ή απόκτησης πτυχίου Κοινωνική Κινητικότητα Καθοδική Το άτομο κινείται από ανώτερες σε κατώτερες κοινωνικές τάξεις Όταν χάνει κάποιος την εργασία ή την περιουσία του Οριζόντια Το άτομο μετακινείται στην ίδια κοινωνική τάξη Αλλαγή εργασίας, χωρίς διαφοροποίηση εισοδήματος ή κύρους Διαγενεακή Κινητικότητα: κινητικότητα των ατόμων σε σύγκριση με την κοινωνική τάξη των γονιών τους (δείκτης κοινωνικής ανάπτυξης και ευημερίας).

34 3 ο Κεφάλαιο Κοινωνική Οργάνωση και Κοινωνική Μεταβολή Κοινωνική Μεταβολή: η μεταβολή στην οργάνωση της κοινωνίας Αιτίες Κοινωνικών Μεταβολών Τρόποι Κοινωνικών Μεταβολών Αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον Μεταβολές στην τεχνολογία Πόλεμοι, επαναστάσεις και κοινωνικά κινήματα Αργά (παραδοσιακές κοινωνίες) ή Ραγδαία (σύγχρονες βιομηχανικές κοινωνίες) Ειρηνικά (μέσω εκλογών ή αλλαγών στη νομοθεσία) ή Επαναστατικά (εξεγέρσεις και επαναστάσεις) Συνέπειες Κοινωνικών Μεταβολών Οι αλλαγές του κλίματος και η ξηρασία στην Υποσαχάρια Αφρική οδηγούν σε μετακινήσεις πληθυσμών, σε υποσιτισμό και σε κοινωνικές μεταβολές. Η Βιομηχανική επανάσταση οδήγησε στη σύγχρονη κοινωνία και η επανάσταση υψηλής τεχνολογίας στην παγκοσμιοποίηση. Επανάσταση στην Ρωσία, ο Β Παγκόσμιος Πόλεμος ή το γυναικείο κίνημα στις σύγχρονες κοινωνίες. Στο άτομο (βελτίωση συνθηκών ζωής, αλλά και προβλήματα, όπως αλλοτρίωση, αποξένωση) Στην κοινωνία (εκσυγχρονισμός κοινωνίας, αλλά και κοινωνικά προβλήματα, όπως ανεργία, φτώχεια, μόλυνση περιβάλλοντος)

35 Ανθρώπινος Οργανισμός 4 ο Κεφάλαιο Κοινωνικοί Θεσμοί Κοινωνία Κοινωνικοί Θεσμοί: οι οργανωμένες και σταθερές σχέσεις και δραστηριότητες που έχουν σκοπό να ικανοποιήσουν σημαντικές κοινωνικές ανάγκες. Έχουν σημαντικούς κοινωνικούς σκοπούς (μόρφωση, παραγωγή αγαθών, ασφάλεια κ.λπ.) και μεταβάλλονται σχετικά αργά. Πεπτικό σύστημα Κυκλοφοριακό σύστημα Μυϊκό σύστημα Νευρικό σύστημα Αναπνευστικό σύστημα Ερειστικό σύστημα Ουροποιητικό σύστημα Γεννητικό σύστημα Ορμονικό σύστημα Καρδιαγγειακό σύστημα Δέρμα Οικογενειακοί θεσμοί Εκπαιδευτικοί θεσμοί Οικονομικοί θεσμοί Πολιτικοί θεσμοί Θρησκευτικοί θεσμοί

36 Βασικοί Θεσμοί 4 ο Κεφάλαιο Κοινωνικοί Θεσμοί Μέσα από τους Κοινωνικούς Θεσμούς η κοινωνία οργανώνεται και εξασφαλίζει τη διάρκειά της μέσα στο χρόνο, αν και τα μέλη της, όπως τα κύτταρα του οργανισμού, διαρκώς ανανεώνονται ΚΑΙ τα άτομα μαθαίνουν τις αξίες, τους κανόνες και τους ρόλους τους. Ανάγκες που εξυπηρετούν Οικογενειακοί Βιολογική αναπαραγωγή Κοινωνικοποίηση Εξασφαλίζει την συνέχεια της κοινωνίας Οικονομικοί Παραγωγή Διανομή αγαθών Εξασφαλίζει για τα μέλη της τα αναγκαία για να ζήσουν Πολιτικοί Διαχείριση εξουσίας Λήψη αποφάσεων Ισορροπεί τις συγκρούσεις ανάμεσα στις διάφορες ομάδες, ώστε να συνεχίσει να υπάρχει και στο μέλλον Εκπαιδευτικοί Μόρφωση νέας γενιάς Παραγωγή νέας γνώσης Διατηρεί και αυξάνει τη γνώση που έχει αποκτήσει η κοινωνία Θρησκευτικοί Προσέγγιση του Θείου Δίνει απαντήσεις στις άγνωστες και μεταφυσικές ανάγκες των πολιτών

37 Θεσμοί 4 ο Κεφάλαιο Κοινωνικοί Θεσμοί Κοινωνικοί Κανόνες Πρότυπα Συμπεριφοράς Κοινωνικές Θέσεις Κοινωνικές Αξίες Κοινωνικοί Ρόλοι Συνέχεια Κοινωνίας Θεσμοθέτηση: η δημιουργία θεσμών με νόμο. Τότε ο θεσμός είναι τυπικός. Θεσμοποίηση: η δημιουργία και εφαρμογή θεσμών με πρωτοβουλία ατόμων. Οι θεσμοί αυτοί αποτελούν συνήθεια και ονομάζονται άτυποι (έθιμα Χριστουγέννων, αποκριάς κ.α.) Λειτουργίες Κοινωνικών Θεσμών (1) Λίγοι θεσμοί με πολλές λειτουργίες Πολλοί θεσμοί με εξειδικευμένες λειτουργίες Παραδοσιακές κοινωνίες (στην ελληνική κοινωνία του 19 ου αιώνα οι βασικοί θεσμοί ήταν η οικογένεια, το σχολείο και η εκκλησία) Σύγχρονη κοινωνία (νέοι εξειδικευμένοι θεσμοί όπως σχολεία, εκπαιδευτικά ιδρύματα, νοσοκομεία, ιδρύματα ενίσχυσης ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, Μ.Κ.Ο., τοπική αυτοδιοίκηση, Ε.Ε. κ.α.) Λειτουργίες Κοινωνικών Θεσμών (2) Κύριες ή Δευτερεύουσες Φανερές ή Κρυφές Σχολείο Κύρια λειτουργία η μετάδοση γνώσεων και Δευτερεύουσα η κοινωνικοποίηση των νέων ή ο επαγγελματικός τους προσανατολισμός. ΜΜΕ Φανερές λειτουργίες η ενημέρωση, η μόρφωση και η ψυχαγωγία, ενώ κρυφές, η καλλιέργεια προτύπων συμπεριφοράς (π.χ. τα καταναλωτικά πρότυπα ή τα πρότυπα βίας).

38 4 ο Κεφάλαιο Κοινωνικοί Θεσμοί Αλλαγή θεσμών Αλλαγή κοινωνικών κανόνων και προτύπων συμπεριφοράς Αλλαγή κοινωνικών θέσεων και ρόλων Κοινωνική Μεταβολή Ισότητα Γυναικών - Ανδρών Αλλαγή Συντάγματος, Οικογενειακό Δίκαιο Γυναίκα εργαζόμενη, ανεξάρτητη, ισότιμη Μεταβολή της θέσης της γυναίκας στην κοινωνία Οι θεσμοί Αλλάζουν όταν δεν εξυπηρετούν ικανοποιητικά τους σκοπούς τους π.χ. αλλαγή θεσμού των Πανελλαδικών εξετάσεων Καταργούνται όταν έρχονται σε αντίθεση με τις ανάγκες και τις αξίες της κοινωνίας, όπως ο θεσμός της προίκας ή της σχολικής ποδιάς

39 4 ο Κεφάλαιο Κοινωνικοί Θεσμοί Οικογένεια Λειτουργίες Δημιουργείται Μορφή Δημιουργία Ανατροφή Προετοιμασία της νέας γενιάς για την κοινωνική της ζωή Με γάμο, ο οποίος προσδιορίζεται από το νόμο, τη θρησκεία και τις παραδόσεις της κάθε κοινωνίας Παραδοσιακές κοινωνίες Εκτεταμένη οικογένεια Πατριαρχική Πυρηνική οικογένεια Σύγχρονες κοινωνίες Μονογονεϊκή οικογένεια Υπογεννητικότητα: ο μειωμένος αριθμός γεννήσεων σε μία χώρα, ιδιαίτερα όταν αυτός ο αριθμός είναι μικρότερος ή όχι σημαντικά μεγαλύτερος από τον αντίστοιχο αριθμό των θανάτων (για λόγους, όπως το υψηλό κόστος ανατροφής των παιδιών, η επαγγελματική καριέρα των συζύγων κ.α.)

40 5 ο Κεφάλαιο Κοινωνικοποίηση και Κοινωνικός Έλεγχος Κοινωνικοποίηση: είναι η εσωτερίκευση των κοινωνικών κανόνων και αξιών, η αφομοίωση δηλαδή από το άτομο, των προτύπων συμπεριφοράς που κάθε κοινωνία ή κοινωνική ομάδα θεωρεί αποδεκτά. Από κοινωνία σε κοινωνία Αρχαία Αθήνα διαπαιδαγώγηση αυτόνομων ατόμων Αρχαία Σπάρτη κοινωνικοποίηση με βάση την πειθαρχία Δυναμική Από εποχή σε εποχή Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα γάμοι σε μικρή ηλικία για οικονομικούς λόγους Σύγχρονη Ελλάδα γάμοι σε ώριμη ηλικία για να υπάρχουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις δημιουργίας οικογένειας Διαδικασία Κοινωνικοποίησης Διαρκής Αλληλεπίδρασης Από κοινωνική ομάδα σε κοινωνική ομάδα Αλλοδαποί κοινωνικοποιούνται με βάση τους κανόνες της ελληνικής κοινωνίες, αλλά και με βάση ήθη και έθιμα του τόπου καταγωγής τους Το άτομο εντάσσεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής του σε θεσμούς και ομάδες. Π.χ. Μαθητής Εργαζόμενος Συνταξιούχος Η κοινωνία μέσα από τις αξίες και τους κανόνες επηρεάζει το άτομο. Το άτομο επηρεάζει με την συμπεριφορά του και τις πρωτοβουλίες του την κοινωνία.

41 5 ο Κεφάλαιο Κοινωνικοποίηση και Κοινωνικός Έλεγχος Φορείς Κοινωνικοποίησης: ονομάζουμε όλους τους θεσμούς και τις ομάδες που επηρεάζουν τη διαδικασία κοινωνικοποίησης ενός ατόμου. Φορείς Κοινωνικοποίησης Οικογένεια Σχολείο Θρησκεία Κράτος Παρέες ΜΜΕ Πρωτογενής φορέας κοινωνικοποίησης Σημαντικός τυπικός φορέας κοινωνικοποίησης μετά την οικογένεια Η θρησκεία επιδρά στον τρόπο που το άτομο βλέπει τον κόσμο και τη ζωή (κοσμοθεωρία) Νόμοι και θεσμοί του κράτους επηρεάζουν καθοριστικά την κοινωνικοποίηση των πολιτών Άτυπος φορέας κοινωνικοποίησης. Νέοι ρόλοι, κανόνες, αξίες, πρότυπα, εμπειρίες, χωρίς τον αυστηρό έλεγχο των ενηλίκων, διαμορφώνουν την προσωπικότητα Σημαντικοί φορείς κοινωνικοποίησης (κρυφή λειτουργία τους), με μεγάλη επιρροή. Λειτουργούν απρόσωπα και έμμεσα. Υπαρκτός ο κίνδυνος παραπληροφόρησης

42 5 ο Κεφάλαιο Κοινωνικοποίηση και Κοινωνικός Έλεγχος Παραπληροφόρηση: διοχέτευση πληροφοριών που αποκρύπτουν ή διαστρεβλώνουν την αλήθεια για την εξυπηρέτηση συμφερόντων. Τρόποι Κοινωνικοποίησης Εντολές και Συστάσεις Ταύτιση Κοινωνική κριτική Επιδοκιμασία, αποδοκιμασία, τα «μπράβο» και τα «όχι», οι εντολές και τα «πρέπει» Ταύτιση των ατόμων με τα πρότυπα συμπεριφοράς που προβάλει η κοινωνία. Άλλοτε η επιλογή των προτύπων είναι ελεύθερη, άλλοτε περιορισμένη. Στη σύγχρονη κοινωνία τα πρότυπα είναι πολλά αλλά καμιά φορά αντιφατικά. Η επιλογή προτύπου είναι έκφραση της ιδιαιτερότητας και της μοναδικότητας του ατόμου. Η τυπική (έπαινος, ποινή) ή άτυπη (θετική ή αρνητική) έκφραση της κοινής γνώμης για το πρόσωπό μας. Η επιρροή της κοινωνικής κριτικής εξαρτάται από το πόσο δημόσια είναι και πόσο σημαντική για τη ζωή μας

43 Τυπικός Άτυπος 5 ο Κεφάλαιο Κοινωνικοποίηση και Κοινωνικός Έλεγχος Αρνητικός Θετικός Προληπτικός Προληπτικός Κοινωνικός Έλεγχος: ένα σύνολο ποινών και επιβραβεύσεων, το οποίο έχει στόχο να προλάβει ή να επαναφέρει και διορθώσει κάθε συμπεριφορά αντίθετη με τους αποδεκτούς κοινωνικούς κανόνες και αξίες. Είδη Κοινωνικού Ελέγχου Παράβαση νόμων Ποινές (αστυνομία, δικαστήρια) Επιβραβεύσεις Ανταμοιβές Πρόληψη εκδήλωσης παραβατικής συμπεριφοράς Υποδείξεις Γνώμες Κριτική Παρατηρήσεις Κυρώσεις Ποινές Επιβολή ποινών όταν τα άτομα προχωρούν σε παράνομες πράξεις

44 7 ο Κεφάλαιο Το άτομο και η Πολιτεία Πολιτική κοινωνία: κοινωνία που παρουσιάζει πολιτική οργάνωση, με βάση την οποία συγκεκριμένα άτομα και ομάδες έχουν την εξουσία να διαμορφώνουν και να επιβάλλουν κανόνες νόμους. Αριστοτέλης ( π.χ.) Αν και τα μέλη των κοινωνιών έρχονται και παρέρχονται, οι κοινωνίες παραμένουν και αυτό το οφείλουν στην πολιτική τους οργάνωση, δηλαδή στο πολίτευμα. Δε θεωρεί καμία μορφή πολιτικής οργάνωσης άριστη, εάν δεν εξυπηρετεί τη δικαιοσύνη και το κοινό καλό. Ακόμα και η δημοκρατική Πολιτεία, εάν εξυπηρετεί προσωπικά και ιδιοτελή συμφέροντα καταλήγει στη δημαγωγία. Η σύγχρονη Πολιτεία καθορίζει Τους κανόνες-νόμους με τους οποίους οργανώνονται και λειτουργούν οι κοινωνικοί και πολιτικοί θεσμοί. Τις υποχρεώσεις και δικαιώματα των ατόμων. Τις ποινές και κυρώσεις σε περιπτώσεις παραβίασης των κανόνων, μέσα από ένα ανεξάρτητο σύστημα δικαιοσύνης.

45 7 ο Κεφάλαιο Το άτομο και η Πολιτεία Κράτος Από το απολυταρχικό κράτος του 16 ου αιώνα: σημαίνει δύναμη και εξουσία επιβολής (κρατώ=εξουσιάζω) στα όρια ενός εδάφους που προσδιορίζεται από συγκεκριμένα σύνορα και έχει ορισμένο πληθυσμό. Το κράτος συνδέεται με την έννοια του υπηκόου, δηλαδή αυτού που υπακούει στους νόμους. Πολιτεία Είναι η οργανωμένη κοινωνική συμβίωση ελεύθερων και συμμέτοχων πολιτών. Σήμερα, ιδιαίτερα στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης χρησιμοποιείται ο όρος Πολιτεία, ως κοινωνία ενεργών πολιτών. Πατρίδα: ο τόπος στον οποίο γεννήθηκε κάποιος ή από την οποία κατάγεται ο ίδιος και η οικογένειά του. Νόστος: επιστροφή στην πατρίδα Έθνος: η μεγάλη ανθρώπινη ομάδα, που συνδέεται με ένα συγκεκριμένο τόπο χωρίς απαραίτητα να διαμένει σ αυτόν, μοιράζεται κοινό πολιτισμό και ιστορία και έχει συνείδηση ότι αποτελεί μια ενιαία ομάδα με κοινές επιδιώξεις. Κράτος: συνδέεται με συγκεκριμένο έδαφος (διεθνώς αναγνωρισμένα σύνορα), λαό (μόνιμο πληθυσμό κατοίκων) και συγκεκριμένη πολιτική εξουσία.

46 7 ο Κεφάλαιο Το άτομο και η Πολιτεία Πολιτική: είναι κάθε δραστηριότητα των ατόμων και των ομάδων που αφορά τη συλλογική ζωή. Πολίτης: αυτός που έχει την υπηκοότητα μιας χώρας, που έχει πολιτικά δικαιώματα Ευθύνες Πολιτών Ενημέρωση για τα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα σε τοπικό, εθνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Η ενημέρωση αποτελεί προϋπόθεση για κάθε απόφαση και δραστηριότητα. Υπεύθυνη συμμετοχή και δραστηριοποίηση σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής (π.χ. εκπαίδευση, περιβάλλον, υγεία, εργασία). Ο σύγχρονος πολίτης δραστηριοποιείται προωθώντας τους στόχους και επιδιώξεις του, με αίσθημα ευθύνης και αλληλεγγύης προς το κοινωνικό σύνολο.

47 8 ο Κεφάλαιο Τα πολιτεύματα και το Σύνταγμα Πολίτευμα: είναι ο τρόπος οργάνωσης και άσκησης της κρατικής εξουσίας Πολιτεύματα Μοναρχικά Ολιγαρχικά Δημοκρατικά Είτε όλες οι εξουσίες συγκεντρώνονται στο πρόσωπο του μονάρχη (απόλυτη μοναρχία), είτε περιορίζονται από την ύπαρξη ενός Συντάγματος (Συνταγματική μοναρχία) Η εξουσία ασκείται από περιορισμένο αριθμό προσώπων και εμφανίζονται συνήθως με την μορφή των στρατιωτικών δικτατοριών. Πηγή εξουσίας και ανώτατο όργανο της Πολιτείας είναι ο λαός.

48 8 ο Κεφάλαιο Τα πολιτεύματα και το Σύνταγμα Επιτάφιος του Περικλή (Θουκυδίδης) «Το πολίτευμα που έχουμε δε γυρεύει να πάρει τους νόμους του από τους ξένους. Πιο πολύ είμαστε εμείς το παράδειγμα σε μερικούς, παρά που ξεσηκώνουμε ότι κάνουν οι άλλοι. Το όνομά του, επειδή δε ζούμε στηριγμένοι πάνω στους λίγους, παρά στους περισσοτέρους, είναι κυριαρχία του δήμου, δημοκρατία» Δημοκρατία: είναι το πολίτευμα, σύμφωνα με το οποίο ο λαός αποφασίζει είτε ο ίδιος (άμεσα), είτε με τους αντιπροσώπους του (έμμεσα), για την επίλυση των προβλημάτων του, με βάση την αρχή της πλειοψηφίας. Δημοκρατικά πολιτεύματα Άμεση ή συμμετοχική δημοκρατία Αντιπροσωπευτική δημοκρατία Ο λαός ασκεί άμεσα και απευθείας την εξουσία (Αρχαίες Ελληνικές πόλειςκράτη). Σήμερα δεν είναι εφικτή, αλλά προβλέπονται στα πολιτεύματα στοιχεία άμεσης δημοκρατίας, όπως το δημοψήφισμα και η λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία. Πηγή εξουσίας είναι ο λαός, ο οποίος όμως ασκεί την εξουσία μέσω των αντιπροσώπων του, των βουλευτών. Αυτοί αναλαμβάνουν να «εκπροσωπήσουν» τα συμφέροντα ή τις απόψεις του.

49 8 ο Κεφάλαιο Τα πολιτεύματα και το Σύνταγμα Βασιλευομένη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία Η κυβέρνηση που εκλέγεται από τον λαό παίρνει τις πολιτικές αποφάσεις. Ο βασιλιάς είναι ο αρχηγός του κράτους και μάλιστα κληρονομικός με συμβολικό ρόλο, ενώ πολιτικά είναι ανεύθυνος, δηλαδή δεν έχει ουσιαστικές πολιτικές αρμοδιότητες. Μ. Βρετανία Βέλγιο Ολλανδία Δανία Σουηδία Νορβηγία Ισπανία Αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες Προεδρευομένη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία Η κυβέρνηση που εκλέγεται από τον λαό παίρνει τις πολιτικές αποφάσεις. Αρχηγός του κράτους είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, είναι αιρετός, εκλέγεται δηλαδή από τη Βουλή και δεν έχει ουσιαστικές πολιτικές αρμοδιότητες. Ελλάδα Ιταλία Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας Προεδρική Δημοκρατία Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι και αρχηγός του κράτους και Πρόεδρος της Κυβέρνησης, η οποία δεν εκλέγεται από το λαό αλλά σχηματίζεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκλέγεται είτε άμεσα από το λαό είτε από ειδικό σώμα εκλεκτόρων και διαθέτει ουσιαστικές πολιτικές αρμοδιότητες. Η.Π.Α. Κύπρος Ρωσία Πολίτευμα της Ελλάδας Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία Δημοκρατία: γιατί όλες οι εξουσίες πηγάζουν από τον λαό, υπάρχουν για αυτόν και ασκούνται όπως ορίζει το Σύνταγμα. Προεδρευόμενη: γιατί αρχηγός του κράτους είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Κοινοβουλευτική: γιατί ο λαός ασκεί την εξουσίας μέσα από τους αντιπροσώπους του στο Κοινοβούλιο, από το οποίο προέρχεται η Κυβέρνηση.

50 8 ο Κεφάλαιο Τα πολιτεύματα και το Σύνταγμα Σύνταγμα Θεμελιώδης νόμος της Πολιτείας Ρυθμίζει Κατοχυρώνει Ανώτερος από όλους τους νόμους. Όλοι οι νόμοι πρέπει να στηρίζονται στο Σύνταγμα Την οργάνωση και τη λειτουργία της κρατικής εξουσίας Τα δικαιώματα των πολιτών και καθορίζει τις βασικές υποχρεώσεις τους Συντάγματα Ήπια Αυστηρά Τα άρθρα τους μπορούν να αναθεωρηθούν (αλλάξουν) ή να καταργηθούν εύκολα. Ορισμένα άρθρα δεν μπορούν να αναθεωρηθούν, ενώ άλλα αναθεωρούνται κάτω από ιδιαίτερες προϋποθέσεις. (Σύνταγμα Ελλάδας: 1975/1986/2001/2008)

51 8 ο Κεφάλαιο Τα πολιτεύματα και το Σύνταγμα Βασικές Αρχές του Συντάγματος (1) Λαϊκή Κυριαρχία «όλες οι εξουσίες πηγάζουν από τον Λαό και ασκούνται υπέρ αυτού και του έθνους» Πηγή όλων των εξουσιών είναι ο λαός άρθρο 1 του Συντάγματος Δεν αναθεωρείται Θεμέλιο του Πολιτεύματος Λαϊκή Κυριαρχία Ασκείται από το εκλογικό σώμα Αποφασίζει η πλειοψηφία Εκλογή αντιπροσώπων και οργάνων του κράτους Η Λαϊκή Κυριαρχία κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα Κάθε τέσσερα χρόνια ο λαός εκλέγει τους αντιπροσώπους του (Βουλευτές, Δημάρχους και Περιφερειάρχες) Με κάποιες προϋποθέσεις όλοι οι Έλληνες πολίτες μπορούν να είναι υποψήφιοι για τα αξιώματα του Προέδρου της Δημοκρατίας, του Βουλευτή κλπ Ο ΠτΔ μπορεί να ζητήσει από το λαό να εκφράσει τη γνώμη του με δημοψήφισμα, για κρίσιμα εθνικά θέματα, όπως ορίζει το Σύνταγμα. Οι πολίτες έχουν δικαίωμα συλλογικής δράσης. Να συγκεντρώνονται, να φτιάχνουν συνεταιρισμούς, να απεργούν, να συνδικαλίζονται κ.α. Όλα τα όργανα του κράτους έχουν την υποχρέωση να σέβονται τις αρχές της λαϊκής κυριαρχίας και να ασκούν τις αρμοδιότητες τους με βάση το Σύνταγμα.

52 8 ο Κεφάλαιο Τα πολιτεύματα και το Σύνταγμα Βασικές Αρχές του Συντάγματος (2) - Κυρίαρχος είναι ο νόμος και όχι ο άνθρωπος - Κάθε πολίτης υπόκειται στον νόμο - Ο νόμος πρέπει να κυβερνά Κράτος Δικαίου - Το μόνο σταθερό κράτος είναι αυτό στο οποίο όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι ενώπιον του νόμου - Περιορισμοί στη δύναμη του κράτους ώστε η άσκηση της κρατικής εξουσίας προσδιοριζόμενη και περιοριζόμενη δια κανόνων δικαίου να υπόκειται εις το Δίκαιον Κράτος Δικαίου σημαίνει ότι Κάθε πράξη οργάνου της εξουσίας πρέπει να προβλέπεται από το Σύνταγμα και τους νόμους (αρχή της νομιμότητας). Κατοχυρώνεται η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των πολιτών στο Σύνταγμα (π.χ. ελευθερία σκέψης). Κατοχυρώνεται η ανεξαρτησία των δικαστών από την επιρροή άλλων κρατικών οργάνων.

53 Κοινωνικό Κράτος 8 ο Κεφάλαιο Τα πολιτεύματα και το Σύνταγμα Βασικές Αρχές του Συντάγματος (3) Κοινωνικό Κράτος Για την κάλυψη των αναγκών των πολιτών και τη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων δημιουργήθηκε το κοινωνικό κράτος ή «κράτος πρόνοιας ή ευημερίας» με στόχο την κοινωνική δικαιοσύνη. Αναλαμβάνει την υποχρέωση Να παρέχει δωρεάν υπηρεσίες στον πολίτη (εκπαίδευση, ασφάλιση, στέγαση πολιτών, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη κ.α.) Θεμελιώνεται από κοινωνικά δικαιώματα που περιγράφονται στο Σύνταγμα Κατοχυρώνει Π.χ. δημόσια δωρεάν παιδεία, δικαίωμα της εργασίας, προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, προστασία της υγείας των πολιτών Την ενίσχυση της οικογένειας (επιδόματα πολυτέκνων, μητρότητας κ.α.) και την προστασία ευάλωτων κοινωνικών ομάδων (επιδόματα ανεργίας, καταπολέμηση φτώχειας, αντιμετώπιση ρατσισμού κ.α.)

54 8 ο Κεφάλαιο Τα πολιτεύματα και το Σύνταγμα Βασικές Αρχές του Συντάγματος (4) Αρχή της Διάκρισης των Λειτουργιών (άρθρο 26 Συντ.) Νομοθετική (θέσπιση νόμων) Εκτελεστική (εφαρμογή νόμων) Δικαστική (επίλυση διαφορών επιβολή ποινών) Βουλή Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κυβέρνηση Πρόεδρος της Δημοκρατίας Δικαστήρια Με τη διάκριση των λειτουργιών η κρατική εξουσία μοιράζεται σε διαφορετικά όργανα και δεν συγκεντρώνεται σε ένα από αυτά, γεγονός που θα οδηγούσε σε αυθαιρεσίες. Αρχή της σχετικής διάκρισης των λειτουργιών: εξαιρέσεις στα όργανα άσκησης των τριών εξουσιών. Έτσι η Βουλή, κάποιες φορές, αποκτά δικαστικές αρμοδιότητες (π.χ. όταν δικάζει Υπουργούς) και η Κυβέρνηση νομοθετικές (με έκδοση πράξεων νομοθετικού περιεχομένου)

55 9 ο Κεφάλαιο Εκλογές, κόμματα, ΜΜΕ Εκλογικό σώμα: οι πολίτες που έχουν το δικαίωμα να ψηφίζουν Απαραίτητα Προσόντα εκλογικού σώματος Ελληνική Ιθαγένεια Ηλικία Ψηφίζουν όλοι όσοι είναι Έλληνες πολίτες. Στις εκλογές τοπικής αυτοδιοίκησης δικαίωμα ψήφου έχουν και οι πολίτες της ΕΕ που διανέμουν μόνιμα στην Ελλάδα. Έλληνες πολίτες που είναι 18 ετών και άνω. «Η 1 η Ιανουαρίου θεωρείται ως ημερομηνία γέννησης όλων όσων γεννήθηκαν μέσα στο χρόνο». Αρμοδιότητες εκλογικού σώματος Ψηφίζει τους αντιπροσώπους του για τη Βουλή στις γενικές βουλευτικές εκλογές κάθε τέσσερα χρόνια. Ψηφίζει τα όργανα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές κάθε τέσσερα χρόνια. Ψηφίζει τους αντιπροσώπους του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στις Ευρωεκλογές που γίνονται κάθε πέντε χρόνια. Συμμετέχει σε δημοψήφισμα που προκηρύσσει ο ΠτΔ για σημαντικά ζητήματα.

56 Βασικές Αρχές Ψηφοφορίας 9 ο Κεφάλαιο Εκλογές, κόμματα, ΜΜΕ Άμεση Το εκλογικό σώμα εκλέγει απευθείας τους αντιπροσώπους του. Μυστική Η εκλογική βούληση του εκλογέα δεν γίνεται γνωστή σε τρίτους. Υποχρεωτική Η άσκηση του εκλογικού δικαιώματος είναι υποχρεωτική. Αμφίβολες οι ποινικές ή διοικητικές κυρώσεις. Προσωπική Απαιτείται η φυσική παρουσία του ψηφοφόρου και μάλιστα αποδεικνύεται με επίδειξη επίσημου εγγράφου. Εξαίρεση αποτελεί η επιστολική ψήφος που όμως ακόμα δεν έχει εφαρμοστεί. Ίση Κάθε πολίτης διαθέτει μόνον μία ψήφο και όλοι οι ψήφοι είναι νομικά ισοδύναμες. Καθολική Ψηφίζουν όλοι οι Έλληνες πολίτες που έχουν τα προσόντα που ορίζει ο νόμος. Το Σύνταγμα αναφέρει του λόγους αποκλεισμού από την εκλογική διαδικασία.

57 Εκλογικά Συστήματα 9 ο Κεφάλαιο Εκλογές, κόμματα, ΜΜΕ Εκλογικό σύστημα: είναι ο τρόπος με τον οποίο μοιράζονται οι έδρες στα κόμματα και τους υποψηφίους που παίρνουν μέρος στις εκλογές, με βάση τις ψήφους που συγκέντρωσαν κατά την εκλογική αναμέτρηση. Πλειοψηφικά Συστήματα: εκλέγεται το κόμμα ή ο υποψήφιος που παίρνει τις περισσότερες ψήφους. Σύστημα απόλυτης πλειοψηφίας: οι έδρες ή η έδρα της εκλογικής περιφέρειας παραχωρούνται στο κόμμα ή στον υποψήφιο που παίρνει την απόλυτη πλειοψηφία δηλ. το 50% + 1 Σύστημα σχετικής πλειοψηφίας: εκλέγεται σε μια περιφέρεια το κόμμα ή ο υποψήφιος που παίρνει τη σχετική πλειοψηφία, δηλ. τις περισσότερες ψήφους σε σύγκριση μ όλους τους άλλους. Αναλογικά Συστήματα Οι έδρες κάθε εκλογικής περιφέρειας κατανέμονται στα κόμματα και στους υποψηφίους ανάλογα με τις ψήφους που πήραν. Το μοίρασμα των εδρών γίνεται με βάση το εκλογικό μέτρο. Αυτό είναι το σύστημα της απλής αναλογικής. Μικτά Συστήματα Είναι ο συνδυασμός των δύο προηγουμένων συστημάτων. Παράδειγμα είναι το σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής που ισχύει τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα. Εκλογικό μέτρο: είναι το πηλίκο της διαίρεσης του συνόλου των εγκύρων ψηφοδελτίων διά του αριθμού των εδρών.

58 9 ο Κεφάλαιο Εκλογές, κόμματα, ΜΜΕ Παράδειγμα Κατανομής Εδρών Μια εκλογική περιφέρεια εκλέγει 10 βουλευτές. Στις βουλευτικές εκλογές υπήρξαν έγκυρα ψηφοδέλτια. Τα τέσσερα κόμματα που συμμετείχαν έλαβαν τις παρακάτω ψήφους: Α Κόμμα Β Κόμμα Γ Κόμμα Δ Κόμμα ) Απόλυτα πλειοψηφικό σύστημα: Επειδή κανένα κόμμα δεν συγκέντρωσε το 50% + 1 των ψήφων, δηλ. πάνω από ψήφους, αρχικά κανένα κόμμα δεν εκλέγει βουλευτή. Η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται ξανά μεταξύ των δύο πρώτων κομμάτων, του Α και του Β. Το πρώτο από τα δύο κόμματα θα εκλέξει και τους 10 βουλευτές. 2) Σχετικά πλειοψηφικό σύστημα: Επειδή το Α κόμμα πήρε τις περισσότερες ψήφους θα εκλέξει και τους 10 βουλευτές. 3) Σύστημα απλής αναλογικής: Αρχικά υπολογίζεται το εκλογικό μέτρο ΕΜ. ΕΜ = / 10 = ψήφους ανά βουλευτή. Επομένως, για να κατανείμω τους βουλευτές στα κόμματα, διαιρώ τις ψήφους που πήραν με το εκλογικό μέτρο. Α Κόμμα: / = 4 και ψήφοι υπόλοιπο (περισσεύουν). Άρα εκλέγει αρχικά 4 βουλευτές. Β Κόμμα: / = 2 και ψήφοι υπόλοιπο. Άρα εκλέγει αρχικά 2 βουλευτές. Γ Κόμμα: / = 2 βουλευτές. Δ Κόμμα: / = 1 βουλευτής. Δηλαδή, έχουν μοιραστεί = 9 βουλευτές από τους 10. Περισσεύει 1 βουλευτής. Ποιο κόμμα θα τον εκλέξει; Το κόμμα που έχει το μεγαλύτερο υπόλοιπο, δηλ. το Β με ψήφους, θα εκλέξει το βουλευτή που περισσεύει. Συνεπώς με την απλή αναλογική έχουμε: Α Κόμμα 4 βουλευτές Β Κόμμα = 3 βουλευτές Γ Κόμμα 2 βουλευτές Δ Κόμμα 1 βουλευτής

59 9 ο Κεφάλαιο Εκλογές, κόμματα, ΜΜΕ α/α Κόμμα Ποσοστό Ψήφοι Διαίρεση ψήφων με το εκλογικό μέτρο A' Διανομή Υπόλοιπο σε ποσοστό Υπόλοιπο σε ψηφους Β' Διανομή Πριμοδότηση Σύνολο 1 Νέα Δημοκρατία 29,66% , , ΣΥΡΙΖΑ 26,89% , , ΠΑΣΟΚ 12,28% , , ΑΝΕΛ 7,51% , , Χρυσή Αυγή 6,92% , , ΔΗΜΑΡ 6,25% , , ΚΚΕ 4,50% , , δημιουργία, ξανά! 1,59% ΛΑΟΣ 1,58% ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ 0,88% ΚΙΝΗΜΑ ΔΕΝ ΠΛΗΡΩΝΩ 0,39% ΑΝΤΑΡΣΥΑ 0,33% Κοινωνία 0,29% Ένωση Κεντρώων 0,28% Κόμμα Πειρατών Ελλάδας 0,23% Παναθηναϊκό Κίνημα 0,20% ΚΚΕ (μ-λ) Μ-Λ ΚΚΕ 0,12% Εθνική Ελπίδα 0,07% Κόμμα Φιλελευθέρων 0,01% Κίνημα Εθνικής Αντίστασης 0,00% ΠΑΕΚΕ 0,00% 1 22 Ανεξάρτητοι υποψήφιοι 0,01% (1) Συνολο Εγγεγραμμένων (2) Ψηφισαν (3) Ακυρα (4) Λευκα (5) Εγκυρα =(2)-(3)-(4) (6) Σύνολο Ψηφων Κομμάτων με ποσοστό κάτω από 3% (7) Σύνολο Ψηφων Κομμάτων με ποσοστό πάνω από 3% =(5)-(6) (8) Εκλογικό Μέτρο =(7)/ ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΙΟΥΝΙΟΥ ) Πως υπολογίστηκαν τα ποσοστά των κομμάτων; Να γράψετε την πράξη που εγινε για τα τρια πρωτα κόμματα. = Ψήφοι / (5) 2) Πως υπολογίστηκε η στήλη της Α' Διανομής; Είναι το ακέραιο μέρος της διαίρεσης των Ψήφων με το εκλογικό μέτρο 3) Πως υπολογίστηκε η στήλη του Υπολοίπου; Είναι το δεκαδικό μέρος της διαίρεσης των Ψήφων με το εκλογικό μέτρο

60 Ανεξάρτητοι Έλληνες (ΑΝ.ΕΛ.) Ανεξάρτητη Ανανεωτική Αριστερά, Ανανεωτική Δεξιά, Ανανεωτικό ΠΑΣΟΚ, Ανανεωτική Νέα Δημοκρατία, Όχι στον Πόλεμο, Κόμμα Επιχείρηση Χαρίζω Οικόπεδα, Χαρίζω Χρέη, Σώζω Ζωές, Παναγροτικό Εργατικό Κίνημα Ελλάδος (ΠΑΕΚΕ.) Αντικαπιταλιστική Αριστερή Συνεργασία για την Ανατροπή (ΑΝΤ.ΑΡ.ΣΥ.Α.) Αντικαπιταλιστική Συμμαχία Δημιουργία, ξανά! (ΔΗ.ΞΑΝ.) Δημοκρατικοί Δημοκρατική Αναγέννηση (ΔΗΜ.ΑΝ.) Δημοκρατική Αριστερά (ΔΗΜ.ΑΡ.) Δράση Δραχμή 5 Αστέρων Δρόμος Ελλήνων Δυναμική Ελλάδα (Δ.Ε.) Εθνική Ελπίδα Εθνικό Μέτωπο Ελεύθεροι Πολίτες (ΕΛ.ΠΟ.) Ελιά - Δημοκρατική Παράταξη Ελλήνων Ελευθέρων Συνένωση (ΕΛΛΗΝ.Ε.Σ) Δημήτριος Μιχάκης Έλληνες Ευρωπαίοι Πολίτες Ένωση για την Πατρίδα και τον Λαό Ένωση Κεντρώων Ενωτικόν Πανελλαδικόν Αγροτικόν Κόμμα Ελλάδος (Ιδρ.- Αρχηγός) Μενέλαος Ι. Καραγιάννης 25/02/1994- Ενιαίο Παλλαϊκό Μέτωπο (ΕΠΑΜ) Εργατικό Επαναστατικό Κόμμα (ΕΕΚ-Τροτσκιστές) Ευρώπη Οικολογία (Ευρώπη Οικολογία) Η Κοινωνία Πρώτα 2013 Κίνημα Δημοκρατών Σοσιαλιστών 2015 Κοινωνία Αξιών Κοινωνία - Πολιτική παράταξη συνεχιστών του Καποδίστρια 2009 Κοινωνική Συμφωνία (ΚΟΙ.ΣΥ.) Κοινωνικός Σύνδεσμος (ΚΟΙ.ΣΥΝ.)2011- Κόμμα Νέων ο Κεφάλαιο Εκλογές, κόμματα, ΜΜΕ Κόμματα εκλογών 2015 Κόμμα Φιλελευθέρων (νεότερο) Κόμμα Πειρατών Ελλάδας Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (Κ.Κ.Ε.) Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (μαρξιστικό-λενινιστικό) (Κ.Κ.Ε. (μ-λ)) Λαϊκός Ορθόδοξος Συναγερμός (ΛΑ.Ό.Σ.) Λαϊκός Σύνδεσμος-Χρυσή Αυγή (Χ.Α.) Μαρξιστικό-Λενινιστικό Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (Μ.-Λ. Κ.Κ.Ε.) Νέα Γραμμή Νέα Δημοκρατία (Ν.Δ.) Νέα Ελλάδα Νέα Μεταρρυθμιστική Ριζοσπαστική Ανασυγκρότηση (Νέα ΜΕΡΑ) Νέοι Μεταρρυθμιστές Οικολόγοι Πράσινοι Οργάνωση Κομμουνιστών Διεθνιστών Ελλάδας Ο.Κ.Δ.Ε. Οργάνωση για την Ανασυγκρότηση του ΚΚΕ ΟΑΚΚΕ Παναθηναϊκό Κίνημα ΠΑΝ.ΚΙ Πανελλήνιο Άρμα Πολιτών (Π.ΑΡ.Π.) Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (ΠΑ.ΣΟ.Κ.) Πατριωτικό Μέτωπο (ΠΑ.Μ.) ΠΟΛΙΤΕΙΑ Πολιτική Αναγέννηση Πράσινοι Πρωτοβουλία Β Πρωτοβουλία των Πυρίκαυστος Ελλάδα Σοσιαλιστικό Κόμμα Συμφωνία για τη Νέα Ελλάδα Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς (ΣΥ.ΡΙΖ.Α.) Σύνδεσμος Εθνικής Ενότητας Σχέδιο Β Το Ποτάμι Τελεία (πολιτικό κόμμα)2014- Φιλελεύθερη Συμμαχία (Φ.Σ.) Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα Ελλάδος Επαναστατικό Κομμουνιστικό Κόμμα (Ε.Κ.Κ.) - εφημερίδα "Σύντροφος" 2009-

61 9 ο Κεφάλαιο Εκλογές, κόμματα, ΜΜΕ Ενεργός Πολίτης Αντικειμενικά ενημερωμένος: για τα σύνθετα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα σε τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Συμμέτοχος: σε όλους τους τομείς της δημόσιας ζωής που τον αφορούν (π.χ. περιβάλλον, υγεία, εκπαίδευση), είτε ατομικά, είτε συλλογικά. Το σύνολο των ενεργών πολιτών Κοινωνία Πολιτών Κοινωνία Αλληλεγγύης Κοινωνία Ανοιχτή Κοινωνία Δημοκρατική Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας (ΜΜΕ) «Τέταρτη Εξουσία» Κίνδυνος Παραπληροφόρησης Βασικές Λειτουργίες ΜΜΕ Ενημέρωση και πληροφόρηση πολιτών Πολιτιστική και μορφωτική προσφορά Η δημιουργία του «πλανητικού χωριού»

62 10 ο Κεφάλαιο Οι λειτουργίες του κράτους Βουλή Το μοναδικό όργανο της Πολιτείας που εκλέγεται απευθείας από το λαό. Για να εκλεγεί κανείς βουλευτής απαιτείται να είναι Έλληνας πολίτης, να έχει τη νόμιμη ικανότητα να εκλέγει και να έχει συμπληρώσει το 25 ο έτος της ηλικίας του κατά την ημέρα της εκλογής. Η Βουλή αποτελείται από 300 βουλευτές (εθνικοί αντιπρόσωποι). Το χρονικό διάστημα μεταξύ δύο βουλευτικών εκλογών ονομάζεται βουλευτική περίοδος. Κάθε χρονιά ξεκινά νέα σύνοδος και η Βουλή συνεδριάζει σε ολομέλεια και σε τμήματα. Το καλοκαίρι μόνο νομοθετεί στα θερινά τμήματα. Οι Δραστηριότητες του Βουλευτή Ολομέλεια της Βουλής Τμήματα της Βουλής Επιτροπές της Βουλής Διακομματικές αποστολές στο εσωτερικό και στο εξωτερικό Επαφές με τους πολίτες Κομματικές υποχρεώσεις Διαρκείς Ειδικές Ειδικές Μόνιμες Για Εθνικά ή Γενικότερου Ενδιαφέροντος Ζητήματα Εσωτερικών θεμάτων της Βουλής Διεθνών Σχέσεων της Βουλής Εξεταστικές των Πραγμάτων Διάφορες άλλες

63 Αρμοδιότητες της Βουλής 10 ο Κεφάλαιο Οι λειτουργίες του κράτους Θεσπίζει τους νόμους τους κράτους Τα βήματα που ακολουθούνται είναι: Κατάθεση νομοσχεδίου στη Βουλή, παραπομπή για επεξεργασία σε επιτροπή, συζήτηση και ψήφιση στην ολομέλεια ώστε να γίνει νόμος του κράτους. Έπειτα εκδίδεται από τον ΠτΔ και δημοσιεύεται στην εφημερίδα της Κυβέρνησης (ΦΕΚ). Ασκεί έλεγχο στις πράξεις της Κυβέρνησης Η Κυβέρνηση συλλογικά και ο κάθε Υπουργός ξεχωριστά είναι υποχρεωμένοι να παρέχουν στους Βουλευτές πληροφορίες και επεξηγήσεις σχετικά με τις πράξεις τους. Ο έλεγχος γίνεται με ερωτήσεις βουλευτών, με αναφορές πολιτών που υιοθετούνται και παρουσιάζονται από βουλευτές, με σύσταση εξεταστικών επιτροπών κ.α. Αναδεικνύει την Κυβέρνηση Ο αρχηγός του κόμματος που εξασφαλίζει την απόλυτη πλειοψηφία των Βουλευτών (>151) διορίζεται από τον ΠτΔ Πρωθυπουργός. Η Κυβέρνηση για να κυβερνήσει πρέπει να ζητήσει και να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης της απόλυτης πλειοψηφίας των παρόντων βουλευτών, ενώ αντίθετα η Βουλή μπορεί να αποσύρει την εμπιστοσύνη της αν καταψηφιστεί από την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών. Ψηφίζει κάθε χρόνο τον προϋπολογισμό του κράτους Η Βουλή συζητά και ψηφίζει κάθε χρόνο τον προϋπολογισμό του κράτους που συντάσσει η Κυβέρνηση. Με αυτόν τον τρόπο οι αντιπρόσωποί μας ελέγχουν τα έσοδα και τα έξοδα του κράτους. Επικυρώνει με νόμο τις διεθνείς συμβάσεις Διεθνείς συμβάσεις που έχει υπογράψει η χώρα μας γίνονται νόμοι του κράτους με ψηφοφορία στη Βουλή π.χ. δανειακή σύμβαση, επέκταση των χωρικών υδάτων, ένταξη στην Ε.Ε. κ.α. Αναθεωρεί (τροποποιεί) το Σύνταγμα Η Βουλή με ειδικές και χρονοβόρες διαδικασίες αναθεωρεί και τροποποιεί διατάξεις του Συντάγματος για να προσαρμοστεί σε νέα πολιτικά ή κοινωνικά δεδομένα. Έχει αρμοδιότητες με δικαστικό χαρακτήρα Μόνον η Βουλή μπορεί να ασκήσει ποινική δίωξη κατά των μελών της Κυβέρνησης για πράξεις σχετικές με τα καθήκοντά τους καθώς και κατά του ΠτΔ για εσχάτη προδοσία ή παράβαση του Συντάγματος.

64 Αρμοδιότητες Προέδρου της Δημοκρατίας 10 ο Κεφάλαιο Οι λειτουργίες του κράτους Πρόεδρος της Δημοκρατίας (ΠτΔ) Είναι ο Αρχηγός του κράτους και ο ρυθμιστής του πολιτεύματος, αλλά όχι το κυρίαρχο όργανο. Κυρίαρχο όργανο είναι ο λαός. Οι αρμοδιότητες τους αναφέρονται με ακρίβεια στο Σύνταγμα. Μπορεί να εκλεγεί όποιος είναι Έλληνας πολίτης πριν από πέντε τουλάχιστον έτη, έχει από πατέρα ή μητέρα Ελληνική καταγωγή, έχει συμπληρώσει το τεσσαρακοστό έτος της ηλικίας του και έχει τη νόμιμη ικανότητα του εκλέγειν. Εκλέγεται για ορισμένη θητεία 5 ετών από τη Βουλή, με αυξημένη πλειοψηφία τουλάχιστον 180 βουλευτών. Αν δεν συγκεντρωθεί ο απαραίτητος αριθμός ψήφων, διαλύεται η Βουλή και ακολουθούν Βουλευτικές εκλογές. Η νέα, μετά τις εκλογές Βουλή, εκλέγει ΠτΔ με τουλάχιστον 151 ψήφους ή σχετική πλειοψηφία μεταξύ δύο υποψηφίων. Νομοθετικές Εκτελεστικές Έκδοση και δημοσίευση νόμων, προεδρικών διαταγμάτων, πράξεων νομοθετικών περιεχομένων, προκήρυξη δημοψηφίσματος, αναπομπή νομοσχεδίου Διορισμός και παύση δημοσίων υπαλλήλων, απονομή παρασήμων, Αρχηγός Ενόπλων Δυνάμεων και απονομή βαθμών στα μέλη τους Ρυθμιστικές* Δικαστικές* Συμβολικές* * Είναι ουσιαστικά τυπικές εκτελεστικές αρμοδιότητες Διορισμός και παύση Κυβέρνησης, ανάθεση διερευνητικών εντολών, διάλυση Βουλής και προκήρυξη εκλογών, διαγγέλματα, τακτική και έκτακτη σύγκληση συνόδων Βουλής Απονομή χάρης σε Υπουργό, απονομή χάρης ή μετριασμό ή μετατροπή ποινής μετά από πρόταση του Υπουργού Δικαιοσύνης Διεθνής εκπροσώπηση Πολιτείας, η κήρυξη πολέμου, η συνομολόγηση συνθηκών ειρήνης, συμμαχίας, οικονομικής συνεργασίας και συμμετοχής σε διεθνείς οργανισμούς

65 10 ο Κεφάλαιο Οι λειτουργίες του κράτους Κυβέρνηση: είναι το όργανο που καθορίζει και κατευθύνει τη γενική πολιτική (εσωτερική και εξωτερική) της χώρας. Την Κυβέρνηση αποτελεί το Υπουργικό Συμβούλιο, το οποίο απαρτίζεται από τον Πρωθυπουργό και τους Υπουργούς. Πρωθυπουργός Είναι ο Πρόεδρος της Κυβερνήσεως και έχει την ευθύνη της κυβερνητικής πολιτικής. Ορίζει τα πρόσωπα που απαρτίζουν την Κυβέρνηση και έχει δικαίωμα να τα απαλλάξει από τα καθήκοντά τους, όταν το κρίνει σκόπιμο, και να αντικαταστήσει με άλλα. Συντονίζει το έργο των Υπουργών και εξασφαλίζει την ενότητα στις πράξεις και τις αποφάσεις τους. Υπουργοί και Υφυπουργοί Είναι συνήθως Βουλευτές. Οι Υπουργοί που δεν προέρχονται από τη Βουλή ονομάζονται εξωκοινοβουλευτικοί. Κάθε Υπουργός διευθύνει ένα συγκεκριμένο τομέα διοίκησης ο οποίος συνιστά το Υπουργείο του. Σε κάθε Υπουργείο, μπορούν να οριστούν Αναπληρωτές Υπουργοί (είναι μέλη της Κυβέρνησης, με αρμοδιότητες προερχόμενες από τον Πρωθυπουργό και χωρίς ιεραρχική εξάρτηση από τον Υπουργό του οικείου Υπουργείου) και Υφυπουργοί (δεν θεωρούνται μέλη της Κυβέρνησης εκτός αν οριστούν με νόμο, με αρμοδιότητες που ορίζονται από τον Πρωθυπουργό και τον αρμόδιο Υπουργό και με ιεραρχική εξάρτηση από τον Υπουργό). Υπάρχουν κάποιες φορές και Υπουργοί «άνευ χαρτοφυλακίου» που δεν διοικούν συγκεκριμένο Υπουργείο αλλά ασκούν καθήκοντα που τους αναθέτει ο Πρωθυπουργός. Νομοθετική πρωτοβουλία έχει η Κυβέρνηση δηλ. οι Υπουργοί και οι Αναπληρωτές Υπουργοί (έχει επίσης και η Βουλή με προτάσεις νόμων από την Αντιπολίτευση) Οι Υπουργοί και οι Υφυπουργοί εφαρμόζουν το κυβερνητικό πρόγραμμα. Γι αυτό το λόγο υποβάλλουν στη Βουλή νομοσχέδια που αφορούν τις υποθέσεις των Υπουργείων τους και ζητούν από τον ΠτΔ να εκδώσει Προεδρικά Διατάγματα προκειμένου να καθορίσουν τις λεπτομέρειες και τις διαδικασίες εφαρμογής των νόμων που ψήφισε η Βουλή.

66 10 ο Κεφάλαιο Οι λειτουργίες του κράτους Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης Η δομή της Κυβέρνησης μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 Υπουργείο Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης Αναπληρωτής Υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης Αναπληρωτής Υπουργός Προστασίας του Πολίτη Αναπληρωτής Υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής Υφυπουργός Μακεδονίας Θράκης Υπουργείο Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας και Τουρισμού Αναπληρωτής Υπουργός Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων Αναπληρωτής Υπουργός Ναυτιλίας Αναπληρωτής Υπουργός Τουρισμού Υπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας Αναπληρωτής Υπουργός Περιβάλλοντος Αναπληρωτής Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Πρωθυπουργός Υπουργείο Εργασίας Αναπληρωτής Υπουργός Κοινωνικής Αλληλεγγύης Αναπληρωτής Υπουργός για την Καταπολέμηση της Ανεργίας Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων Αναπληρωτής Υπουργός Υγείας Αναπληρωτής Υπουργός Κοινωνικών Ασφαλίσεων Υπουργείο Εξωτερικών Αναπληρωτής Υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Αναπληρωτής Υπουργός Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων Υπουργείο Εθνικής Άμυνας Αναπληρωτής Υπουργός Υφυπουργός Υπουργείο Οικονομικών Αναπληρωτής Υπουργός Αναπληρωτής Υπουργός Υπουργείο Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων Αναπληρωτής Υπουργός Πολιτισμού Αναπληρωτής Υπουργός Παιδείας Αναπληρωτής Υπουργός Έρευνας και Καινοτομίας Υφυπουργός Αθλητισμού Υπουργείο Δικαιοσύνης Υπουργός Επικρατείας για την καταπολέμηση της διαφθοράς Υπουργός Επικρατείας για το Συντονισμό Κυβερνητικού Έργου Υφυπουργός Υπουργός Επικρατείας Υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ και Κυβερνητικός Εκπρόσωπος

67 10 ο Κεφάλαιο Οι λειτουργίες του κράτους Δικαστήρια: ασκούν τη δικαστική λειτουργία και ρόλος τους είναι η επίλυση διαφορών που προκύπτουν κατά την εφαρμογή των νόμων που ψηφίζει η Βουλή. Διαφορές είτε μεταξύ πολιτών π.χ. χρηματικές διαφορές, κλοπές, ανθρωποκτονίες, είτε μεταξύ κράτους και πολιτών π.χ. φοροδιαφυγή. Δικαστές Είναι ανεξάρτητοι και οφείλουν να δικάζουν με βάση τους νόμους. Είναι υποχρεωμένοι να αιτιολογούν τις αποφάσεις, ειδικά και εμπεριστατωμένα, ώστε ο πολίτης να γνωρίζει για ποιο λόγο έγινε δεκτό ή απορρίφθηκε το αίτημά του. Είναι ισόβιοι δηλ. δεν μπορούν να παυτούν από τα καθήκοντα τους παρά μόνο με δικαστική απόφαση και διαδικασίες που ορίζει ο νόμος. Έχουν ειδική μισθολογική μεταχείριση με αποδοχές ανάλογες με το λειτούργημά τους. Δικαστήρια Διοικητικά Πολιτικά Ποινικά Υπάγονται οι διαφορές που προκύπτουν κατά κανόνα από τις παράνομες πράξεις των οργάνων του κράτους, π.χ. διαφορές από συντάξεις, νοσήλια, μισθούς, φορολογία. Υπάγονται όλες οι ιδιωτικές διαφορές, οι διαφορές δηλαδή μεταξύ πολιτών, π.χ. εμπορικές και εργατικές διαφορές, οικογενειακές διαφορές (διαζύγιο, επιμέλεια παιδιών). Δικάζονται όσες πράξεις ο νόμος χαρακτηρίζει ως εγκλήματα και αποφασίζεται η τιμωρία που πρέπει να επιβληθεί στο δράστη τους, π.χ. εγκλήματα που στρέφονται κατά της ζωής, της υγείας και της σωματικής ακεραιότητας, της περιουσίας κ.α.

68 10 ο Κεφάλαιο Οι λειτουργίες του κράτους Ο ρόλος των πολιτών στη λειτουργία της Πολιτείας Βουλή Εκλέγουν τους 300 Βουλευτές κάθε τέσσερα χρόνια και έχουν δυνατότητα να τους αντικαταστήσουν σε επόμενες εκλογές. Είναι ελεύθεροι να παρακολουθούν τις συνεδριάσεις της Βουλής. Μπορούν να θέσουν τα αιτήματα τους στους Βουλευτές της περιφέρειας τους. Μπορούν να ασκούν κριτική και να εκθέτουν τις απόψεις τους σχετικά με τις δραστηριότητες των Βουλευτών στα ΜΜΕ. Πρόεδρος της Δημοκρατίας Συμμετέχουν έμμεσα στην εκλογή του ΠτΔ, αφού οι ίδιοι εκλέγουν τους Βουλευτές, οι οποίοι τον εκλέγουν άμεσα στη Βουλή. Κυβέρνηση Οι πολίτες με την ψήφο τους επιλέγουν ως Πρωθυπουργό τον αρχηγό του πρώτου κόμματος μετά από εκλογές. Μπορούν να καταθέτουν αιτήματα και να ελέγχουν την Κυβέρνηση μέσω των Βουλευτών. Μπορούν να διαμαρτυρηθούν στο γραφείο του Πρωθυπουργού και στους Υπουργούς. Μπορούν να συμμετέχουν σε πολιτικά κόμματα και έτσι να επιλέγουν τον αρχηγό του κόμματος ή ακόμα και να γίνουν Υπουργοί και Πρωθυπουργοί. Μέσα από διάφορες ομάδες πίεσης οι πολίτες μπορούν να επηρεάσουν την Κυβερνητική πολιτική. Δικαστήρια Οι Δικαστές είναι Έλληνες πολίτες με ειδικά προσόντα και λειτουργούν ανεξάρτητα από την Κυβέρνηση. Οι δικαστικές υπηρεσίες στελεχώνονται από Έλληνες πολίτες. Οι πολίτες διορίζονται ένορκοι σε ορισμένες υποθέσεις (κακουργήματα) και συναποφασίζουν με τους δικαστές ως προς τις ποινές. Οι πολίτες οι οποίοι θίγονται από την απονομή δικαιοσύνης έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν αποζημίωση από το κράτος.

69 13 ο Κεφάλαιο Ευρωπαϊκή Ένωση Βίκτωρ Ουγκώ Γάλλος μυθιστοριογράφος, ποιητής και δραματουργός ( ) Δήλωση το 1849 Θα έλθει μια μέρα που όλα τα έθνη αυτής της ηπείρου, χωρίς να χάσουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα τους ή την ένδοξη ατομικότητά τους, θα συνενωθούν σε μια ανώτερη οντότητα και θα συναποτελέσουν την ευρωπαϊκή αδελφότητα. Θα έλθει μια μέρα που δεν θα υπάρχουν πια άλλα πεδία μαχών εκτός από τα πεδία των ιδεών. Θα έλθει μια μέρα που οι σφαίρες και οι βόμβες θα αντικατασταθούν από τις ψήφους. Θα έλθει μια μέρα όπου θα δούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και τις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης πρόσωπο με πρόσωπο, να απλώνουν το χέρι τους η μια προς την άλλη κατά πλάτος της θάλασσας Γεωγραφική ενότητα Κοινά στοιχεία πολιτισμού Επιρροή διαφωτισμού Επίδραση ρωμαϊκού δικαίου και χριστιανισμού Ευρωπαϊκή Ιδέα

70 1951 Συνθήκη των Παρισίων που ιδρύει την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργου) 13 ο Κεφάλαιο Ευρωπαϊκή Ένωση Η πορεία προς τη δημιουργία της Ευρώπης των Συνθήκη της Ρώμης που ιδρύει την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (Ε.Ο.Κ.) 1973 Προσχώρηση Αγγλίας, Ιρλανδίας και Δανίας 1981 Προσχώρηση της Ελλάδας στην Ε.Ο.Κ Προσχώρηση Ισπανίας και Πορτογαλίας 1992 Προσχώρηση Ανατολικής Γερμανίας 1993 Δημιουργία Ευρωπαϊκής Ένωσης Ε.Ε. (Συνθήκη Μάαστριχτ) 1996 Προσχώρηση Αυστρίας, Σουηδίας και Φινλανδίας 2004 Προσχώρηση Κύπρου, Τσεχίας, Εσθονίας, Ουγγαρίας, Πολωνίας, Σλοβενίας, Σλοβακίας, Λετονίας, Λιθουανίας, Μάλτας 2007 Προσχώρηση Βουλγαρίας και Ρουμανίας 2013 Προσχώρηση Κροατίας Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ, αγγλ: E.U.) αποτελεί μια οικονομική και πολιτική ένωση είκοσι οκτώ ευρωπαϊκών κρατών. Ιδρύθηκε την 1η Νοεμβρίου 1993 με τη θέση σε ισχύ της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (υπογραφή ), γνωστότερης ως "Συνθήκη του Μάαστριχτ", βασιζόμενη στις τότε Ευρωπαϊκές Κοινότητες (Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα, Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας) τις οποίες και αντικατέστησε. Θεωρείται ως η ισχυρότερη ένωση κρατών μέχρι σήμερα στην παγκόσμια ιστορία, με επιδιώξεις οικονομικού, πολιτικού, κοινωνικού και πολιτιστικού περιεχομένου. Η ΕΕ αποτελεί το τρέχον στάδιο μιας ανοιχτής διαδικασίας ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Περιλαμβάνει την κοινή ευρωπαϊκή ιθαγένεια των πολιτών, την ελεύθερη διακίνηση και ανθρώπων και εμπορευμάτων, το κοινό νόμισμα (ευρώ) και κοινές πολιτικές για την ασφάλεια, την εξωτερική πολιτική, την παιδεία, το περιβάλλον, την υγεία, τα ανθρώπινα δικαιώματα. (πηγή Wikipedia)

71 Θεσμικά όργανα της Ε.Ε. Ευρωπαϊκή Ένωση 13 ο Κεφάλαιο Ευρωπαϊκή Ένωση Μεταβίβαση ορισμένων εξουσιών των κρατών-μελών (νομοθετικές, εκτελεστικές, δικαστικές) σε αντίστοιχους κοινούς θεσμούς της Ε.Ε. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Αντιπροσωπεύει τους πολίτες της Ε.Ε. και εκλέγεται άμεσα από αυτούς κάθε πενταετία. Οι Ευρωβουλευτές δεν ανήκουν σε εθνικές ομάδες, αλλά σε επτά πανευρωπαϊκές πολιτικές ομάδες. Οι κύριες αρμοδιότητες του είναι: 1) ασκεί μαζί με το Συμβούλιο Υπουργών την νομοθετική εξουσία, 2) ασκεί έλεγχο στα άλλα εκλεγμένα όργανα της Ε.Ε. και 3) επηρεάζει τις διαδικασίες κατάρτισης του κοινοτικού προϋπολογισμού. Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Αποτελείται από τους Αρχηγούς των κρατών ή των Κυβερνήσεων των κρατών-μελών της Ε.Ε. Συνεδριάζει μία φορά κάθε εξάμηνο και καθορίζει τους γενικούς προσανατολισμούς και προτεραιότητες της ένωσης. Συμβούλιο Υπουργών Είναι το κύριο όργανο αποφάσεων της Ε.Ε. Στις συνεδριάσεις του παρευρίσκεται ένας υπουργός για κάθε κράτοςμέλος. Οι αποφάσεις λαμβάνονται με απλές ή ειδικές πλειοψηφίες ή ακόμα και με ομοφωνία για κρίσιμα θέματα. Ο Υπουργός διαθέτει ψήφους ανάλογες με το πληθυσμό της χώρας του. Αποτελεί το βασικό νομοθετικό όργανο της Ε.Ε. και για μεγάλο μέρος της νομοθεσίας συναποφασίζει με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ενδεικτικά, παίρνει αποφάσεις για το συντονισμό της οικονομικής πολιτικής και για την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας. Ευρωπαϊκή Επιτροπή Είναι το πολιτικά ανεξάρτητο όργανο, που εκπροσωπεί τα συμφέροντα της Ε.Ε. Μαζί με το Συμβούλιο Υπουργών και το Κοινοβούλιο αποτελούν το λεγόμενο «θεσμικό τρίγωνο», το οποίο διαμορφώνει τη νομοθεσία και τις πολιτικές που εφαρμόζονται σε ολόκληρη την Ένωση. Τα μέλη της, οι επίτροποι, ένας για κάθε κράτος-μέλος, έχουν πενταετή θητεία. Αρμοδιότητες: 1) προτείνει νομοθεσία, 2) διαχειρίζεται τον προϋπολογισμό, 3) ελέγχει μαζί με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο την εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας και 4) εκπροσωπεί την Ε.Ε. στη διεθνή σκηνή. Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Εξασφαλίζει την ομοιόμορφη εφαρμογή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας σε όλα τα κράτη-μέλη. Συμμετέχει ένας δικαστής από κάθε χώρα και είναι αρμόδιο για την επίλυση των διαφορών μεταξύ κρατών μελών, μεταξύ οργάνων της Ε.Ε. και μεταξύ επιχειρήσεων και πολιτών. Άλλα όργανα Ελεγκτικό Συνέδριο, το οποίο ελέγχει τη νόμιμη διαχείριση του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), αρμόδια για τη νομισματική πολιτική και το ευρώ, Συμβουλευτικά όργανα είναι η Επιτροπή Περιφερειών και η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής, ο οποίος ασχολείται με τις καταγγελίες πολιτών για κακοδιοίκηση, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης, τον Ευρωπαίο Επόπτη Προστασίας Δεδομένων, τηνευρωπαϊκή Υπηρεσία Επιλογής Προσωπικού κ.α.

72 13 ο Κεφάλαιο Ευρωπαϊκή Ένωση α/α Χώρα Πληθυσμός Ποσοστό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Κοινοβούλιο Υπουργών 1 Γερμανία ,25% Γαλλία ,89% Ηνωμένο Βασίλειο ,10% Ιταλία ,87% Ισπανία ,14% Πολωνία ,55% Ρουμανία ,26% Ολλανδία ,27% Ελλάδα ,23% Πορτογαλία ,11% Βέλγιο ,11% Τσεχία ,06% Ουγγαρία ,99% Σουηδία ,83% Αυστρία ,65% Βουλγαρία ,51% Δανία ,09% Σλοβακία ,07% Φινλανδία ,06% Ιρλανδία ,89% Κροατία ,89% Λιθουανία ,66% Λετονία ,45% Σλοβενία ,41% Εσθονία ,27% Κύπρος ,21% Λουξεμβούργο ,10% Μάλτα ,08% 6 3 Σύνολο *Στοιχεία του 2015 Οι έδρες στα όργανα της Ε.Ε.* Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μετά τις εκλογές του 2014 Πολιτική ομάδα Έδρες Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (Χριστιανοδημοκράτες) (ΕΛΚ) 221 Ομάδα του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος (ΕΣΚ) 191 Ομάδα των Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (ECR) 70 Συμμαχία Φιλελευθέρων και Δημοκρατών για την Ευρώπη (ΣΦΔ) 67 Ευρωπαϊκή Ενωτική Αριστερά/Αριστερά των Πρασίνων των Βορείων Χωρών 52 Οι Πράσινοι-Ευρωπαϊκή Ελεύθερη Συμμαχία(Π-ΕΕΣ) 50 Ευρώπη της Ελευθερίας και της Δημοκρατίας (EFD) 48 Μη εγγεγραμμένοι 52

73 Βασικές Πολιτικές Ε.Ε. 13 ο Κεφάλαιο Ευρωπαϊκή Ένωση Οι βασικές πολιτικές της Ε.Ε. εκφράζονται και αποτυπώνονται με συγκεκριμένους κανονισμούς, οδηγίες και άλλες νομοθετικές πράξεις που δεσμεύουν τα κράτη-μέλη. Τα κράτη οφείλουν να εναρμονίσουν (ταιριάξουν - προσαρμόσουν) τις πολιτικές τους με τις βασικές πολιτικές της Ε.Ε. Οικονομική και Νομισματική Πολιτική (Ο.Ν.Ε.) Ευρωζώνη Η Ελλάδα μαζί με άλλες 18 χώρες έχουν κοινό νόμισμα το ευρώ ( ). Η Ο.Ν.Ε. προϋποθέτει τη στενή οικονομική συνεργασία των κρατών-μελών. Οι χώρες της Ευρωζώνης έχουν κοινούς στόχους και προσανατολισμούς οικονομικής πολιτικής οι οποίοι ελέγχονται ως προς την εφαρμογής τους. Οι χώρες που παραβιάζουν τους κανόνες δέχονται συστάσεις και πρόστιμα, ενώ σε περίπτωση που μια χώρα αντιμετωπίζει σοβαρές οικονομικές δυσκολίες, η Ε.Ε. μπορεί να δώσει χρηματική ενίσχυση. Κοινωνική Πολιτική Με την ψήφιση του Χάρτη Θεμελιωδών Κοινωνικών Δικαιωμάτων στη Συνθήκη του Άμστερνταμ (1997), η Ε.Ε. διαμορφώνει μια ενιαία ευρωπαϊκή κοινωνική πολιτική. Οι βασικές δράσεις περιλαμβάνουν την επιμόρφωση, κατάρτιση και προσανατολισμό των νέων και των ανέργων, τα θετικά μέτρα για την απασχόληση των γυναικών και των ατόμων με ειδικές ανάγκες, τη δημιουργία θέσεων εργασίας στον κοινωνικό τομέα (εθελοντισμός), τη βελτίωση των υπηρεσιών περίθαλψης παιδιών και ηλικιωμένων. Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (Κ.Ε.Π.Π.Α.) Τα κράτη-μέλη συνεργάζονται με στόχο τον καθορισμό μιας κοινής αμυντικής πολιτικής, που μελλοντικά θα μπορούσε να οδηγήσει σε κοινή ευρωπαϊκή άμυνα (ευρωπαϊκός στρατός). Επίσης, υπάρχει συνεργασία των δικαστικών και αστυνομικών αρχών των κρατών-μελών με τα αντίστοιχα όργανα της Europol και της Eurojust, τα οποία έχουν ως στόχο την πάταξη του οργανωμένου εγκλήματος (λαθρεμπόριο, ναρκωτικά, σωματεμπορία, «ξέπλυμα χρήματος»)

74 13 ο Κεφάλαιο Ευρωπαϊκή Ένωση Κατανομή των Εξόδων της Ε.Ε. ανά τομέα (Προϋπολογισμός 2014: 142,6 Δισ. ) Συνεισφορά των κρατών στα έσοδα της Ε.Ε. (Ποσοστό επί του συνόλου των εσόδων του 2014) Διοίκηση Δανία 2% Σουηδία 3% Ουγγαρία 1% Ελλάδα 2% Βέλγιο 3% Πολωνία 3% Πορτογαλία 2% Η Ευρώπη στον κόσμο (παροχή βοήθειας σε αναπτυσσόμενες χώρες, αποστολές διαχείρισης κρίσεων κ.α.) Βιώσιμη Ανάπτυξη (διαρθρωτικά ταμεία, ανταγωνιστικότητα, συνοχή) Ολλανδία 4% Φινλανδία 2% Σλοβακία 1% Τσεχία 1% Γερμανία 19% Ιρλανδία 1% Ισπανία 10% Ρουμανία 1% Διατήρηση και διαχείριση φυσικών πόρων (αγροτικές ενισχύσεις, αλιεία, περιβάλλον κ.α.) Ασφάλεια και ιθαγένεια (προαγωγή ευρωπαϊκού πολιτισμού, πολιτική προστασία, καταπολέμηση φτώχειας, προληψη και καταπολέμηση εγκληματικότητας κ.α.) Ιταλία 14% Ηνωμένο Βασίλειο 11% Γαλλία 17% Αυστρία 2%

75 13 ο Κεφάλαιο Ευρωπαϊκή Ένωση Έσοδα ανά κάτοικο σε (2013) Έξοδα ανά κάτοικο σε (2013) Εσθονία (EE) Κροατία (HR) 6.9 Ουγγαρία (HU) Ισπανία (ES) Λιθουανία (LT) Ελλάδα (EL) Λετονία (LV) Κύπρος (CY) Ιρλανδία (IE) Ηνωμένο Βασίλειο (UK) Ιταλία (IT) Πορτογαλία (PT) Γαλλία (FR) Πολωνία (PL) Δανία (DK) Τσεχία (CZ) Σουηδία (SE) Ρουμανία (RO) Βουλγαρία (BG) Σλοβακία (SK) Φινλανδία (FI) Αυστρία (AT) Γερμανία (DE) Βέλγιο (BE) Μάλτα (MT) Ολλανδία (NL) Σλοβενία (SI) Λουξεμβούργο (LU) Πηγή: