ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΦΟΡΕΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ

Transcript

1 ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Θέµα: Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΦΟΡΕΩΝ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ρ. Τράντας Γ. ΣΠΟΥ ΑΣΤΡΙΑ: Ζιώγα Μαρία ΤΜΗΜΑ: Κοινωνικής ιοίκησης ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ιοίκησης Υπηρεσιών Υγείας ΕΠΙΣΤ. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Παπαγεωργίου Γ. ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ: ΙΕ ΑΘΗΝΑ

2 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην εργασία αυτή γίνεται µία προσπάθεια καταγραφής της εξέλιξης της νοµοθεσίας που αφορά την Κοινωνική Πρόνοια στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες, την επισήµανση των κυριοτέρων χαρακτηριστικών της και των επιπτώσεων που έχει το νοµοθετικό πλαίσιο που στηρίζει τις προνοιακές παροχές στην οργάνωση των φορέων παροχής και στην ποιότητα των υπηρεσιών.. Είναι σίγουρο πως το οργανωτικό πλαίσιο έχει κατά πολύ διαφοροποιηθεί τα τελευταία χρόνια, µε σηµαντικότερες αλλαγές αυτές της µεταβίβασης αρµοδιοτήτων από την Κεντρική ιοίκηση στην Τοπική Αυτοδιοίκηση α και β βαθµού, καθώς και σε περιφερειακές δοµές του κράτους. Η Κεντρική ιοίκηση και συγκεκριµένα το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, εξακολουθεί να έχει την εποπτεία των φορέων της περιφέρειας και των, καθώς και να αναλαµβάνει τον σχεδιασµό και την οργάνωση οποιασδήποτε πολιτικής αφορά τον χώρο, ενώ ταυτόχρονα συνεργάζεται και µε τα Υπουργεία Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων και Εσωτερικών ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης σε θέµατα προνοιακών παροχών. Με βάση και πάλι την νοµοθεσία γίνεται µία αναφορά στις αρµοδιότητες που έχει αναλάβει ο κάθε τοµέας και αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητα και η εξειδίκευση των σκοπών που έχει, ανάλογα µε την οµάδα στης οποίας την εξυπηρέτηση αποσκοπεί. Τέλος καταδεικνύεται και το µέρος των ευθυνών που αναλογούν στον κάθε φορέα, είτε µιλάµε για την Κεντρική είτε για την Περιφερειακή ιοίκηση. Η καλύτερη κατανόηση της λειτουργίας των φορέων αυτών γίνεται µε µία αναφορά στον Οργανισµό τους και στη σηµασία που κάθε φορά δίνεται στον τοµέα της πρόνοιας. Επισηµαίνεται όµως ταυτόχρονα ότι η µεταβίβαση αυτή αρµοδιοτήτων θα πρέπει να συνοδεύεται από την απεµπλοκή της Κεντρικής ιοίκησης και από την θέσπιση ενός ευέλικτου νοµοθετικού πλαισίου, έτσι ώστε να δίνεται η δυνατότητα στις περιφερειακές δοµές για ουσιαστική χάραξη πολιτικής στο τοµέα των προνοιακών παροχών. Μια ακόµα σηµαντική αλλαγή που διαπιστώνεται στον χώρο, είναι η αποποίησης του φιλανθρωπικού χαρακτήρα των προνοιακών παροχών και η αντιµετώπιση των πολιτών που βρίσκονται σε δυσχερή κατάσταση σαν κοµµάτια 2

3 του πληθυσµού που χρήζουν ιδιαίτερης µεν αντιµετώπισης, αλλά µε γνώµονα πάντα τον σεβασµό και την δικαιοσύνη. Στα πλαίσια της αλλαγής αυτής στην νοοτροπία, γίνεται µια προσπάθεια για αποιδρυµατοποίηση µεγάλης µερίδας των ατόµων µε ειδικές ανάγκες και ηλικιωµένων, που βρίσκονται σε κλειστές µονάδες προστασίας, διότι έχει γίνει πλέον κατανοητό ότι η βελτίωση της υγείας των ατόµων αυτών είναι ταχύτερη όταν εντάσσονται στο µέτρο των δυνατοτήτων τους στον κοινωνικό ιστό και αποκτούν κάποια εκπαίδευση που τους εντάσσει ακόµα και στον εργασιακό χώρο, όπου αυτό είναι δυνατό. Άλλη µια σηµαντική παράµετρος στο θέµα των προνοιακών παροχών, είναι το γεγονός ότι αποκτούν έναν πιο διευρυµένο ρόλο και στοχεύουν στην κάλυψη ευρύτερων στόχων κοινωνικής πολιτικής σε τοµείς µεγάλης κοινωνικής ευαισθησίας, που εντάσσονται στο πλαίσιο της ανοιχτής φροντίδας. Ταυτόχρονα δεν απευθύνονται µόνο σε µία περιορισµένη µερίδα πολιτών, αλλά ανταποκρίνονται στις ανάγκες της σύγχρονης εποχής που αφορούν όλη την οικογένεια, τα παιδιά, τους νέους, όπως και τα άτοµα µε ειδικές ανάγκες και τους ηλικιωµένους, τους παλιννοστούντες και πρόσφυγες. Για τον λόγο αυτό και ο εξορθολογισµός στην οργάνωση των δοµών έχει τόσο µεγάλη σηµασία, γιατί οι υπηρεσίες αυτές πλέον απευθύνονται σε ένα ευρύ φάσµα πολιτών, που απαιτούν ποιοτικές και αποτελεσµατικές υπηρεσίες. Μια άλλη διαφοροποίηση που καταγράφεται τα τελευταία χρόνια, είναι ότι, ενώ οι υπηρεσίες εξακολουθούν να είναι κυρίως δηµοσίου χαρακτήρα, υπάρχει νοµοθετικό πλαίσιο που επιτρέπει την συνδροµή του ιδιωτικού τοµέα, µη κυβερνητικών οργανώσεων και άτυπων δικτύων φροντίδας στην παροχή προνοιακών υπηρεσιών, κάτι που είναι αποδεκτό όταν βασίζεται σε αυστηρό νοµοθετικό πλαίσιο που καθορίζει τους όρους λειτουργίας τους. Στη συνέχεια της εργασίας και στο παράτηµα που την συνοδεύει, γίνεται µία περιορισµένη καταγραφή των υπηρεσιών ανοικτής και κλειστής φροντίδας που αφορούν παιδιά και νέους, άτοµα µε ειδικές ανάγκες και ηλικιωµένους, µαζί µε το νοµοθετικό πλαίσιο που τις στηρίζει. Τέλος και συµπερασµατικά, καταγράφονται τα προβλήµατα που έχουν προκύψει λόγω της πολυνοµίας στον χώρο, που έχει οδηγήσει σε φαινόµενα σύγκρουσης αρµοδιοτήτων µεταξύ των φορέων, καθώς και κακής οργάνωσης και αδυναµίας απόδοσης ευθυνών. Άλλος ένας λόγος για το φαινόµενο αυτό της κακής 3

4 οργάνωσης, είναι η αποσπασµατική παρέµβαση στο σύστηµα διαχείρισης των κοινωνικών υπηρεσιών από την πλευρά των Νοµαρχιακών Αυτοδιοικήσεων και ήµων και Κοινοτήτων, µια και οποιαδήποτε δράση τους στον τοµέα της κοινωνικής πρόνοιας εξαρτάται αποκλειστικά από τις αποφάσεις που λαµβάνονται από την Κεντρική ιοίκηση. Υπάρχει λοιπόν ανάγκη για ένα στην ουσία του αποκεντρωτικό σύστηµα, ένα ενιαίο µοντέλο οργάνωσης των προνοιακών φορέων, µαζί µε προσπάθεια για µη αποσπασµατικές κάθε φορά προσπάθειες για αλλαγές, που δεν συντελούν στην επίτευξη του απώτερου στόχου των κοινωνικών υπηρεσιών, που είναι η ποιοτική τους αναβάθµιση και η εξυπηρέτηση των πολιτών. 4

5 ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙ ΙΑ ΠΡΟΝΟΙΑΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ, ΠΟΛΥ ΙΑΣΠΑΣΗ, ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗ ΑΡΜΟ ΙΟΤΗΤΩΝ, ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΜΕΝΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ, ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ, ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ, ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ, ΕΝΙΑΙΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ, ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΑΡΜΟ ΙΟΤΗΤΩΝ, ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ, ΕΠΙΚΑΛΥΨΕΙΣ ΑΡΜΟ ΙΟΤΗΤΩΝ, ΑΣΥΣΤΗΜΑΤΟΠΟΙΗΤΟ ΤΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ ΜΟΡΦΩΝ, ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ, ΙΟΥΧΟΙ ΠΡΟΝΟΙΑΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ, ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΠΡΟΝΟΙΑΚΩΝ ΦΟΡΕΩΝ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ, ΦΟΡΕΙΣ ΕΠΟΠΤΕΙΑΣ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΝΟΙΑ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ, ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ,, ΚΕΝΤΡΑ ΑΝΟΙΧΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ (Κ.Α.Π.Η.), ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΓΙΑ ΠΑΙ ΙΑ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥΣ, ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ, ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ, ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ, ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗΣ Α Β, ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗ, ΗΜΟΙ, ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ, ΑΤΥΠΑ ΙΚΤΥΑ ΦΡΟΝΤΙ ΑΣ, ΜΗ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ (Μ.Κ.Ο.), ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ ΙΩΜΑΤΟΣ ΣΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ, ΗΜΟΣΙΑ ΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ, ΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΟΥ, ΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ Ι ΙΩΤΙΚΟΥ ΙΟΥ, ΕΞΕΙ ΙΚΕΥΜΕΝΗ ΙΟΙΚΗΣΗ, ΗΜΟΣΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ, ΗΜΟΣΙΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ, ΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ Ι ΡΥΜΑΤΙΚΟΥ ΣΩΜΑΤΕΙΑΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ, ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ, ΑΤΟΜΑ ΜΕ, Ι ΡΥΜΑΤΑ ΚΛΕΙΣΤΗΣ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ, ΟΜΕΣ ΚΛΕΙΣΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙ ΑΣ, ΧΡΟΝΙΑ ΠΑΣΧΟΝΤΕΣ, ΥΠΕΡΗΛΙΚΕΣ, ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗ ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ ΑΡΜΟ ΙΟΤΗΤΩΝ, ΕΞΩΙ ΡΥΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ, ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΥΠΕΡΗΛΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΙ ΕΥΓΗΡΙΑΣ, ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΡΙΑ ΧΡΟΝΙΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ (Θ.Χ.Π.), ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΚΑ ΣΩΜΑΤΕΙΑ, ΚΟΙΝΩΦΕΛΗ Ι ΡΥΜΑΤΑ, ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΦΡΟΝΤΙ ΑΣ, ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ, ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ, ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ 5

6 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙ Α, ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ (Πε.Σ.Υ.Π.), ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΦΟΡΕΩΝ, ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΟΙΚΗΣΗ, ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ, ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ, ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ, ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ, ΕΘΝΙΚΑ ΣΧΕ ΙΑ ΡΑΣΗΣ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ, ΕΠΑΝΕΝΤΑΞΗ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ, ΑΥΤΟΝΟΜΗ ΙΑΒΙΩΣΗ, ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ, ΣΧΟΛΙΚΕΣ ΜΟΝΑ ΕΣ ΕΙ ΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ, ΕΙ ΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΕΙ ΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ, ΧΑΡΤΗΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ, ΠΑΡΟΧΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ, ΓΡΑΦΕΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ, ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ, ΞΕΝΩΝΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙ ΑΣ ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΑΣΘΕΝΩΝ, ΒΡΕΦΟΚΟΜΕΙΑ, ΟΡΦΑΝΟΤΡΟΦΕΙΑ, ΗΜΟΤΙΚΟΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΣ ΚΩ ΙΚΑΣ, ΠΑΙ ΙΚΕΣ ΕΞΟΧΕΣ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ, ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ, ΚΕΝΤΡΑ ΑΠΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ, Ι ΡΥΜΑΤΑ ΠΡΟΝΟΙΑΣ, ΜΟΝΑ ΕΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ, ΕΘΝΙΚΟ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ, ΚΕΝΤΡΑ ΙΗΜΕΡΕΥΣΗΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ, ΣΤΕΓΕΣ ΑΥΤΟΝΟΜΗΣ ΙΑΒΙΩΣΗΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ. 6

7 SUMMARY With this essay, an attempt has been made for a brief historical overview of the evolution concerning social assistance in Greece in the last few decades, together with an underlining of its main characteristics. An effort has also been made to locate the impact these characteristics together with the legislative framework might have on the quality of the services provided. It seems certain that the organizational framework has been greatly differentiated in the past years, with measures that concern the delegation of responsibilities from the central administration, to administrative structures of the periphery. This policy of decentralization however, should have been be followed by a flexible legislative framework that would enable administrative structures of the periphery to work more substantially on organizing administrative structures that concern social security. The Ministry of Health and Welfare supervises all other institutions and is also responsible for the organizing and planning of the policy concerning the sector of social welfare. Reference is also made to the responsibilities every sector has, according to its potential and domain. Special reference is made to the way these institutions are organized and to the attention they pay to the welfare sector. Nowadays, social services are characterized by a rejection of their charitable character which was the case in the past. They are meant to respond to the needs of a large group of people that include young children, elderly people, handicapped and emigrants. New methods are also tried, those have as a goal the embodiment of people with special needs to society, who after attending special educational programs, will have the opportunity to sustain themselves, whenever this is possible and become active members of the society through their participation in the production process. Social policy today has as a main target to stop the institutionalization of people with special needs. 7

8 Another attempt for change is detected in the legislation that enables the private sector to contribute to social assistance, together with other non profitable organizations and associations. In the annex included in the essay, a recording of the institutions that offer social assistance for infants, young children and elderly people with special needs has been made. As a conclusion it could be said that there is need for a decentralized way of approaching social policy that has to be viewed in the legislation as well, for the benefit of the citizens who are in need for social policy. The wide range of laws has caused malfunction in the organization of the institutions and their ability to interact with the needs of the citizens, being at the same time difficult to ascribe responsibilities to the public sector responsible for this certain malfunction. 8

9 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ...2 ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙ ΙΑ...5 SUMMARY...7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Συνταγµατική κατοχύρωση του δικαιώµατος σε κοινωνικές υπηρεσίες ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ: ΚΡΑΤΟΣ - Ν.Π.Ι Νοµικά πρόσωπα που υπάγονται στο δηµόσιο δίκαιο (Κράτος,, και ) ηµόσια νοµικά πρόσωπα που υπάγονται στο ιδιωτικό δίκαιο (Ν.Π.Ι..), δηµόσιες επιχειρήσεις, δηµόσιες εταιρείες, δηµόσια νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου και άλλα νοµικά πρόσωπα ιδρυµατικού και σωµατειακού χαρακτήρα Εκκλησιαστικά νοµικά πρόσωπα ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΡΑΤΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΟΙΚΗΣΗ Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Υπουργείο Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΚΡΑΤΙΚΗ ΙΟΙΚΗΣΗ: Οι Περιφέρειες Η λειτουργική αποκέντρωση του συστήµατος προνοιακής φροντίδας µέσω Ειδικότερα: Τα Περιφερειακά Συστήµατα Υγείας και Πρόνοιας (Πε.Σ.Υ.Π.) Β Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση ήµοι και Κοινότητες ηµόσια νοµικά πρόσωπα παροχής προνοιακών υπηρεσιών του δηµοσίου τοµέα µε βάση τις κατηγορίες προνοιακού πληθυσµού Προνοιακές υπηρεσίες για παιδιά και νέους Υπηρεσίες ανοικτής φροντίδας Υπηρεσίες κλειστής φροντίδας Προνοιακές Υπηρεσίες για άτοµα µε ειδικές ανάγκες Προνοιακές Υπηρεσίες για ηλικιωµένους Υπηρεσίες ανοικτής φροντίδας Υπηρεσίες κλειστής φροντίδας () ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...74 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...81 ΕΛΛΗΝΙΚΗ...81 ΠΗΓΕΣ...82 Νόµοι...82 Προεδρικά ιατάγµατα...83 Υπουργικές Αποφάσεις

10 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ

11 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην συγκεκριµένη εργασία γίνεται µία προσπάθεια καταγραφής του οργανωτικού πλαισίου που διέπει την παροχή προνοιακών υπηρεσιών και της ιστορικής του εξέλιξης. Με τον τρόπο αυτό ίσως να γίνουν κατανοητές οι τυχόν δυσλειτουργίες που παρουσιάζονται στο σύστηµα κατανοµής αρµοδιοτήτων µεταξύ των φορέων παροχής προνοιακών υπηρεσιών, λόγω της πολυδιάσπασης τους, οι επικαλύψεις που παρατηρούνται, τα προβλήµατα οργάνωσης των φορέων, και ενιαίου τρόπου ελέγχου των δικαιούχων, προβλήµατα που αντανακλώνται στην ποιότητα των παρεχοµένων υπηρεσιών. Ταυτόχρονα έχει γίνει και µία προσπάθεια καταγραφής των ίδιων των φορέων, όσο αυτό ήταν δυνατόν, λόγω της περιορισµένης έκτασης της εργασίας και της δυσκολίας στην συλλογή στοιχείων. Αυτό σε µια προσπάθεια να υπάρξει ένας ενιαίος κατάλογός τους, ανά φορέα ευθύνης. Η συγκεκριµένη καταγραφή της νοµοθεσίας και των φορέων παροχής υπηρεσιών στον χώρο της Πρόνοιας, φιλοδοξεί να αναδείξει την ανάγκη για κωδικοποίηση της νοµοθεσίας που αφορά τον χώρο και µέσω της καταγραφής των φορέων να παρέχει ένα χρήσιµο εργαλείο στα χέρια της διοίκησης, που θα µπορεί µέσα από την συνολική αυτή καταγραφή να έχει µια πιο ολοκληρωµένη εικόνα της κατανοµής των φορέων στην επικράτεια και της κατανοµής τους ανάµεσα σε φορείς του κράτους και των Η µεθοδολογία που ακολουθήθηκε ήταν η πρωτογενής κυρίως µελέτη. Οι πηγές του δικαίου όπως οι τυπικοί νόµοι (νόµοι, νοµοθετικά διατάγµατα, αναγκαστικοί νόµοι) και οι κανονιστικές πράξεις (κανονιστικά προεδρικά διατάγµατα και υπουργικές αποφάσεις) δίνουν µία σαφή εικόνα της κατάστασης που αφορά την κατανοµή αρµοδιοτήτων µεταξύ των φορέων εποπτείας και κάνουν φανερό το γεγονός ότι η πολυνοµία που διακρίνει τον χώρο, είναι υπεύθυνη για την δυσλειτουργία που παρουσιάζεται στην ποιότητα παροχής υπηρεσιών. Η συγκέντρωση του υλικού του παραρτήµατος έγινε από τις ιευθύνσεις των Υπουργείων και από τις κατά τόπους υπηρεσίες Πρόνοιας των Νοµαρχιακών Αυτοδιοικήσεων. Όσα στοιχεία αφορούν τους ήµους και τις Κοινότητες καταγράφηκαν µε την βοήθεια του Υπουργείου Εσωτερικών ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης. 11

12 Σε µια προσπάθεια να ενταχθεί η εργασία αυτή σε ένα γενικότερο πλαίσιο ενδιαφέροντος, θα πρέπει να γίνει αναφορά στην ευρύτερη έννοια της Κοινωνικής Ασφάλειας, που περικλείει µέσα της τις έννοιες της Κοινωνικής Πρόνοιας και της Κοινωνικής Ασφάλισης. Ως στόχος της Κοινωνικής Ασφάλειας καθορίζεται η εγγύηση ενός αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης, µέσα από την εξασφάλιση υγειονοµικής κάλυψης για όλους και την αντιµετώπιση καταστάσεων ανάγκης που προκύπτουν λόγω της επέλευσης κινδύνων. Οι τεχνικές για την επίτευξη της Κοινωνικής Ασφάλειας αποδίδουν καρπούς µέσω των συστηµάτων Κοινωνικής Πρόνοιας και Ασφάλισης, καθώς και του συστήµατος Υγείας 1. Οι νοµικοί φορείς που κάθε φορά παρέχουν τις υπηρεσίες µπορεί να διαφέρουν, είναι όµως σίγουρο ότι σε όλες τις περιπτώσεις ο απώτερος σκοπός είναι η ευηµερία του πληθυσµού και η όσο το δυνατόν καλύτερη διαβίωσή του. Στη συγκεκριµένη µελέτη δεν εξετάζεται αποκλειστικά ο πρωτογενής τοµέας της Πρόνοιας. Οι κοινωνικές συνθήκες έτσι όπως έχουν διαµορφωθεί στα πλαίσια του σύγχρονου κοινωνικού κράτους, έχουν δηµιουργήσει την ανάγκη για προνοιακές παροχές σε ευρύτερα πληθυσµιακά στρώµατα και όχι µόνο σε όσους βρίσκονται σε δυσχερή θέση, αποµακρύνοντας τον φιλανθρωπικό χαρακτήρα των παροχών αυτών που υπήρξε και το κύριο χαρακτηριστικό τους στο παρελθόν. Πρόκειται λοιπόν όχι µόνο για µια καταγραφή των παροχών σε ανθρώπους που βρίσκονται σε δυσµενή θέση λόγω κάποιου γεγονότος ή κάποιας ασθένειας, αλλά και σε αυτές που έχουν ως απώτερο σκοπό την άνοδο του βιοτικού επιπέδου των πολιτών, την επαγγελµατική τους κατάρτισή, την δηµιουργική τους απασχόληση και την ένταξή τους στον κοινωνικό ιστό. Ως τέτοιες περιπτώσεις µπορούν να αναφερθούν οι παιδικοί και βρεφονηπιακοί σταθµοί, τα Κέντρα Ανοιχτής Προστασίας Ηλικιωµένων (Κ.Α.Π.Η.), προγράµµατα δηµιουργικής απασχόλησης για παιδιά και ηλικιωµένους κ.α. Η δευτερογενής αυτή λειτουργία αντιστοιχεί στην κατοχύρωση του δικαιώµατος του πολίτη σε κοινωνικές υπηρεσίες που χορηγούνται από το σύστηµα πρόνοιας. Πιο συγκεκριµένα, πρόκειται για τις υπηρεσίες που απαιτούν οργανωµένο πλαίσιο παρεµβάσεων της Πολιτείας, µε στόχο την αντιµετώπιση των κινδύνων που µπορούν να προκληθούν, ιδίως στην περίπτωση της µητρότητας και της παιδικής 1 Κ. Κρεµαλής. Το δικαίωµα του ατόµου για κοινωνική πρόνοια, Σάκκουλας,

13 ηλικίας. Τις υπηρεσίες αυτές θα µπορούσαµε να τις ονοµάσουµε Κοινωνική Πρόνοια 2. Στο ελληνικό σύστηµα διακρίνουµε την προτεραιότητα του δηµοσίου τοµέα στην παροχή κοινωνικών υπηρεσιών, µέσω και Ν.Π.Ι.., εποπτευοµένων από το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων καθώς και το Υπουργείο Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας. Πολλές όµως αρµοδιότητες έχουν ανατεθεί και στις Νοµαρχιακές Αυτοδιοικήσεις, τους ήµους και τις Κοινότητες, ενώ συχνή είναι και η αρωγή και δύο άλλων τοµέων, όπως είναι αυτός της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, των άτυπων δικτύων φροντίδας 3 και των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (Μ.Κ.Ο.). 1.1.Συνταγµατική κατοχύρωση του δικαιώµατος σε κοινωνικές υπηρεσίες Αν και µέσα από το Σύνταγµα δεν υπάρχει ξεκάθαρη κατοχύρωση του δικαιώµατος σε κοινωνικές υπηρεσίες, υπάρχουν πολλά άρθρα που αποτελούν το θεσµικό υπόβαθρο για την περαιτέρω νοµοθετική εξειδίκευση του δικαιώµατος αυτού. Με το άρθρο 2 1 του Συντάγµατος 4, έχουµε την θέσπιση µιας γενικής αρχής που κατοχυρώνει την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών, µε την προϋπόθεση ότι αυτές δεν θα προσβάλλουν τον λήπτη και δεν θα οδηγούν στον στιγµατισµό του, αλλά θα λειτουργούν µε γνώµονα την διαφύλαξη της αξιοπρέπειας του. Το άρθρο αποτελεί νέα διάταξη που εισήχθηκε µε την αναθεώρηση του Συντάγµατος του 2001 και αποτελεί ένα ευρύτερο πλαίσιο που πλαισιώνει και τα 2 Αµίτσης Γ., Αρχές οργάνωσης και λειτουργίας του συστήµατος Κοινωνικής Πρόνοιας, Παπαζήσης, Αθήνα, 2001, σελ Στασινοπούλου Ο., Άτυπα δίκτυα φροντίδας και σύγχρονος προνοιακός πλουραλισµός, Εκλογή, 93, 1992, σελ Σύµφωνα µε το άρθρο 2&1 Σ. : «Ο σεβασµός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας.» 5 Σύµφωνα µε το άρθρο 25 παρ.1 Σ. : «Τα δικαιώµατα του ανθρώπου ως ατόµου και ως µέλους του κοινωνικού συνόλου και η αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου τελούν υπό την εγγύηση του Κράτους. Όλα τα κρατικά όργανα υποχρεούνται να διασφαλίζουν την ανεµπόδιστη και αποτελεσµατική άσκησή τους. Τα δικαιώµατα αυτά ισχύουν και στις σχέσεις µεταξύ ιδιωτών στις οποίες προσιδιάζουν. Οι κάθε είδους περιορισµοί που µπορούν κατά το Σύνταγµα να επιβληθούν στα δικαιώµατα αυτά πρέπει να προβλέπονται είτε απευθείας από το Σύνταγµα είτε από το νόµο, εφόσον υπάρχει επιφύλαξη υπέρ αυτού και να σέβονται την αρχή της αναλογικότητας.» 13

14 υπόλοιπα άρθρα του Συντάγµατος που αναφέρονται στο θέµα της κατοχύρωσης του δικαιώµατος σε κοινωνικές υπηρεσίες, αλλά αποτελεί και βάση για τις νοµοθετικές ρυθµίσεις που αναφέρονται στο θέµα της παροχής τους. Πέρα από τη κατοχύρωση της αρχής του κοινωνικού κράτους, το άρθρο αυτό αποτελεί την ύστατη δυνατότητα προσφυγής του πολίτη σε θεµελιώδεις αρχές του Συντάγµατος, για να αντιµετωπίσει οποιαδήποτε άρνηση παροχής προστασίας από διοικητικά όργανα του Κράτους. Τέλος, µε την ρητή πλέον αναφορά στην αρχή της αναλογικότητας, θεµελιώνεται ένα µοντέλο προστασίας των δικαιωµάτων όσων δέχονται τις υπηρεσίες του κοινωνικού κράτους από υπερβολικούς περιορισµούς αυτών. Το άρθρο 21 του Συντάγµατος 6 δε, εξειδικεύει τις οµάδες πολιτών οι οποίες µπορούν να γίνουν αποδέκτες της κοινωνικής αυτής πολιτικής, εξακολουθώντας όµως να µην θεµελιώνει αγώγιµο δικαίωµα για τον πολίτη, κάτι που πραγµατοποιείται µετά από την επέµβαση του νοµοθέτη που θα εξειδικεύσει τα κοινωνικά δικαιώµατα ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ: ΚΡΑΤΟΣ - Ν.Π.Ι.. Το κράτος έχει την δυνατότητα να ιδρύει δηµόσια νοµικά πρόσωπα, συγκεκριµένες δηλαδή οργανωτικές ενότητες όπως τα Υπουργεία, µε εσωτερική ιεραρχική δοµή και µε επικεφαλή τον προϊστάµενο Υπουργό, που έχουν σαν σκοπό την καλύτερη επεξεργασία θεµάτων πιο εξειδικευµένων, που δεν µπορούν λόγω της ιδιαιτερότητάς τους ν αντιµετωπισθούν κεντρικά. Τα Υπουργεία µε την σειρά τους και σε ένα δεύτερο επίπεδο, εποπτεύουν σχετικά ευρείες οργανωτικές 6 Σύµφωνα µε το άρθρο 21 Σ. : «1. Η οικογένεια ως θεµέλιο της συντήρησης και προαγωγής του Έθνους, καθώς και ο γάµος, η µητρότητα και η παιδική ηλικία τελούν υπό την προστασία του κράτους. 2. Πολύτεκνες οικογένειες, ανάπηροι πολέµου και ειρηνικής περιόδου, θύµατα πολέµου, χήρες και ορφανά εκείνων που έπεσαν στον πόλεµο, καθώς και όσοι πάσχουν από ανίατη σωµατική ή πνευµατική νόσο έχουν δικαίωµα ειδικής φροντίδας από το Κράτος. 3. Το Κράτος µεριµνά για την υγεία των πολιτών και παίρνει ειδικά µέτρα για την προστασία της νεότητας, του γήρατος, της αναπηρίας και για την περίθαλψη των απόρων. 4. Η απόκτηση κατοικίας από αυτούς που την στερούνται ή που στεγάζονται ανεπαρκώς αποτελεί αντικείµενο ειδικής φροντίδας του Κράτους. 5. Ο σχεδιασµός και η εφαρµογή δηµογραφικής πολιτικής, καθώς και η λήψη όλων των αναγκαίων µέτρων αποτελεί υποχρέωση του Κράτους. 6. Τα άτοµα µε αναπηρίες έχουν δικαίωµα να απολαµβάνουν µέτρων που εξασφαλίζουν την αυτονοµία, την επαγγελµατική ένταξη και την συµµετοχή τους στην κοινωνική, οικονοµική και πολιτική ζωή της Χώρας.» 7 Αµίτσης Γ., Αρχές οργάνωσης και λειτουργίας,ο.πρ., σελ

15 ενότητες, µικρότερες όµως από τα Υπουργεία, που υποδιαιρούνται µε την σειρά τους σε άλλες µικρότερες, (Γενικές ιευθύνσεις, ιευθύνσεις, Τµήµατα, Γραφεία), µε σκοπό και εδώ την όσο µεγαλύτερη εξειδίκευση του έργου µε το οποίο ασχολείται το κάθε κοµµάτι του Υπουργείου. Η ανάγκη περαιτέρω εξειδικεύσεως και αφιερώσεως υπηρεσιών στη θεραπεία συγκεκριµένου δηµοσίου συµφέροντος, οδήγησε στην ανάγκη δηµιουργίας οργανωτικών µορφών εκτός της κρατικής διοικήσεως, δηλαδή δηµοσίων υπηρεσιών οργανωµένων µε ιδία, ξεχωριστή του κράτους, νοµική προσωπικότητα 8. Τα ηµόσια Νοµικά Πρόσωπα χαρακτηρίζονται από την παραχώρηση σε αυτά προνοµίων δηµόσιας εξουσίας και την ύπαρξη αυτοτελούς περιουσίας µε δηµόσιο χαρακτήρα. Τα προνόµια δηµόσιας εξουσίας, από τα οποία και διακρίνουµε την ύπαρξη δηµοσίου νοµικού προσώπου, έχουν να κάνουν µε τους εξής τοµείς: -άσκηση νοµικού µονοπωλίου -δικαίωµα καταναγκασµού των διοικούµενων για εκτέλεση των αποφάσεων τους -διενέργεια απαλλοτριώσεων για διευκόλυνση του έργου τους -επιβολή επιβαρύνσεων και τελών στους πολίτες ή αντίστοιχα απαλλαγή τους από αυτά -δυνατότητα να θέτουν κανόνες δικαίου, µονοµερώς, µε την διαφορά ότι καταλογίζονται στα ίδια και όχι στα επί µέρους διοικητικά όργανα 9. Τα δηµόσια νοµικά πρόσωπα εξυπηρετούν συλλογικά συµφέροντα, µια και έχουν σκοπό, περιουσία και δραστηριότητα διάφορη από τα φυσικά πρόσωπα που τα απαρτίζουν 10. Ιστορικά, η δηµιουργία των δηµοσίων νοµικών προσώπων δεν ήταν κάτι που αποφασίσθηκε συγκεντρωτικά, αλλά υπήρξε αποτέλεσµα ανάγκης, µετά από την πίεση των ίδιων των πολιτών δικαιούχων των υπηρεσιών αυτών, οι οποίοι λόγω 8 Σ. Λύτρας, Η οργάνωση της ηµόσιας ιοίκησης, σ. 51, σε Απ. Γέροντας, Πρ. Παυλόπουλος, Γλ. Σιούτη, Σ. Φλογαίτης, ιοικητικό ίκαιο, Αθήνα - Κοµοτηνή, Σ. Λύτρας, Η οργάνωση της ηµόσιας ιοίκησης όπ. παρ., σ Σηµαντική για την κατανόηση των εννόµων σχέσεων εντός της διοικητικής οργανώσεως είναι η έννοια του οργάνου του νοµικού προσώπου που εκφράζει τη βούληση του νοµικού προσώπου. Η δράση των οργάνων δεν εκλαµβάνεται ως δράση των φυσικών προσώπων που ασκούν τις λειτουργίες του, αλλά ως δράση του ίδιου του νοµικού προσώπου, το οποίο είναι και υπόλογο στη δικαιοσύνη για οποιαδήποτε περίπτωση κακοδιοίκησης και κακοδιαχείρισης. Βλ. Σ. Λύτρας, όπ. παρ., σ

16 της ιδιαιτερότητας των αναγκών τους και της φύσης του φορέα παροχής, δεν µπορούσαν να διοικηθούν κεντρικά αλλά χρειάζονταν έντονα µορφές αποκεντρωµένης διοίκησης. Η δηµιουργία ηµοσίων Νοµικών Προσώπων, είναι ένα µέσο µε το οποίο το σύγχρονο κράτος επιλύει προβλήµατα που έχουν να κάνουν µε την πολυπλοκότητα και την συνθετότητα των προβληµάτων που καλείται να αντιµετωπίσει στα πλαίσια ενός σύγχρονου κράτους µε όλο και περισσότερες και πιο επιτακτικές ανάγκες. Τα ηµόσια Νοµικά Πρόσωπα διακρίνονται σε: Νοµικά πρόσωπα που υπάγονται στο δηµόσιο δίκαιο (Κράτος,, και ). Για την πρώτη αυτή κατηγορία δηµοσίων προσώπων πρέπει να γίνει µια διαφοροποίηση, όσον αφορά την ευρύτητα και το περιεχόµενο της δραστηριότητας τους. Α. Κράτος. Το κράτος αποτελεί νοµικό πρόσωπο γενικής διοίκησης όσον αφορά την ευρύτητα του περιεχοµένου της δραστηριότητάς τους. Ασκεί δηλαδή διοίκηση σε εκτεταµένο πεδίο δραστηριοτήτων που καλύπτουν τις ανάγκες ενός σύγχρονου κράτους. Έχει ρυθµιστική δραστηριότητα στα πλαίσια της εκτελεστικής εξουσίας που ασκεί και έχει µεγάλο εύρος αρµοδιοτήτων, όπως αυτές καθορίζονται από το Σύνταγµα 11. Έχει δηµόσια πληθυσµιακή «κοινότητα», ένα στοιχείο πολύ µεγάλης σηµασίας, µια και µε αυτό τον τρόπο η κοινότητα αυτή έχει Συνταγµατική θεµελίωση και αντίστοιχα δικαιώµατα απέναντι στο κράτος. Εκεί βασίζεται και το γεγονός ότι τα δηµόσια αυτά νοµικά πρόσωπα, έχουν επιλεγεί µέσω ψηφοφορίας από τις πληθυσµιακές οµάδες τις οποίες και αντιπροσωπεύουν. Ταυτόχρονα έχουν αρµοδιότητες ρυθµιστικού χαρακτήρα, εκδίδουν κανονιστικές και διοικητικές πράξεις, µε τις οποίες ρυθµίζουν δικαιώµατα και υποχρεώσεις των διοικούµενων 12. Β. Οργανισµοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) 11 αγτόγλου Π., Συνταγµατικό ίκαιο Ατοµικά δικαιώµατα, Σάκκουλας, Αθήνα, Σ. Λύτρας, Η οργάνωση της ηµόσιας ιοίκησης όπ. παρ., σ

17 Αποτελούν δηµόσια νοµικά πρόσωπα γενικής διοίκησης, όσον αφορά την ευρύτητα του περιεχοµένου της δραστηριότητάς τους και είναι οργανισµοί παραγωγικής δραστηριότητας. Αυτό που διαφοροποιεί τους Οργανισµούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης από το Κράτος, είναι ότι οι δραστηριότητες τους αφορούν µία συγκεκριµένη εδαφικά περιοχή και µία συγκεκριµένη δηµόσια πληθυσµιακή βάση, που καθορίζεται µε τοπικά κριτήρια και ασκούν αποφασιστικές αρµοδιότητες που αφορούν αποκλειστικά θέµατα της περιφέρειας αυτής, χωρίς εξάρτηση από την κεντρική διοίκηση 13. Τα πρόσωπα που εκπροσωπούν τα δηµόσια αυτά νοµικά πρόσωπα είναι δηµότες της συγκεκριµένης περιοχής και µάλιστα έχουν συµµετάσχει στην επιλογή των προσώπων αυτών. Συνδέονται δηλαδή ιδιαίτερα µε µια συγκεκριµένη εδαφική περιφέρεια και έχουν λόγο στην λειτουργία της ενώ έχουν και την δυνατότητα να εκφράσουν την άποψή τους ακόµα και µέσω δηµοψηφίσµατος. Αυτή είναι µία λειτουργία που δεν µπορεί να γίνει σε οποιοδήποτε, µια και σε άλλες περιπτώσεις δεν δίνεται η δυνατότητα στους πολίτες να έχουν λόγο στον τρόπο λειτουργίας τους. Αυτό που είναι επίσης σηµαντικό, είναι το ότι τα διοικητικά όργανα που ενεργοποιούνται στους Οργανισµούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης δεν είναι απλά διαφορετικά από τα κεντρικά, όπως συµβαίνει µε τα περιφερειακά όργανα, αλλά έχουν διοικητική αυτοτέλεια 14. Έχουν αρµοδιότητες ρυθµιστικού χαρακτήρα και εκδίδουν κανονιστικές και διοικητικές πράξεις µε τις οποίες ρυθµίζουν δικαιώµατα και υποχρεώσεις των διοικούµενων τους 15. Στην περίπτωση των βρίσκει την καλύτερη του εφαρµογή το που έχει σαν σκοπό την καλύτερη κατανοµή του διοικητικού έργου και την καλύτερη αντιµετώπιση των κινδύνων που µπορεί να προκύψουν και µάλιστα σε τοπικό επίπεδο, δίνοντας µεγάλη βάση στο θέµα της ιδιαιτερότητας της κάθε περιοχής. Συντελεί έτσι στην καλύτερη οργάνωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και στην καλύτερη εκπλήρωση του ρόλου της. Η καλύτερη γνώση των ιδιαιτέρων 13 Σ. 102 παρ.1 «Η διοίκηση των τοπικών υποθέσεων ανήκει στους οργανισµούς τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου και δευτέρου βαθµού. Υπέρ των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης συντρέχει τεκµήριο αρµοδιότητας για την διοίκηση των τοπικών υποθέσεων. Νόµος καθορίζει το εύρος και τις κατηγορίες των τοπικών υποθέσεων, καθώς και την κατανοµή τους στους επί µέρους βαθµούς. Με νόµο µπορεί να ανατίθεται στους οργανισµούς τοπικής αυτοδιοίκησης η άσκηση αρµοδιοτήτων που συνιστούν αποστολή του Κράτους.» 14 Σ. Λύτρας, Η οργάνωση της ηµόσιας ιοίκησης όπ. παρ., σ Σ. Λύτρας, Η οργάνωση της ηµόσιας ιοίκησης όπ. παρ., σ

18 αναγκών µιας περιοχής, βοηθά ώστε οι στόχοι που τίθενται να έχουν µεγαλύτερη ακρίβεια και να αντιµετωπίζονται µε µεγαλύτερη ευαισθησία και γνώση των συγκεκριµένων παραµέτρων τα προβλήµατα που αντιµετωπίζει η κάθε εδαφική ενότητα, κάτι που θα ήταν πολύ δύσκολο να γίνει σε κεντρικό επίπεδο. Για τον λόγο αυτό, η υπαγωγή φορέων παροχής κοινωνικών υπηρεσιών στους έχει βρει µεγάλη απήχηση στους πολίτες, που αναγνωρίζουν ότι µε την ρύθµιση αυτή, τα προβλήµατα και οι ανάγκες τους τυχαίνουν µιας πιο προσεκτικής µελέτης από ανθρώπους που έχουν άµεση γνώση των προβληµάτων, µεγαλύτερη εξειδίκευση και είναι πιο προσιτοί από οποιοδήποτε όργανο της κεντρικής διοίκησης. εν παύει βέβαια η άσκηση ελέγχου των δραστηριοτήτων των να γίνεται από το κράτος, µέσω των οργάνων της κεντρικής διοίκησης. Οι Οργανισµοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι µε την σειρά τους υπεύθυνοι για δηµόσια νοµικά πρόσωπα εξειδικευµένης διοίκησης, που µπορούν να επιτελέσουν πιο εξειδικευµένο έργο και που τελούν υπό την εποπτεία τους 16. Είναι τα δηµοτικά ή κοινοτικά νοµικά πρόσωπα, τα οποία εξαρτώνται από τους ήµους και τις Κοινότητες (δηµοτικά νοσοκοµεία, βιβλιοθήκες). Μεταξύ εποπτευόµενου και µη νοµικού προσώπου, διατηρείται ένα ενιαίο σύστηµα διοικητικής δράσης. Μέσω της συνεργασίας αυτής, ικανοποιείται ένας τοµέας της ευρύτερης διοικητικής δραστηριότητας, που καλύπτει ακόµα πιο εξειδικευµένες ανάγκες της περιοχής αρµοδιότητας που καλύπτει ο συγκεκριµένος 17. Στον τοµέα των κοινωνικών υπηρεσιών, η εξειδίκευση αυτή είναι πολύ σηµαντική, µια και υπάρχει µία πληθώρα αναγκών που δεν εντάσσονται απαραίτητα σε κάποια γενικότερη κάθε φορά κατηγορία. Γ. Νοµικά Πρόσωπα ηµοσίου ικαίου () Αποτελούν νοµικά πρόσωπα εξειδικευµένης διοίκησης όσον αφορά την ευρύτητα του περιεχοµένου της δραστηριότητάς τους, όπως είναι οι δηµόσιες επιχειρήσεις, οι δηµόσιες εταιρείες και άλλα νοµικά πρόσωπα ιδρυµατικού και σωµατειακού χαρακτήρα. Εξασκούν µέρος της ευρύτερης κρατικής δραστηριότητας και επικεντρώνονται µόνο σε ένα τοµέα, στον οποίο και 16 Σ. Λύτρας, Η οργάνωση της ηµόσιας ιοίκησης όπ. παρ., σ Σ. Λύτρας, Η οργάνωση της ηµόσιας ιοίκησης όπ. παρ., σ

19 αναπτύσσουν δραστηριότητα, χωρίς να έχουν την δυνατότητα να επεκτείνονται και αλλού (αρχή της ειδικότητας) 18. Κατά κανόνα δεν έχουν πληθυσµιακή βάση και για το λόγο αυτό οι πολίτες που άµεσα εµπλέκονται στο έργο τους, δεν έχουν την δυνατότητα παρέµβασης στον καθορισµό της οργάνωσης και της λειτουργίας τους, παρά µόνο έµµεσα, µέσω του φορέα ο οποίος είναι υπεύθυνος για την λειτουργία τους και που µπορεί να είναι το κράτος η κάποιος ΟΤΑ α ή β βαθµού. Εδώ µπορούµε να συναντήσουµε πολλά δηµόσια πρόσωπα παραγωγικής δραστηριότητας. Παράγουν δηλαδή αγαθά και υπηρεσίες, αλλά χωρίς το στοιχείο του κέρδους. Τα έσοδα τους έχουν ως αποκλειστικό στόχο να καλύπτουν το κόστος παραγωγής και δεν αποσκοπούν στην εξοικονόµηση κέρδους από τον φορέα, χαρακτηριστικό παράδειγµα ο ασφαλιστικός φορέας του Ι.Κ.Α. 19. Κύριο χαρακτηριστικό τους η υπαγωγή τους σε κανόνες δηµοσίου δικαίου όσον αφορά την εσωτερική τους λειτουργία και τις σχέσεις τους µε τους διοικούµενους. Έχουν δραστηριότητες πιο συγκεκριµένες από αυτές της κεντρικής διοίκησης, Εκδίδουν αποφάσεις µε εκτελεστό χαρακτήρα και διαθέτουν προνοµίες δηµόσιας εξουσίας. Πρέπει όµως να επισηµάνουµε, ότι όσον αφορά το ανθρώπινο δυναµικό τους, µπορεί να έχουµε προσωπικό µε σχέση δηµοσίου είτε ιδιωτικού δικαίου, µε τις αντίστοιχες συµβάσεις ηµόσια νοµικά πρόσωπα που υπάγονται στο ιδιωτικό δίκαιο (Ν.Π.Ι..), δηµόσιες επιχειρήσεις, δηµόσιες εταιρείες, δηµόσια νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου και άλλα νοµικά πρόσωπα ιδρυµατικού και σωµατειακού χαρακτήρα. Πρόκειται για νοµικά πρόσωπα εξειδικευµένης διοίκησης, όσον αφορά την ευρύτητα του περιεχοµένου της δραστηριότητάς τους, που αποτελούν µέρος µόνο της ευρύτερης κρατικής δραστηριότητας. Κατά κανόνα δεν έχουν πληθυσµιακή βάση, εκτός ίσως από τα νοµικά πρόσωπα σωµατειακού χαρακτήρα που εξασφαλίζουν την χρηστή διοίκηση των θεµάτων οµάδων επαγγελµατιών που 18 Σ. Λύτρας, Η οργάνωση της ηµόσιας ιοίκησης όπ. παρ., σ Σ. Λύτρας, Η οργάνωση της ηµόσιας ιοίκησης όπ. παρ., σ Σ. Λύτρας, Η οργάνωση της ηµόσιας ιοίκησης όπ. παρ., σ

20 ανήκουν στον σύλλογό τους 21. Τα δηµόσια αυτά νοµικά πρόσωπα µπορεί να είναι παραγωγικής δραστηριότητας (π.χ. Ε.Λ.Κ.Ε.Π.Α.) ή επιχειρηµατικής δραστηριότητας, όπως είναι οι περισσότερες δηµόσιες επιχειρήσεις και δηµόσιες εταιρείες (π.χ. Ο.Τ.Ε.,.Ε.Η., Ο.Σ.Ε.) 22. Αν και η επιχειρηµατική τους δραστηριότητα πραγµατοποιείται σύµφωνα µε τους κανόνες της ιδιωτικής οικονοµίας, δεν έχουν ως σκοπό το κέρδος, µια και δρουν για την εξυπηρέτηση του δηµοσίου συµφέροντος. Α. ηµόσιες επιχειρήσεις Είναι δηµόσια νοµικά πρόσωπα µε επιχειρηµατική δραστηριότητα, που πραγµατοποιείται µε εφαρµογή κανόνων ιδιωτικού δικαίου. Εξαρτώνται από το κράτος και µπορεί να περιλαµβάνουν και επιχειρήσεις που έχουν συστηθεί από δηµοτικές και κοινοτικές επιχειρήσεις. Λειτουργούν µε σκοπό την επίτευξη του δηµοσίου συµφέροντος και δεν έχουν ως µοναδικό σκοπό το κέρδος. ιέπονται σχεδόν απόλυτα από το ιδιωτικό δίκαιο, όσον αφορά την οργάνωση, την λειτουργία και τις σχέσεις τους µε τρίτους. Στην περίπτωση όµως των ηµοσίων Επιχειρήσεων, εφαρµόζονται και κάποιοι κανόνες δηµοσίου δικαίου που αφορούν κυρίως θέµατα εσωτερικής διάρθρωσης και προσωπικής κατάστασης των ανθρώπων που εργάζονται στον χώρο τους 23. Β. ηµόσιες εταιρείες Ασκούν επιχειρηµατική δραστηριότητα διαµέσου µορφής εταιρείας ιδιωτικού δικαίου, ενώ αναπτύσσουν δραστηριότητα στο πλαίσιο εταιρικών µορφών του ιδιωτικού δικαίου, ως Α.Ε. ή Ε.Π.Ε. Στην κατηγορία αυτή µπορεί να έχουµε και εταιρείες µεικτής οικονοµίας, στις οποίες µετέχει το κράτος ή άλλα δηµόσια νοµικά πρόσωπα ταυτόχρονα µε ιδιώτες 24. Γ. ηµόσια νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου (Ν.Π.Ι..) Στην κατηγορία αυτή συγκαταλέγονται όσες επιχειρήσεις και εταιρείες δεν µπορούν να χαρακτηρισθούν ως δηµόσιες, (π.χ. Ε.Λ.Ο.Τ., Ε.Λ.Κ.Ε.Π.Α.) και 21 Σ. Λύτρας, Η οργάνωση της ηµόσιας ιοίκησης όπ. παρ., σ Η οργανωτική µορφή της δηµόσιας επιχείρησης είναι σε υποχώρηση λόγω της προϊούσας ιδιωτικοποιήσεως. 23 Σ. Λύτρας, Η οργάνωση της ηµόσιας ιοίκησης όπ. παρ., σ Σ. Λύτρας, Η οργάνωση της ηµόσιας ιοίκησης όπ. παρ., σ