Προαγωγή. και Αγωγή Υγείας στις Υπηρεσίες Υγείας

Transcript

1 Προαγωγή και Αγωγή Υγείας στις Υπηρεσίες Υγείας ΠEPIEXOMENA 4 Η ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗ ΙΝΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ Γ. ΚΥΡΙΟΠΟΥΛΟΣ 5 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΓΟΝΕΩΝ ΓΙΑ ΠΑΙ ΙΑ ΜΕ ΙΑΤΑΡΑΧΗ ΙΑΓΩΓΗΣ Α. ΒΟΥΡ ΑΣ & Γ. ΚΟΛΑΪΤΗΣ 6 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΜΕ ΨΥΧΙΚΗ ΙΑΤΑΡΑΧΗ Γ. ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ 7 ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΣΘΕΝΩΝ. ΟΙ ΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ «ΕΝ ΥΝΑΜΩΣΗΣ» ΚΑΙ ΤΗΣ «ΣΥΝΗΓΟΡΙΑΣ» ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Σ. ΚΥΡΙΑΖΗΣ 8 ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΚΟΠΩΣΗ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΣΕ ΙΑΤΡΙΚΟ ΥΝΑΜΙΚΟ ΗΜΟΣΙΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ Σ. ΤΣΙΚΡΙΚΑ, Χ. ΚΑΡΑΪΣΚΟΣ & Β. ΠΟΛΥΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΣ 9 Ε ΥΠΠΥ: ΤΟ ΝΕΟ ΕΝΙΑΙΟ ΙΚΤΥΟ ΤΩΝ ΗΜΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ Σ. ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ 10 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΑΙ ΙΚΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ Γ. ΜΑΝΙΟΣ 11 ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Β. ΒΑΦΑΚΟΥ 12 Η ΦΥΣΙΚΗ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΩΣ ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΣΥΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ Ι. ΚΑΤΣΙΧΤΗΣ, Α. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ & Φ. ΓΙΑΓΚΟΥ ΑΚΗ ΑΝΟΙΧΤΗ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΥΠΟΒΟΛΗ ΑΙΤΗΣΕΩΝ ΣΤΟ ΠΡOΓΡΑΜΜΑ: ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Π.Φ.Υ. ΣΤΗΝ ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ 15 ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΑ Α 16 ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 17 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 18 ΝΕΕΣ ΕΚ ΟΣΕΙΣ 19 ΠΡΟΣΕΧΗ ΣΥΝΕ ΡΙΑ Ο επαναπροσδιορισµός του ρόλου των υπηρεσιών υγείας, όπως διαφαίνεται κυρίως µέσα από τον χάρτη της Οττάβα, ενσωµατώνοντας τις αρχές της προαγωγής υγείας και διευρύνοντας τα όρια του πέραν αυτών που υπαγορεύονται από την ευθύνη για την παροχή κλινικών και θεραπευτικών υπηρεσιών, θα ήταν µία σηµαντική κατάκτηση. Στην ουσία εµπερικλείει µία σειρά αλλαγών τόσο σε ερευνητικό επίπεδο, όσο και σε ε- πίπεδο εκπαίδευσης και κατάρτισης των επαγγελµατιών στο χώρο της υγείας, οι ο- ποίες συνεπάγονται ριζικές αλλαγές όχι µόνο σε οργανωτικό επίπεδο, αλλά και ως προς τις στάσεις, τις νοοτροπίες, την συµπεριφορά. Τέτοιου είδους αλλαγές, όπως βέβαια και κάθε αλλαγή, µπορεί να φέρουν στο προσκήνιο µια σειρά αντιπαραθέσεων λόγω διαφορετικών θέσεων, αντιλήψεων, συναισθη- µάτων ή και ανατροπής κεκτηµένων όλων των συνεργαζόµενων φορέων. Για παράδειγµα κάποιοι απορρίπτουν την αλλαγή είτε γιατί θεωρούν ότι το υπάρχον σύστηµα είναι αναγκαίο είτε γιατί θεωρούν την προσέγγιση της προαγωγής υγείας ως εξιδανικευµένη, µη ρεαλιστική ή ακατάλληλη για να ανταποκριθεί στις πραγµατικές ανάγκες των πολιτών. Από την άλλη κάποιοι µπορεί να επιδεικνύουν υπερβολικό ενθουσιασµό για την αλλαγή, αλλά να αποτυγχάνουν τελικά να θέσουν ρεαλιστικούς στόχους για την εφαρµογή υλοποιήσιµων προγραµµάτων σχετικών µε την υγεία, θεωρώντας πρόσφορο χώρο για καινοτοµίες τα σχολεία, τις κοινότητες ή τις πόλεις. Μήπως ο νευραλγικός χώρος της υγείας, που περιλαµβάνει τόσο αυτούς που παρέχουν, όσο και αυτούς που δέχονται την φροντίδα υγείας και αυτούς που προσδοκούν το µέγιστο αποτέλεσµα της άµεσης εφαρµογής των βέλτιστων πρακτικών και στην ουσία «διψά» περισσότερο, γιατί οι ανάγκες τόσο των ασθενών όσο και των λειτουργών είναι αδήριτες, κινδυνεύει να παραµείνει προσκολληµένος σε αναχρονιστικές αντιλήψεις και πρακτικές, που τελικά όχι µόνο δεν επιφέρουν θετικό αποτέλεσµα, αλλά ούτε καν την ολοκληρωµένη παροχή φροντίδας υγείας, εξουθενώνοντας τελικά το ανθρώπινο δυναµικό στο σύνολό του; Ίσως θα άξιζε τον κόπο να καταβληθεί µεγαλύτερη προσπάθεια, ώστε η διερεύνηση των επιστηµονικών δεδοµένων και των επιτυχηµένων στρατηγικών που έχουν εφαρ- µοστεί σε πολλές χώρες του κόσµου να βοηθήσουν στην ανάπτυξη µίας ρεαλιστικής προσέγγισης επαναπροσδιορισµού των υπηρεσιών υγείας προς την κατεύθυνση προαγωγής υγείας, όχι µόνο για λόγους ηθικής, αλλά ουσιαστικής αποτελεσµατικότητας και εξοικονόµησης πόρων. Eλίζα Ε. Φερεκύδου ρ Βιολόγος Κέντρο Μελετών Υπηρεσιών Υγείας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστηµίου Αθηνών NEA YΓEIA Τριµηνιαίο Ενηµερωτικό Περιοδικό Αλεξανδρουπόλεως 25, Αθήνα τηλ.: , fax: , chsr@med.uoa.gr, website: Γραµµατεία Σύνταξης: Χ. ηµητρακάκη, Η. Σχορετσανίτη, Χ. Βλαχοπούλου, Φ. Φιλιππίδης, Κ. Γιαννοπούλου Εκδότης: Χριστίνα ηµητρακάκη, Ιδιοκτήτης: Χριστίνα ηµητρακάκη, Παραγωγή - Εκτύπωση: Άρτιον Γραφικές Τέχνες ΑΒΕΕΕ

2 Η Υγεία και οι Υπηρεσίες 4 Υγείας στη ίνη της Οικονοµικής Κρίσης Γιάννης Κυριόπουλος Καθηγητής Οικονοµικών της Υγείας, Κοσµήτωρ Εθνικής Σχολής ηµόσιας Υγείας Επιπτώσεις στην οικονοµική και κοινωνική ζωή Η χρηµατοπιστωτική κρίση, η οποία εκδηλώθηκε το 2009, έχει ήδη µεταφερθεί µε σφοδρότητα στην πραγµατική οικονοµία µε αποτέλεσµα την ύφεση και την πτώση της απασχόλησης σε παγκόσµια κλίµακα. Η παγκόσµια οικονοµική κρίση πλήττει δυσανάλογα τις χώρες χαµηλής και µέσης ανάπτυξης, καθώς επίσης και στο εσωτερικό των χωρών τα εργατικά κοινωνικά στρώµατα. Η εξέλιξη αυτή προκαλεί σοβαρές επιπτώσεις στην κοινωνική ζωή µε σοβαρές απώλειες στην ευηµερία και ωθεί µεγάλα τµήµατα του πληθυσµού στη φτώχεια. Σύµφωνα µε ευρήµατα µελετών από τις κυκλικές οικονοµικές κρίσεις στη διάρκεια του επιχειρηµατικού κύκλου στην πρόσφατη περίοδο µε αναλογίες στην παρούσα κρίση- κυρίως η ανεργία, η ευπρόσβλητη εργασία και η ανασφάλεια (και δευτερευόντως το εισόδηµα) έχουν σηµαντική αρνητική επίδραση στην υγεία. Η απώλεια της εργασίας συνοδεύεται, επίσης, από ψυχικές διαταραχές, προβλήµατα εθισµού και εξάρτησης, αυξηµένη κατανάλωση καπνού και οινοπνεύµατος, κατάθλιψη και χαµηλή αυτοεκτίµηση, συµπτώµατα τα οποία πλήττουν κυρίως τους εργάτες, τους χρονίως πάσχοντες, τους µετανάστες και τους φτωχούς, σύµφωνα µε στοιχεία του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας. Οι διαπιστώσεις αυτές αναδεικνύουν την υψηλή σηµασία των κοινωνικών προσδιοριστών της υγείας (εκπαίδευση, εισόδηµα, απασχόληση, συνθήκες διαβίωσης) και των πολιτικών υποστήριξης της οικογένειας, στο πλαίσιο της οποίας παράγεται η υγεία. Υπό το πρίσµα αυτό, η αντιµετώπιση των κοινωνικών και οικονοµικών ανισοτήτων στην υγεία καθίσταται κορυφαία προτεραιότητα της εθνικής υγειονοµικής πολιτικής. Ειδικότερα, σε συνθήκες οικονοµικής κρίσης, προτεραιότητα τίθεται και η κάλυψη των νοικοκυριών, τα οποία υφίστανται καταστροφικές δαπάνες για την υγεία (πλέον του 40% του οικογενειακού εισοδήµατος), εξ αιτίας ενός αιφνίδιου συµβάντος ή ενός δαπανηρού χρόνιου προβλήµατος υγείας. Οι επιπτώσεις της οικονοµικής κρίσης στην Ελλάδα Τον Μάϊο του 2010 η Ελλάδα τέθηκε υπό επιτήρηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα και το ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο εξαιτίας των δηµόσιων ελλειµµάτων, του δηµόσιου χρέους και της κρίσης δανεισµού. Το δηµόσιο χρέος της χώρας αυξήθηκε µεταξύ 2007 και 2010 από 105,4% σε 162,8% του ΑΕΠ, διαµορφώνοντας το ελληνικό χρέος σε 328,6 δισεκατοµµύρια, ενώ η βιοµηχανική παραγωγή παρουσίασε πτώση 8%. Στην Ελλάδα, η οικονοµική ύφεση είχε ως αποτέλεσµα την απώλεια θέσεων εργασίας και την αύξηση του δείκτη ανεργίας κατά 10 ποσοστιαίες µονάδες σε χρονικό διάστηµα µόλις τριών ετών ( ). Το ποσοστό ανεργίας τον Ιούνιο του 2011 α- νήλθε σε 16,0% έναντι 11,6% τον Ιούνιο του 2010 και 18,4% τον Αύγουστο του 2011, ενώ αντίστοιχα η ανεργία στους νέους αυξήθηκε από 18,6% σε 40,1%. Αυτή η κατάσταση οδηγεί σε οικονοµικές και κοινωνικές πιέσεις και επίσης ασκεί δυσµενείς επιδράσεις στο σύστηµα υγείας και στην κατάσταση της υγείας του πληθυσµού. Η αύξηση των ψυχικών διαταραχών, των προβληµάτων εθισµού και εξάρτησης από ουσίες, των αυτοκτονιών και της θνησιµότητας από ισχαιµική καρδιοπάθεια είναι οι πιο εµφανείς επιπτώσεις της κρίσης στην υγεία του πληθυσµού, οι οποίες επηρεάζουν κυρίως τις χαµηλότερα κοινωνικές τάξεις. Η οικονο- µική κρίση δηµιουργεί, επίσης, προβλήµατα στη χρη- µατοδότηση των συστηµάτων υγείας, απειλεί τη βιωσιµότητα των ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιρειών και επιβαρύνει τη λειτουργία των δηµόσιων µονάδων παροχής υπηρεσιών υγείας, λόγω αυξηµένης ζήτησης. Παράλληλα, η οικονοµική κρίση συνοδεύεται από µείωση των επισκέψεων σε γιατρούς και οδοντιάτρους, µολονότι υπάρχει ανάγκη, σε µία προσπάθεια εξοικονόµησης πόρων από τους οικογενειακούς προϋπολογισµούς. Στη χώρα µας, η ζήτηση και η χρήση των υπηρεσιών υγείας στρέφεται προς το δηµόσιο και ασφαλιστικό τοµέα µε αύξηση των εισαγωγών κατά 24% στα δη- µόσια νοσοκοµεία, αλλά µείωση της ζήτησης στα εξωτερικά ιατρεία και τα εργαστήρια, κατά 9% και 11% αντιστοίχως. Παρατηρείται, επίσης, µια µείωση από 18% έως 25% περίπου στη χρήση των ιδιωτικών υπηρεσιών υγείας και κυρίως στα ιδιωτικά µαιευτήρια, την οδοντιατρική περίθαλψη και τις χειρουργικές επεµβάσεις στα ιδιωτικά νοσοκοµεία. Τα ελλείµµατα των δηµόσιων νοσοκοµείων και των ασφαλιστικών οργανισµών υγείας (4,5 δις ) αυξάνονται και υπάρχουν δυσχέρειες στην εξυπηρέτηση τους, ενώ ο ιδιωτικός τοµέας θα αντιµετωπίσει, επίσης, προβλήµατα ρευστότητας. Η επιδίωξη της κεντρικής διοίκησης για περιστολή της δηµόσιας δαπάνης κατά 3,4 δις (φαρµακευτική περίθαλψη και προµήθειες), δηλαδή 15% περίπου της δηµόσιας δαπάνης, είναι αφενός εξαιρετικά δυσχερής και α- φετέρου θα προκαλέσει δραµατική µείωση της προσφοράς. Η κατάσταση αυτή θα δηµιουργήσει ακόµα µεγαλύτερες πιέσεις στην αποτελεσµατικότητα και στην αποδοτικότητα του συστήµατος υγείας, καθώς οι κοινωνικοοικονοµικές ανισότητες στη χρήση των υπηρεσιών υγείας και στα αποτελέσµατά τους, δηλαδή στο ε- πίπεδο υγείας, θα ενταθούν. Ακόµη, σύµφωνα µε προσωρινές εκτιµήσεις, ο αριθµός των αυτοκτονιών αυξάνεται το 2010 έναντι του 2009 µε πλέον ευάλωτη οµάδα τους άντρες, ηλικίας ετών. Πρόσφατη έρευνα σε 26 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έδειξε ότι η αύξηση της ανεργίας κατά 1% συνδέεται µε παράλληλη αύξηση των αυτοκτονιών κατά 0,79%. Αντιθέτως, η ίδια έρευνα έδειξε µείωση της θνησιµότητας από τροχαία ατυχήµατα κατά 1,39% και µη στατιστικά σηµαντική σχέση µε τη θνησιµότητα από καρδιαγγειακά νοσήµατα και τη θνησιµότητα από όλες τις αιτίες.

3 Το παρόν πρόγραµµα αποσκοπεί στη δηµιουργία για πρώτη φορά στον ελληνικό χώρο µιας δοµηµένης θεραπευτικής παρέµβασης για οικογένειες, οι οποίες έχουν ένα ή περισσότερα παιδιά που παρουσιάζουν σοβαρά προβλήµατα διαγωγής. Τα προβλήµατα διαγωγής είναι ο σηµαντικότερος λόγος παραποµπής ενός περιστατικού σε παιδοψυχιατρικές υπηρεσίες, παρουσιάζουν σηµαντική αύξηση στις χώρες του δυτικού κόσµου και πολλαπλασιάζονται σε βαρύτητα και συχνότητα σε περιόδους οικονοµικής και κοινωνικής κρίσης. Το παρόν πρόγραµµα φιλοδοξεί να καλύψει ένα σηµαντικό θεραπευτικό κενό στη χώρα µας. Η διαταραχή εναντιωµατικής συµπεριφοράς και η διαταραχή διαγωγής, αποτελούν τις συχνότερες αιτίες παραποµπής ενός παιδιού σε παιδοψυχιατρικές υπηρεσίες και αγγίζει το 5% του πληθυσµού ιδίως σε οικογένειες µε κοινωνικο-οικονοµικά προβλήµατα (Rutter et al 1975). Η διάγνωση αυτή αφορά σε παιδιά τα οποία δείχνουν σοβαρή και επίµονη ανυπακοή, δε σέβονται τα δικαιώµατα των άλλων και επιδεικνύουν συµπεριφορές όπως κλοπές, ψέµατα, σωµατική ή λεκτική βία. Τα παραπάνω προβλήµατα βρίσκονται σε αύξηση στον δυτικό κόσµο και στην Ελλάδα και επιδεινώνονται σε περιόδους κοινωνικής και οικονοµικής κρίσης (Βούρδας και Γιαννοπούλου 2010), όπως αυτή που διανύει η χώρα µας σήµερα. Το τεράστιο κόστος στην ψυχική υγεία των παιδιών και των οικογενειών τους έχει αποδειχτεί σε σειρά ερευνών. Τα προβλήµατα αυτά αν δεν αντιµετωπιστούν έγκαιρα τείνουν να διαιωνιστούν και να παγιωθούν σε µεγάλο βαθµό και στην ενήλικη ζωή και τα παιδιά αυτά κινδυνεύουν να αναπτύξουν κατάθλιψη και να εξαρτηθούν από ναρκωτικά. Επίσης ένα µεγάλο µέρος αυτών των παιδιών µπορεί να αποτελέσουν αργότερα τους ανήλικους παραβάτες και να εξελιχθούν σε αντικοινωνικές προσωπικότητες (Burke, et al 2002). εν αποτελεί έκπληξη εποµένως ότι µαζί µε το τεράστιο κόστος στην υγεία των παιδιών αυτών, υπάρχει και ένα µακροχρόνιο οικονοµικό κόστος που συνοδεύει ένα παιδί µε διαταραχή διαγωγής, το οποίο είναι περίπου 10 φορές περισσότερο σε σχέση µε ένα «φυσιολογικό» παιδί, το µεγαλύτερο µέρος του ο- ποίου το επωµίζεται η οικογένεια (Romeo et al 2006). Ο ρόλος της οικογένειας τόσο στην έναρξη όσο και στη διατήρηση αυτών των προβληµατικών συµπεριφορών είναι κεντρικός, έχει αναγνωριστεί και καταγραφεί (κακή σχέση γονέα παιδιού, έλλειψη ενδοοικογενειακής επικοινωνίας, έλλειψη ποιοτικού χρόνου, έκθεση σε βία, ελλιπή επίβλεψη). Εποµένως, γίνεται αυτόµατα κατανοητός ο λόγος για τον οποίο επιδιώκεται η βελτίωση της συµπεριφοράς του παιδιού διαµέσου της θεραπευτικής παρέµβασης προς τους γονείς του. Έχει προταθεί ότι προγράµµατα εκπαίδευσης γονέων θα πρέπει να είναι διαθέσιµα σε κάθε χώρα, αλλά θα πρέπει να λαµβάνονται υπόψιν οι ιδιαίτερες απόψεις και πρακτικές γύρω από τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών που ισχύουν στη χώρα αυτή (Gorman et al 1997). Στην Ελλάδα, δεν υπάρχουν ούτε εφαρµόζονται τέτοια θεραπευτικά προγράµµατα και αυτό ακριβώς το κενό φιλοδοξεί να καλύψει το συγκεκριµένο πρόγραµµα. Το πρόγραµµα της Παιδοψυχιατρικής Πανεπιστη- µιακής Κλινικής θα είναι µία δοµηµένη θεραπευτική παρέµβαση, η οποία θα διεξαχθεί οµαδικά σε 14 συνεδρίες µε βάση συγκεκριµένο εγχειρίδιο, το οποίο θα συνταχθεί από την ερευνητική οµάδα. Η θεραπεία θα συντονίζεται από δύο διευκολυντές. Ο γονέας θα λαµβάνει ενεργητικά µέρος στην εκπαίδευσή του, µέσω της παρακολούθησης περιστατικών σε βίντεο, της εξάσκησης µε παιχνίδι ρόλων, της συµπλήρωσης εργασιών και της ενεργούς συζήτησης µε άλλα µέλη της οµάδας. Στόχος της θεραπείας είναι όχι απλά η εκµάθηση νέων στρατηγικών και τεχνικών πειθαρχίας του παιδιού, αλλά και η καλλιέργεια της «θετικής» γονεϊκότητας, µέσω της βελτίωσης του ποιοτικού χρόνου στη σχέση γονέα-παιδιού, της βελτίωσης της συναισθηµατικής διάδρασης, της καθιέρωσης µιας παραγωγικής ατµόσφαιρας επαίνων και ανταµοιβών. Τελικός στόχος είναι το παιδί να νιώσει ξανά συνεκτικό µέρος του συστήµατος της οικογένειας, το οποίο θα οδηγήσει στη συνολική βελτίωση της συµπεριφοράς και στη µείωση της εναντιωµατικότητας. Η επιλογή των συµµετεχόντων, θα γίνει από παραποµπές µέσω της Παιδοψυχιατρικής Πανεπιστηµιακής Κλινικής του Νοσοκοµείου «η Αγία Σοφία» και άλλων δηµόσιων παιδοψυχιατρικών υπηρεσιών. Οι παραποµπές θα αφορούν σε οικογένειες, οι οποίες έχουν παιδιά ηλικίας 3-8 χρόνων. Στην παρούσα περίοδο, ολοκληρώνεται η σύνταξη του θεραπευτικού εγχειριδίου. Η χορήγηση του θεραπευτικού προγράµµατος αναµένεται να ξεκινήσει την άνοιξη του 2012 και θα διαρκέσει για δύο περίπου χρόνια, οπότε θα παρουσιαστούν και τα αποτελέσµατα της θεραπευτικής παρέµβασης. Αναµένεται να παρατηρηθεί: α) µείωση της συνολικότερης ψυχοπαθολογίας των παιδιών, β) ειδική µείωση των προβληµάτων συµπεριφοράς και γ) βελτίωση της ποιοτικής διάδρασης γονέα - παιδιού. Πρόγραµµα Εκπαίδευσης Γονέων για Παιδιά µε ιαταραχή ιαγωγής ρ. Απόστολος Βούρδας MRC Psych, CCST, Παιδοψυχίατρος, Επ. Συνεργάτης ρ. Γεράσιµος Κολαΐτης Επ. Καθηγητής Παιδοψυχιατρικής, /ντής Παν/µιακή Παιδοψυχιατρική Κλινική Νοσ/µείο Παίδων «Η Αγία Σοφία» 5

4 6 Πρόγραµµα Προαγωγής Υγείας Οικογενειών Γονέων µε Ψυχική ιαταραχή Γεώργιος Γιαννακόπουλος Παιδοψυχίατρος, ιδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Παν/µίου Αθηνών, Παιδοψυχιατρική Κλινική Παν/µίου Αθηνών, Νοσοκοµείο Παίδων «Η Αγία Σοφία» Παρόλο που εκτιµάται ότι ποσοστό 30-50% των ενηλίκων που χρησιµοποιούν υπηρεσίες ψυχικής υγείας είναι γονείς µε ανήλικα παιδιά, πολύ συχνά οι υπηρεσίες δε λαµβάνουν υπόψη την επίδραση της κατάστασης της ψυχικής υγείας του γονέα στην υ- γεία και την ανάπτυξη του παιδιού του. Αυτές οι οικογένειες καθίστανται από τις πλέον ευάλωτες και αποκλεισµένες κοινωνικά και οικονο- µικά στην κοινωνία µας. Η κατανόηση της επίδρασης των προβληµάτων ψυχικής υγείας στη γονική λειτουργία και στα παιδιά, καθώς και η γνώση των διαθέσιµων µεθόδων που διευκολύνουν τους γονείς να υποστηρίξουν την ανάπτυξη των παιδιών τους αποτελούν τον πυρήνα προγράµµατος της Παιδοψυχιατρικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Νοσοκοµείο Παίδων «Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ». Οι ειδικοί στόχοι του τριετούς προγράµµατος περιλαµβάνουν: 1. Εκπαίδευση επαγγελµατιών ψυχικής υγείας στη βραχεία προληπτική παρέµβαση Let s Talk about Children (Solantaus et al., 2010). 2. Υλοποίηση και µελέτη βραχείας (Let s Talk about Children) και εκτενέστερης παρέµβασης (Family Talk Intervention (Beardslee et al., 1996) σε αυτές τις οικογένειες. 3. Ενσωµάτωση της βραχείας παρέµβασης ως τµή- µα της συνήθους κλινικής πρακτικής. Οι ειδικές δράσεις έχουν ως ακολούθως: 1.1: Εκπαίδευση στη φιλοσοφία, σχεδιασµό, υλοποίηση και αξιολόγηση της βραχείας παρέµβασης σε ερευνητικό κέντρο της Φινλανδίας, µε σκοπό την εισαγωγή της καινοτοµίας στη χώρα µας. 1.2: Προσαρµογή στα Ελληνικά και ψηφιοποίηση του εγχειριδίου υλοποίησης και του βιβλιαρίου πιστότητας της παρέµβασης. 1.3: Εκπαίδευση 100 επαγγελµατιών ψυχικής υγείας στην παρέµβαση και στην προαγωγή της ψυχικής υγείας παιδιών µε γονείς που πάσχουν από συναισθηµατικές διαταραχές. 2.1: Εκπαίδευση στην εκτενέστερη προληπτική παρέµβαση από ερευνητικό κέντρο της Φινλανδίας. 2.2: Προσαρµογή στα Ελληνικά και παραγωγή έντυπου οδηγού για γονείς µε συναισθηµατικές διαταραχές. 2.3: Τυχαιοποιηµένη κλινική µελέτη αποτελεσµατικότητας των παρεµβάσεων σε 60 οικογένειες γονέων που πάσχουν από συναισθηµατικές διαταραχές. 3.1: ηµιουργία δικτύου µε τους εκπαιδευµένους επαγγελµατίες ψυχικής υγείας για την ενίσχυση και παρακολούθηση της υλοποίησης της προληπτικής παρέµβασης, µε αναµενόµενο συνολικό αριθµό ωφελούµενων οικογενειών µε γονείς που πάσχουν από συναισθηµατικές διαταραχές. Ένας από τους στόχους του προγράµµατος είναι να καταστήσει τη συζήτηση γύρω από τα παιδιά και τα ζητήµατα της γονικής ιδιότητας φυσικό τµήµα της θεραπευτικής διαδικασίας. Υπό ιδανικές συνθήκες, µετά τις αρχικές συνεδρίες, οι γονείς και οι ειδικοί µπορούν να συζητήσουν γύρω από ζητήµατα που αφορούν στα παιδιά και στη γονική ιδιότητα, επιθυµώντας να µοιραστούν σκέψεις, είτε γύρω από τη θετική ανάπτυξη των παιδιών τους, είτε γύρω από τα πιθανά προβλήµατα. Οι µέθοδοι του προγράµµατος σχεδιάζονται και ε- φαρµόζονται για να υποστηρίξουν τους γονείς στο καθήκον τους να υποστηρίξουν την υγιή ανάπτυξη των παιδιών τους.εποµένως, αυτές οι µέθοδοι δεν περιλαµβάνουν οποιουδήποτε είδους θεραπεία. H υ- ψηλή προτεραιότητα είναι πάντοτε να οργανώσουν την προσωπική φροντίδα των γονέων. Ο άλλος γονέας θα πρέπει επίσης να αξιολογείται και εφόσον το χρειάζεται, να του προσφέρεται κατάλληλη φροντίδα. Η επίλυση των ζητηµάτων που αφορούν στα παιδιά µπορεί µερικές φορές να είναι θεραπευτική για τους γονείς, υπό την έννοια ότι αισθάνονται ανακουφισµένοι και χαρούµενοι γιατί µπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους. Ωστόσο, ποτέ αυτό δεν µπορεί να αντικαταστήσει την θεραπεία καθαυτή. Όταν αντιµετωπίζονται προβλήµατα, συζητούνται µε τους γονείς και τίθενται υπό σκέψη πιθανές α- παντήσεις για το πώς και πότε θα µπορούσαν να επιλυθούν αυτά τα ζητήµατα. Ο ειδικός δεν εισέρχεται στην οικογένεια αναζητώντας προβλήµατα. Ο ειδικός που ακολουθεί το δρόµο της προαγωγής υγείας και της πρόληψης, που υποστηρίζουν την α- νάπτυξη του παιδιού, ρωτάει τους γονείς αν θα ήθελαν να συζητήσουν για τα θέµατα που αφορούν στα παιδιά τους µε έναν ειδικό και αν θα ήθελαν να προσπαθήσουν να βρουν υποστηρικτικές λύσεις µαζί µε τον ειδικό. Οι ειδικοί λένε στους γονείς ότι πολλές οικογένειες µε προβλήµατα ψυχικής υγείας των γονέων είναι µπερδεµένες και ανησυχούν για τις επιδράσεις των προβληµάτων ψυχικής υγείας στα παιδιά. Αν τα παιδιά έχουν ήδη αναπτύξει προβλήµατα, υπάρχουν τρόποι να βοηθηθούν. Επίσης, τα παιδιά και οι γονείς καθοδηγούνται σε πρόσθετες υπηρεσίες σε συνεργασία µε τους γονείς. Ο ειδικός θα συµπαρασταθεί στους γονείς σε αυτήν τη νέα άγνωστη κατάσταση αυτό δεν αποτελεί παρέµβαση µέσα στην οικογένεια. Η επίτευξη των παραπάνω στόχων αποτελεί ουσιαστική προϋπόθεση για τη βελτίωση των παρεχο- µένων υπηρεσιών στις οικογένειες των γονέων µε ψυχικές διαταραχές στη χώρα µας και για την ενίσχυση της κοινωνικής και συναισθηµατικής ευεξίας των παιδιών, των οικογενειών αλλά και της ευρύτερης κοινότητας. Το πρόγραµµα πραγµατοποιείται µε δωρεά από το Ίδρυµα Σταύρος Νιάρχος (

5 Στην εποχή µας επιβεβαιώνεται πολλαπλά και µε δραµατικό τρόπο, το γεγονός ότι οι ανθρώπινες σχέσεις διέρχονται κρίση. Η σχέση ανάµεσα στους επαγγελµατίες υγείας και στους ασθενείς µεταβάλλεται ραγδαία στις σύγχρονες κοινωνίες. Η θέση των ασθενών αναβαθµίζεται συνεχώς, από ένα ρόλο που τους περιόριζε στην παθητικότητα και στην εξάρτηση, σε εκείνο του «συνεργάτη», µέσα από µια εγγενώς δυναµική διαδικασία, που απαιτεί την «ανοικτή» συνεργασία των δύο πλευρών. Η κυριαρχία της ολιστικής προσέγγισης -έναντι της βιοϊατρικής- κατά τα τελευταία χρόνια, επεσήµανε την αναγκαιότητα µιας θεραπείας, η οποία προκειµένου να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες απαιτήσεις θα πρέπει να απευθύνεται και στις τρεις διαστάσεις (βιολογική, ψυχολογική, κοινωνική). Παράλληλα, η µετάβαση από το ιατροκεντρικό µοντέλο σε εκείνο που εστιάζει πρωταρχικά στην εξατοµικευµένη προσέγγιση του ασθενούς, µεταθέτει αυτονόητα το βάρος στην ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας, µε στόχο την καθιέρωση σχέσεων εµπιστοσύνης. Η διάσταση της επικοινωνίας: α) επηρεάζει το βαθµό ικανοποίησης περισσότερο από τη θεραπευτική αντι- µετώπιση, β) επιδρά στη διαφοροδιάγνωση, τη συνεργασία και στο βαθµό συµµόρφωσης, γ) έχει επιπτώσεις στη λειτουργία των υπηρεσιών. Στους βασικούς επικοινωνιακούς στόχους κάθε ε- παγγελµατία υγείας, κατά τη διαδικασία αλληλεπίδρασής του µε τον ασθενή, θα πρέπει να συµπεριλαµβάνονται: α) η σφυρηλάτηση µιας καλής διαπροσωπικής σχέσης, β) η διευκόλυνση της ανταλλαγής πληροφόρησης και γ) η διευκόλυνση της συµµετοχής του ασθενούς κατά τη λήψη των αποφάσεων. Οι προαναφερόµενοι στόχοι, χαρακτηρίζουν ένα σύνολο επιθυµητής επικοινωνιακής συµπεριφοράς, η οποία προωθεί την κατανόηση/ενσυναίσθηση, την αλληλοκατανόηση και τη συναίνεση στη λήψη αποφάσεων. Η διερεύνηση της πραγµατικής φύσεως του προβλήµατος υγείας, η µετάφρασή του σε διαγνωστική κατηγορία και η κοινοποίησή του σε κατανοητή γλώσσα, ικανοποιούν τις προϋποθέσεις καλής επικοινωνίας, συµβάλλοντας στην αµοιβαιότητα κατά τη λήψη θεραπευτικών αποφάσεων και στην τήρηση των όρων ασφαλούς και αποτελεσµατικής θεραπευτικής παρέµβασης. Οι στάσεις του ασθενούς απέναντι στη νόσο και στον επαγγελµατία υγείας και αντίστοιχα οι στάσεις των επαγγελµατιών υγείας απέναντι στη νόσο και στον ασθενή, έχουν εξαιρετική σηµασία για την επιτυχή αντιµετώπιση των προβληµάτων υγείας και την ποιότητα των παρεχοµένων υπηρεσιών. Παράγοντες, όπως η παραχώρηση της δυνατότητας στον ασθενή για επιλογή του επαγγελµατία υγείας, οι δεξιότητες και η εµπειρία των επαγγελµατιών, η κατανόηση, η διάρκεια της σχέσης και η απουσία σύγκρουσης συµφερόντων, αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις «ενδυνάµωσης» της ουσιαστικής σχέσης. Έµφαση δίνεται, επίσης, στις ακολουθούµενες στρατηγικέςελέγχου, κυρίωςόσοναφορά στηναµοιβαία α- νταλλαγή πληροφόρησης. Η εγκατάσταση διαπροσωπικής σχέσης -που διευκολύνει την ανταλλαγή πληροφόρησης- και η ουσιαστική εµπλοκή του ασθενούς στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, στο πλαίσιο µιας «νέας θεραπευτικής συµµαχίας», αποτελούν προκλήσεις για τη σύγχρονη πραγµατικότητα στην υγειονοµική φροντίδα. Ο ρόλος της προαγωγής υγείας είναι εξόχως ση- µαντικός, ιδιαίτερα εάν ληφθεί υπ όψιν ότι: α) η προαγωγή υγείας αποτελεί διαδικασία µέσα από την οποία, τα άτοµα γίνονται ικανά να αναπτύξουν τον έλεγχο πάνω σε ζητήµατα της υγείας τους και να τη βελτιώσουν, β) η θετική υγεία ταυτίζεται µε τη δυνατότητα ατόµου ή οµάδας, να µπορεί να πραγµατοποιεί τις επιθυµίες και να ικανοποιεί τις ανάγκες του και παράλληλα να µεταβάλλει το περιβάλλον ή να προσαρµόζεται σε αυτό, γ) η έννοια της θετικής υγείας αντανακλά στον πυρήνα της έννοιας της «ενδυνάµωσης». Οι σύγχρονες τάσεις και προτεραιότητες της προαγωγής υγείας, προωθούν ζητήµατα όπως: α) εδραίωση/διεύρυνση συνεργασιών, µε στόχο την προστασία κοινωνικής ευεξίας και υγείας, β) αύξηση δυνα- µικού κοινότητας και ενδυνάµωση του ατόµου, µε στόχο τη βελτίωση δεξιοτήτων και ικανοτήτων ατό- µων και κοινωνιών προκειµένου να αναλάβουν δράση, γ) προώθηση κοινωνικής ευθύνης, µέσα από τη συνηγορία και τη διαµεσολάβηση, µε σκοπό τη διασφάλιση των κινδύνων για την υγεία. Οι σχέσεις επαγγελµατιών υγείας και ασθενών, αποτελούν κρίσιµη παράµετρο για την επιτυχηµένη παροχή υπηρεσιών φροντίδας υγείας. Οι τρεις βασικές διαστάσεις της ποιότητας υγειονοµικής φροντίδας και συγκεκριµένα: α) η ιατρική, β) η τεχνική και γ) η ψυχοκοινωνική, σχετίζονται άµεσα µε τη διαχείριση της σχέσης επαγγελµατία υγείας/ασθενούς, ενώ ταυτίζονται απόλυτα µε ποιοτικές πτυχές της συµβουλευτικής καθοδήγησης των επαγγελµατιών υγείας, όπως: α) η παραδοσιακή τεχνική (δεξιότητες, επιστη- µονική γνώση κ.ά.), β) η µη παραδοσιακή τεχνική (ψυχοκοινωνικές όψεις φροντίδας) και γ) η διάσταση της «τέχνης» (διαπροσωπική συµπεριφορά, γνωρίσµατα προσωπικότητας, χαρακτήρας φροντίδας). Από µια άλλη σκοπιά, η δυσαρέσκεια του ασθενούς, πέραν του ότι προκαλεί σοβαρότατες θεραπευτικές ανεπάρκειες, µπορεί να οδηγήσει σε πληθώρα παράπλευρων αρνητικών επιπτώσεων και για τα δύο µέρη της σχέσης. Απαραίτητα στοιχεία για την τήρηση των προϋποθέσεων καλής πρακτικής, είναι η εκπαίδευση και η πληροφόρηση των επαγγελµατιών υγείας, ειδικά σε ζητήµατα ψυχολογίας του ασθενούς. Τέλος, η καθηµερινά αυξανόµενη αβεβαιότητα υποσκάπτει σταδιακά τη σχέση µεταξύ των µερών που την απαρτίζουν, πράγµα που επιβάλλει την ανάγκη εφαρµογής ενός προτύπου «αµοιβαίας συναίνεσης», µε στόχο την αποτελεσµατική διαχείριση των πολύπλοκων ζητηµάτων του ευρύτερου περιβάλλοντος στο χώρο της υγείας. Σχέσεις Επαγγελµατιών Υγείας και Ασθενών. Οι ιαστάσεις της «Ενδυνάµω- σης» και της «Συνηγορίας» στη Σύγχρονη Πραγµατικότητα Σταύρος Κυριαζής MS.c. ιοίκηση Μονάδων Υγείας, Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισµός», Μέλος Εκτελεστικής Επιτροπής Ε..Ν.Υ.Π.Υ. Ν.Υ.Π.Υ. 7

6 Εργασιακή Κόπωση 8 και Επαγγελµατική Εξουθένωση σε Ιατρικό υναµικό Σ. Τσικρικά Ειδ. Πνευνολογίας Γ Πνευµονολογικής Κλινικής, Υγιεινολόγος Χ. Καραΐσκος Ειδ. Ιατρικής Εργασίας, Υγιεινολόγος Β. Πολυχρονόπουλος ιευθυντής Γ Πνευµονολογικής Κλινικής, Ιατρός Εργασίας Σισµανόγλειο Νοσοκοµείο Αθηνών Το «Σύνδροµο της Επαγγελµατικής Κόπωσης» ή Burn Out Syndrome εµφανίζεται το 1982 από την Christine Maslach ως το σύνδροµο σωµατικής και ψυχικής εξάντλησης σε επαγγελµατίες η δουλειά των οποίων σχετίζεται µε τη φροντίδα του ατόµου, όπως οι ιατροί, οι νοσηλευτές, οι κοινωνικοί λειτουργοί κ.λ.π. Η επαγγελµατική αυτή παθολογία χαρακτηρίζεται από γρήγορη κατανάλωση των ενεργειακών αποθε- µάτων και µείωση των επαγγελµατικών επιδόσεων, ενώ οι µελέτες δείχνουν να οφείλεται σε συνδυασµό σωµατικών, ψυχολογικών, συµπεριφοριστικών και κοινωνικών παραγόντων. Υπάρχουν τρεις παράγοντες που διακρίνουν την επαγγελµατική εξουθένωση. Αυτοί είναι: Η συναισθηµατική εξάντληση, που εκδηλώνεται µε µια αίσθηση ψυχικής κόπωσης του επαγγελµατία. Η αποπροσωποποίηση ή o κυνισµός που εκδηλώνεται µε την αποµάκρυνση του επαγγελµατία από αυτούς που έχουν την ανάγκη των υπηρεσιών του και η ανάπτυξη απρόσωπων σχέσεων µαζί τους. Αποτελεί έκφραση της αρνητικής στάσης του πάσχοντος προς τους άλλους, αλλά και προς την εργασία του. Η έλλειψη προσωπικών επιτευγµάτων ή η αναποτελεσµατικότητα που εκδηλώνεται µε τη µείωση της απόδοσης και την προσπάθεια αποτελεσµατικού χειρισµού των προβληµάτων. Η εξουθένωση δεν εµφανίζεται ξαφνικά, αλλά σε τέσσερα διαδοχικά στάδια µε αρχικό εκείνο του ενθουσιασµού. Έπειτα ακολουθούν τα εξής στάδια: το στάδιο της αµφιβολίας, το στάδιο της απογοήτευσης και της µαταίωσης και το στάδιο της απάθειας. Τα συµπτώµατα της επαγγελµατικής εξουθένωσης γίνονται πιο φανερά στα τελευταία δύο στάδια και εκδηλώνονται σε οργανικό, ψυχικό και κοινωνικό επίπεδο. Η βιβλιογραφία ανθεί στη µελέτη πληθυσµών όπως το ιατρικό και το νοσηλευτικό προσωπικό αλλά λίγα δεδοµένα υπάρχουν σε εξειδικευµένο ιατρικό προσωπικό και ακόµη ειδικότερα στον τοµέα της πνευ- µονολογίας σε δηµόσιο νοσοκοµείο. Η εξειδικευµένη µελέτη του κάθε ιατρικού προσωπικού ξεχωριστά και η εύρεση λύσεων από την εκάστοτε διοικητική αρχή ενός δηµόσιου οργανισµού, ο οποίος στο δυναµισµό του δύναται να απασχολεί µόνιµα εκατοντάδες επαγγελµατίες υγείας, θα αποτελούσε σηµαντικό βήµα βελτίωσης των συνθηκών εργασίας και αύξησης της αποδοτικότητας των ιατρών. Στo πλαίσιο του συγκεκριµένου σκεπτικού και µε δυνατότητα επέκτασης της µελέτης και σε άλλες ειδικότητες, πραγµατοποιήθηκε εργασία καταγραφής του συνδρόµου επαγγελµατικής εξουθένωσης σε 41 ιατρούς (20 άνδρες και 21 γυναίκες) µε µέση ηλικία τα 34.1 ± 9 έτη. Κατά γενική πλειοψηφία είναι έγγαµοι µε παιδιά, κάτοχοι ή υποψήφιοι κάτοχοι µεταπτυχιακών τίτλου σπουδών και εργάζονται κατά µέσο όρο στο συγκεκριµένο νοσοκοµείο περί τα 9.8±9.9 έτη. Μετά από τη συµπλήρωση ερωτηµατολογίου προέκυψε ότι σε ποσοστό 42.3% φαίνεται να πάσχουν από επαγγελµατική εξουθένωση, ενώ το ένα τρίτο των ερωτηθέντων διακατέχονται από αίσθηµα έλλειψης προσωπικών επιτευγµάτων. Σχεδόν οι µισοί θεωρούν ότι οι αµοιβές είναι πολύ κατώτερες των παρεχόµενων υπηρεσιών και των ακαδηµαϊκών σπουδών τους. Όσον αφορά στη µελλοντική επαγγελµατική εξέλιξή τους, δύο στους τρείς είναι έντονα απογοητευµένοι (61,4%), ενώ οι δυνατότητες συµµετοχής σε κλινικές µελέτες ή ανακοινώσεις εργασιών σε επιστη- µονικά συνέδρια, όπως και η παρακολούθηση σεµιναρίων/ συνεδρίων σε ετήσια βάση δεν αποτελούν καθηµερινή πρακτική για τους περισσότερους συµ- µετέχοντες. Ενθαρρυντικά είναι τα δεδοµένα σε σχέση µε τη συνεργασία τους µε το νοσηλευτικό προσωπικό (57,8%), όπως επίσης από την πρακτική υποστήριξη που υπάρχει ανάµεσα στους συναδέλφους (47,4%). Στατιστικά σηµαντικά αποτελέσµατα προέκυψαν σε ότι αφορά στην µεγαλύτερη συναισθηµατική εξάντληση για τις γυναίκες πνευµονολόγους (p=0.003), ενώ οι ειδικευόµενοι ιατροί βιώνουν σε αυξηµένο βαθ- µό συναισθηµατικό άγχος και αίσθηµα λιγότερων προσωπικών επιτευγµάτων (p=0.000). Η επαγγελµατική κόπωση αποτελεί έναν υπαρκτό σοβαρό παράγοντα µείωσης της αποδοτικότητας των ιατρών και κατά συνέπεια και της ποιότητας παροχής υπηρεσιών στον ασθενή. Είναι επιτακτική ανάγκη η δηµιουργία µετρήσιµων εργαλείων ποιότητας της εργασίας, µε στόχο την αναζήτηση κινήτρων, την αναγνώριση των προβληµάτων όπως και την τήρηση της νοµοθεσίας, βάσει του εργατικού δικαίου. Παράλληλα, η διαχείριση δύσκολων καταστάσεων από εµπειρογνώµονες σε θέµατα διοίκησης, η χορήγηση επιπλέον οικονοµικών κινήτρων, όπως επίσης και η ψυχική-πνευµατική ανακούφιση των εργαζόµενων, βελτιώνοντας τις συνθήκες συµβίωσης του εργασιακού περιβάλλοντος, θα αποτελέσουν το σηµαντικότερο όπλο κατά της επαγγελµατικής εξουθένωσης σε νευραλγικούς χώρους παροχής υπηρεσιών ενός τόσο πολύτιµου αγαθού όπως η δηµόσια υγεία.

7 Το Εθνικό ιαδηµοτικό ίκτυο Υγιών Πόλεων - Προαγωγής Υγείας αποτελεί τη συνένωση 3 ικτύων: του ιαδηµοτικού ικτύου Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ο.Τ.Α. που ιδρύθηκε το 2005, του Εθνικού ικτύου ήµων Προαγωγής Υγείας που ιδρύθηκε το 2007 και του Εθνικού ικτύου Υγιών Πόλεων που ιδρύθηκε το Σηµαντική αναγνώριση για την πολυετή προσφορά του αποτελεί η πιστοποίησή του, τον Ιούνιο 2010, από τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας ως ένα Εθνικής εµβέλειας ίκτυο Πόλεων που ακολουθεί τα πρότυπα του Π.Ο.Υ. Το ίκτυο έχει ως αποκλειστικό του σκοπό την Πρόληψη των Νοσηµάτων, την Προαγωγή της Υγείας, τον Προσυµπτωµατικό Έλεγχο των πληθυσµιακών οµάδων υψηλού κινδύνου και γενικότερα την προώθηση ολοκληρωµένων Πολιτικών και ράσεων στο πεδίο της ηµόσιας Υγείας. Στο πλαίσιο αυτό, το Ε ΥΠΠΥ αναλαµβάνει πρωτοβουλίες σε πανελλαδικό επίπεδο, διοργανώνοντας Επιστηµονικές Ηµερίδες, Συνέδρια και Εκστρατείες Ενηµέρωσης καθώς και προγράµµατα προσυµπτω- µατικού ελέγχου, περιβαλλοντικά κ.λ.π. Επίσης παρέχει συµβουλευτική υποστήριξη στους ήµους-µέλη, ως προς την διαµόρφωση των τοπικών πολιτικών υγείας µε επίκεντρο την ηµόσια Υγεία καθώς και την υϊοθέτηση των αρχών του Π.Ο.Υ. µέσα από τη δηµιουργία των «προφίλ υγείας» των πόλεων. Σήµερα παρέχονται, µέσα από το ίκτυο, προγράµ- µατα προς τους ήµους-µέλη που ενδιαφέρονται να τα υλοποιήσουν και να τα υποστηρίξουν ενεργοποιώντας τη δικτύωση των τοπικών τους κοινωνιών. Το πρόγραµµα τηλεϊατρικής συνεχίζεται για 5 η χρονιά και υλοποιείται ήδη σε 35 ήµους της χώρας, Παραδίδονται ειδικά φορητά ιατρικά µηχανήµατα στους ή- µους, τα οποία δίνουν τη δυνατότητα στους πολίτες µε χρόνια νοσήµατα να υποβληθούν σε διαγνωστικές ε- ξετάσεις που δεν διατίθενται στο τόπο κατοικίας τους. Το πρόγραµµα πρόληψης της οστεοπόρωσης έχει ήδη πραγµατοποιηθεί σε δεκάδες ήµους της χώρας τα τελευταία 5 έτη. Με έναν απλό φορητό υπερηχογράφο πτέρνας ελέγχονται οι πολίτες που αντιµετωπίζουν κίνδυνο αυτόµατου κατάγµατος, λόγω οστεοπόρωσης και εντοπίζονται αυτοί που διατρέχουν τον µεγαλύτερο κίνδυνο. Επίσης, διεξάγονται ετησίως προγράµµατα πρόληψης του καρκίνου του παχέος εντέρου και του προστάτη (ανίχνευση αιµοσφαιρίνης στα κόπρανα & PSA). Παράλληλα, το ίκτυο διοργανώνει και ενηµερωτικά ή εκπαιδευτικά προγράµµατα. Τα τελευταία τρία χρόνια, σε συνεργασία µε τις ΜΚΟ, έχουν γίνει δεκάδες προγράµµατα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης σε σχολεία όλης της χώρας µε θέµα το νερό και την κλιµατική αλλαγή αλλά και εκπαίδευσης για τους κινδύνους του ιαδικτύου στα παιδιά. Επιπλέον, σήµερα οργανώνονται µε τη συνδροµή του ικτύου, σεµινάρια για την Προαγωγή της Υγείας από το Ινστιτούτο Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής (ΙΚΠΙ) που απευθύνονται σε νοσηλευτές και άλλους επαγγελµατίες υγείας των ήµων - µελών µας. ύο µεγάλες πανελλήνιες εκστρατείες ενηµέρωσης του γενικού πληθυσµού της χώρας έχουν οργανωθεί από το ίκτυο µας. Η 1 η για την ενηµέρωση για την Ηπατίτιδα Β και τους τρόπους πρόληψης ολοκληρώθηκε πριν από ένα χρόνο. Κατά τη πολύµηνη αυτή εκστρατεία µοιράστηκαν περίπου 1 εκατοµµύριο φυλλάδια (τα στην αλβανική, ρώσικη και ρουµανική γλώσσα). Ειδικά δια- µορφωµένο βαν επισκέφτηκε την περιφέρεια της Θράκης, τη υτική Ελλάδα αλλά και τη υτική Αττική, προβλήθηκαν ραδιοτηλεοπτικά σπότ και έγιναν προληπτικές εξετάσεις σε µετανάστες, σε συνεργασία µε την Αλβανική Πρεσβεία. Η 2 η αφορά στην ενηµέρωση και στην πρόληψη της Καλοήθους Υπερπλασίας του Προστάτη, η οποία έχει ήδη αρχίσει να υλοποιείται σε όλη τη χωρα. Στους δηµότες µας προσφέρεται επίσης η δηµιουργία Ηλεκτρονικού Φακέλου Υγείας µε ασφαλή πρόσβαση και διακίνηση των δεδοµένων τους στον γιατρό της επιλογής τους, σε συνεργασία µε πιστοποιηµένους φορείς. ιοργανώνονται επίσης Επιστηµονικές Ηµερίδες Ενηµέρωσης για διάφορα ζητήµατα που απασχολούν τους ήµους. Επιπλέον, κάθε χρόνο διοργανώνονται προγράµµατα περιβαλλοντικών καθαρισµών σε συνεργασία µε εθελοντές από τους ή- µους µέλη και µε την υποστήριξη ορισµένων ΜΚΟ. Όλες µας οι δράσεις και τα προγράµµατα στηρίζονται σε µια ισχυρή συµµαχία τεσσάρων διαφορετικών πυλώνων, ώστε να µπορούν να υλοποιηθούν. Ο 1 ος πυλώνας είναι το ίκτυό µας που είναι αφοσιωµένο στο σκοπό του και που αναλαµβάνει κάθε φορά τη πρωτοβουλία αλλά και τον συντονισµό των ενεργειών. Ο 2 ος πυλώνας είναι οι ενδιαφερόµενοι ήµοι, που θα κάνουν ότι απαιτείται κάθε φορά για την επιτυχία του προγράµµατος (κινητοποίηση του τοπικού πληθυσµού, προβολή στα τοπικά ΜΜΕ κ.λ.π.). Ο 3 ος πυλώνας είναι η επιστηµονική εγκυρότητα. Για τον λόγο αυτό υπάρχει, µε καταστατική πρόβλε- ψη, το Επιστηµονικό Συµβούλιο που απαρτίζεται από αναγνωρισµένους επιστήµονες της ιατρικής και της δη- µόσιας υγείας και το οποίο έχει λόγο και ρόλο σε κάθε ενέργεια. Επιπλέον, κάθε δράση µας υποστηρίζεται πάντοτε από έναν αξιόπιστο επιστηµονικό φορέα είτε αυτός είναι Πανεπιστήµιο, είτε Επιστηµονική Εταιρεία. Τέλος ο 4 ος πυλώνας είναι αυτός της χρηµατοδότησης, χωρίς την οποία σχεδόν καµία δράση δεν θα µπορούσε να αναληφθεί. Οι ήµοι - µέλη συµµετέχουν στο ίκτυο οικονοµικά, µόνον µέσω της ετήσιας συνδροµής τους ύψους συνήθως 500 έως ευρώ, ανάλογα µε τον πληθυσµό τους.τα προγράµµατά µας όµως για να στηριχθούν απαιτούν ευρύτερη χρηµατοδότηση ή υποστήριξη, την οποία, σχεδόν αποκλειστικά προσφέρει ο ευαισθητοποιηµένος ιδιωτικός τοµέας στο πλαίσιο της Εταιρικής Κοινωνικής Υπευθυνότητας. Ε ΥΠΠΥ: Το Νέο Ενιαίο ίκτυο των ήµων της Ελλάδας για την Υγεία και τις Πολιτικές Υγείας, µε την Πιστοποίηση του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας Σωτήρης Παπασπυρόπουλος Ιατρός -Υγιεινολόγος, Ψυχίατρος, ιευθυντής Ε ΥΠΠΥ 9

8 Πρόληψη και Αντιµετώπιση Παιδικής Παχυσαρκίας: Θέτοντας Προτεραιότητες στα Σχολικά Προγράµµατα ιατροφής, Άσκησης και Προαγωγής της Υγείας Γιάννης Μανιός Επίκουρος Καθηγητής Τµήµατος Επιστήµης, ιαιτολογίας και ιατροφής, Χαροκόπειο Πανεπιστήµιο 10 Η αύξηση των επιπέδων της παιδικής παχυσαρκίας τις τελευταίες δεκαετίες έχει λάβει τόσο ανησυχητικές διαστάσεις, ώστε στις µέρες µας να χαρακτηρίζεται ως «παγκόσµια επιδηµία». Καθώς η αιτιολογία της παχυσαρκίας είναι πολυπαραγοντική, η διαχείρισή της τόσο σε επίπεδο πρόληψης όσο και θεραπευτικής αντιµετώπισης θα πρέπει να είναι εξίσου πολυδιάστατη. Η πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας µπορεί να ξεκινά από πολύ πρώιµα στάδια της ζωής, καθώς επιδηµιολογικές µελέτες έχουν αναδείξει περιγεννητικούς παράγοντες που φαίνεται να έχουν είτε επιβαρυντικό είτε προστατευτικό ρόλο. Τόσο το χα- µηλό όσο και το αυξηµένο βάρος γέννησης, ο αυξη- µένος ρυθµός ανάπτυξης των βρεφών και η αυξη- µένη κατανάλωση τροφίµων µε υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη, κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής, έχουν συσχετιστεί µε την εκδήλωση παιδικής παχυσαρκίας, ενώ από την άλλη έχει αναγνωριστεί η ευεργετική επίδραση του θηλασµού. Στη µετέπειτα παιδική και εφηβική ηλικία, στους παράγοντες που µπορούν να αποτελέσουν στόχο προγραµµάτων παρέµβασης για πρόληψη και αντι- µετώπιση της παχυσαρκίας συµπεριλαµβάνονται οι γνώσεις και οι αντιλήψεις του πληθυσµού, συγκεκριµένες συµπεριφορές αναφορικά µε θέµατα διατροφής και σωµατικής άσκησης, καθώς και το ίδιο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον. Το σχολικό περιβάλλον αποτελεί µία από τις σηµαντικότερες περιβαλλοντικές δοµές εφαρµογής αποτελεσµατικών προγραµµάτων παρέµβασης. Πιο συγκεκριµένα, το σχολείο αποτελεί µια δοµή όπου µπορούν να εφαρµοστούν παρεµβάσεις σε µεγάλο και συγκεντρωµένο παιδικό πληθυσµό, παρέχοντας στα παιδιά τη δυνατότητα για αυξηµένο χρόνο έκθεσης στην παρέµβαση. Επιπλέον, διαθέτει τις κατάλληλες υποδοµές (π.χ. γήπεδα, αθλητικός εξοπλισµός κ.α.) για την αύξηση της σωµατικής δραστηριότητας των παιδιών, καθώς και το ανθρώπινο δυναµικό (π.χ. δάσκαλοι, γυµναστές), το οποίο µε κατάλληλη εκπαίδευση µπορεί να συµβάλει ενεργά στην επιτυχή εφαρµογή της παρέµβασης. Μια συστηµατική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας που αξιολόγησε προγράµµατα αγωγής και προαγωγής της υγείας που εφαρµόστηκαν σε σχολεία, σύµφωνα µε το µεθοδολογικό τους σχεδιασµό, έ- δειξε ότι η πλειοψηφία των διαθέσιµων παρεµβάσεων για την πρόληψη και αντιµετώπιση της παχυσαρκίας χαρακτηρίζονται από χαµηλή έως µέτρια ποιότητα. Αξίζει όµως να προσέξουµε ότι ανάµεσα στις 21 µελέτες που βρέθηκε να είναι υψηλής µεθοδολογικής ποιότητας, οι 11 µελέτησαν τις µεταβολές που επήλθαν από την εφαρµογή της παρέµβασης µόνο σε δείκτες µάζας και σύστασης σώµατος (π.χ. σωµατικό βάρος, ΜΣ, ποσοστό ολικού λίπους σώµατος κ.τ.λ.), ενώ µόλις 10 µελέτες συµπεριέλαβαν στο σχεδιασµό τους και µεταβολές σε παραµέτρους, όπως γνώσεις, αντιλήψεις, στάσεις, συµπεριφορές κ.τ.λ. Οι παραπάνω µελέτες έδειξαν ότι η χρήση στο σχεδιασµό ενός προγράµµατος παρέµβασης στρατηγικών όπως: α) η βελτίωση των στάσεων, των αντιλήψεων, της αυτό-αποτελεσµατικότητας, της αποφασιστικότητας και του αυτό-ελέγχου, β) η στοχοθεσία, γ) η επίλυση προβληµάτων ή δ) η ενθάρρυνση των παιδιών για την επίτευξη βραχυπρόθεσµων στόχων µπορεί να οδηγήσει σε βαθύτερες και µονιµότερες αλλαγές πεποιθήσεων, στάσεων και συµπεριφορών υγείας µε αποτέλεσµα τη σηµαντική αύξηση της πιθανότητας διατήρησης ενός φυσιολογικού σωµατικού βάρους. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί η µελέτη Cretan Health and Nutrition Education Program. Επιπρόσθετα, σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα µίας πρόσφατης µετα-ανάλυσης ερευνητικών δεδοµένων, η αποτελεσµατικότητα προγραµµάτων πρόληψης της παιδικής παχυσαρκίας που έχουν εφαρ- µοστεί σε σχολεία, εξαρτάται από διάφορες παρα- µέτρους όπως η ηλικία των συµµετεχόντων, ο βαθ- µός συµµετοχής των γονέων και της οικογένειας στην παρέµβαση, η διάρκεια της παρέµβασης κ.τ.λ. Πιο συγκεκριµένα, προγράµµατα παρέµβασης µε χρονική διάρκεια >6 µηνών, έδειξαν µια σηµαντική µείωση των µέσων επιπέδων του ΜΣ σε σύγκριση µε προγράµµατα παρέµβασης που είχαν χρονική διάρκεια εφαρµογής <6 µηνών. Επιπλέον, παρεµβάσεις οι οποίες στο µεθοδολογικό τους σχεδιασµό συνδύαζαν αύξηση του χρόνου και των επιπέδων φυσικής δραστηριότητας των παιδιών, επεκτείνοντας το πρόγραµµα παρέµβασης και στο µάθηµα της φυσικής αγωγής, αυξάνοντας έτσι το συνολικό χρόνο παρέµβασης, διαπιστώθηκε πως είναι πιο αποτελεσµατικές σε σύγκριση µε παρεµβάσεις που στόχευαν µόνο σε µεµονωµένες αλλαγές στη διατροφή ή στη σωµατική άσκηση των παιδιών. Αξίζει να σηµειωθεί ότι όλα τα επιτυχηµένα προγράµµατα παρέµβασης που εφαρµόστηκαν σε σχολεία και που είχαν ως στόχο, µεταξύ άλλων, να πετύχουν και αύξηση των επιπέδων φυσικής δραστηριότητας των παιδιών, επικεντρώθηκαν στην προώθηση µη-ανταγωνιστικών δραστηριοτήτων (π.χ. χορός, σχοινάκι, µήλα κ.τ.λ.), στις οποίες µπορούσαν να συµµετέχουν όλα τα παιδιά ανεξαρτήτως ικανοτήτων ή σωµατικών χαρακτηριστικών. Αν και είναι δυνατό να υπάρχει µια γενική κοινή προσέγγιση, κυρίως µέσω της χρήσης ενός συγκεκριµένου συµπεριφοριστικού µοντέλου, την αξιοποίηση των δοµών του φυσικού περιβάλλοντος, την κινητοποίηση των εκπαιδευτικών και τη συµµετοχή της οικογένειας, εντούτοις κάθε πρόγραµµα πρόληψης της παχυσαρκίας θα πρέπει να είναι προσαρµοσµένο στις ανάγκες και στα χαρακτηριστικά του πληθυσµού-στόχου και να διαφοροποιείται αναλόγως, λαµβάνοντας υπόψη τις συµπεριφορές των παιδιών (π.χ. τις διατροφικές συνήθειες, τα επίπεδα σωµατικής άσκησης και καθιστικών δραστηριοτήτων), αλλά και το ρόλο των προσδιοριστικών και τροποποιητικών παραγόντων. Στους προσδιοριστικούς παράγοντες συµπεριλαµβάνονται τα προσωπικά χαρακτηριστικά (π.χ. γνώσεις, αποτελεσµατικότητα) καθώς και το κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον, ενώ στους τροποποιητικούς παράγοντες συµπεριλαµβάνεται το κοινωνικο-οικονοµικό επίπεδο, τα δηµογραφικά χαρακτηριστικά, το φύλλο, η εθνικότητα του πληθυσµού-στόχου κ.τ.λ.

9 Είναι κοινός τόπος ότι η εκπαίδευση συµβάλλει Τα σεξουαλικώς στην τοράκης µεταδιδόµενα & Παπαγεωργίου, νοσήµατα 2002). (σύφιλη, Και επειδή επίσης η σεξουαλική περίπτωση αποµάκρυνσης των ΑΜΕΑ από κατάκτηση της «αυτονοµίας», στη διαµόρφωση βλεννόρροια, «νέων τρόπων ζωής» και στην εξασφάλιση «ποιότητας εκατόµβες θυµάτων AIDS, κ.ά.) σχέση, αποτελούσαν χωρίς κανόνες, µάστιγες, µπορεί µε να τους αποτελέσει αιτία υπαλλήλους, στους οποίους καταφεύγουν για σε προβληµάτων όλο τον κόσµο. υγείας Σε πολλούς και ασφάλειας να καταγγείλουν για τον το βιασµό τους, κυρίως λόγω της ζωής», σε «προσωπικό» όσο και σε «συλλογικό» λαούς κυριάρχησε επίπεδο, φορτιζόµενη, έτσι, µε πολλαπλές επενδύσεις: νοσούντα ανθρώπου άνθρωπο η αντίληψη (σεξουαλικά της «κάθαρσης» µεταδιδόµενα του νοσήµατα αδυναµίας (Σ. των υπαλλήλων να κατανοήσουν Α τα άτοµα Μ.Ν), ανεπιθύµητη µέσω της σεξουαλικής εγκυµοσύνη, επαφής HIV/AIDS), µε είναι αναπηρία. προφανής Σε πολλές χώρες µάλιστα δεν τους δίνεται η άδεια να να υποβάλουν αναφορά ή καταγγελία πολιτικές, πολιτιστικές και κοινωνικές (Αγραφιώτης, του µε το «καθαρό σώµα». ο λόγος που οι νέοι άνθρωποι οφείλουν 1988). ενηµερώνονται για αυτά, αφού η νεανική ηλικία στην αστυνοµία αποτελεί µια πολύ σηµαντική περίοδο ανάπτυξης θεση στο σε-δικαστήριο, λόγω αυτής της σωµατικής ή να ορκισθούν ή να δώσουν κατά- Προκαταλήψεις Το Πρόβληµα γωγή Η κάθαρση αυτή είχε ως αποτέλεσµα το βιασµό Στον παραπάνω στόχο υπεισέρχεται και ο ρόλος της ξουαλικής συµπεριφοράς. τους µειονεξίας. παρθένων κοριτσιών από τον ασθενή, µε στόχο την Αγωγής και Υγείας, Αύξηση µέρος της οποίας αποτελεί και η Σεξουαλική ιαπαιδαγώγηση. Το σχολείο αποτελεί ιδα- Σύµφωνα µε τα τελευταία επιδηµιολογικά αποµάκρυνση του µολυσµατικού αιτίου και τη θεραπεία του αρρώστου. των και Ανισοτήτων Προαγωγή 5. δεδοµένα Την κατάσταση επιδεινώνει συχνά η έλλειψη ειδικευµένονικό χώρο για την εφαρµογή προγραµµάτων Αγωγής Κέντρου Ελέγχου & Πρόληψης Νοσηµάτων του προσωπικού (π.χ. διερµηνέων την νοηµατικής γλώσσας Υγείας, διότι τα παιδιά περνούν σε αυτό ένα πολύ µεγάλο και βασικό για την ολόπλευρη ανάπτυξή τους ΕΛΠΝΟ), σε ότι αφορά στην HIV λοίµωξη, Υπουργείου Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΚΕ για τα άτοµα µε προβλήµατα ακοής) της Συχνότητας Ήδη από τον 16ο αιώνα σε αρκετά ευρωπαϊκά στην της Υγεία Σεξουαλικής στα στην αστυνοµικά Ελ- τµήµατα ή στα δικαστήρια. Επίσης τµήµα της ζωής τους, που αναµφισβήτητα κράτη τα καθορίζει (Κρεατσάς, 2003). σύφιλη ή γονόρροια µίας έως µε 31/10/2011): παρθένες γυναίκες, µε στό- (π.χ. λόγω ανυπαρξίας ειδικής ράµπας για την κίνηση γινόταν λάδα, σεξουαλική η κατάσταση συνεύρεση έχει ως ασθενών εξής (από αρχή η δυσκολία επιδηπρόσβασης στους δηµόσιους χώρους Ασθενών χο την απαλλαγή του ασθενή από τη νόσο. ατόµων µε προβλήµατα στην κινητικότητας) Ευρώπη Υγείας αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για την υποβολή µήνυσης ή Η σεξουαλικότητα του ατόµου αναπτύσσεται αµέσως µετά τη γέννησή του αποτελώντας N Συνολικός αριθµός HIV+: Οι πτυχή αντιλήψεις της Nαυτές Συνολικός διαπιστώθηκαν αριθµός διαγνώσεων τα τελευταία AIDS: αναφοράς περιστατικών βιασµού από τις παθούσες. προσωπικότητάς από το του,η AIDS οποία ολοκληρώνεται χρόνια µέσα σε α- στο κατοίκους περιοχών της υποσαχάριας Σχολείο πό τη διανοητική, κοινωνική, συναισθηµατική Αφρικής, και πνευµατική ανάπτυξή του (Κρεατσάς, 2003). Η N Συνολικός αριθµός θανάτων: της Ασίας, της Ευρώπης και της Αµερικής. Συµπεράσµατα Μάλιστα περίοδος τα αποτελέσµατα N HIV+ ασθενείς µελετών, υπό θεραπεία: που έγιναν σε των πρώτων 5 ετών της ηλικίας του παιδιού 21 χώρες, είναι η έδειξαν ότι στις 14 από αυτές κατεγράφησαν Το πρόβληµα της σεξουαλικής κακοποίησης των πιο καθοριστική για την ψυχοσεξουαλική του ισορροπία και ευτυχία και χρήζει ιδιαίτερης µελέτης, γνώρία, καθώς και των παρθένων κοριτσιών ως µέσο βιασµοί παρθένων ατόµων από φορείς του AIDS. ατόµων µε σωµατική αδυναµία ή στέρηση ή αναπη- Συµπερασµατικά παρατηρείται: σης και φροντίδας. Το οικείο περιβάλλον του έχει τεράστια ευθύνη για την περαιτέρω αναπτυξιακή Οι πεποιθήσεις του HIV, αυτές τα οποία οδηγούν δηλώνονται συχνά σε στο ετήσια βιασµό βάση νειες, κατά όπως την είναι το AIDS, υφίσταται και αποτελεί Σταθερή αύξηση στον αριθµό των περιστατικών για την κάθαρση από σοβαρές και µοιραίες ασθέ- πορεία, ώσπου να καταλήξει στην οργάνωση νηπίων του ή «ε- µικρών τελευταία κοριτσιών δεκαετία. από ανθρώπους που έ- σύγχρονο πρόβληµα, κυρίως σε χώρες της υποσαχάριας Αφρικής, της νότιας και νοτιο ανατολικής -γώ» και του φύλου του (Τζούλης, 1996). χουν µολυνθεί από τον ιό HIV ή νοσούν ήδη από AIDS. Μεγαλύτερο Η επιδηµία κίνδυνο του βιασµού HIV εξακολουθεί διατρέχουν να ταεπικεντρώνε- ται στους κάποια άνδρες αναπηρία, που έχουν διότι τους σεξουαλικές καθι- επαφές µε Ασί- ας, της βόρειας Αµερικής, ακόµα και της Ευρώπης. άτοµα που έχουν Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση αρχίζει από την ώρα στά αδύναµους άνδρες. που γεννιέται το παιδί και συνεχίζεται µε τη διαµόρφωση και την ανάπτυξη δεξιοτήτων ( ετοράκης τυχή αντίσταση & Μεγάλη κατά τον αύξηση βιασµό (>1.000%) τους (π.χ. των άτοµα περιστατικών για οποιαδήποτε σθεναρή και επι- τυφλά, κωφά, µε νοητική στέρηση, κ. ά.). Η νοοτροπία HIV αυτή απαιτεί αφενός την εξέταση του Παπαγεωργίου, 2002). Αυτή είναι µια ατέρµων διαδικασία, η οποία συντελείται και κορυφώνεται στην το 2011 στους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών. µεγέθους του προβλήµατος, καθώς και των νοµικών, ιατρικών και κοινωνικών παρεµβάσεων, που θα εφηβεία, το βασικότερο τµήµα της ανθρώπινης Η ευκολότερη ύ- Οι προσέγγιση αριθµοί είναι και αδυσώπητοι ο βιασµός λαµβάνοντας των γυναικών σω- µε ειδικές ότι τα ανάγκες νέα κρούσµατα αποδίδεται, AIDS σύµφωνα στην Ελλάδα µε την πρέπει υπόψη να εφαρµοσθούν από τα κράτη, µε στόχο παρξης. Η εφηβεία είναι περίοδος σηµαντικών παρατηρούνται στα σε εξής ανθρώπους αίτια: ηλικίας ετών. προφύλαξη της υγείας και της αξιοπρέπειας µατικών και ψυχολογικών µεταβολών. τους ερευνητές, των Μεγαλύτερο ποσοστό παρατηρείται στους άνδρες ευπαθών αυτών πληθυσµιακών οµάδων. Οι νέοι άνθρωποι αρχίζουν να χειραφετούνται και ετών και στις γυναίκες ετών. να παίρνουν ώριµες αποφάσεις, λαµβάνοντας 1. Λόγω υπόψη της αναπηρίας τους τα άτοµα µε ειδικές Ιδιαίτερη ενηµέρωση και ευαισθητοποίηση θα πρέπει να µπορεί υπάρχει από τους προµηθευτές υπηρεσιών τις συνέπειες τόσο για τους ίδιους όσο και ανάγκες για τους είναι Για πιθανότερο τους παραπάνω να είναι λόγους, σεξουαλικά κάθε οδηγία ανενεργά αστικο- και να να έχουν προάγει διατηρήσει και να διασφαλίζει την αγνότητά τις τους, «ασφαλείς υγείας σεξου- (ιατρούς, νοσηλευτικό προσωπικό, κ.ά.)από που άλλους. Οι γρήγορες κοινωνικές µεταβολές ποίηση, εκβιοµηχανισµός, ταξίδια, αποδοχή αφού µη έχουν παραδοσιακών αξιών, ως απόρροια της επιρροής τις προσωπικές που εξάπλωση τους σχέσεις του AIDS. και γενικά Για το για λόγο την αυτό ιδιω- είναι της αναγκαίο δικαιοσύνης, ηµητρακάκη, προκειµένου να επιτευχθεί η µεί- µεγαλύτερες δυσκολίες επιλογών για την αστυνοµία, Χριστίνα αλικές σχέσεις», µπορεί να αποτελέσει φραγµό στην καθώς και από τους λειτουργούς ασκούν τα ΜΜΕ- σε συνδυασµό µε τη µείωση τική τους τηςζωή. να επιτευχθεί αποτελεσµατικότερα η συνολική ωση του ενη- προβλήµατος και η σωστή και ισότιµη αντιµετώπιση των των θυµάτων, πολλά από τα οποία είναι Ψυχολόγος Έρευνας, επιρροής από την µη παραδοσιακή οικογένεια επιτρέπουν σε πολλούς εφήβους τη διαµόρφωση Επιστηµονική µέρωση του γενικού πληθυσµού και ιδιαίτερα 2. Η ύπαρξη συµπεριφορών µέσα από πληθώρα επιλογών, λους µερικές στόχους θώς για επίσης τους επίδοξους και η συνολική βιαστές. οργάνωση Μάλιστατης κοινωνίας, Συνεργάτης ΚΜΥΥ ατόµων της αναπηρίας της εφηβικής τους τα και καθιστά µετεφηβικής εύκο- ηλικίας, άτοµα µε κα-ειδικές ανάγκες. από τις οποίες ενδέχεται να είναι επικίνδυνες. επιστήµονες αλλά έχουν χωρίς διαπιστώσει πανικό, ότι χωρίς τα παραβίαση άτοµα αυτάτων Επιπλέον, ανθρώπινων δικαιωµάτων τριπλάσιο κίνδυνο ή κοινωνικές βιασµού διακρίσεις ταλήψεις και απο-θα πρέπει να παρέχεται στα άτοµα µε ει- ενηµέρωση και ΙΚΠΙ για τις εσφαλµένες προκα- διατρέχουν συχνά Οι νέοι πρέπει να ενηµερώνονται για τις σχέση δυνητικές µε ανθρώπους κλεισµούς χωρίς (Πασχαλίδης, αναπηρία. 1994). δικές ανάγκες, καθώς και στις οικογένειές τους, µε συνέπειες των συµπεριφορών αυτών και να αποκτούν γνώσεις και δεξιότητες για να τις αποφύγουν Ο πλέον ενδεδειγµένος χώρος για την στόχο την µεγαλύτερη προστασία τους από τυχόν 3. Τα άτοµα που εξαρτώνται από άλλους, λόγω της βιασµό. απόκτηση Βασιλική Βαφάκου (ΠΟΥ, 1992). Η περίοδος της εφηβείας είναι χαρα- αυτού του είδους της ενηµέρωσης είναι, µετά την οικογένεια, ο χώρος του σχολείου, δύο εξαιρετικά ση- Εκπαιδευτικός, αρχίζουν κτηριστική, Νικολέττα γιατί συχνά Θάνου, κατά την εξέλιξή της, ύπαρξης οι νέοι κάποιας αναπηρίας, είναι ψυχολογικά περισσότερο τρωτά και έτσι καθίστανται εύκολος στόχος για πιθανή σεξουαλική τους κακοποίηση. Οδοντίατρος τη σεξουαλική τους δραστηριότητα. µαντικά πλαίσια µέσα στα οποία το παιδί-έφηβος Υπεύθυνη Κέντρου ενδείκνυται να διαµορφώσει τη σωστή αντίληψη για Η σεξουαλική -Υγιεινολόγος, ζωή του ατόµου, όµως, συνδέεται ά- Συµβουλευτικής τη ζωή του και τη µετέπειτα «στάση ζωής» του, ως µεσα µε Ειδ. όλες στην τις πτυχές Κοινωνική της υγείας του και 4. η Σε οµαλότητά της, σε µεγάλο ποσοστό, καθορίζει πολλές ενήλικος. περιπτώσεις διαπιστώνεται άγνοια χειρισµού τη φυσιο- των ατόµων µε ειδικές ανάγκες από τους δι- Περιφερειακής λογική εξέλιξή του. Όπως, λοιπόν, σε όλες κηγόρους, τις µορ-την Το αστυνοµία, κράτος θα τους όφειλε δικαστικούς να εντάξει λειτουρ- στο βασικό του εκ- και Προσανατολισµού -Προληπτική φές της Οδοντιατρική υγείας, η έρευνα, η γνώση και η γούς, πρόληψη τους συµβούλους ψυχολόγους, παιδευτικό προϋπολογισµό κ.ά. την Το ενηµέρωση γεγονός στη αυτό σε- καθιστά και τη τους Σεξουαλική λειτουργούς τους αδύναµους ιαπαιδαγώγηση, στην η οποία θα των νέων Ενότητας Λακωνίας συνιστούν όρους προαγωγής της, έτσι και ξουαλική συµπεριφορά η γνώση και η πρόληψη υπεράσπιση προάγουν και διασφαλίζουν την υγεία των ατόµων κές ανάγκες, ( ελή ύστερα διαφυλική από τους βιασµό συµπεριφορά. τους. και τους στην προετοιµάσει προστασία για των τη ατόµων µετέπειτα ειδι- ώριµη και ασφα- Υπάρχει

10 Η Φυσική ραστηριότητα ως Αγωγή και Εκπαίδευση σε Θέµατα Συσχετιζόµενα µε την Υγεία Ιωάννης Κατσίχτης Πτυχιούχος Τ.Ε.Φ.Α.Α. Α.Π.Θ. Αικατερίνη Παπανικολάου Νοσηλεύτρια Τ.Ε. Απόφοιτη Σ.Ε.Υ.Π.- Α.Τ.Ε.Ι.Θ. Φανή Γιαγκουδάκη Πτυχιούχος Ανώτατης Σχολής Φυσικής Αγωγής Ρώµης, ιδάκτορας ΤΕΦΑΑ/ΑΠΘ 12 Η Φυσική ραστηριότητα (Φ..) µε τη µορφή αγωγής, δηλαδή της Φυσικής Αγωγής (Φ.Α.), µπορεί και οφείλει να ενηµερώσει-κατευθύνει τα άτοµα στην υιοθέτηση θετικών αρχών, κανόνων, προτύπων και σε θέµατα υγείας και κατ επέκταση ποιότητας ζωής, µέσω της άσκησης/άθλησης. Είναι γνωστό πως η καλή φυσική κατάσταση-υγεία, απόρροια της συχνής συµµετοχής σε προγράµµατα άσκησης, συµβάλλει στην καλή λειτουργία ολόκληρου του οργανισµού (π.χ. αναπνευστικό, καρδιαγγειακό, σκελετικό σύστηµα κ.α.) και ταυτόχρονα βελτιώνει την ψυχική διάθεση του ατόµου. Μέσω της Φ.Α. (παιχνίδι, άσκηση, άθληση, πρωταθλητισµός) δίνεται η δυνατότητα στο άτοµο να αναπτύξει-ενισχύσει αισθήµατα αυτοσεβασµού και αυτοεκτίµησης, διαµορφώνοντας έτσι µία θετικήυγιή εικόνα εαυτού (αυτοαντίληψη). Επίσης η Φ.Α. προάγει την ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων (διαντίδρασης-αλληλεπίδρασης), την κοινωνική ένταξη, την κοινωνική ενσωµάτωση, δηλαδή την ενεργό συµµετοχή στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του κοινωνικό ων. Η συµµετοχή και δράση του στο κοινωνικό σύνολο, δηλαδή η πολιτισµική προσαρµογή (Dwyer, 2005) αποτελεί ένδειξη υγείας. Ο Φ.., στο πλαίσιο Αγωγής και κατ επέκταση εκπαίδευσης-παιδείας, έχει σκοπό να προσφέρει στο άτοµο όλα εκείνα τα κινητικά και γνωστικά πρότυπα συµπληρώνοντας έτσι, το θεωρητικό και πρακτικό υπόβαθρο που του λείπει, για εκούσια ενασχόληση µε τα σπορ. Οφείλει να παρέχει στο άτοµο όλες ε- κείνες τις απαραίτητες προϋποθέσεις (αυτονοµία, επάρκεια ικανοτήτων-δυνατοτήτων, αυτάρκεια, αίσθηµα σιγουριάς) για να προάγει-ενισχύσει τη δια βίου άσκηση. Ως εκπαιδευτικοί, για να ανακαλύψουµε τι χρειάζεται το άτοµο σε θέµατα υγείας, µέσω της άσκησης, είναι απαραίτητο να δηµιουργήσουµε τις κατάλληλες συνθήκες που ενθαρρύνουν την έκφραση αναγκών, ικανοτήτων, επιθυµιών, απαιτήσεων µέσα από ένα ευρύ φάσµα επιλογών. Η ελεύθερη επιλογή ενισχύει την πρωτοβουλία, αυτενέργεια, αυτονοµία, αυτόµατη δράση (Γιαγκουδάκη 1990, 1997, 2009) των ατόµων σε θέµατα συσχετιζόµενα µε την υγείαποιότητα ζωής που ανάγονται στο γνωστικό αντικεί- µενο της Φ.Α.. Ο H.Kohl (1969) ανέπτυξε ένα περιβάλλον τάξης στο οποίο ο δάσκαλος καταργεί τον αυταρχικό του ρόλο, µιλάει στους µαθητές του ως προς ίσους και ο- δηγείται από τα ενδιαφέροντά και τις ανάγκες τους. Οφείλουµε να οξύνουµε την παρατηρητικότητά µας και να εκλαµβάνουµε το ερέθισµα που το ίδιο το άτοµο µας δίνει (Γιαγκουδάκη 1990, 1997, 2009) κάτι το οποίο αποτελεί βασική ηθική, διδακτική και παιδαγωγική αρχή. Έτσι δείχνουµε ότι σεβόµαστε την ατοµικότηταπροσωπικότητα των µαθητών µας και το έργο µας έ- χει περισσότερες πιθανότητες να τείνει προς την επιτυχία. Όµως, ποια ενδιαφέροντα και ανάγκες των ατόµων µπορούν να λειτουργήσουν ως σηµείο αναφοράς για αυτό-καλλιέργεια και αυτό-ανάπτυξη; Έχουν όλα τα ενδιαφέροντα, οι επιθυµίες και οι ανάγκες µορφωτική αξία; Ένας από τους κύριους σκοπούς των εκπαιδευτικών είναι η δηµιουργία αξιόλογων ενδιαφερόντων, επιθυµιών, ικανοτήτων στα άτοµα. Ποια είναι όµως τα κριτήρια για να αναγνωρίσουµε και να καθορίσουµε τα «αξιόλογα» ενδιαφέροντα; Η απάντηση στην ερώτηση δεν µπορεί να δοθεί µε ακρίβεια. Οφείλουµε να έχουµε µία ξεκάθαρη ιδέα της φύσης της παιδείας και να γνωρίζουµε ότι τα κριτήρια αναπροσαρµόζονται και επαναπροσδιορίζονται σύµφωνα µε τις αλλαγές στις δοµές της κοινωνίας και εξαρτώνται από τα εκάστοτε χαρακτηριστικά της. Ιδιαίτερα σήµερα, στη δυτικού τύπου κοινωνία, ό- που ο καθιστικός τρόπος ζωής, η έλλειψη Φ.. και οι ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες αποτελούν κανόνα, κρίνεται αναγκαία η παρέµβαση (πρόληψηενηµέρωση) του σχολείου και των εκπαιδευτικών για τη διαµόρφωση και την ακολουθία ενός υγιεινού µοντέλου ζωής των ατόµων. Ως αντίβαρο του παραπάνω προβληµατισµού, για τον καθορισµό και το είδος των κριτηρίων που µας βοηθούν να παροτρύνουµε τα άτοµα στην υιοθέτηση αξιόλογων ενδιαφερόντων-προτύπων και σε θέµατα υγείας, διαβίωσης, ευ ζην, γνωρίζουµε ότι, τα παιδιά, που είναι άνθρωποι, αλλά όχι πεπειραµένοι άνθρωποι (Maslow 1954) µαθαίνουν καλύτερα από ενήλικους που είναι δηµιουργικοί, αυθόρµητοι, υποστηρικτικοί, που µεταδίδουν νοήµατα και όχι απλώς γεγονότα. Προτιµώνται εκπαιδευτικοί που ενισχύουν τον πλουραλισµό στη σκέψη, στην έκφραση, στον τρόπο ζωής, που αποφεύγουν και απορρίπτουν συνειδητά τον δογµατικό διαποτισµό, που προωθούν τις προϋποθέσεις της παιδείας (δηλαδή που είναι ικανοί να καταστήσουν τα άτοµα ικανά να σκέφτονται, να αποκτούν γνώσεις, να ελέγχουν, να αµφισβητούν, να διαλέγουν, να αποδεικνύουν, να αναζητούν την αλήθεια). Είναι φανερό πως οι αντιλήψεις, σκέψεις, νοοτροπίες, στάσεις, συµπεριφορές των καθηγητών Φυσικής Αγωγής και γενικά όλων των εκπαιδευτικών κατέχουν εξέχοντα ρόλο στη διαµόρφωση µίας θετικής ή όχι στάσης των µαθητών σε θέµατα υγείας και επιπέδου διαβίωσης, µέσω των προγραµµάτων δια βίου άσκησης/άθλησης. Καταληκτικά η φυσική δραστηριότητα ως αγωγή, δηλαδή η Φυσική Αγωγή, αντιπροσωπεύει, ή αυτό θα έπρεπε, µία τάση προς την υγεία-ποιότητα ζωής, µία τάση αποµάκρυνσης από την ψυχοπαθολογία. «Όλη η ζωή είναι εκπαίδευση (µαθησιακό ταξίδι). Ο καθένας είναι δάσκαλος και ο καθένας είναι για πάντα µαθητής» (Maslow, στο έργο του Lowry 1979).

11 Oι ι στόχοι του προγράµµατος που υλοποιεί το ΙΚΠΙ: Το πρόγραµµα εκπαίδευσης των επαγγελµατιών Πρωτοβάθµιας Φροντίδας Υγείας έχει δύο βασικούς στόχους. Ο πρώτος είναι να εφοδιάσει τους επαγγελµατίες υγείας, που δραστηριοποιούνται στην πρωτοβάθµια φροντίδα, µε επιστηµονικά τεκµηριωµένες δεξιότητες και εφαρµοσµένες επιτυχηµένες πρακτικές ανεπτυγµένων χωρών για την προαγωγή της υγείας των ατόµων που εξυπηρετούν στις υπηρεσίες τους, είτε αυτό έχει να κάνει µε την υποστήριξη κάθε ατόµου που επισκέπτεται την υπηρεσία τους για αλλαγή συµπεριφορών που προάγουν την υγεία (π.χ. διακοπή καπνίσµατος, αύξηση φυσικής δραστηριότητας, βελτίωση της διατροφής και προαγωγή του προσυµπτωµατικού ελέγχου για καρκίνο και καρδιαγγειακά), είτε για την υποστήριξη της αυτοδιαχείρισης στα άτοµα µε χρόνιες ασθένειες. Ο δεύτερος στόχος είναι να εφοδιάσει τους επαγγελµατίες υγείας µε τα εργαλεία για την προαγωγή της υγείας της κοινότητάς τους, µια ση- µαντική διάσταση του ρόλου των υπηρεσιών πρωτοβάθµιας φροντίδας. Τα εργαλεία αυτά θα επιτρέψουν στους επαγγελµατίες υγείας να αναγνωρίσουν και να παρέµβουν στους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς καθοριστικούς παράγοντες της υγείας, µέσω αποτελεσµατικότερων δράσεων και των συµµαχιών στο επίπεδο της κοινότητάς τους. Οι στρατηγικές της ενδυνάµωσης της κοινότητας µπορούν να αυξήσουν την κοινωνική ευαισθητοποίηση, να ενισχύσουν την ενηµέρωση στα σηµαντικά θέµατα της υγείας και να κινητοποιήσουν όλους για δράσεις για την υγεία. Για να µιλήσουµε πιο συγκεκριµένα, ένας από τους επιµέρους στόχους της επιµόρφωσης είναι η αναγνώριση των βέλτιστων πρακτικών για όσους επαγγελµατίες υγείας σχεδιάζουν παρεµβάσεις προαγωγής υγείας στην κοινότητά τους. Η έρευνα µάς δείχνει ποιές παρεµβάσεις είναι αποτελεσµατικές και ποιές όχι. Έτσι λοιπόν, δε χρειάζεται να ξοδεύεται χρόνος σε αναποτελεσµατικές παρεµβάσεις. Ένα απλό παράδειγµα είναι η προαγωγή της φυσικής δραστηριότητας στα παιδιά του σχολείου. Η έρευνα µας δείχνει ότι οι επισκέψεις των επαγγελµατιών υγείας σε σχολεία, για την ενηµέρωση των µαθητών σχετικά µε τα οφέλη της φυσικής δραστηριότητας και τους κινδύνους που επιφέρει η καθιστική ζωή, δεν αλλάζει τη συµπεριφορά των µαθητών. Αντίθετα, η οργάνωση καλών και ευχάριστων προγραµµάτων φυσικής δραστηριότητας, κατά την ώρα της γυµναστικής στο σχολείο, αυξάνει τη φυσική δραστηριότητα και βελτιώνει τη στάση των παιδιών απέναντί της. Με αυτό το σκεπτικό, είναι προτιµότερο οι επαγγελµατίες υγείας να ευαισθητοποιούν και να ενηµερώνουν τους διευθυντές και τους καθηγητές φυσικής αγωγής για να οργανώνουν αποτελεσµατικά τις δραστηριότητες στην ώρα της γυµναστικής από το να κάνουν διαλέξεις αγωγής υγείας στους µαθητές. Γιατί πρέπει να εστιάσουµε στις υπηρεσίες πρωτοβάθµιας φροντίδας Όλες οι έρευνες από τις δυτικές χώρες δείχνουν ότι τα συστήµατα υγειονοµικής περίθαλψης που οργανώνονται γύρω από το επίπεδο µιας ποιοτικής πρωτοβάθµιας περίθαλψης έχουν καλύτερα αποτελέσµατα για την υγεία. Υπάρχει µια άµεση σύνδεση µεταξύ των ειδικών χαρακτηριστικών της πρωτοβάθµιας φροντίδας (π.χ. προληπτική φροντίδα και προαγωγή υγείας) και της βελτίωσης της υγείας στα άτοµα που λαµβάνουν αυτές τις υπηρεσίες. Η υγειονοµική περίθαλψη µπορεί να κάνει πολλά περισσότερα από τη θεραπεία των ασθενειών, όταν αυτό συµβεί. Ένα σηµαντικό ποσοστό της παγκόσµιας επιβάρυνσης των µεταδοτικών και µη µεταδοτικών ασθενειών θα µπορούσαν να µειωθούν, µέσω της βελτίωσης της προληπτικής δράσης. Όλες οι παραπάνω διαδικασίες αποτελούν τα βασικά συστατικά του ανθρωποκεντρικού µοντέλου, το οποίο στοχεύει στην ενδυνάµωση του ατόµου, τη διαδικασία, δηλαδή, µέσω της οποίας το άτοµο αποκτά µεγαλύτερο έλεγχο πάνω στις αποφάσεις και στις δράσεις που επηρεάζουν την υγεία του. Η ανθρωποκεντρική φροντίδα στην υγεία Η απάντηση σε ένα πρόβληµα υγείας είναι πιο πιθανό να είναι αποτελεσµατική εάν αντιλαµβανόµαστε τις πολλαπλές διαστάσεις του. Ας µην ξεχνάµε ότι σύµφωνα µε τον ορισµό του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας, «Υγεία είναι η κατάσταση σωµατικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι µόνο η απουσία της ασθένειας ή της αναπηρίας». Είναι σηµαντικό οι ασθενείς να ερωτώνται και να λαµβάνεται σοβαρά υπόψη η γνώµη τους σχετικά µε το πώς νιώθουν για την ασθένειά τους και πώς αυτή επηρεάζει τις ζωές τους, αντί η επικέντρωση να είναι µόνο στην ασθένεια. Με τον τρόπο αυτό αυξάνεται η εµπιστοσύνη του ασθενή στο σύστηµα, αυξάνεται η επιτυχία της θεραπευτικής αντιµετώπισης και διευκολύνεται η ενσωµάτωση της πρόληψης και προαγωγής της υγείας στη θεραπευτική διαδικασία. υστυχώς, πολλοί επαγγελµατίες υγείας παραµελούν αυτή την πτυχή της θεραπευτικής σχέσης, ιδιαίτερα όταν έχουν να κάνουν µε µη προνοµιούχες οµάδες του πληθυσµού. Σε πολλές υπηρεσίες υγείας, η ανθρωποκεντρική προσέγγιση αντιµετωπίζεται ως είδος πολυτελείας και προσφέρεται µόνο σε λίγους και επιλεγµένους. Κατά συνέπεια, η σηµαντικότατη δυνατότητα των ατόµων να συµβάλουν για την υγεία τους, µέσω της βελτίωσης του τρόπου ζωής τους και της αυτοδιαχείρισης, σχεδόν χάνεται. Υπάρχουν πολυάριθµες, αν και συχνά χαµένες, ευκαιρίες για την ενδυνάµωση των ατόµων να συµ- µετέχουν σε αποφάσεις που επηρεάζουν τη δική τους υγεία και την υγεία των οικογενειών τους. Έµφαση στην πρωτοβάθµια φροντίδα υγείας Έµφαση στην πρωτοβάθµια φροντίδα υγείας Το Πρόγραµµα Επαγγελµατικής Επιµόρφωσης του Ινστιτούτου Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής (ΙΚΠΙ) διάρκειας 20 ωρών απευθύνεται σε επαγγελµατίες υγείας της Πρωτοβάθµιας Φροντίδας Υγείας. Στην Ελλάδα, ο τοµέας της υγείας χαρακτηρίζεται διαχρονικά από την έλλειψη της πρωτοβάθµιας υγείας αλλά και από τις αγκυλώσεις και δυσλειτουργίες της δευτεροβάθµιας και της τριτοβάθµιας φροντίδας υγείας. Στην παρούσα κρίσιµη συγκυρία, η πρόκληση για την επιτυχή αντιµετώπισή τους εµφανίζεται περισσότερο επίκαιρη από ποτέ. Η αναγκαία αναµόρφωση του συστήµατος υγείας που επιδιώκει η χώρα µας, µε επικέντρωση στην πρωτοβάθµια φροντίδα υγείας, θα καθορίσει όχι µόνο το µέλλον του ίδιου του συστήµατος αλλά και των αποδεκτών των υπηρεσιών του και των επαγγελµατιών υγείας που λειτουργούν µέσα σε αυτό.

12 Η ταυτότητα του προγράµµατος Το πρόγραµµα επιµόρφωσης περιλαµβάνει, συγκεκριµένα, τις εξής ενότητες: 1. Πρωτοβάθµια φροντίδα και προαγωγή υγείας, 2. Σχεδιασµός Προγραµµάτων Προαγωγής Υγείας στην κοινότητα, 3. Παρεµβάσεις για αλλαγή συµπεριφοράς των ασθενών που αφορούν τη διακοπή καπνίσµατος, την αύξηση της φυσικής δραστηριότητας, τη βελτίωση της διατροφής, τον προληπτικό έλεγχο του καρκίνου και των καρδιαγγειακών νοσηµάτων, την υποστήριξη της αυτό-διαχείρισης στις χρόνιες ασθένειες. Κάθε κύκλος επιµόρφωσης θα έχει 20 συµµετέχοντες. ικαίωµα συµµετοχής θα έχουν κατά προτεραιότητα οι νοσηλευτές που υπηρετούν σε Μονάδες Πρωτοβάθµιας Φροντίδας (κέντρα υγείας, δηµοτικά ιατρεία, τακτικά εξωτερικά ιατρεία κ.ά.) της γεωγραφικής περιφέρειας στην οποία πραγµατοποιείται το εκάστοτε σεµινάριο. Συµµετοχή θα µπορούν να δηλώσουν επίσης επισκέπτες υγείας, κοινωνικοί λειτουργοί, µαιευτείς και διαιτολόγοι που υπηρετούν σε Μονάδες Πρωτοβάθµιας Φροντίδας Υγείας της ίδιας γεωγραφικής περιφέρειας. Κάθε κύκλος επιµόρφωσης θα διαρκεί 20 ώρες και θα πραγµατοποιείται Παρασκευή (17:00-21:00), Σάββατο (10:00-18:00) και Κυριακή (09:00-17:00). Τις ηµεροµηνίες και τους τόπους διεξαγωγής των εκπαιδευτικών σεµιναρίων, ανάλογα µε την περιφέρεια που εργάζονται οι ενδιαφερόµενοι, θα βρίσκουν στην ιστοσελίδα: Για όλους τους συµµετέχοντες θα λαµβάνονται υπόψη τα εξής κριτήρια: Η προηγούµενη εκπαίδευση (προτεραιότητα θα έχουν οι νοσηλευτές και οι έχοντες πτυχίο ανώτατης εκπαίδευσης). Ο χώρος εργασίας και η επιστηµονική και επαγγελµατική επάρκεια, όπως αυτή αντανακλάται από το βιογραφικό του επαγγελµατία υγείας. Η καλή γνώση της αγγλικής γλώσσας και η καλή χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή και διαδικτύου. Μετά την αρχική αξιολόγηση των τίτλων σπουδών και των βιογραφικών τους, οι υποψήφιοι που θα επιλεγούν θα καλούνται σε σύντοµη τηλεφωνική επικοινωνία, µε τη µορφή συνέντευξης, ώστε να οριστικοποιηθεί η επιλογή τους. Πληροφορίες για αιτήσεις στην ιστοσελίδα: Το πρόγραµµα του ΙΚΠΙ υλοποιείται στο πλαίσιο των εξής Έργων: Α. «Επιµόρφωση Επαγγελµατιών Υγείας Πρωτοβάθµιας Φροντίδας Υγείας στην Προαγωγή και Αγωγή Υγείας στις οκτώ Περιφέρειες Σύγκλισης». Β. «Επιµόρφωση Επαγγελµατιών Υγείας Πρωτοβάθµιας Φροντίδας Υγείας στην Προαγωγή και Αγωγή Υγείας στις τρεις Περιφέρειες Σταδιακής Εξόδου». Γ. «Επιµόρφωση Επαγγελµατιών Υγείας Πρωτοβάθµιας Φροντίδας Υγείας στην Προαγωγή και Αγωγή Υγείας στις δύο Περιφέρειες Σταδιακής Εισόδου». Χρηµατοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο στο πλαίσιο των Αξόνων Προτεραιότητας: 13 Εδραίωση της µεταρρύθµισης στον Τοµέα Ψυχικής Υγείας, Ανάπτυξη της Α βάθµιας Φροντίδας Υγείας και προάσπιση της ηµόσιας Υγείας του πληθυσµού στις 8 περιφέρειες σύγκλισης 14 Εδραίωση της µεταρρύθµισης στον Τοµέα Ψυχικής Υγείας, Ανάπτυξη της Α βάθ- µιας Φροντίδας Υγείας και προάσπιση της ηµόσιας Υγείας του πληθυσµού στις 3 Περιφέρειες Σταδιακής Εξόδου και 15 Εδραίωση της µεταρρύθµισης στον Τοµέα Ψυχικής Υγείας, Ανάπτυξη της Α θµιας Φροντίδας Υγείας και προάσπιση της ηµόσιας Υγείας του πληθυσµού στις 2 Περιφέρειες Σταδιακής Εισόδου του Ε.Π. «Ανάπτυξη Ανθρώπινου υναµικού». Τι είναι το ΙΚΠΙ Το Ινστιτούτο Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής (ΙΚΠΙ) ιδρύθηκε το 1989 και είναι µία επιστηµονική, µη κερδοσκοπική εταιρεία. Σκοπός του είναι η έρευνα, ανάπτυξη και προώθηση της κοινωνικής και προληπτικής ιατρικής στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Στις δραστηριότητες της εταιρείας περιλαµβάνονται: η διεξαγωγή ερευνητικών και εφαρµοσµένων προγραµµάτων, οι εκδοτικές δραστηριότητες (περιοδικό, ενηµερωτικά φυλλάδια, βιβλία, κ.λ.π.), η διεξαγωγή επιµορφωτικών προγραµµάτων, η διενέργεια επιστηµονικών εκδηλώσεων (συνέδρια, συµπόσια, διαλέξεις κ.λ.π.). Από την ίδρυσή του µέχρι σήµερα, το ΙΚΠΙ έχει εκτελέσει περισσότερες από 100 µελέτες και προγράµµατα, το µεγαλύτερο µέρος των οποίων αφορά προγράµµατα προαγωγής και αγωγής υγείας, επιδηµιολογικές µελέτες, µελέτες σχεδιασµού και βιωσιµότητας νοσοκοµειακών και πρωτοβάθµιων υπηρεσιών υγείας, υπηρεσίες ιατρικής πληροφορικής και τηλεϊατρικής καθώς και συστήµατα περίθαλψης για οµάδες ασφαλισµένων. Χριστίνα ηµητρακάκη ιευθύντρια Ινστιτούτου Κοινωνικής & Προληπτικής Ιατρικής

13 15 Η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΗΜΕΡΙ Α Ε..Ν.Υ.Π.Υ Με µεγάλη επιτυχία, πραγµατοποιήθηκε την Τρίτη 24 Απριλίου 2012, στο δώµα του Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισµός», η 15 η Επιστηµονική Ηµερίδα του Εθνικού ικτύου Νοσοκοµείων & Υπηρεσιών Προαγωγής Υγείας (Ε..Ν.Υ.Π.Υ.), µε θέµα το «Νοσοκοµειακό Φάρ- µακο». Σκοπός της ηµερίδας, ήταν η ενηµέρωση των στελεχών σχετικά µε την επέκταση των γενοσήµων στην ελληνική αγορά, τις κατευθυντήριες γραµµές συνταγογράφησης, µε βάση τη δραστική ουσία, την εφαρµογή της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης, τα αναγκαία µέτρα για µείωση του κόστους, τις αλλαγές στον τρόπο προµηθειών µέσω ηλεκτρονικής δηµοπρασίας και άλλα ζητήµατα σχετικά µε την αποτελεσµατική διαχείριση του νοσοκο- µειακού φαρµάκου. Στην ηµερίδα συµµετείχαν πλέον των 170 στελεχών, από τα νοσοκοµεία-µέλη του Εθνικού ικτύου. Κατά την έναρξη της ηµερίδας απηύθυναν χαιρετισµό ο κ. Γ. Τούντας, Καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής και Πρόεδρος Ε.Ο.Φ., ο κ. Μ. Θεοδώρου, ιοικητής ιασυνδεοµένων Νοσοκοµείων Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισµός»-Οφθαλµιατρείο-ΓΝΑ «Πολυκλινική»-πρώην 3 ο Νοσοκοµείο ΙΚΑ (παρ. Πολυκλινικής), ο κ. η- µόπουλος, Γενικός Γραµµατέας ηµόσιας Υγείας, και ο κος Ι. Πολύζος, τέως Γεν. Γραµµατέας ΥΥΚΑ. Μέσα από την παρουσίαση των εφαρµοζόµενων µέτρων, των ενδεχοµένων δυσχερειών και ωφεληµάτων, έγινε κατανοητή η ανάγκη για ριζικές αλλαγές στη διαχείριση του νοσοκοµειακού φαρµάκου, µε στόχο την επίτευξη της µείωσης των δαπανών, χωρίς να υποβαθµίζεται η ποιότητα των σκευασµάτων. Η παρουσίαση της ηµερίδας, την οποία επιµελήθηκε ο κ. Σταύρος Κυριαζής, συντονιστής της 3µελούς εκπροσώπησης του Γ.Ν.Α. "Ευαγγελισµός" στο Ε..Ν. Υ.Π.Υ., βρίσκεται στην ακόλουθη ιστοσελίδα: html. ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ Ε..Ν.Υ.Π.Υ.: «ΤΕΧΝΙΚΕΣ & ΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ» Στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του Ε ΝΥΠΥ υλοποιήθηκε Σεµινάριο Κατάρτισης µε θέµα «Τεχνικές & εξιότητες Επικοινωνίας». Το σεµινάριο παρουσίασαν η κα. Ηρώ Σχορετσανίτη, Ψυχολόγος, MS.c. Προαγωγής & Αγωγής Υγείας, Υπ. ιδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Ειδίκευση στη Γνωσιακή Συµπεριφοριστική Θεραπεία και η κα. Ιωάννα Πετρούλια, Ψυχολόγος, MS.c. Κλινική Νευροψυχολογία, Συντονίστρια Ε..Ν.Υ.Π.Υ. Σκοπός του συγκεκριµένου σεµιναρίου είναι η συνειδητοποίηση των διαύλων επικοινωνίας, του τρόπου παρακώλησης αυτών, αλλά και των τεχνικών και δεξιοτήτων που διευκολύνουν και προασπίζουν την εποικοδοµητική επικοινωνία εν γένει. Οι συµµετέχοντες αποκτούν µια πληρέστερη εικόνα της διαδικασίας της επικοινωνίας και µέσα από βιωµατικές ασκήσεις ανακαλύπτουν τις δυσκολίες και τα «λάθη» που τυχόν πράττουν, καθώς επίσης εκπαιδεύονται στην εξάσκηση δεξιοτήτων για τον καλύτερο χειρισµό αυτών. Το σεµινάριο πραγµατοποιείται εντός 8ωρών και µέχρι στιγ- µής έχουν εκπαιδευτεί 90 επαγγελµατίες υγείας από τα ακόλουθα νοσοκοµεία: ΓΝΑ Ευαγγελισµός, ΓΝ Ασκληπιείο Βούλας, ΓΝΑ Ιπποκράτειο, Αττικόν Νοσοκοµείο. Περισσότερες πληροφορίες για τα σε- µινάρια κατάρτισης του Ε ΝΥΠΥ µπορείτε να αντλήσετε από την ιστοσελίδα: ΝΕΑ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ «ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ- Η ΕΥΡΩΠΗ ΣΕ ΚΙΝΗΣΗ» Μία χρόνια ασθένεια µπορεί να οδηγήσει σε περιορισµό της λειτουργικότητας και κάποια µορφή αναπηρίας, µε συνέπεια, τα άτοµα να πλήττονται από φαινόµενα αποκλεισµού από την αγορά εργασίας και ανεργία. Σε πολλές περιπτώσεις, απουσιάζουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις που θα λειτουργήσουν υποστηρικτικά. Εξαιτίας αυτού, είναι, επίσης, υψηλό το ποσοστό των ατόµων, οι οποίοι αφού απουσιάσουν από την εργασία τους για να λάβουν θεραπεία, δεν επιστρέφουν ποτέ και καταλήγουν στην πρόωρη σύνταξη ή στη σύνταξη αναπηρίας. Αλλά και στις περιπτώσεις που επιστρέφουν στην εργασία τους, οι συνθήκες που βρίσκουν δεν είναι πάντα ευνοϊκές, αντιµετωπίζοντας διακρίσεις σε πολλαπλά επίπεδα. Στο πλαίσιο που δηµιουργούν τα παραπάνω δεδοµένα, η 9 η κατά σειρά πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού ικτύου Προαγωγής Υγείας στους Χώρους Εργασίας (ENWHP- είναι αφιερωµένη στην προαγωγή ενός υγιούς εργασιακού περιβάλλοντος για τους ανθρώπους µε χρόνιες ασθένειες και έχει τον τίτλο «Εργασία κατάλληλη για όλους-η Ευρώπη σε Κίνηση». Η πρωτοβουλία αυτή θα λάβει τη µορφή ευρωπαϊκής εκστρατείας, µε τη συµµετοχή 17 ευρωπαϊκών χωρών. Στόχος της θα είναι η προαγωγή αποτελεσµατικών στρατηγικών και παρεµβάσεων στους χώρους εργασίας που θα συµβάλλουν στη στήριξη των ατόµων µε χρόνιες ασθένειες, ώστε να παραµένουν στην εργασία τους ή να επανεντάσσονται οµαλά σε αυτήν µετά από άδεια ασθενείας. Φορέας υλοποίησης της εκστρατείας στη χώρα µας είναι το Εθνικό ίκτυο Προαγωγής Υγείας στους Χώρους Εργασίας (Ε ΠΥΧΕ- Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας θα δηµιουργηθούν κατευθυντήριες οδηγίες για τις επιχειρήσεις/ οργανισµούς που θα αφορούν στους τρόπους µε τους οποίους οι άνθρωποι µε χρόνιες ασθένειες µπορούν να παραµείνουν ή να επιστρέψουν στην εργασία τους, προσφέροντας ένα εύρος πρακτικών λύσεων ανάλογα µε το µέγεθος της επιχείρησης και τον τοµέα δραστηριοποίησής της. Κύριος στόχος είναι να διαδοθούν αυτές οι κατευθυντήριες οδηγίες στις επιχειρήσεις/οργανισµούς των ευρωπαϊκών χωρών που συµµετέχουν και να πεισθούν να τις εντάξουν στις υπάρχουσες πρακτικές τους.παράλληλα, θα συλλεχθούν Μοντέλα Καλής Πρακτικής από παραδείγµατα επιχειρήσεων/οργανισµών που ήδη εφαρµόζουν επιτυχώς αντίστοιχες στρατηγικές. Περισσότερες πληροφορίες: & Ν Ε Α Α Π Ο Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Α 15

14 Το Πρόβληµα των Ανισοτήτων στην Υγεία στην Ευρώπη Χριστίνα ηµητρακάκη, Ψυχολόγος Έρευνας, Επιστηµονική Συνεργάτης ΚΜΥΥ και ΙΚΠΙ 16 N Ε Α Α Π Ο Τ Η Ν Ε Υ Ρ Ω Π Η Η ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΑΛΚΟΟΛ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ: ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ, ΒΛΑΒΕΡΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ Το αλκοόλ αποτελεί παγκοσµίως έναν από τους τρεις τοµείς προτεραιτοτήτων στη δηµόσια υγεία. Στην Ευρώπη, το αλκοόλ αποτελεί τον 3 ο σηµαντικότερο παράγοντα κινδύνου νοσηρότητας και θνησιµότητας µετά το κάπνισµα και την υψηλή αρτηριακή πίεση. Οι άνθρωποι στην Ευρώπη καταναλώνουν περισσότερο αλκοόλ -12,5 λίτρα κατά µέσο ό- ρο καθαρής αλκοόλης, ισοδύναµο ανά έτος-σε σχέση µε οποιοδήποτε άλλο µέρος στον κόσµο. Η έκθεση αναφοράς που δηµοσιεύτηκε ως αναπόσπαστο κοµµάτι του προγράµµατος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας χρησι- µοποιεί τα στοιχεία που συλλέχθησαν το 2011, προκειµένου να επικαιροποιηθούν οι βασικοί δείκτες κατανάλωσης αλκοόλ, τα αποτελέσµατα για την υγεία και οι προβλεπόµενες δράσεις για την µείωση των ε- πιβλαβών συνεπειών της κατανάλωσης αλκοόλ στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Συντασσόµενη από τους Peter Anderson, Lars Moller και gauden Galea η έκθεση α- ναφοράς επικαιροποιεί τη βάση αποδείξεων για µερικούς σηµαντικούς τοµείς πολιτικής για το αλκοόλ και συµβάλει στους φορείς χάραξης πολιτικής και στα υπόλοιπα ενδιαφερόµενα µέρη, προκειµένου να µειωθούν οι επιβλαβείς για την υγεία και για την κοινωνία συνέπειες από την κατανάλωση αλκοόλ, παρέχοντας χρήσιµες πληροφορίες για τον προσανατολισµό των µελλοντικών δράσεων. Στην έκθεση αναφοράς προσδιορίζεται ένας σηµαντικός αριθµός αποδοτικών πολιτικών που αποδεικνύνουν πως η αυξηµένη φορολογία, η µειωµένη διαθεσιµότητα και ο περιορισµός κυκλοφορίας στην αγορά είναι αποτελεσµατικά µέσα για τη µείωση της επιβλαβούς κατανάλωσης του αλκοόλ. Για περισσότερες πληροφορίες: data/assets/pdf_file/0003/ /Alcohol-in-the-European-Union-2012.pdf ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΓΙΑ ΤΑΧΥΤΕΡΗ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΤΑ ΦΑΡΜΑΚΑ Τα φάρµακα θα έπρεπε να εισχωρούν στην αγορά µε ταχύτερο ρυθµό. Με την πρόθεση αυτή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, πρότεινε νέα οδηγία για τον εξορθολογισµό και τη µείωση της διάρκειας των εθνικών αποφάσεων σε ότι αφορά στην τιµολόγηση και στην χρηµατοδοτική απόδοση πληρωµών των φαρµάκων. Υπο τις παρούσες συνθήκες, µετά την καθιέρωση της ποιότητας, της ασφάλειας και της αποτελεσµατικότητας των φαρµακευτικών προϊόντων, κατά τη διαδικασία για την εξασφάλιση της άδειας κυκλοφορίας, κάθε κράτος-µέλος διεξάγει µια περαιτέρω α- ξιολόγηση προκειµένου να αποφασιστεί εάν ένα φαρµακευτικό σκεύασµα είναι επιλέξιµο για χρηµατική απόδοση πληρωµών, σύµφωνα µε τους διαδικαστικούς κανόνες που καθιερώθηκαν έπειτα από την Οδηγία για ιαφάνεια του Σύµφωνα µε τη νεά οδηγία, αυτές οι αποφάσεις θα πρέπει να λαµβάνονται µέσα σε διάστηµα 120 ηµερών για τα καινοτόµα φάρµακα και µέσα σε διάστηµα 30 ηµερών αντί για διάστηµα 180 ηµερών, που ισχύει έως σή- µερα, για τα γενόσηµα φάρµακα. Η Επιτροπή πρότεινε επίσης ισχυρά µέτρα επιβολής εάν οι αποφάσεις δεν λαµβάνονται µέσα σε αυτά τα χρονικά περιθώρια, καθώς τα κράτη-µέλη συχνά τα υπερβαίνουν. Αντιπροσωπεύει ένα µέτρο πολύ σηµαντικής απλοποίησης το οποίο θα καταργήσει και θα απλοποιήσει τη Οδηγία για ιαφάνεια του 1989, η οποία δεν αντανακλά πια την αυξηµένη πολυπλοκότητα των διαδιακασιών τιµολόγησης και χρηµατοδοτικής απόδοσης πληρωµών των φαρµάκων στα κράτη-µέλη. Η αναθεώρηση αποτελεί συνέχεια της αναφοράς της Επιτροπής σε ότι αφορά στον φαρµακευτικό το- µέα το 2009, η οποία αποκάλυψε µεγάλη και δυσκίνητη διαδικασία τιµολόγησης και χρηµατοδοτικής απόδοσης πληρωµών των φαρµάκων. Οι µελέτες έδειξαν πως η καθυστέρηση στις αποφάσεις που α- φορούν στις διαδικασίες τιµολόγησης και χρηµατοδοτικής απόδοσης πληρωµών των φαρµάκων µπορεί να λαµβάνονται σε χρονικό διάστηµα 700 ηµερών για τα καινοτόµα φάρµακα και 250 ηµερών για τα γενόσηµα φάρµακα. Για περισσότερες πληροφορίες: mpetitiveness/pricing-reimbursement/transparency/ index_en.htm Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΥΓΙΗ ΩΡΙΜΑΝΣΗ: ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΕΣΜΕΥΣΗ Η εφαρµογή του στρατηγικού σχεδίου υλοποίησης περιγράφει ένα κοινό όραµα και ένα σύνολο δράσεων επιχειρησιακης προτεραιότητας για την αντιµετώπιση της πρόκλησης της γήρανσης µέσω καινοτόµων δράσεων. Το πρώτο σύνολο συγκεκριµένων δράσεων θα προωθηθεί κατά τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Έτους 2012 για την Ενεργητική Ωρίµανση και Αλληλεγγύη µεταξύ των Γενεών. Θα περιλαµβάνει καινοτόµους τρόπους για τη διασφάλιση της φαρµακευτικής και θεραπευτικής συµµόρφωσης των ασθενών -µια συντονισµένη δράση σε τουλάχιστον 30 ευρωπαϊκές περιφέρειες-, καινοτόµες λύσεις για την πρόληψη των πεσι- µάτων και την υποστήριξη της πρώιµης διάγνωσης των ηλικιωµένων και συνεργασία για την πρόληψη της λειτουργικής έκπτωσης και της αδυναµίας, θέτοντας στο επίκεντρο την κακή θρέψη και την προαγωγή των επιτυχηµένων καινοτόµων ολοκληρωµένων µοτέλων περίθαλψης για τις χρόνιες ασθένειες, µεταξύ των ηλικιωµένων, όπως είναι η αποµακρυσµένη παρακολούθηση. Θα ληφθεί επίσης δράση για τη βελτίωση της παροχής διαλειτουργικών πληροφοριών και της τεχνολογίας της πληροφορίας, σε ότι αφορά στις λύσεις ανεξάρτητης διαβίωσης, µέσω των παγκόσµιων προτύπων, για την παροχή βοήθειας στους ηλικιωµένους, προκειµένου να µείνουν ανεξάρτητοι, ευκίνητοι και δραστήριοι για µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα. Για περισσότερες πληροφορίες: index _en.cfm?pg=home&section=active-healthy-ageing

15 EVALUATION OF THE HEALTH PROMOTION ACTIVITIES OF PAEDIATRIC NURSES: IS THE OTTAWA CHARTER FOR HEALTH PROMOTION A USEFUL FRAMEWORK? Contemporary Nurse Apr 7. [Epub ahead of print] 2012 Roden J. & Jarvis L. The aims of this study were to understand the nature of heath promotion in paediatric nursing practice by examining nurses' attitudes, investigating paediatric nurses' involvement in the five action area of the Ottawa Charter, and identifying barriers to the implementation of health promotion in practice. The researchers developed a healthpromotion survey based around the Ottawa Charter for Health Promotion (1986a), and a literature review of nurses' involvement in health promotion. Results showed that tertiary paediatric nurses undertook more varied health promotion activities such as creating supportive environments (CSE), reorienting health services (RHS) and building healthy public policy (BHPP) than did non-tertiary paediatric nurses who were involved in only one action area of the Charter, that of developing personal skills (DPS). This research revealed that within paediatric nursing practice the action areas of the Ottawa Charter of BHPP and CSE were important; and that there is support for the advocacy role of paediatric nurses. There is also evidence that paediatric nurses may have health promotion knowledge deficits associated with the Ottawa Charter, and that the environment of multidisciplinary allied health professionals in a tertiary paediatric centre may positively influence senior paediatric nurses and their capacity to be involved in variedhealth promotion activities associated with the Ottawa Charter. HEALTH PROMOTION: AN EFFECTIVE TOOL FOR GLOBAL HEALTH Indian Journal of Community Medicine Jan;37(1) P.p. 5-12, 2012 Kumar S. & Preetha G. Health promotion is very relevant today. There is a global acceptance that health and social wellbeing are determined by many factors outside the health system which include socioeconomic conditions, demographic patterns, learning environments, family patterns, sociopolitical and economic changes e.t.c. In such a situation, health issues can be effectively addressed by adopting a holistic approach by empowering individuals and communities to take action for their health, fostering leadership for public health, promoting intersectoral action to build healthy public policies in all sectors and creating sustainable health systems. Although, not a new concept, health promotion received an impetus following Alma Ata declaration. Efforts at promoting health encompassing actions at individual and community levels, health system strengthening and multi sectoral partnership can be directed at specific health conditions. It should also include settings-based approach to promote health in specific settings such as schools, hospitals, workplaces, residential areas etc. COMPLIANCE WITH A HEALTHY LIFESTYLE IN A REPRESENTATIVE SAMPLE OF THE GREEK POPULATION: PRELIMINARY RESULTS OF THE HELLAS HEALTH I STUDY Public Health Jul;125(7) P.p , 2011 Filippidis F.T., Tzavara Ch., Dimitrakaki C., Tountas Y. Objectives: To investigate lifestyle health behaviours, such as smoking, physical activity, weight status and dietary habits, in a representative sample of the adult Greek population. Study Design: Cross-sectional, household interviews (Hellas Health I survey, 2006). Methods: A stratified representative sample (n = 1005, 483 males, 522 females) of the Greek adult population (mean age years, median age 46 years, range years) was interviewed. Self-reported demographic and lifestyle behaviour data were obtained. The Food Frequency Questionnaire (FFQ) was used to record dietary habits, and a Mediterranean score was derived from the FFQ to assess adherence to the Mediterranean diet. A higher Mediterranean score indicates greater adherence to the Mediterranean diet. Physical activity was evaluated using the International Physical Activity Questionnaire. Results: Smoking is highly prevalent in the Greek population (43.1%), particularly among people aged (52.9%) and years (51.9%). Smoking prevalence was 52.4% in men and 34.5% in women (P<0.001). In total, 54.1% of men and 45.3% of women were classified as physically active (P = 0.007). The proportion of physically active subjects decreased with age (P for trend<0.001). The prevalence of obesity was higher in women (18.3%) than men (14.3%, P<0.001), and increased with age (P for trend<0.001). Men were found to have higher Mediterranean scores than women (27.09 vs 26.14, P<0.05). Dietary habits also differed between younger and older participants, and the Mediterranean score increased with age. Conclusions: Nationwide interventions focused on health promotion and primary prevention are urgently needed. Το Πρόβληµα των Ανισοτήτων στην Υγεία στην Ευρώπη Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α Χριστίνα ηµητρακάκη, Ψυχολόγος Έρευνας, Επιστηµονική Συνεργάτης ΚΜΥΥ και ΙΚΠΙ 17 15

16 Ν Ε Ε Σ Ε Κ Ο Σ Ε Ι Σ ΙΟΝΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ. ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. ΤΕΤΡΑ ΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΗΜΟΓΡΑΦΙΑΣ Επιµέλεια: Ιωάννα Αθανασοπούλου Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα Ιστορικής ηµογραφίας Τυποεκδοτική Αφοι Ρούβα Ο.Ε. Μάρτιος 2012 ISBN: Η παρούσα έκδοση του 7ου τόµου των «Τετραδίων Ιστορικής ηµογραφίας» εντάσσεται αµιγώς στα ενδιαφέροντα της ηµογραφικής Νοσολογίας, και κατ επέκταση, της Ιστορίας της Ιατρικής. Το θέµα που πραγµατεύεται αφορά την αποτύπωση της περίθαλψης στην Ελλάδα κατά την περίοδο του Μεσοπολέ- µου, έτσι όπως περιγράφεται στα Πεπραγµένα ενός από τα µεγαλύτερα Νοσηλευτικά Ιδρύµατα της Πρωτεύουσας, του «Ευαγγελισµού». Η µελέτη επικεντρώνεται στη δηµογραφική αποτί- µηση των ασθενών του Νοσοκοµείου και των περιστατικών που νοσηλεύθηκαν σε αυτό καθώς και στην εξέλιξη και την πορεία της ασθένειας των νοσηλευθέντων στις διαφορετικές κλινικές του Ιδρύµατος κατά τα έτη Επιχειρεί επίσης την καταγραφή της νοσολογικής εικόνας των ασθενών καθώς και των θεραπευτικών αποτελεσµάτων, µε στόχο την αποτίµηση της λειτουργίας ενός εκ των κυριοτέρων νοσηλευτικών Ιδρυµάτων της χώρας και της συµβολής του στην αντιµετώπιση των ασθενειών. Η µελέτη συµπίπτει χρονικά µε µια περίοδο που χαρακτηρίζεται από δυο σηµαντικές πρωτοβουλίες του Ελληνικού Κράτους και της ιατρικής κοινότητας της εποχής. Το Κράτος ανέλαβε την εκ βάθρων αναδιοργάνωση των υγειονοµικών υπηρεσιών, µε τη θέσπιση πλήθους διαταγµάτων και νόµων, από τα πιο απλά, όπως η κατάρτιση µητρώου ιατρών ανά την Ελλάδα και η ίδρυση των κατά τόπους Ιατρικών Συλλόγων, έως τα πιο σύνθετα, όπως η δοµή του Υπουργείου Υγιεινής και οι αρχές λειτουργίας των νοσηλευτικών ιδρυµάτων. Κατά την ίδια περίοδο, οι ιατροί και οι επιστηµονικοί σύλλογοι επιδόθηκαν σε εκστρατεία ενάντια στη µεγαλύτερη µάστιγα της εποχής, τα λοιµώδη νοσήµατα. Οι προσπάθειες καταπολέµησης της ελονοσίας, της φυµατίωσης, του τύφου και της δυσεντερίας αποτελούν επί της ουσίας έναν εθνικό αγώνα των Ελλήνων, προκειµένου να µεταµορφώσουν τη χώρα. Η ενασχόληση των διδασκόντων και της ερευνητικής µεταπτυχιακής οµάδας της Ιστορικής ηµογρα - φίας στην κατεύθυνση της εν λόγω µελέτης προέκυψε απο το γεγονός ότι, στη χώρα µας όσο και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι πρωτογενείς πληροφορίες για παρόµοιες εργασίες είναι πενιχρές, κυρίως για το πρώτο ήµισυ του 20 ου αιώνα αλλά ακό- µη και αργότερα. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΤΟΥ 20 ΟΥ ΑΙΩΝΑ. 12 ο ΤΕΥΧΟΣ. ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΙ Κωνσταντίνος Ι. Τούντας ( ) Σπύρος Γ. Μαρκέτος & Κωνσταντίνος Β. Τσιάµης Ιατρικές Εκδόσεις Ζήτα Αθήνα, 2012 ISBN: Με το παρόν 12 ο τεύχος της Ιστορίας της Ιατρικής του 20 ου αιώνα ολοκληρώνεται ο 4 ος τόµος του πολύτο- µου συγγράµµατος, το οποίο είναι αφιερωµένο σε τρεις κορυφαίες µορφές της Νεολληνικής Ιατρικής: στο Σπύρο οξιάδη (10), στο Νικόλαο Σπ. Αλιβιζάτο (11) και στον Κωνσταντινο Ι. Τούντα (12). Το όνοµα του καθηγητή της Χειρουργικής Κωνσταντίνου Τούντα κατέχει εξέχουσα θέση στο Πάνθεο της Ιστορίας της Νεοελληνικής Ιατρικής του δευτέρου µισού του 20 ου αιώνα. Και τούτο γιατί ο χειρουργός, µε την πενηντάχρονη σταδιοδροµία και το πεντάπλευρο δηµιουργικό έργο, ήταν ένας από τους πιο χαρισµατικούς, συνεπείς και καταξιωµένος πανεπιστηµιακούς δασκάλους της εποχής του. Ο Κωνσταντίνος Τούντας, που αγαπούσε τη ζωή και λάτρευε τη φύση αφοσιώθηκε-κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες (ελληνο - ιταλικός πόλεµος, γερµανική κατοχή, εµφύλιος σπαραγµός)- σε µια επιθετική µάχη της Κλινικής Χειρουργικής εναντίον της αρρώστιας και του πόνου. Και επί µισόν και πλέον αιώνα υπηρέτησε µε πάθος της Ιατρική ως Τέχνη και Επιστήµη. Ο τολµηρός χειρουργός χάραξε νέους πρωτοποριακούς δρόµους στην Ελληνική Χειρουργική, µε αδά- µαστη θέληση, αµετακίνητη πίστη και µνηµειώδη α- γωνιστική διάθεση. Χωρίς λοξοδροµήσεις και συµβιβασµούς! Και δεν δίστασε να εφαρµόσει, εκτός από τις Ιπποκρατικές αρχές, µια γενική αρχή, σύµφωνα µε την οποία «κάτι που πραγµατοποιείται είναι καλύτερο από τέλειο»! Με κορυφαίο σχετικό παράδειγµα την πρώτη ελληνική µεταµόσχευση νεφρού σε άνθρωπο που πραγµατοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη από τον ίδιο και τους συνεργάτες του. Επρόκειτο για έναν ετοιµοθάνατο νεφροπαθή που έζησε 10 και πλέον χρόνια µετά την επέµβαση, δικαιώνοντας την προαναφερθείσα γενική αρχή του τολµηρού εγχειρήµατος! Και τούτο γιατί η πρώτη νεφρική µεταµόσχευση στην Ελλάδα έγινε χωρίς να έχει προηγηθεί έλεγχος της συµβατότητας αντιγόνων HLA ή κυτταροτοξικότητας, παρά µόνο µε απλή γενική εξέταση αίµατος του συστήµατος ABO-Rhesus! Μετά την ολοκλήρωση της ανοδικής επιστηµονικής σταδιοδροµίας του ως τακτικός καθηγητής της Χειρουργικής στα Πανεπιστήµια της Θεσσαλονίκης και της Αθήνας, ο οµότιµος καθηγητής Κωνσταντίνος Τούντας, συνέχισε µε αµείωτο ρυθµό το δηµιουργικό του έργο. Αφ ενός µε την ενεργό συµµετοχή του ως προσκεκληµένος οµιλητής σε επιστη- µονικά συνέδρια και αφ ετέρου από το βήµα της Α- καδηµίας Αθηνών, από το οποίο κατά την επίσηµη υποδοχή του ως τακτικό της µέλος, µια από τις ευγενέστερες φυσιογνωµίες της, ο ακαδηµαϊκός-καθηγητής της Μικροβιολογίας Πέτρος Βασιλειάδης, τόνισε επιγραµµατικά, µε σηµασία και µε νόηµα: «Αναµφισβήτητα η είσοδός του στο Ανώτατο Πνευµατικό Ίδρυµα αποτελεί τιµή και δικαίωση». 18

17 P THE 2012 UICC WORLD CANCER CONGRESS. Connecting for Global Impact August , Montreal, Canada Οργ.: WCC2012 UICC Cancer Congress Πληρ.: UICC Congress Team: Jessica Mathieu and Mathieu Pouret Τηλ.: Website: P NUGO WEEK 2012: NUTRITION, LIFESTYLE AND GENES IN THE CHANGING ENVIRONMENT (9 TH EDITION) August , Kalastajatorppa Helsinki, Finland Οργ.: Nugo Nutrigenomics Organisation Πληρ.: NuGO Association Secretariat, Bomenweg 2, 6703 HD Wageningen, The Netherlands Τηλ.: ingeborg.vanleeuwen-bol@wur.nl Website: P CONFERENCE PSYCHOLOGY FOR HEALTH - CONTRIBUTIONS TO POLICY MAKING September 20 & , Bedford Hotel Brussels Οργ.: EFPA European Federation of Psychologists Associations Πληρ.: EFPA Head Office Τηλ.: , Fax: PsyHealth2012@efpa.eu Website: P 9 TH IUHPE EUROPEAN HEALTH PROMOTION CONFERENCE: Health and Quality of Life - Health, Economy, Solidarity September , Tallin, Estonia Οργ.: International Union for Health Promotion and Education, the Estonian Health Foundation, the Estonian Medical Association and the Estonian Union for Health Promotion Πληρ.: Conference Secretariat Conference Expert Τηλ.: , Fax: iuhpe2012@conference-expert.com/conference@frens.ee Website: P CITY HEALTH 2012: CREATING HEALTHY OPPORTUNITIES IN THE 21 ST CENTURY October , Guildhall, London, United Kingdom Οργ.: London Drug and Alcohol Policy Forum Πληρ.: London Drug and Alcohol Policy Forum Τηλ.:+44 (0) , Fax:+44 (0) ldapf@cityoflondon.gov.uk Website: P PUBLIC HEALTH RESEARCH IN PRACTICE: HOW TO DEVELOP EFFECTIVE INTERVENTIONS IN PUBLIC HEALTH PRACTICE? October , Wageningen, The Netherlands Οργ.: Graduate School VLAG in co-operation with the Division of Human Nutrition (WU) and the Academic Collaborative Centre AGORA Πληρ.: Contact Person: Ingeborg van Leeuwen-Bol) Ingeborg.vanLeeuwen-Bol@wur.nl Website: P ISPOR 15 TH ANNUAL EUROPEAN CONGRESS November , ICC Berlin, Berlin, Germany Οργ.: International Society for Pharmacoeconomics and Outcomes Research (ISPOR) Πληρ.: ISPOR Τηλ.: , Fax: info@ispor.org Website: eventid=39 P 5 TH ANNUAL EUROPEAN PUBLIC HEALTH CONFERENCE All Inclusive Public Health November , Hilton Conference Centre, Portomaso, St. Julian s, Malta Οργ.: European Public Health Association (EUPHA) Πληρ.: EUPHA office Τηλ.: , Fax: office@eupha.org Website: P7 TH WORLD CONGRESS ON PREVENTION OF DIABETES AND ITS COMPLICATIONS November , Madrid, Spain Οργ.: Spanish Ministry of Health, Social Affairs and Equality, Regional Ministry of Health, Community of Madrid, The Spanish National Royal Academy of Medicine, The International Diabetes Federation Πληρ.: Rafael AMBIT Carlson Wagonlit Travel Τηλ.: Fax: rambit@carlsonwagonlit.es Website: P 8 TH GLOBAL CONFERENCE ON HEALTH PROMOTION 2013 June , Helsinki, Finland Οργ.: World Health Organization (WHO) and the Ministry of Social Affairs and Health of Finland. healthpromotion@who.int Website: Π Ρ Ο Σ Ε Χ Η Σ Υ Ν Ε Ρ Ι Α 19