ΑΜΕΣΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑ

Transcript

1 Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Σχολής Νομικών Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών Τμήμα Νομικής Τομέας Δημοσίου Δικαίου (Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα) ΑΜΕΣΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑ Ονοματεπώνυμο:Καπνίτη Θεοδώρα Α.Μ: Έτος:

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑ...σελ.3 Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΓΕΝΙΚΑ...σελ.4 1.Ορισμός και μορφές...σελ.4 2.Ιστορική αναδρομή στα μέσα επικοινωνίας..σελ.5 3.Η σημασία της επικοινωνίας..σελ.7 Η ΑΜΕΣΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ.σελ.8 1.Ορισμος...σελ.8 2.Μορφές άμεσης επικοινωνίας.σελ.8 ΟΙ ΙΣΧΥΟΥΣΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΣΕ ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΓΙΑ ΤΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ...σελ.10 ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ ΣΕ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ.. σελ.11 ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ..σελ.12 -Το άρθρο 19 Συντάγματος (περιεχόμενο, φορείς δικαιώματος, αποδέκτες δικαιώματος, λόγοι άρσης απορρήτου) σελ.12 Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΑΞΙΑ (ορισμός, φορείς, αποδέκτες, περιορισμοί, συνταγματική κατοχύρωση).σελ.14 Η ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ... σελ.15 ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ... σελ.16 ΠΕΡΙΛΗΨΗ... σελ.20 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... σελ.21 2

3 ΘΕΜΑ Άμεση Επικοινωνία και Σύνταγμα Στην παρούσα μελέτη εξετάζεται το δικαίωμα της επικοινωνίας, ενώ γίνεται αναφορά και σε άλλα δικαιώματα που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με αυτό, όπως είναι το δικαίωμα της ανθρώπινης αξίας και του προσωπικού απορρήτου.η εργασία επικεντρώνεται κυρίως στην άμεση μορφή επικοινωνίας, η οποία κατοχυρώνεται στο άρθρο 19 του Συντάγματος.Εν συνεχεία, παρατίθενται οι ισχύουσες διατάξεις που σχετίζονται με την επικοινωνία προκειμένου να προσεγγιστεί όσο δυνατόν καλύτερα μια πτυχή του γενικού αυτού θέματος. 3

4 Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΓΕΝΙΚΑ 1. ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΜΟΡΦΕΣ Επικοινωνία είναι η δυνατότητα του ανθρώπου να ανταλλάσσει αποτελεσματικά και συστηματικά πληροφορίες. Η ανταλλαγή αυτή απαιτεί τέχνη κατά τη χρήση του λόγου και ολοκληρώνεται με την επίτευξη μιας αμοιβαίας κατανόησης ανάμεσα σε δύο πλευρές: άτομα ή ομάδες ή κοινότητες ή κράτη κ.λπ. Γενικώς η επικοινωνία είναι μια σύνθετη διαδικασία, η οποία δεν ορίζεται δια μιας. Κατά τη διαδικασία αυτή λαμβάνουν χώρα πολλοί παράγοντες: Κοινή βάση συζήτησης ή ένα κοινό πεδίο γνώσης. Ικανότητα χειρισμού του λόγου. Αλληλοκατανόηση και αντικειμενική αξιολόγηση του συνομιλητή και των συνθηκών συζήτησης. Παρακολούθηση της επιχειρηματολογίας του άλλου και ανάλογη διείσδυση στις προθέσεις και στις θέσεις του. Υπάρχει πάντοτε σαφής στόχος με συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Λαμβάνεται επίσης υπόψη ένα ορισμένο φυσικό, κοινωνικό, πολιτισμικό περιβάλλον και οι εκάστοτε ανάγκες. Η επικοινωνία είναι μια κατ εξοχήν κοινωνική πράξη, η οποία συνδέεται με υποκειμενικά νοήματα, συναισθήματα, σκέψεις των εμπλεκομένων πλευρών, αλλά εκφράζει και αντικειμενική σχέση ανθρώπων, ανεξάρτητα από τις πεποιθήσεις τους ή τις ιδεολογίες τους. Υπάρχουν τρεις κύριες μορφές επικοινωνίας: Η λεκτική Η νοηματική Η γραπτή Η επικοινωνία μπορεί να είναι: α)αυθόρμητη και φυσική. β)προσχεδιασμένη, προσεκτικά και συνειδητά κωδικοποιημένη. 4

5 Η αυθόρμητη και φυσική επικοινωνία είναι κυρίως μέσο δύο ανθρώπων, δηλαδή ανάμεσα σε δύο ζωντανούς οργανισμούς. Η ανθρώπινη επικοινωνία δημιουργήθηκε πριν από εκατομμύρια χρόνια εφόσον οι άνθρωποι ένιωθαν από νωρίς αυτήν την ανάγκη. Σήμερα η επικοινωνία παίζει μεγάλο ρόλο στη ζωή μας αφού ολόκληρη η καθημερινότητα μας εξαρτάται από αυτήν. Η επικοινωνία μεταξύ μας μπορεί να γίνει με νοήματα, με λέξεις και με γράμματα δηλαδή μπορεί να είναι νοηματική, προφορική η γραπτή αντίστοιχα. Η επικοινωνία όμως μπορεί να είναι και προσχεδιασμένη μέσω διάφορων συσκευών. Η τηλεόραση, το τηλέφωνο και οποιαδήποτε άλλη συσκευή μας βοηθάει να επικοινωνούμε μεταξύ μας ακόμα και σε απόσταση, είναι ένα κομμάτι μιας προσχεδιασμένης επικοινωνίας η οποία γίνεται με τη βοήθεια της τηλεπικοινωνίας. Η επικοινωνία αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι ολόκληρου του πλανήτη μας. Χάρη σε αυτήν η καθημερινότητα μας έγινε πιο εύκολη και η επικοινωνία με μακρινούς συγγενείς πιο άμεση. Αυτό έχει και ως αποτέλεσμα όλες αυτές οι επικοινωνιακές συσκευές να έχουν ακόμα και συναισθηματική αξία για μας. 2.ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Το πρώτο επίτευγμα το οποίο έφερε πραγματική επανάσταση στο χώρο της επικοινωνίας, ήταν ο τηλέγραφος (1837).Επινοητές στην Αγγλία οι Cooke - Wheatstone ενώ στην Αμερική ο Morse.Ο κώδικας Morse έγινε ευρέως γνωστός και ως το 1866,η Western Union Telegraph είχε εγκαταστήσει χιλιόμετρα τηλεγραφικές γραμμές. Το 1876 ο Graham Bell παρουσίασε για πρώτη φορά μία συσκευή η οποία επιτρέπει την επικοινωνία με χρήση της φωνής, σε μία έκθεση σε ένα αδιάφορο κοινό! Το τηλέφωνο έμελλε να γίνει μία από τις μεγαλύτερες εφευρέσεις όλων των εποχών.. Ο Μαρκόνι άρχισε να πειραματίζεται με τον ηλεκτρομαγνητισμό το 1894.Ήταν ο πρώτος που πέτυχε την πρώτη μετάδοση μηνύματος χωρίς τη χρήση συρμάτων. Ο 5

6 πρώτος ασύρματος τοποθετήθηκε σε γερμανικό κρουαζιερόπλοιο. Η χρήση δορυφόρων επέτρεψε την εύκολη διασύνδεση απομακρυσμένων περιοχών της υδρογείου. Ο πρώτος τηλεπικοινωνιακός δορυφόρος εκτοξεύθηκε το 1960 από τη NASA.Ήταν ο ECHO 1. Σημαντικός σταθμός στην εξέλιξη της τεχνολογίας των επικοινωνιών υπήρξε τα τελευταία χρόνια η ψηφιακή τεχνολογία. Η μέχρι τώρα αναλογική μετάδοση του ήχου της εικόνας, σπάει σε μικρά κομμάτια και συμπιέζεται, γίνεται δηλαδή αντικείμενο επεξεργασίας και πλέον μαζί με την ανάπτυξη στην τεχνολογία των συνδέσεων (καλωδιακές, δορυφορικές, κλπ) μπορεί να μεταφέρεται με ιλιγγιώδη ταχύτητα σε κάθε γωνιά της γης, μέσω δικτύου. Το INTERNET είναι το μεγαλύτερο δίκτυο υπολογιστών στον κόσμο. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι το δίκτυο των δικτύων, κοινώς διαδίκτυο, μέσω του οποίου οι χρήστες μπορούν να συλλέξουν πόρους, να ικανοποιήσουν επαγγελματικές τους υποχρεώσεις, να επικοινωνήσουν με άλλους κλπ. Στο INTERNET είναι συνδεδεμένα όλα τα Πανεπιστήμια του κόσμου, τα Κέντρα Ερευνών και Επεξεργασίας Δεδομένων, πολυάριθμες επιχειρήσεις κλπ. Επανάσταση στον τομέα των τηλεπικοινωνιών αποτέλεσε βεβαίως και κινητή τηλεφωνία, η οποία δημιούργησε έντονη αναταραχή στην μέχρι χθες ενσύρματη επικοινωνία και επέτρεψε την επικοινωνία μεταξύ των πολιτών οπουδήποτε και αν βρίσκονται. Με την εισαγωγή, μάλιστα, πληροφοριών σε μορφή ήχου και εικόνας και την εύκολη μεταφορά τους από κινητό σε κινητό χάρις στην ανάπτυξη της ψηφιακής τεχνολογίας οι δυνατότητες της κινητής τηλεφωνίας επεκτείνονται κατά πολύ σε σχέση με τη σταθερή. Οι νέες τεχνολογίες στην κινητή τεχνολογία επιτρέπουν τη χρήση των κινητών σαν modem για φορητούς υπολογιστές, αλλά βέβαια και τη σύνδεση των ίδιων των κινητών με το INTERNET. Σημαντική εξέλιξη στην σταθερή τηλεφωνία θεωρείται η δυνατότητα σύνδεσης μέσω ενός απλού adapter, του σταθερού 6

7 με το modem και συνεπώς με την επικοινωνία μέσω INTERNET (VoIP) Η διαδικασία αυτή δεν αλλάζει βέβαια τον τρόπο που χρησιμοποιούνται τα σταθερά τηλέφωνα αλλά οπωσδήποτε μειώνεται το κόστος. Όσον αφορά την τηλεόραση, θέμα χρόνου θεωρείται η μετατροπή του αναλογικού σήματος σε ψηφιακό (switchover), με αποτέλεσμα την εισαγωγή της HDTV, της ψηφιακής τηλεόρασης, που προσφέρει υψηλότερη ευκρίνεια στην εικόνα και καλύτερο ήχο. Μάλιστα με το IPTV πρόκειται το ψηφιακό σήμα να εκπέμπεται μέσω δικτύου, με αποτέλεσμα πολυποίκιλες δυνατότητες επεξεργασίας των προγραμμάτων των καναλιών από τον χρήστη, αλλά και αυξημένες δυνατότητες επιλογών κάτι που γίνεται ήδη με το ραδιόφωνο. Από τα προηγούμενα βγάζουμε το συμπέρασμα πως αναμφίβολα οι τεχνολογία στις επικοινωνίες εξελίσσεται με καταιγιστικούς ρυθμούς. 3.Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Αξιοσημείωτη είναι η σημασία της επικοινωνίας. Λίγο ως πολύ τα πάντα εξαρτώνται από τις διαπροσωπικές μας σχέσεις και άρα από τον τρόπο επικοινωνίας μας. Η ικανότητα του να επικοινωνεί κανείς ικανοποιητικά είναι απαραίτητη για την έκφραση των σκέψεων, ιδεών και των συναισθημάτων. Ως έμβια όντα, πρέπει να εκφραζόμαστε αλλά και να κατανοούμε τις εκφράσεις των άλλων.άλλωστε οι ανθρώπινες κοινωνίες αναπτύσσονται μέσω της επικοινωνίας.πολιτισμοί έχουν ακμάσει και παρακμάσει ανάλογα με το πόσο καλές σχέσεις είχαν διατηρήσει με τον υπόλοιπο κόσμο.μάλιστα, δύσκολες καταστάσεις στην ζωή μπορούν να αντιμετωπιστούν με την συζήτηση, όπως επίσης και προσωπικές, επαγγελματικές και κοινωνικές καταστροφές μπορούν να αποφευχθούν με την διατήρηση σαφούς και κατάλληλης επικοινωνίας. 7

8 Είναι αδύνατον να υπάρξει επικοινωνία χωρίς κοινωνική συναναστροφή, όπως επίσης και κοινωνική συναναστροφή χωρίς επικοινωνία. Αυτό που κάνει την επικοινωνία σημαντική είναι το γεγονός ότι δημιουργεί ένα σταθερό και αποτελεσματικό υπόβαθρο για τις ανθρώπινες σχέσεις. Ουσιαστικά είναι το μόνο μας εφόδιο για να δημιουργήσουμε έναν κοινό κώδικα συνεννόησης Η ΑΜΕΣΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ 1.ΟΡΙΣΜΟΣ Άμεση επικοινωνία έχουμε όταν υπάρχει φυσική παρουσία των επικοινωνούντων προσώπων και η μεταξύ τους επαφή είναι ζωντανή χωρίς την παρεμβολή οποιουδήποτε μηχανικού ή άλλου μέσου. 2.ΜΟΡΦΕΣ ΑΜΕΣΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ α.στον οικογενειακό χώρο Οι συγγενείς έχουν δικαίωμα επικοινωνίας.έτσι, για παράδειγμα, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 1520 παρ. 1 ΑΚ, ο γονέας μετά του οποίου δεν διαμένει, για οποιονδήποτε λόγο, το ανήλικο τέκνο του, διατηρεί το δικαίωμα της προσωπικής μετ' αυτού επικοινωνίας, ενώ τα σχετικά μ' αυτήν κανονίζονται ειδικότερα από το δικαστήριο. Το άκρως αυτό προσωπικό δικαίωμα του γονέα απορρέει από το φυσικό δεσμό του αίματος και του αισθήματος στοργής προς το τέκνο του, συντελεί δε στην ανάπτυξη του ψυχικού κόσμου του τελευταίου και στην εν γένει προσωπικότητα του και, για το λόγο αυτόν, αποβλέπει κυρίως στο καλώς εννοούμενο συμφέρον, με συνέπεια, η δυνατότητα προσωπικής επικοινωνίας να μην μπορεί να αφαιρεθεί από το γονέα που δεν έχει μαζί του το τέκνο, ούτε να περιορισθεί, παρά μόνο στο μέτρο που, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, τούτο επιβάλλεται από σπουδαίο λόγο. 8

9 Εν συνεχεία, η παρ. 2 ορίζει «οι γονείς δεν έχουν το δικαίωμα να εμποδίζουν την επικοινωνία του τέκνου με τους απώτερους ανιόντες του, εκτός αν υπάρχει σοβαρός λόγος». Από τη συγκεκριμένη διάταξη σαφώς προκύπτει ότι ο νόμος δεν αναγνωρίζει αυτοτελές δικαίωμα επικοινωνίας των απώτερων ανιόντων με το τέκνο, αλλά επιβάλλει στους γονείς, οι οποίοι έχουν, στα πλαίσια της επιμέλειας, το δικαίωμα προσδιορισμού και ελέγχου των συναναστροφών του τέκνου, συγκεκριμένη υποχρέωση συμπεριφοράς: αρνητικά, ότι αυτοί δεν μπορούν, χωρίς σοβαρό λόγο, να εμποδίζουν την επικοινωνία του τέκνου με τους απώτερους ανιόντες του, και προς θετική κατεύθυνση, δεδομένου ότι κριτήριο του προσδιορισμού των συναναστροφών και της εν γένει επικοινωνίας του παιδιού με τρίτους αποτελεί το αντικειμενικά κρινόμενο συμφέρον του, οι γονείς θα πρέπει να ευνοούν την επικοινωνία αυτή, εφόσον έχει θετική επίδραση στη γενικότερη ανάπτυξη και διαμόρφωση του παιδιού. Και κατά κανόνα η επικοινωνία του τέκνου με τον παππού του ή τη γιαγιά του έχει επωφελή για την ανάπτυξη του αποτελέσματα. Συνεπώς, η επικοινωνία του ανηλίκου με τους απώτερους ανιόντες του δεν αποτελεί περιεχόμενο αντίστοιχου δικαιώματος των τελευταίων, αλλά συνδέεται άμεσα με την άσκηση της γονικής μέριμνας και, ειδικότερα, την επιμέλεια του προσώπου του τέκνου. Στα πλαίσια αυτά, η καλή και σύμφωνη με το συμφέρον του παιδιού άσκηση της επιμέλειας θα ελέγχεται από το δικαστήριο με βάση τις διατάξεις των ΑΚ 1520 παρ. 2, 3 και 1532, που θα αποτελούν τα κυριότερα μέσα αμύνης των απώτερων ανιόντων ενάντια στους γονείς που εμποδίζουν αδικαιολόγητα την επικοινωνία. β.επικοινωνία κρατουμένων Το άρθρο 19 του συντάγματος εφαρμόζεται στην περίπτωση των κρατουμένων, οι οποίοι έχουν δικαίωμα επικοινωνίας.πιο συγκεκριμένα, το περιεχόμενο των επιστολών και της τηλεφωνικής και κάθε άλλης μορφής τηλεπικοινωνιακής ανταπόκρισης ή επικοινωνίας κατά το άρθρο 19 του Συντάγματος δεν ελέγχεται. Σε περίπτωση που το επιβάλλουν λόγοι εθνικής ασφάλειας ή προς διακρίβωση ιδιαίτερα σοβαρών 9

10 εγκλημάτων, το περιεχόμενο αυτό μπορεί να ελεγχθεί υπό τις εγγυήσεις που ορίζει ο νόμος.επίσης, στο άρθρο 51 παρ. 1 του Σωφρονιστικού Κώδικα με τίτλο «Σκοπός και μέσα πραγμάτωσης της επικοινωνίας» αναφέρεται ότι «Η τακτική και απρόσκοπτη επικοινωνία του κρατουμένου με το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον αποσκοπεί στην ομαλή διαβίωσή του στο κατάστημα και την ταχύτερη προσαρμογή του στην κοινωνική ζωή μετά την απόλυσή του.» Η επικοινωνία των κρατουμένων πραγματοποιείται με ποικίλους τρόπους.ειδικότερα, οι κατάδικοι δικαιούνται να δέχονται τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα επισκέψεις συζύγων και συγγενών μέχρι τετάρτου.επίσης, έχουν δικαίωμα τηλεφωνικής επικοινωνίας και αλληλογραφίας, ενώ παράλληλα, χορηγούνται τακτικές και εκπαιδευτικές άδειες των κρατουμένων από το Πειθαρχικό Συμβούλιο. ΟΙ ΙΣΧΥΟΥΣΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΣΕ ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΓΙΑ ΤΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Το απόρρητο της επικοινωνίας κατοχυρώνεται στο άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, στο άρθρο 17 του Διεθνούς Συμφώνου περί Ατομικών και Πολιτικών Δικαιωμάτων της (ήδη ν.2462/1997), στο άρθρο 12 της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Ο.Η.Ε.), στο άρθρο 17 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το σχετικό δικαίωμα έχει δύο επιμέρους συνιστώσες: πρώτον, την ελευθερία της ανταπόκρισης ή επικοινωνίας τόσο με επιστολές όσο και με οποιονδήποτε άλλο τρόπο. Δεύτερον, το απόρρητο όλων των μορφών επικοινωνίας, εφόσον όσοι επικοινωνούν θέλουν να διατηρήσουν τη μυστικότητα. Εάν κάποιος που επικοινωνεί δεν θέλει τη μυστικότητα, τότε δεν πρόκειται για προστασία ανταπόκρισης, αλλά ελευθερία της έκφρασης. 10

11 ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ ΣΕ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Τα άρθρα του Ποινικού Κώδικα τιμωρούν την παραβίαση του απορρήτου από ταχυδρομικούς υπαλλήλους, καθώς και από υπαλλήλους τηλεπικοινωνιακών οργανισμών. Επίσης τα άρθρα 370 και 370Α του Ποινικού Κώδικα τιμωρούν την παραβίαση του απορρήτου των επιστολών και των τηλεφωνημάτων αντιστοίχως. Με το νόμο 2225/1994 ιδρύθηκε η "Εθνική Επιτροπή Προστασίας του Απορρήτου των Επικοινωνιών" αποτελούμενη από βουλευτές, εξοπλισμένη με αρμοδιότητες ελέγχου και εποπτείας. Η ανωτέρω επιτροπή αντικαταστάθηκε από την "Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών" με το ν.3115/2003.επίσης, το απόρρητο των επικοινωνιών αφορούν οι εξής νόμοι: Ν (ΦΕΚ 22/Α/ ) «Διατήρηση δεδομένων που παράγονται ή υποβάλλονται σε επεξεργασία σε συνάρτηση με την παροχή διαθέσιμων στο κοινό υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών ή δημόσιων δικτύων επικοινωνιών, χρήση συστημάτων επιτήρησης με τη λήψη ή καταγραφή ήχου ή εικόνας σε δημόσιους χώρους και άλλες διατάξεις»... ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ Ν (ΦΕΚ 22/Α/ ) Ν.3674 (ΦΕΚ 136/ "Ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου διασφάλισης του απορρήτου της τηλεφωνικής επικοινωνίας και άλλες διατάξεις". Ν.3472 (ΦΕΚ 135/A/ ) "Ρύθμιση θεμάτων αρμοδιότητας Υπουργείου Δικαιοσύνης και άλλες διατάξεις (Τροποποιήσεις Ν.3115)" Ν.3471 (ΦΕΚ 133/A/ ) "Προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και της ιδιωτικής ζωής στον τομέα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών και τροποποίηση του ν.2472/1997" Ν.3431 (ΦΕΚ 13/Α/ ) "Περί Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών και άλλες διατάξεις" 11

12 Ν.3115 (ΦΕΚ 47/A/ ) "Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών" ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Το άρθρο 19 Συντάγματος Περιεχόμενο Σύμφωνα με το άρθρο 19 του συντάγματος το απόρρητο της ελεύθερης ανταπόκρισης ή επικοινωνίας είναι απόλυτα απαραβίαστο. Στις ρυθμίσεις του άρθρου 19 του Συντάγματος αντιτίθεται κάθε μορφή παρακολούθησης, ελέγχου και αποτύπωσης της ανταπόκρισης ή επικοινωνίας, κάθε μορφή παρεμπόδισης της επικοινωνίας, καθώς και κάθε μορφή χρησιμοποίησης αποδεικτικών μέσων, τα οποία αποκτήθηκαν κατά παράβαση της συνταγματικής προστασίας του απορρήτου. Το απόρρητο της επικοινωνίας προστατεύεται για κάθε μέσο επικοινωνίας υπαρκτό ή μελλοντικό, εφόσον το μέσο αυτό είναι από τη φύση του κατάλληλο για τη διεξαγωγή επικοινωνίας σε συνθήκες οικειότητας, δηλαδή μη δημοσιότητας.σύμφωνα με μια άποψη, αντικείμενο προστασίας δεν είναι το μήνυμα καθεαυτό, αλλά το απόρρητο του μηνύματος.άλλωστε, το μήνυμα προστατεύεται μέσω του άρθρου 14 του Συντάγματος, το οποίο προστατεύει την ελευθερία εκφράσεως και διαδόσεως της γνώμης. Φορείς δικαιώματος Φορείς του δικαιώματος του άρθρου 19 του Συντάγματος είναι όλα τα φυσικά πρόσωπα, ανεξαρτήτως ιθαγένειας και εθνικότητας και ανεξαρτήτως από το εάν πρόκειται για επικοινωνία εντός της χώρας ή με το εξωτερικό. Φορείς είναι επίσης και όλα τα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου και όσα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου 12

13 συγκεντρώνουν τις προϋποθέσεις για να είναι φορείς συνταγματικών δικαιωμάτων (π.χ. τα πανεπιστήμια). Σε ό,τι αφορά στα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου (π.χ. επιχειρήσεις) η προστασία του απορρήτου της επικοινωνίας είναι συνδεδεμένη με τη διασφάλιση άλλων δικαιωμάτων, όπως π.χ. το απόρρητο της εμπορικής αλληλογραφίας τους και η ελεύθερη επιχειρηματική δράση τους. Αποδέκτες της ισχύος του δικαιώματος είναι τόσο τα όργανα της κρατικής εξουσίας, όσο και τα μέλη της κοινωνίας ή και επιχειρήσεις ταχυμεταφορών (courier) ή εταιρείες σταθερής ή κινητής τηλεφωνίας. Αποδέκτες δικαιώματος Το απόρρητο της επικοινωνίας είναι σύμφωνα με το Σύνταγμα απόλυτα απαραβίαστο δικαίωμα.επομένως, αποδέκτες της ισχύος του είναι όχι μόνο η κρατική εξουσία, αλλά και οι ιδιώτες.σύμφωνα με μια άλλη άποψη, η αρχή του απορρήτου έχει ισχύ μόνο έναντι της δημόσιας εξουσίας και όχι κατά των ιδιωτών(δατόγλου).στην τελευταία περίπτωση, το κράτος θα φέρει την ευθύνη θέσπισης νόμων, οι οποίοι θα προστατεύουν από τις ιδιωτικές επεμβάσεις. Λόγοι άρσης του απορρήτου Το άρθρο 19, στο εδάφιο β της πρώτης παραγράφου, προβλέπει δύο εξαιρέσεις από την αρχή του απόρρητου.πιο συγκεκριμένα, η δικαστική αρχή δεν δεσμεύεται από την αρχή του απορρήτου α) για λόγους ασφαλείας και β) για την διακρίβωση ιδιαίτερα σοβαρών εγκλημάτων. Η ισχύς του άρθρου 19 αναστέλλεται σε περίπτωση πολιορκίας (άρθρο 48 Σ.) 13

14 Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΑΞΙΑ Ορισμός Θα μπορούσαμε να ορίσουμε την ανθρώπινη αξία ως το σύνολο των γενικών υλικών, πνευματικών και κοινωνικών γνωρισμάτων του ανθρώπου.η ανθρώπινη αξία επομένως, ταυτίζεται κατά κάποιον τρόπο με την προσωπικότητα του ανθρώπου και με τον ίδιο τον άνθρωπο. Φορείς Φορέας της ανθρώπινης αξίας είναι κάθε άνθρωπος ανεξαρτήτως φυλής, ηλικίας, φύλου, θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων, κ.τ.λ. Με άλλα λόγια, η ανθρώπινη αξία ταυτίζεται με τον άνθρωπο, ο οποίος την έχει σε όλη την διάρκεια της ζωής του, χωρίς να έχουν σημασία τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Μάλιστα, κατά την κρατούσα άποψη, ο άνθρωπος προστατεύεται από τη διάταξη πριν ακόμη γεννηθεί. Προστατεύεται λοιπόν και ο κυοφορούμενος. Τα νομικά πρόσωπα δεν είναι φορείς του δικαιώματος. Αποδέκτες Αποδέκτης της επιταγής σεβασμού και προστασίας της ανθρώπινης αξιοπρέπειας είναι η κρατική εξουσία. Περιλαμβάνονται λοιπόν τόσο το νομικό πρόσωπο του κράτους, όσο και τα δημόσια νομικά πρόσωπα. Η δικαστική, η νομοθετική και η εκτελεστική εξουσία δεσμεύονται από την παράγραφο 1 του άρθρου 2 του Συντάγματος και υποχρεούνται να δρουν σύμφωνα με αυτό. Περιορισμοί Η ανθρώπινη αξία, όπως και όλα σχεδόν τα δικαιώματα, υπόκειται σε κάποιους περιορισμούς. Και αυτό γιατί, αν και είναι απόλυτη και απαραβίαστη, δεν θα πρέπει να ασκείται καταχρηστικά και εις βάρος της άσκησης του αντίστοιχου δικαιώματος από τους άλλους ανθρώπους. Επομένως, περιορίζεται στο μέτρο που το άτομο αποτελεί μέρος του κοινωνικού συνόλου. 14

15 Η συνταγματική κατοχύρωση Η συνταγματική κατοχύρωση του δικαιώματος γίνεται στο άρθρο 2 παράγραφος 1 και έχει ως εξής:<< Ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας >>.Με την παραπάνω διάταξη, καθιερώνονται δυο υποχρεώσεις της κρατικής εξουσίας. Η πρώτη έχει αρνητικό περιεχόμενο, συνιστά δηλαδή υποχρέωση παράλειψης, καθώς επιβάλλει στα κρατικά όργανα να απέχουν από κάθε προσβλητική για την ανθρώπινη αξία ενέργεια. Η δεύτερη έχει θετικό περιεχόμενο και τους υποχρεώνει να προβούν στην λήψη των αναγκαίων μέτρων προκειμένου να επέλθει η πραγμάτωση του άρθρου. Η ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ Σύμφωνα με το άρθρο 5 παράγραφος 2 του Συντάγματος <<Όλοι όσοι βρίσκονται στην Ελληνική Επικράτεια απολαμβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας τους, χωρίς διάκριση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων. Εξαιρέσεις επιτρέπονται στις περιπτώσεις που προβλέπει το διεθνές δίκαιο>>. Επομένως, και στο άρθρο 5 του Συντάγματος κατοχυρώνεται το δικαίωμα της επικοινωνίας, όπως επίσης και το απόρρητο, αφού διαφορετικά δεν είναι δυνατή η ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας.η επικοινωνία λοιπόν, το απόρρητο και η ελεύθερη έκφραση πρέπει να είναι απολύτως σεβαστά και απαραβίαστα, χωρίς καμία εξαίρεση λόγω της εθνικότητας, της θρησκείας, της φυλής και των άλλων ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του εκάστοτε φορέα του δικαιώματος. 15

16 ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ I. Νομολογία δικαστηρίου ΕΣΔΑ(Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου) Στην υπόθεση Kruslin κατά Γαλλίας, το Δικαστήριο έθεσε τις ακόλουθες προϋποθέσεις: ο νόμος πρέπει να καθορίζει τις κατηγορίες των προσώπων των οποίων οι τηλεφωνικές συνδιαλέξεις είναι δυνατόν να τεθούν υπό παρακολούθηση, καθώς και τη φύση των εγκλημάτων, η διερεύνηση των οποίων απαιτεί να πραγματοποιηθεί παραβίαση του απορρήτου των ανταποκριτών.πρέπει επίσης να προβλέπεται η Αρχή που θα αποφασίσει επί της παρακολούθησης, καθώς και ο μέγιστος χρόνος που θα διαρκέσει η παρακολούθηση. Στην υπόθεση Contreras κατά Ισπανίας, το Δικαστήριο έθεσε ως προϋποθέσεις: α)τον ορισμό της κατηγορίας των προσώπων που οι συνδιαλέξεις τους μπορεί να παρακολουθούνταν β)τον καθορισμό της φύσης των αδικημάτων για την αποκάλυψη των οποίων μπορεί να διατάσσονται οι παρακολουθήσεις γ)τον προσδιορισμό χρονικού ορίου στην λήψη μέτρου δ)τη σύνταξη πρακτικών περί του περιεχομένου των συνδιαλέξεων και ε)τον ορισμό του χρόνου και του τρόπου καταστροφής των εγγράφων Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου έκρινε στην υπόθεση Malone v UK της ότι, κατά τη διαδικασία της παρακολούθησης του προσφεύγοντος, παραβιάστηκε το άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), δεδομένου ότι τα κρίσιμα αρχεία καταγραφής περιείχαν πληροφορίες, ιδίως τους αριθμούς κλήσης, οι οποίες αποτελούν, σύμφωνα με το ΕΔΔΑ, 16

17 «αναπόσπαστο στοιχείο των επικοινωνιών που διενεργούνται μέσω τηλεφώνου». II. ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 1.Απόφαση 53/2010 Θέμα Αιτιολογίας επάρκεια, Νόμου εφαρμογή και ερμηνεία, Παραβίαση απορρήτου προφορικής συνομιλίας, Παραβίαση απορρήτου επικοινωνιών. Περίληψη: Καταδικαστική απόφαση για παραβίαση απορρήτου τηλεφωνημάτων κατ' εξακολούθηση με χρήση απομαγνητοφωνημένων αποσπασμάτων σχετικών συνομιλιών (άρθρο 370 Α ΠΚ, όπως ίσχυε πριν από την αντικατάσταση του με το άρθρο 10 παρ.1 Ν. 3674/ 2008) και απόρριψη των λόγων αναιρέσεως για έλλειψη ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας και εσφαλμένη ερμηνεία και εφαρμογή του νόμου. Το έννομο αγαθό της ελεύθερης επικοινωνίας είναι υπέρτερο από τα αγαθά της περιουσίας και της υπόληψης, οπότε, σε περίπτωση που απειλούνται τα τελευταία, δεν εφαρμόζεται το άρθρο 25 ΠΚ. Η παρ. 4 του άρθρου 370 Α του ΠΚ περί άρσεως του αδίκου εφαρμόζεται όταν η χρήση των ιδιωτικών συνομιλιών ενώπιον δικαστικής αρχής, για τη διαφύλαξη δικαιολογημένου συμφέροντος, γίνεται από τρίτον και όχι από τον ίδιο το δράστη της υποκλοπής. 17

18 2.Απόφαση 2270 / 2009 (ΣΤ, ΠΟΙΝΙΚΕΣ) Θέμα Αιτιολογίας επάρκεια, Νόμου εφαρμογή και ερμηνεία, Παραβίαση απορρήτου προφορικής συνομιλίας, Παραβίαση απορρήτου επικοινωνιών. Περίληψη: Παραβίαση του απορρήτου των τηλεφωνημάτων και της προφορικής συνομιλίας. Λόγοι αναιρέσεως για έλλειψη ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας και εσφαλμένη ερμηνεία και εφαρμογή ουσιαστικής ποινικής διατάξεως. Για το τετελεσμένο της πράξεως απαιτείται η συντέλεση της παγιδεύσεως ή καθ' οιονδήποτε άλλον τρόπο παρέμβαση του δράστη στην τηλεφωνική σύνδεση άλλου, χωρίς τη συγκατάθεσή του, χωρίς να απαιτείται περαιτέρω και η πραγμάτωση του σκοπού του δράστη να πληροφορηθεί ή να μαγνητοφωνήσει το περιεχόμενο της τηλεφωνικής συνδιαλέξεως. Απορρίπτει αίτηση. 3.Απόφαση 873/2009 Θέμα Αιτιολογίας ανεπάρκεια, Εισαγγελέας Αρείου Πάγου, Παραβίαση απορρήτου προφορικής συνομιλίας, Απόφαση αθωωτική. Περίληψη: Με την προσβαλλόμενη απόφαση οι κατηγορούμενοι κηρύχθηκαν αθώοι, λόγω αμφιβολιών, για την αξιόποινη πράξη της παραβίασης απορρήτου προφορικής συνομιλίας από κοινού. Το Τριμελές Εφετείο δεν διέλαβε στην προσβαλλόμενη απόφασή του την απαιτούμενη από το Σύνταγμα και τον ΚΠΔ 18

19 ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία. Δεκτός ο σχετικός μοναδικός από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Δ του ΚΠΔ λόγος αναιρέσεως της κρινόμενης αιτήσεως του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου. 4.Απόφαση 1026/2008 Θέμα Αιτιολογίας ανεπάρκεια, Παραβίαση απορρήτου προφορικής συνομιλίας. Περίληψη: Παράβαση του 370Α παρ. 2 του Π.Κ. Έννοια και προϋποθέσεις εφαρμογής. Δεκτή αναίρεση για έλλειψη αιτιολογίας και εκ πλαγίου παράβασης, γιατί δεν διευκρινίζεται ποιες ήταν οι μη δημόσιες πράξεις τρίτων που φέρεται ότι μαγνητοσκοπούσε η κατηγορουμένη. 19

20 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Αποκρυσταλλώνοντας τα παραπάνω, θα μπορούσαμε να πούμε ότι άμεση επικοινωνία είναι η ζωντανή επαφή μεταξύ ανθρώπων, στην οποία δεν παρεμβάλλεται οποιοδήποτε μέσο.το δικαίωμα της άμεσης επικοινωνίας κατοχυρώνεται στο άρθρο 19 του Συντάγματος, ενώ προστατεύεται συνταγματικά και από το άρθρο 5 Σ., το οποίο επιβάλλει σεβασμό στην προσωπικότητα του ανθρώπου.επιπροσθέτως, το δικαίωμα της επικοινωνίας, ως άρρηκτα συνδεδεμένο με την ανθρώπινη αξία, καθίσταται απαραβίαστο μέσω του άρθρου 2 του Συντάγματος αλλά και των θεμελιωδών αρχών που διαπνέουν το τελευταίο σε όλη του την έκταση. SUMMARY To sum up, we could say that direct communication is the live contact between people, in which no means interfere.the right of direct communication is entrenched in the article 19 of the Constitution, while it is also constitutionally protected by the article 5, which compels the respect of the personality of the human beings.furthermore, the right of communication, as inextricably linked to the human value, is inviolable because of the article 2 of the Constitution and the fundamental principles that underlie the Constitution in its entirety. 20

21 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ article&id=196&catid=90&itemid=49 3A%2F%2Fwww.buzzle.com%2Farticles%2Fimportance-ofcommunication.html&anno=2 d=10652&catid=1:12&itemid=192 df Δάγτογλου, Ατομικά δικαιώματα Σάκκουλας, 2011 Αθήνα Δημητρόπουλος, Συνταγματικά Δικαιώματα, Σάκκουλας, 2008 Αθήνα 21