ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Transcript

1 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1 ΓΕΝΙΚΑ Εισαγωγή ιάρθρωση μελέτης Παρουσίαση Λίστα Σχεδίων και Τευχών (Υποστάδιο Ανάλυση Αναγνώριση) Πίνακας Οικισμών που περιλαμβάνονται στην παρούσα μελέτη ΙΟΙΚΗΤΙΚΗ, ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ιοικητικό Πλαίσιο ημογραφικά στοιχεία Κοινωνικοοικονομική κατάσταση της περιοχής Προβλέψεις και Υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο / Υπερκείμενα Επίπεδα Σχεδιασμού Κατευθύνσεις Αξιολόγηση ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΧΡΗΣΕΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ Καταγραφή πραγματικών ορίων Σύγκριση πραγματικών ορίων οικισμών και θεσμοθετημένων Χρήσεις γης / ανάγκες ΓΕΝΙΚΑ ΗΜΟΣ ΠΑΤΡΕΩΝ ΗΜΟΣ ΑΙΓΙΑΛΕΙΑΣ ΗΜΟΣ ΥΤΙΚΗΣ ΑΧΑΪΑΣ ΗΜΟΣ ΕΡΥΜΑΝΘΟΥ ΗΜΟΣ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ ΟΜΗΜΕΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΓΕΝΙΚΑ Αναγνώριση της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας σε κάθε χωρική ενότητα ΓΕΝΙΚΑ ΗΜΟΣ ΠΑΤΡΕΩΝ Αντιπροσωπευτικοί οικισμοί ΗΜΟΣ ΑΙΓΙΑΛΕΙΑΣ Αντιπροσωπευτικοί οικισμοί ΗΜΟΣ ΥΤΙΚΗΣ ΑΧΑΪΑΣ Αντιπροσωπευτικοί οικισμοί ΗΜΟΣ ΕΡΥΜΑΝΘΟΥ Αντιπροσωπευτικοί οικισμοί ΗΜΟΣ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ Αντιπροσωπευτικοί οικισμοί Αναγνώριση του τοπίου σε κάθε χωρική ενότητα ΗΜΟΣ ΠΑΤΡΕΩΝ ΗΜΟΣ ΑΙΓΙΑΛΕΙΑΣ Ανάλυση Αναγνώριση Σελίδα 1 από 169

2 4.2.3 ΗΜΟΣ ΥΤΙΚΗΣ ΑΧΑΪΑΣ ΗΜΟΣ ΕΡΥΜΑΝΘΟΥ ΗΜΟΣ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ Περιγραφή αυθαίρετης δόμησης Ποιότητα δομημένου περιβάλλοντος ομή - Μορφολογία συνόλων Κατάσταση δημόσιων ελευθέρων χώρων Κατάσταση ιδιωτικών ελευθέρων χώρων Υλοποιημένος Σ ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ - ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΤΟΙΚΩΝ / ΧΡΗΣΤΩΝ Παρουσίαση τυπολογίας Ανάλυση - Παρουσίαση επικρατούντων σχημάτων Κωδικοποίηση των διαφορετικών μορφών - τύπων της τοπικής αρχιτεκτονικής παράδοσης Κωδικοποίηση βάση της Αναγνώρισης Τυπολογικά στοιχεία Αποτύπωσης Τεκμηρίωση κωδικοποίησης για αντιπροσωπευτικούς οικισμούς Ποιότητα κατοικίας Αξιολόγηση κατασκευής Επίπεδο συντήρησης Κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά κατοίκων ή χρηστών Λοιπά Στοιχεία Καταγραφή παραγωγικών δραστηριοτήτων (αδρομερής περιγραφή) ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΟΣ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΟΡΟΙ ΟΜΗΣΗΣ Αξιολόγηση Θεσμικού πλαισίου δόμησης Αποτελεσματικότητα ως προς την προστασία και ανάδειξη της τοπικής αρχιτεκτονικής Αποτελεσματικότητα ως προς την προστασία και ανάδειξη του τοπίου ΑΞΙΟΛΟΓΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Αρχείο αξιόλογων για προστασία ή ανάδειξη στοιχείων Στοιχεία Πολεοδομικού ιστού Κτίρια ήμος Ερυμάνθου ήμος Καλαβρύτων Στοιχεία φυσικού περιβάλλοντος Οικοσυστήματα Αισθητικά Μνημεία της φύσης Παραλίες Ν. Αχαΐας Ορεινός χώρος: Πολιτιστικοί πόροι ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Παρουσίαση παραμέτρων και προβλημάτων στους οικισμούς που μελετήθηκαν Ανάλυση Αναγνώριση Σελίδα 2 από 169

3 1 ΓΕΝΙΚΑ 1.1 Εισαγωγή Αντικείμενο της Μελέτης στα πλαίσια της υπό ανάθεση σύμβασης είναι η συμπλήρωση και εξειδίκευση του θεσμικού πλαισίου δόμησης, κυρίως για την κατοικία, με ειδικούς μορφολογικούς κανόνες, οι οποίοι να ενσωματώνουν τις αρχές της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής, αλλά και να συμβάλλουν στην προώθηση μορφών εγκαταστάσεων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) συμβατών προς την τοπική παράδοση, για το έργο: «Μελέτη μορφολογικών κανόνων δόμησης και Αρχιτεκτονικής, στις περιοχές εντός και εκτός οικισμών μέχρι κατοίκων, της Περιφερειακής ενότητας ΑΧΑΪΑΣ της Περιφέρειας υτικής Ελλάδος» Ο στόχος της μελέτης μορφολογικών κανόνων δόμησης δεν είναι η καταστρατήγηση άλλων πολεοδομικών επιπέδων οργάνωσης, που έχουν ήδη θεσμική ισχύ στον υπό μελέτη χώρο, αλλά η συμπλήρωση του χωρικού σχεδιασμού στο επίπεδο της αισθητικής αναβάθμισης, μέσω της εγκατάστασης ενός ενιαίου μορφολογικού λεξιλογίου. Τηρώντας πάντα την ευαίσθητη ισορροπία ανάμεσα στον περιορισμό της αρχιτεκτονικής αυθαιρεσίας και την αποφυγή συμπίεσης της αρχιτεκτονικής δημιουργικότητας. Ο πλούτος και η ποικιλομορφία της ελληνικής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς αναδεικνύεται στους περισσότερους από 580 οικισμούς και τα πολλά διατηρητέα κτήρια, καθώς και τα αρχαία και βυζαντινά μνημεία που κοσμούν την ελληνική ύπαιθρο, στα παράλια ή σε ορεινές περιοχές, καθώς και τα αστικά κέντρα στην Περιφερειακή ενότητα Αχαϊας. Η διατήρηση και η ανάδειξη της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς αποτελεί συστατικό στοιχείο της ήπιας τουριστικής ανάπτυξης και της προσφοράς εναλλακτικών δυνατοτήτων για κάθε είδους τουριστική δραστηριότητα. Παράλληλα, τα ιστορικά κέντρα των πόλεων αναζωογονούνται, με ανακαινίσεις κτηρίων, πεζοδρομήσεις και διαμορφώσεις χώρων, αποτελώντας ελκυστικούς τόπους για τους κατοίκους και τους επισκέπτες. 1.2 ιάρθρωση μελέτης Παρουσίαση Λίστα Σχεδίων και Τευχών (Υποστάδιο Ανάλυση Αναγνώριση) Η μελέτη στην παρούσα φάση Α της Αναγνώρισης και Προκαταρκτικής Πρότασης περιλαμβάνει σχέδια χάρτες σε κλίμακα 1/5000 (σύμφωνα με τη λίστα και κωδικοποίηση των σχεδίων του παραρτήματος), τα σχέδια της Προκαταρκτικής Πρότασης σε κλίμακα 1/2000 και τα τεύχη Αναγνώρισης και Προκαταρκτικής Πρότασης. Επίσης περιλαμβάνει στοιχεία αποδελτίωσης των στοιχείων τεκμηρίωσης σύμφωνα με τις προδιαγραφές του Υπουργείου. Στο Τεύχος Παράρτημα υπάρχουν κατά σειρά στοιχεία σε πίνακες : Πίνακας διοικητικής διαίρεσης της Π.Ε. Αχαίας Πίνακας οικισμών της Π.Ε. Αχαίας που περιλαμβάνονται στην παρούσα μελέτη Πίνακας οικισμών της Π.Ε. Αχαίας που δεν περιλαμβάνονται στην παρούσα μελέτη Συγκεντρωτικός πίνακας καταγραφής θεσμικών κανονιστικών ρυθμίσεων Πίνακας κατηγοριοποίησης οικισμών με βάση το Π..181 /1985 Ανάλυση Αναγνώριση Σελίδα 3 από 169

4 Πίνακας υπολογισμού υλοποιημένου Σ.. Πίνακας αντιστοιχίας πινακίδων σχεδίου οικισμών Πίνακας πινακίδων χαρτών Καρτέλες οικισμών (σε ανεξάρτητο παράρτημα) 1.3 Πίνακας Οικισμών που περιλαμβάνονται στην παρούσα μελέτη Το φυσικό αντικείμενο της Πράξης αφορά στην εκπόνηση μελέτης μορφολογικών κανόνων δόμησης και Αρχιτεκτονικής, στις περιοχές εντός και εκτός οικισμών μέχρι κατοίκων, ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΑΧΑΙΑΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ. Στην χωρική ενότητα που προσδιορίζεται με την παρούσα προκήρυξη θα μελετηθούν χωριστά οι οικισμοί κάτω των 2000 κατοίκων που είναι χαρακτηρισμένοι ως παραδοσιακοί με διατάγματα γενικού χαρακτήρα και οι αξιόλογοι οικισμοί που θα πρέπει να χαρακτηρισθούν ως παραδοσιακοί (α), οι οικισμοί κάτω των 2000 κατοίκων, που δεν είναι χαρακτηρισμένοι ως παραδοσιακοί και δεν προτείνεται ο χαρακτηρισμός τους (β), ο χώρος υπαίθρου- εκτός ορίων οικισμών που περιβάλλει τους οικισμούς. Στην μελέτη έχουν συμπεριληφθεί συνολικά (562) οικισμοί της γεωγραφικής ενότητας Αχαίας. εν συμπεριλαμβάνονται μοναστήρια, φυλακές, οικισμοί με μηδενικό πληθυσμό στην απογραφή ΕΣΥΕ 2011 και ελάχιστοι δυσπρόσιτοι οικισμοί. Στο Παράρτημα Ι υπάρχει πίνακας με τους οικισμούς που δεν περιλαμβάνονται στην παρούσα μελέτη. Ανάλυση Αναγνώριση Σελίδα 4 από 169

5 2 ΙΟΙΚΗΤΙΚΗ, ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 2.1 ιοικητικό Πλαίσιο Η Περιφερειακή Ενότητα Αχαΐας βρίσκεται στη βορειοδυτική Πελοπόννησο. Έχει έκταση τετραγωνικά χιλιόμετρα με πληθυσμό κατοίκους (2001). Αποτελεί τη βασική πύλη σύνδεσης της Ελλάδας με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μέσω του λιμανιού της Πάτρας. ιοικητικά ανήκει στην Περιφέρεια υτικής Ελλάδας μαζί με τις Π.Ε. Αιτωλοακαρνανίας και Ηλείας. Αποτελεί το γεωγραφικό κέντρο βάρους της περιφέρειας, καθώς κατέχει το 29% της συνολικής έκτασης και το 43% του συνολικού πληθυσμού της. Αποτελείται από τους (5) ήμους Πατρέων, Αιγιαλείας, Ερυμάνθου, υτικής Αχαΐας και Καλαβρύτων και υποδιαιρείται σε ημοτικές Ενότητες. Πρωτεύουσα του νομού είναι η πόλη της Πάτρας η οποία είναι το τρίτο σε μέγεθος αστικό κέντρο της χώρας. Η Αχαΐα συνδυάζει φυσική ομορφιά και πολιτιστική ανάπτυξη. Αποτελεί ένα κομμάτι Ελληνικής γης που αναδεικνύει την ιστορική κληρονομιά και το σύγχρονο πολιτισμό. Ο νομός Αχαΐας αποτελείται από 4 ημιορεινές περιοχές, 13 ορεινές, 6 πεδινές, σύνολο 23 περιοχές. 2.2 ημογραφικά στοιχεία Ο πληθυσμός του νομού Αχαΐας σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής του έτους 2001, ανέρχεται σε άτομα. Ιδιαίτερο ρόλο στο Νομό, αναφορικά με τον πληθυσμό, διαδραματίζει το πολεοδομικό συγκρότημα της Πάτρας, με συμμετοχή 57,6% στο σύνολο του πληθυσμού του νομού,ενώ στον αντίποδα βρίσκεται η επαρχία Καλαβρύτων με μικρή πληθυσμιακή συμμετοχή (5,9%). 2.3 Κοινωνικοοικονομική κατάσταση της περιοχής Η πρωτεύουσα της Περιφερειακής Ενότητας η Πάτρα, η αρχαία πόλη του μυθικού Πατρέα, είναι το λιμάνι που συνδέει την Ελλάδα με τη υτική Ευρώπη και ξεχωρίζει για την αρχιτεκτονική και τη ρυμοτομία της. Η πλούσια ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά της Πάτρας, καθώς και ο σύγχρονος ρυθμός ζωής της, της δίνουν έναν ξεχωριστό χαρακτήρα. Το Πατρινό Καρναβάλι, το ιεθνές Φεστιβάλ που κάθε καλοκαίρι φιλοξενεί αξιόλογα δείγματα καλλιτεχνικής έκφρασης και το ημοτικό Περιφερειακό Θέατρο της πόλης, με τη δραστήρια παρουσία του εκφράζουν τις βαθιές καλλιτεχνικές παραδόσεις των Πατρινών. Η. Π.Ε. Αχαΐας αποτελεί τη δυτική πύλη της Ελλάδας στην Ευρώπη προσφέροντας εύκολη πρόσβαση στους σημαντικότερους αρχαιολογικούς τόπους της χώρας: Αρχαία Ολυμπία, ελφούς, Επίδαυρο, Ναό Επικούρειου Απόλλωνα, Μυκήνες, Αθήνα. Ο χρόνος μετάβασης από την Πάτρα, πρωτεύουσα του Νομού, στους χώρους που προαναφέρθηκαν κυμαίνονται από μια έως δυόμισι (2,5) ώρες μέσω εθνικού οδικού δικτύου. Η Π.Ε. Αχαΐας ενώ διαθέτει φυσικούς και πολιτιστικούς Ανάλυση Αναγνώριση Σελίδα 5 από 169

6 πόρους και συγκεντρώνει συγκριτικά πλεονεκτήματα από πλευράς κλίματος και γεωγραφικής θέσης, δεν έχει κατακτήσει μέχρι σήμερα μια αξιόλογη εξειδίκευση στις τουριστικές και πολιτιστικές δραστηριότητες και δεν έχει καταφέρει να αποτελέσει ένα μόνιμο πόλο έλξης. Η συμμετοχή της Π.Ε. στον σχηματισμό του ΑΕΠ του τριτογενή τομέα σε επίπεδο χώρας αυξήθηκε, όμως η αύξηση αυτή ήταν αποτέλεσμα της αύξησης της συμβολής των κλάδων των μεταφορών επικοινωνιών, των τραπεζών ασφαλειών διεκπεραιώσεων, της δημόσιας διοίκησης και της εκπαίδευσης υγείας, η δε συμβολή των κλάδων του χονδρεμπορίου λιανικού εμπορίου και των λοιπών υπηρεσιών μειώθηκε. Τα αίτια της σχετικά περιορισμένης ανάπτυξης σύμφωνα με την Περιφέρεια υτικής Ελλάδας (Π.Ε.Π ), είναι κυρίως τα ακόλουθα: Απουσία του συστηματικού προγραμματισμού διάσωσης και συντήρησης τόσο των φυσικών πλεονεκτημάτων όσο και των πολιτισμικών αξιών. Χαρακτηριστική είναι η ελλιπής και μη ορθολογική αξιοποίηση των ιαματικών πηγών, των απέραντων ακτών, των πλούσιων αρχαιολογικών ευρημάτων και χώρων, των περιοχών ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και οικολογικού ενδιαφέροντος. Η αλόγιστη ρύπανση του θαλάσσιου και χερσαίου περιβάλλοντος τόσο από κακότεχνες και πρόχειρες κατασκευές, όσο και από την ανεξέλεγκτη και αλόγιστη απόρριψη γεωργικών αποβλήτων και πάσης φύσεως αχρήστων υλικών. Οι χαμηλοί ρυθμοί προώθησης και εκσυγχρονισμού των βασικών έργων υποδομής, δηλαδή των λιμανιών, μαρίνων, αεροδρομίων, του οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου, των χώρων πρασίνου και αναψυχής, στάθμευσης αυτοκινήτων, των πεζοδρόμων, των αποχετευτικών δικτύων και βιολογικών καθαρισμών και των δικτύων ύδρευσης. Η πλημμελής τουριστική συνείδηση τουριστική παιδεία αλλά και το χαμηλό, σχετικά, επενδυτικό ενδιαφέρον για τη δημιουργία ιδιωτικών τουριστικών εγκαταστάσεων και επιχειρήσεων. Τα αστικά κέντρα, πλην της Πάτρας στην Αχαΐα κατατάσσονται στις µμικρομεσαίες πόλεις της Ελλάδος, σε όλες τις περιπτώσεις ταξινόμησης των Ελληνικών Αστικών Κέντρων, όπως επίσης κατατάσσονται ως πόλεις με πολύ μικρή συγκριτικά πληθυσμιακή δυναµική. Σε κάθε περίπτωση παρατηρείται ότι στο αναπτυξιακό πρότυπο του ελληνικού χώρου, ευνοείται η ταχύτερη πληθυσµιακή µεγέθυνση των πόλεων δορυφόρων των δυο μεγάλων αστικών κέντρων- της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Σύµφωνα µε τους Πετράκο, Μαρκάκη (1997), άλλοι παράγοντες μεγέθυνσης περιλαμβάνουν τους υψηλούς ρυθµούς πληθυσµιακής αύξησης κατά το παρελθόν, τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου δυναµικού, τη γεωγραφική θέση (εγγύτητα σε µεγάλα µητροπολιτικά κέντρα) και τη θέση στην ιεραρχία των αστικών κέντρων (παρατηρείται υστέρηση στις µεσαίες πόλεις). Αντιθέτως η παραγωγική διάρθρωση τους, οι υποδοµές, και η θέση στους παραδοσιακούς παραγωγικούς άξονες ανάπτυξης δεν αποτελεί ικανή συνθήκη µεγέθυνσης. Ανάλυση Αναγνώριση Σελίδα 6 από 169

7 Ως εκ τούτου, ακόμη και οι μεγαλύτερες στην Αχαΐα οικιστικές συγκεντρώσεις θα αντιµετωπίσουν αυξημένες δυσκολίες να ξεπεράσουν τη σηµερινή τους θέση στην ιεραρχία των ελληνικών αστικών κέντρων, στηριζόµενες αποκλειστικά στο υφιστάµενο τοπικό δυναµικό. Αντιθέτως, θα πρέπει να αξιοποιηθούν οι συµπληρωµατικότητες µε την Πάτρα και τις προβλεπόµενες από τον Περιφερειακό και Εθνικό σχεδιασµό εισροές. 2.4 Προβλέψεις και Υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο / Υπερκείμενα Επίπεδα Σχεδιασμού Κατευθύνσεις Τοπίο και θεσμικά εργαλεία Το κράτος -τόσο σε κεντρικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο- δεν εφαρμόζει θεσμικά συνεκτική πολιτική τοπίου. Από την άλλη πλευρά τα διαθέσιμα θεσμικά εργαλεία, είτε είναι ανενεργά, είτε όταν χρησιμοποιούνται η εφαρμογή τους είναι προβληματική. Συγκεκριμένα, πρόκειται για την διάταξη του άρθρου 18 του νόμου πλαισίου για το περιβάλλον (Ν1650/86), την μοναδική ίσως που αναφέρεται άμεσα στο τοπίο, με την οποία προβλέπεται η δυνατότητα καθορισμού/χαρακτηρισμού ειδικής ζώνης/περιοχής για την προστασία του τοπίου ή στοιχείων του τοπίου και των γεωμορφολογικών σχηματισμών. Υπάρχει ακόμη η πολύ παλαιότερη ρύθμιση για την προστασία των λεγόμενων Τοπίων Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους - ΤΙΦΚ (αρμοδιότητας υπουργείου πολιτισμού) η οποία - παρά τον τίτλο της - αναφέρεται λιγότερο στο φυσικό περιβάλλον και περισσότερο στο δομημένο περιβάλλον και μάλιστα στο ιστορικό και μνημειακό (παραδοσιακοί ιστορικοί οικισμοί, οικιστικά σύνολα, τοποθεσίες που συνδυάζουν τα ανθρωπογενή και φυσικά στοιχεία). Πολλά ΤΙΦΚ έχουν θεσμοθετηθεί, ωστόσο παραμένουν χωρίς πρακτικό αντίκρισμα, εφόσον δεν έχει κωδικοποιηθεί το περιεχόμενό τους και δεν έχει μεταφερθεί στην κατώτερη κλίμακα σχεδισμού. Τέλος υπάρχει η δυνατότητα στο Νόμο 2742/99 για το «Χωροταξικό Σχεδιασμό και την Αειφόρο Ανάπτυξη» να λαμβάνεται υπ όψιν το τοπίο στα περιφερειακά πλαίσια χωροταξικού σχεδιασμού (άρθρο 8), καθώς αυτό περιλαμβάνεται στην έννοια της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, που αποτελεί μέρος του περιεχομένου των παραπάνω περιφερειακών πλαισίων. Η προσπάθεια είναι να χρησιμοποιηθούν στα πλαίσια του αρχικού ερευνητικού σταδίου εκπόνησης της μελέτης τα παραπάνω στοιχεία, είτε από θεσμοθετημένες ρυθμίσεις προστασίας του τοπίου (ΤΙΦΚ), είτε από άλλα χωροταξικά πλαίσια, είτε από πολεοδομικές μελέτες, ως βιβλιογραφικά στοιχεία προς αξιοποίηση και προς εξαγωγή συμπερασμάτων, έτσι ώστε σε συνδυασμό με την επιτόπια ενδελεχή έρευνα και ανάλυση των ζητημάτων που αφορούν την εντός και εκτός σχεδίου ιδιαίτερη φυσιογνωμία κάθε τοπίου ενός οικισμού, να διατυπωθούν προτάσεις και κατευθύνσεις δόμησης που να αξιοποιηθούν άμεσα και να συνενεργούν στην προστασία και ανάδειξη του τοπίου. Οι μελέτες οφείλουν να δημιουργήσουν ένα στιβαρό πολεοδομικό- αρχιτεκτονικό εργαλείο σχεδιασμού και επεμβάσεων, που να προβάλλει πλέον ως το εχέγγυο της διατήρησης της Ανάλυση Αναγνώριση Σελίδα 7 από 169

8 ποιότητας ή της εγκατάστασης μιας νέας ποιότητας τοπίου στο μέλλον, ένα εργαλείο που να αποσκοπεί πλέον στην πράξη και που να μπορεί να επιβάλλει τις προθέσεις του, σε αντιδιαστολή με ένα ακόμη κανονιστικό γνωμοδοτικό πλαίσιο που θα μείνει στη θεωρία και που θα συμπληρώνει εκ νέου μελλοντικές μελέτες ως σχετική βιβλιογραφία. Αρχιτεκτονική μελέτη και θεσμικά εργαλεία Το πλαίσιο των θεσμικών εργαλείων που είναι σε ισχύ είναι: Ο Ν. 4067/2012 (ΝΟΚ), Φ.Ε.Κ. 79Α/ Ο Κώδικας Βασικής Πολεοδομικής Νομοθεσίας, (Π.. της (Φ.Ε.Κ. 580 /1999), Π.. της (181 /1985) Το Π.. της , «Όροι και περιορισμοί δόμησης εντός των ορίων των οικισμών με πληθυσμό μέχρι κατοίκων», (Φ.Ε.Κ. 289ΑΑΠ/2011) Η σχετική νομοθεσία με τη δόμηση Εκτός Σχεδίου: o Π.. 6/ ΦΕΚ 538 Άρθρα 5, 6, 7, 8, 9, 11, 12, 13, 15, 16 και 17 o Π.. 24/ ΦΕΚ 270 o Π.. 6/ ΦΕΚ 660 o Απ Γ /3752/87 ΦΕΚ 78 / o Π.. 20/ ΦΕΚ 61 (όπως διορθώθηκε με το ΦΕΚ 173 / τουριστικές εγκαταστάσεις) o Π.. 2/ ΦΕΚ 157 o Π ΦΕΚ 18 / o Π / ΦΕΚ 432 o Π.. 11/ ΦΕΚ 33 o Π.. 11/ ΦΕΚ 93 Ο Κτιριοδομικός Κανονισμός (ΦΕΚ59/ /3.2.89) ως έχει τροποποιηθεί κι ισχύει. Λοιποί Ειδικοί Κανονισμοί της ελληνικής Νομοθεσίας Οι Ευρωπαϊκοί Κανονισμοί, Πρότυπα που έχουν καταστεί υποχρεωτικά, καθώς και οι αντίστοιχες Ευρωπαϊκές Οδηγίες. Απόφαση Υφυπουργού ΠΕΧΩ Ε/ ΙΠΑ /ΟΙΚ/501/ΦΕΚ Β /928/ / «Εγκριση οδηγιών υποχρεωτικής εφαρμογής για το περιεχόμενο, τον έλεγχο και την έγκριση Προγράμματος Ποιότητας Μελέτης. Ειδική Αρχιτεκτονική μελέτη και θεσμικά εργαλεία Το τοπίο διαδραματίζει σημαντικό ρόλο δημόσιου ενδιαφέροντος στο πολιτισμικό, οικολογικό, περιβαλλοντικό και κοινωνικό πεδίο, συνιστά πόρο που ευνοεί την ανάπτυξη οικονομικής δραστηριότητας, καθώς η προστασία, η διαχείριση και ο σχεδιασμός του μπορούν να συμβάλουν στη δημιουργία θέσεων εργασίας. Συμβάλλει στη διαμόρφωση των τοπικών παραδόσεων και αποτελεί ένα βασικό συστατικό της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, συνεισφέροντας στην Ανάλυση Αναγνώριση Σελίδα 8 από 169

9 ανθρώπινη ευημερία και στον καθορισμό της τοπικής ταυτότητας. Είναι ένα σημαντικό μέρος της ποιότητας ζωής των ανθρώπων οπουδήποτε: σε αστικές περιοχές και στην ύπαιθρο, σε υποβαθμισμένες περιοχές, όπως και σε περιοχές υψηλής ποιότητας, σε περιοχές αναγνωρισμένες ως εξαιρετικού φυσικού κάλλους, όπως και σε περιοχές χωρίς ιδιαιτερότητες. Σημείο αναφοράς, σε διεθνές επίπεδο, για την προάσπιση του τοπίου αποτελούν τα παρακάτω νομικά κείμενα στους τομείς της προστασίας και διαχείρισης της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, του περιφερειακού και χωροταξικού σχεδιασμού, της τοπικής αυτοδιοίκησης και της διασυνοριακής συνεργασίας: η Σύμβαση για τη ιατήρηση της Άγριας Ζωής και των Φυσικών Οικοτόπων της Ευρώπης (Βέρνη, 19 Σεπτεμβρίου1979), η Σύμβαση για την Προστασία της Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς της Ευρώπης (Γρανάδα, 3 Οκτωβρίου 1985), η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προστασία της Αρχαιολογικής Κληρονομιάς (αναθεωρημένη) (Βαλέτα, 16 Ιανουαρίου 1992), η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Πλαίσιο για τη ιασυνοριακή Συνεργασία ανάμεσα σε Τοπικές Κοινότητες ή Αρχές (Μαδρίτη, 21 Μαϊου 1980) τα πρόσθετα πρωτοκολλά της, η Ευρωπαϊκή Χάρτα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Στρασβούργο, 15 Οκτωβρίου 1985), η Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα (Ρίο Ιανέϊρο, 5 Ιουνίου 1992), η Σύμβαση που αφορά στην Προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς (Παρίσι, 16 Νοεμβρίου 1972), και η Σύμβαση για την Πρόσβαση στην Πληροφόρηση, τη Συμμετοχή του Κοινού στη Λήψη Αποφάσεων και την Πρόσβαση στη ικαιοσύνη για Περιβαλλοντικά Ζητήματα (Άρχους, 25 Ιουνίου 1998). Πολεοδομικές και ρυμοτομικές μελέτες και θεσμικά εργαλεία Εθνικό Πλαίσιο Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού& Αειφόρου Ανάπτυξης με Ολομέλεια της Βουλής Ειδικά Πλαίσια (π.χ ΑΠΕ, Βιομηχανίας, Τουρισμού, Παράκτιων Περιοχών), που αποτελούν εξειδίκευση και συμπλήρωση του Γενικού Πλαισίου κατά τομείς-κλάδους, ειδικές περιοχές του εθνικού χώρου Προεδρικά ιατάγματα περιοχών Προστασίας της Φύσης (απολύτου προστασίας, προστασίας - εθνικά πάρκα) και Ζώνες Ειδικών Περιβαλλοντικών Ενισχύσεων Περιφερειακό Επίπεδο Περιφερειακά Χωροταξικά Πλαίσια με αποφ. Υπουργού Ρυθμιστικά (Μητροπολιτικά) Σχέδια, προεδρικό ιάταγμα με πρόταση Υπουργού Ειδικό Καθεστώς Αιγαίου - Βορείου Ελλάδος, με προεδρικό διάταγμα χαρακτηρισμός παραδοσιακών οικισμών- διατηρητέα - αποκατάσταση τοπίου Βιομηχανικές και Επιχειρηματικές Περιοχές με Κ.Υ.Α. Περιοχές Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης με Κ.Υ.Α. Ειδικό Περιφερειακό Επίπεδο Ειδικές Χωροταξικές Μελέτες - Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ) με Κ.Υ.Α. Επίπεδο Καποδιστριακού ήμου Ρυθμιστικό Σχέδιο λοιπών μεσαίων πόλεων με προεδρικό διάταγμα (δεν υπάρχουν) Ανάλυση Αναγνώριση Σελίδα 9 από 169

10 Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο με απόφαση Απόφαση Γ.Γ. Περιφέρειας ή Υπουργική Απόφαση για ήμους Αττικής και Θεσ/κης Σχέδιο Οικιστικής Οργάνωσης Ανοιχτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ)- αναφέρεται σε ήμους με οικισμούς < κατοίκων Πολεοδομικές Μελέτες- Οριστικοποίηση των ορίων των προς πολεοδόμηση ζωνών του Γ.Π.Σ./ΣΧ.Ο.Ο.Α.Π. σε επίπεδο γειτονιάς συνοικίας με Απόφαση ΓΓ Περιφέρειας ή Υπουργική Απόφαση ΠΕΚΑ για ήμους της Αττικής και της Θεσσαλονίκης Η κατηγοριοποίηση των οικισμών που απαιτείται από τη μελέτη καθώς και οι ενδεχόμενες προτάσεις σε σχέση με τον καθορισμό των ορίων και των ζωνών προστασίας των οικισμών θα πρέπει να βασιστούν στο ΠΡΟΕ ΡΙΚΟ ΙΑΤΑΓΜΑ της 24 Απρ. /3 Μαίου 1985 (ΦΕΚ ' 181) «Τρόπος καθορισμού ορίων οικισμών της χώρας μέχρι κατοίκους, κατηγορίες αυτών και καθορισμός όρων και περιορισμών δόμησής τους» καθώς και στη νομοθεσία σχετικά με τη δόμηση εκτός σχεδίου (Ν /17-7/ , Ν -3/ , Ν-3976/29, Π -24/ ). Για τις προτεινόμενες κατευθύνσεις, τις τάσεις ανάπτυξης και το πλαίσιο δράσης για τις περιοχές ενδιαφέροντος θα πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη : Το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς Το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα της Χωρικής Ενότητας υτικής Ελλάδας, Πελοποννήσου και Ιονίων Νήσων. Το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης. Το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό. Το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για την Βιομηχανία. Το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Όλα τα παραπάνω αφορούν το γενικό θεσμικό πλαίσιο που είναι σε ισχύ. Σε ειδικό παράρτημα παρουσιάζεται ο πίνακας «ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΘΕΣΜΙΚΩΝ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΩΝ ΡΥΘΜΙΣΕΩΝ» με όλο το θεσμικό και κανονιστικό πλαίσιο για κάθε ομάδα οικισμών (γενικού και ειδικού ενδιαφέροντος π.χ. οριοθέτηση οικισμού, κηρύξεις παραδοσιακών, όροι δόμησης αλλά και ΓΠΣ, ΣΧΟΟΑΠ, ΕΠΑ, LEADER κλπ) Αξιολόγηση Το κανονιστικό πλαίσιο που παρουσιάζεται στο παράρτημα και που συνθέτει το ψηφιδωτό των κανονιστικών πλαισίων για τους μελετώμενους οικισμούς της Αχαΐας, απαρτίζεται από μεμονωμένα διατάγματα οριοθέτησης των οικισμών, πλαίσια προστασίας ή κήρυξης διατηρητέων και αρχαιολογικών χώρων, καθορισμούς γραμμών αιγιαλού κλπ. Το χαρακτηριστικό αυτού του συστήματος είναι η εγγενής του πολυπλοκότητα και η δυσκολία ανάκτησης των πληροφοριών που είναι απαραίτητες για την εφαρμογή του. Τίθεται εύλογα το ερώτημα αν η αναζήτηση διεξόδου θα μπορούσε να εκκινήσει από την αναγνώριση της αποτυχίας του κανονιστικού πλαισίου σχεδιασμού Ανάλυση Αναγνώριση Σελίδα 10 από 169

11 ως βάσης για την παραγωγή του αστικού χώρου και την αντικατάστασή του με συστήματα που βασίζονται σε μηχανισμούς της αγοράς, όπως αυτά που εφαρμόζονται με επιτυχία σε αγγλοσαξονικές ιδίως χώρες (development led vs plan led). Ωστόσο, τόσο οι επιταγές του ισχύοντος Συντάγματος όσο και η έλλειψη αξιόπιστων θεσμικών διαδικασιών και πείρας 1 καθώς και η ανυπαρξία των πολιτισμικών εκείνων προϋποθέσεων που είναι απαραίτητες για να στηρίξουν διαδικασίες αποφάσεων που στηρίζονται στη διαβούλευση, στη διαπραγμάτευση και στη συναίνεση καθιστούν μια τέτοια προοπτική -προς το παρόν τουλάχιστον- ιδιαιτέρως δυσχερή αν όχι και ανέφικτη. Είναι πιθανό οι μορφολογικές μελέτες όρων και κανονισμών δόμησης να αποτελέσουν το συμπληρωματικό εκείνο στοιχείο διασύνδεσης που θα επιφέρει σημαντική βελτίωση στο σύστημα σχεδιασμού, με παράλληλη μείωση της δημοσιονομικής εξάρτησης. Ίσως ακόμη βοηθήσουν σε επενδυτικές δραστηριότητες και πολεοδομικές παρεμβάσεις μεγάλης κλίμακας. Ως εργαλείο θέσπισης των προϋποθέσεων επέμβασης, είναι απαραίτητο για να επιτρέψει την υλοποίηση επενδυτικών σχεδίων. Παράλληλα, ζητούμενο της μελέτης είναι η υποβοήθηση στην οριστικοποίηση και τον καθορισμό των ορίων των οικισμών, ενδεχόμενες προτάσεις επέκτασης- συμπλήρωσης, δημιουργία ζωνών προστασίας, διαβαθμισμένης δόμησης, ή πλήρους απαγόρευσής της για την προστασία του τοπίου και διατύπωση των παραπάνω στα πλαίσια ενός σχεδίου προεδρικού διατάγματος. Αυτό το τμήμα της μελέτης κρίνεται ως ένα από τα πιο βασικά και περισσότερο σύνθετα ζητήματα σχεδιασμού και θεωρείται το πρώτιστο ζήτημα διαχείρισης από το πεδίο εξειδίκευσης του πολεοδομικού σχεδιασμού. Σε κάθε περίπτωση είναι η ίδια η ιστορική χωροθέτηση και φυσική διάταξη του οικισμού και ο τρόπος των επεκτάσεων, που έχει υποστεί σε μεταγενέστερες φάσεις, που υποδεικνύουν απαντήσεις και βέλτιστες λύσεις για τη διαχείριση των παραπάνω προβληματισμών. Ο τρόπος οργάνωσης των παραδοσιακών οικισμών, δηλαδή η δομή τους, ακολουθεί, στο σύνολο της λαϊκής αρχιτεκτονικής, ορισμένους βασικούς κανόνες. Η διάταξη των κτιρίων αλλά και των δρόμων και των μονοπατιών ακολουθεί τις φυσικές κλίσεις του εδάφους. Με τον τρόπο αυτό αφενός τα κτίσματα και οι χαράξεις εντάσσονται ομαλά στο φυσικό τοπίο, αφετέρου γίνεται η βέλτιστη αξιοποίηση του χώρου ενώ επιτυγχάνεται οικονομία κινήσεων. Για την τοποθέτηση του οικισμού επιλέγονται συνήθως περιοχές με νότιο προσανατολισμό έτσι ώστε ο οικισμός να δέχεται την ηλιακή ακτινοβολία στο μεγαλύτερο μέρος της ημέρας. Άλλα κριτήρια υπήρξαν διαχρονικά οι ανάγκες οχύρωσης, άμυνας, αποφυγής ληστρικών επιδρομών, παρατήρησης, στρατηγικής χωροθέτησης και η ανάγκη κάλυψης αναγκών ύδρευσης και εξεύρεσης πόρων. Όπου οι λειτουργικές ανάγκες δημιουργίας των οικιστικών συνόλων προέκυψαν από 1 Σημειώνεται ιδίως η έλλειψη οποιωνδήποτε πιλοτικών εφαρμογών στο πεδίο αυτό (πχ. negotiated side-agreements) που θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν για την άντληση συμπερασμάτων και ορθών πρακτικών. Ανάλυση Αναγνώριση Σελίδα 11 από 169

12 μακροχρόνιες διεργασίες, πριν από την περίοδο της τεχνολογικής έκρηξης και ανοικοδόμησης, οι οικισμοί συσχετίζονται άμεσα με το φυσικό περιβάλλον, η προσεχτική ανάγνωση του οποίου παρέχει τα εφόδια για τη φυσική όσο και θεσμική υλοποίηση των ορίων ενός οικισμού, έτσι ώστε να μιλούμε για φυσικά όρια των οποίων η καταστρατήγηση είναι δύσκολη και αφύσικη και έτσι η προστασία τους επιτακτική. Το ζήτημα γίνεται δυσχερέστερο σε οικισμούς των οποίων η δημιουργία προωθήθηκε στο περιθώριο των ραγδαίων οικονομικών ζυμώσεων που υπέστηκε η χώρα τις τελευταίες δεκαετίες. Οικισμοί που ακολουθούν το «ταινιακό» πρότυπο ανάπτυξης κατά μήκος συνδετήριων δρόμων μεταξύ σημαντικών αστικών πόλων έλξης, οικισμοί που δημιουργήθηκαν άναρχα από ευκαιρίες που δημιούργησαν κατακερματισμοί μεγάλων ιδιόκτητων εκτάσεων, οικισμοί με διασπασμένο τον κοινωνικό τους ιστό, που δημιουργήθηκαν για να τροφοδοτήσουν μονόπλευρα την παραθεριστική οικονομική δραστηριότητα ενός τόπου. Εδώ η προσπάθεια ανάπτυξης και μελλοντικής εγκατάστασης της ποιότητας της περιοχής δεν μπορεί να συστηματοποιηθεί, αλλά πρέπει να καταρτιστεί με βάση τις ανάγκες κάθε περίπτωσης και τις ρεαλιστικές εκτιμήσεις των επιστημόνων του χώρου. Επιβάλλεται η διαφύλαξη του περιβάλλοντος φυσικού οικοσυστήματος κάθε οικισμού, που αποτελεί το φυσικό περιαστικό πράσινο, είτε με πρόταση για δημιουργία ζωνών μείωσης της δυνατότητας εκμετάλλευσης, είτε με πρόταση παντελούς απαγόρευσης της δόμησης με εγκατάσταση καθεστώτος «πράσινης ζώνης», εφόσον υπάρχει φυσική οριοθέτηση του οικισμού (δάσοι, χείμαρροι και ρέματα, απότομες εξάρσεις της γης, προστατευόμενοι χώροι). Μια από τις σημαντικές αρχές σχεδιασμού όσον αφορά το περιαστικό πράσινο, είναι πως πρέπει να συσχετίζεται χωρικά και οπτικά με το πράσινο εντός του οικισμού (συνέχεια ανοιχτών πράσινων χώρων, σχηματισμός δικτύου), ώστε να μεγιστοποιείται η βιοκλιματική τους συνέργεια. Με την κατάλληλη σύνδεσή τους, διευκολύνεται η κίνηση των αερίων μαζών (φυσικοί αεραγωγοί του οικισμού). Ανάλυση Αναγνώριση Σελίδα 12 από 169

13 3 ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΧΡΗΣΕΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ 3.1 Καταγραφή πραγματικών ορίων Στους χάρτες της Αναγνώρισης καταγράφονται τα πραγματικά όρια των οικισμών. Περιγράφεται με πολύγωνο στο χάρτη, η περιοχή που περικλείεται από τις κορυφές των κατοικιών (όρια κτιρίων). Ξεχωριστά τμήματα του πραγματικού ορίου αποτελούν τα κτίσματα που δημιουργούν συνεκτικό τμήμα εντός των ορίων του οικισμού και αυτά που βρίσκονται σε αραιές συστάδες σε περιφερειακά σημεία εντός των ορίων. Ανάμεσα στο αραιοδομημένο και το συνεκτικό τμήμα μεσολαβούν αδόμητες εκτάσεις. Εκτός των θεσμοθετημένων ορίων, τυχόν οικιστικές συγκεντρώσεις θεωρούνται εκτός σχεδίου δόμηση και διερευνώνται ως τέτοια στην ανάλυση. 3.2 Σύγκριση πραγματικών ορίων οικισμών και θεσμοθετημένων Είναι σύνηθες το φαινόμενο το θεσμοθετημένο όριο του οικισμού να περιλαμβάνει μεγάλες (ποσοστο έως και 40%) αδόμητες εκτάσεις. Η φθίνουσα πορεία του πληθυσμού στα περισσότερα χωριά δείχνει ότι ταυτόχρονα δεν υπάρχει οικιστική πίεση για νέα οικοδομική δραστηριότητα. Παράλληλα με αυτό το φαινόμενο, στα τμήματα εντός σχεδίου των οικισμών υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις στις υποδομές κυκλοφορικού δικτύου, ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων και δικτύων ύδρευσης ή ακόμη και ηλεκτροδότησης. Γενικό συμπέρασμα είναι ότι με την ανεπαρκώς αιτιολογημένη μεγαλύτερη του πραγματικού ορίου, θεσμοθετημένη περιοχή των οικισμών, συντελείται σπατάλη ελεύθερης γης για αγροτική χρήση ή προστασία του φυσικού τοπίου, ενώ ταυτόχρονα οι δημόσιοι πόροι δεν μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες του συνεκτικού τμήματος των οικισμών. Αυτό μπορεί να σημαίνει τη μεταβολή του θεσμοθετημένου ορίου των οικισμών. Ωστόσο κάτι τέτοιο διατυπώνεται με πολλές επιφυλάξεις, καθώς δημιουργεί μεγάλη κοινωνική ανισότητα σε σχέση με τη δυνατότητα οικοδόμησης. Επομένως δε συνίσταται η αυτή η λύση. Η ενδιάμεση αντιμετώπιση θα μπορούσε να προβλέψει συνεκτικά τμήματα υψηλής προτεραιότητας σε όλους τους οικισμούς για την κάλυψη των αναγκών και των υποδομών. 3.3 Χρήσεις γης / ανάγκες ΓΕΝΙΚΑ Το υπερκείμενο θεσμικό πλαίσιο για τις χρήσεις γης στην περιοχή αποτελούν οι κατά περιπτώσεις πολεοδομικές μελέτες καθώς και τα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια, που έχουν θεσμοθετηθεί και είναι σε ισχύ. Επίσης κατά περίπτωση, τα πλαίσια οριοθέτησης των οικισμών, μπορεί να περιλαμβάνουν ρυθμίσεις για τις χρήσεις γης. Θεωρούμε ότι ο στόχος των μελετών μορφολογικών όρων δόμησης και αρχιτεκτονικής δεν είναι να συμπληρώσουν τα υπερκείμενα επίπεδα σχεδιασμού, ως προς τις χρήσεις γης. Ισχύει, ωστόσο η γενική παρατήρηση ότι υπάρχει ένα έλλειμμα όσον αφορά την επικαιροποίηση των θεσμοθετημένων αυτών πλαισίων. Παράλληλα οι ίδιοι οι οικισμοί, αν εξεταστούν μεμονωμένα, παρουσιάζουν σημαντικές ελλείψεις, στις οποίες οι Ανάλυση Αναγνώριση Σελίδα 13 από 169

14 κάτοικοι αντιδρούν με δύο διαφορετικούς τρόπους: είτε αναζητούν δυνατότητα εξυπηρέτησης από άλλους υπερτοπικούς πόλους έλξης, είτε δυστυχώς- με εσωτερική μετανάστευση και το φαινόμενο της αστυφιλίας. Η κατανόηση του πλήρους φαινομένου, ωστόσο, απαιτεί την εξέταση των οικισμών ανά ομάδες, ανάλογα με το βαθμό χωρικής και λειτουργικής διασύνδεσής τους, τόσο μεταξύ τους, όσο και με τα αστικά κέντρα. Ο ρόλος των αστικών κέντρων στις ευρύτερες περιοχές που ανήκουν ποικίλει, ανάλογα με τη γεωγραφική θέση και τις σχέσεις τους με τις γύρω πόλεις και οικισμούς. Ειδικότερα η μελέτη και η έρευνα του βαθμού εξυπηρέτησης και εξάρτησης των οικισμών που βρίσκονται σε συγκεκριμένη ακτίνα από αυτούς, αποτελεί καθοριστική παράμετρο για την περαιτέρω εξέλιξή τους, αλλά και για την αειφορική ανάπτυξη της ευρύτερης περιφέρειας στην οποία ανήκουν. Ο συνδυασμός των ήδη υπαρχόντων επιστημονικών κλάδων, καθώς και η ενίσχυσή τους από την υιοθέτηση νέων μεθόδων και τεχνικών μπορεί να αποτελέσει σημαντικό εργαλείο για την μελέτη των σχέσεων των οικισμών και ερμηνεία της θέσης και σχέσης μεταξύ τους. Σε αυτό το πλαίσιο εφαρμόζονται μέθοδοι και τεχνικές ποσοτικής χωρικής ανάλυσης για την μελέτη των οικιστικών συγκεντρώσεων μέσα από τον καθορισμό του βαθμού επιρροής και αλληλεξάρτησής και τελικά για το προσδιορισμό και την αξιολόγηση της δυναμικής των επιμέρους αστικών συστοιχιών (urban clusters). Η έννοιας της αειφορίας όμως τα τελευταία χρόνια σχετίζεται με τον όρο της συστοιχίας (cluster) ο οποίος χρησιμοποιείται σε αρκετούς ακαδημαϊκούς κλάδους, όπως στην αστρονομία, τη κοινωνιολογία, τη οικονομία, τη στατιστική, τη γεωγραφία και τον περιφερειακό σχεδιασμό. Σε όλους τους παραπάνω κλάδους ο συγκεκριμένος όρος περιγράφει κατά κύριο λόγο το ίδιο φαινόμενο: ένα σύνολο γειτονικών αντικειμένων ή οντοτήτων τα οποία συνδέονται με κάποιο συγκεκριμένο τρόπο δεσμού, είτε λειτουργικό είτε ελκτικό. (Portnov and Erell, 2001) Ανάλογα με τις αιτίες δημιουργίας και τις συνέπειες από την εξέλιξή της αναφέρονται διαφορετικά είδη όπως: συστοιχίες των γαλαξιών (clustering of galaxies), Newton (1962) συστοιχίες των δεδομένων (clustering of data) συστοιχίες των κοινωνικών ομάδων (clustering in social groups) (Moreno, 1953) συστοιχίες των ευκαιριών (clustering of opportunities) (Fotheringham, 1991) συστοιχίες των βιομηχανιών (clustering of industries) (Weber, 1929) Στην περίπτωση του περιφερειακού σχεδιασμού και προγραμματισμού η δομή των συστοιχιών αναλύονται και μελετώνται σε αστικές συστοιχίες (urban clusters). Για την πραγματική ανάλυση και καταγραφή του φαινομένου της επάρκειας των χρήσεων στις πολυάριθμες συστάδες των οικισμών της ελληνικής επαρχίας, και εδώ της Αχαίας, θα ήταν ασφαλώς η χρήση ενός μεθοδολογικού προτύπου που θα χρησιμοποιούσε την παραπάνω Ανάλυση Αναγνώριση Σελίδα 14 από 169

15 θεώρηση και όχι η ποιοτική έκφραση του φαινομένου λαμβάνοντας υπόψη μια διοικητική διαίρεση (όπως αυτή της ανάλυσης σε Καλλικρατικές ημοτικές Ενότητες). Η θέση που καταλαμβάνει κάθε οικισμός στο χώρο, οι σχέσεις του με τις γύρω πόλεις και ο βαθμός εξυπηρέτησης που προσφέρει σε μικρότερους οικισμούς που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση σε συνάρτηση με την πληθυσμιακή, δημογραφική και οικονομική κατάσταση απ την οποία χαρακτηρίζεται, αποτελούν μια ουσιαστική και καθοριστική παράμετρο για την ανάπτυξή τους. Η μελέτη και έρευνα των εν λόγω σχέσεων μεταξύ των οικισμών - πόλεων μπορεί να επιτευχθεί με την δημιουργία και εφαρμογή ενός κατάλληλου μεθοδολογικού πλαισίου, που φαίνεται στο σχήμα που ακολουθεί. Διάγραμμα Μεθοδολογικού Πλαισίου ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ (SERVICE AREA) ΑΠΑΡΙΘΜΗΣΕΙΣ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΝ ΤΑΞΙΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ (CLUSTER ANALYSIS) ΧΩΡΟΘΕΤΙΚΟ ΠΗΛΙΚΟ (LOCATION QUOTIENT) ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΙΚΙΣΤΙΚΩΝ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΩΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΟΙΧΙΩΝ Πηγή: ΧΩΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΙΚΙΣΤΙΚΩΝ ΠΡΟΤΥΠΩΝ ΚΑΙ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ, Τσομπάνογλου Στυλιανός, Φώτης Γεώργιος, Εργαστήριο Χωρικής Ανάλυσης, GIS και Θεματικής Χαρτογραφίας, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Βόλος Κάθε οικισμός, ανάλογα με το πληθυσμιακό του μέγεθος συγκεντρώνει στο εσωτερικό του λειτουργίες και υπηρεσίες, οι οποίες έλκουν μια σημαντική μάζα του πληθυσμού από τους μικρότερους πληθυσμιακά γειτονικούς οικισμούς, μιας και όσον αφορά την αντιστοιχία του πληθυσμού και των υπηρεσιών και λειτουργιών, αυτή ακολουθεί το παράδειγμα του Christaller στη θεωρία των κεντρικών τόπων. Γύρω λοιπόν από κάθε μεγάλο και μικρό αστικό κέντρο και με συγκεκριμένη ακτίνα δημιουργείται μια επιφάνεια, η οποία χαρακτηρίζεται ως περιοχή εξυπηρέτησης. Τα όρια αυτής της περιοχής μπορούν να προκύψουν όχι μόνο με τη χάραξη ενός κύκλου συγκεκριμένης ακτίνας, αλλά και με Ανάλυση Αναγνώριση Σελίδα 15 από 169

16 χρήση του οδικού δικτύου, λαμβάνοντας υπόψη το μήκος του κάθε τμήματός του και συνολικά της απόστασης κάθε οικισμού από τους υπόλοιπους. Στη διαμόρφωση όμως των περιοχών εξυπηρέτησης γύρω από κάθε πόλη ή μεγάλο αστικό κέντρο η έννοια του οδικού δικτύου ως μεταβλητή καθορισμού της περιοχής διαφοροποιείται βάση του χρόνου που χρειάζεται για να διανυθεί κάθε απόσταση και η οποία εξαρτάται από την γενικότερη κατηγορία στην οποία ανήκει το κάθε τμήμα και ασφαλώς την ταχύτητα που μπορεί να αναπτυχθεί πάνω σ αυτό. Μια σχετικά επαρκής θεώρηση σχετικά με αυτή τη μεθοδολογία είναι και η κατηγοριοποίηση των οικισμών σε σχέση με την περιαστικότητα, όπως αναφέρθηκε στις προηγούμενες ενότητες. Ειδικότερα ως προς τη γενική κατάσταση των χρήσεων γης στην περιοχή μελέτης, επισημαίνεται ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των οικισμών δεν κατοικούνται πλέον μόνιμα, αλλά εποχιακά, λειτουργώντας λιγότερο ή περισσότερο ως τουριστικός πόλος έλξης, ή ως θέρετρο για τους ντόπιους, που έχουν μετακομίσει σε μεγαλύτερα αστικά κέντρα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη μικρή πίεση για την κάλυψη αναγκών που σχετίζονται με την πρόνοια, τον αθλητισμό, την εκπαίδευση και τις διοικητικές δραστηριότητες, επομένως και η εικόνα των οικισμών δείχνει να είναι αρκετά ελλειμματική, ως προς αυτές τις κατηγορίες χρήσεων. Το συμπέρασμα αυτό ωστόσο αποκτά μικρή σημασία, όταν λαμβάνεται υπόψη η εποχιακότητα κατοίκησης των οικισμών. Αυτό που είναι περισσότερο σημαντικό και ενδεχομένως ανησυχητικό είναι η γενικά άτονη οικονομική δραστηριότητα σε πολλές περιοχές και η φθίνουσα πορεία του πληθυσμού. Παραγωγικές δραστηριότητες, που ενισχύουν την κοινωνική συνοχή και τη ζωντάνια των οικισμών, όπως αγροτική παραγωγή, γεωργικές δραστηριότητες και η μεταποίηση που συνδέεται με αυτές, σε πολλές περιπτώσεις είναι υποτονικές ή διαδραματίζουν δευτερεύοντα ρόλο. Αντίθετα δραστηριότητες που κατακερματίζουν τις κοινότητες, όπως ο εποχιακός τουρισμός, καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο ποσοστό της οικονομικής δραστηριότητας. Βασικές κατηγορίες υφιστάμενων χρήσεων γης: Το 39,70 % είναι καλλιεργούμενες εκτάσεις Το 28,60% είναι βοσκότοποι Το 23,70% είναι δασικές εκτάσεις Το 4,75 είναι οικισμοί Το 2,35 είναι υδάτινες εκτάσεις Το 0,90 λοιπές εκτάσεις Πηγή: ΕΣΥΕ: Κατανομή έκτασης της Ελλάδας κατά βασικές κατηγορίες χρήσεως (Προαπογραφικά στοιχεία της Απογραφής Γεωργίας Κτηνοτροφίας 1991) Οι στρατηγικές που αναπτύσσονται στα πλαίσια των ευρωπαϊκών προγραμμάτων είναι στη σωστή κατεύθυνση (εναλλακτικός τουρισμός για την αναίρεση της εποχικότητας, αγροτουριστικές δραστηριότητες για την τόνωση του πρωτογενούς τομέα παραγωγής), ωστόσο δεν δείχνουν προς το παρόν, να αναχαιτίζουν τη φθίνουσα πορεία των πληθυσμιακών μεταβολών, ή να βελτιώνουν γενικά τη συνολική κοινωνικό -οικονομική συγκυρία στην περιοχή της Αχαΐας. Το εδώ και αρκετά Ανάλυση Αναγνώριση Σελίδα 16 από 169

17 χρόνια ημιτελές και επικίνδυνο οδικό δίκτυο που συνδέει την Κόρινθο με την Πάτρα, δυστυχώς, δυσχεραίνει την κατάσταση, κάνοντας τους οικισμούς ακόμη περισσότερο απρόσιτους και μη ελκυστικούς και αυξάνοντας τις οικονομικές πιέσεις και δυσμενείς επιδράσεις από την ύφεση, που δέχεται ο τοπικός πληθυσμός ΗΜΟΣ ΠΑΤΡΕΩΝ Το σύνολο των 16 μελετώμενων οικισμών του ήμου Πατρέων εντάσσονται στα γεωγραφικά όρια του εγκεκριμένου ΓΠΣ Πατρέων: ΦΕΚ: 358ΑΑΠ/ ΤΡΟΠ. ΦΕΚ: 95ΑΑΠ/2012 Από το ΓΠΣ Πατρέων παρατίθενται αποσπάσματα που αφορούν άμεσα τους μελετώμενους οικισμούς σε ζητήματα κατάταξης, οργάνωσης, Περιοχών Προστασίας και Χρήσεων Γής: «1.β. Όσον αφορά στον περιαστικό κι εξωαστικό χώρο του ΠΣΠ και τους οικισμούς που περιλαμβάνονται τίθενται οι εξής στόχοι: - Καθορισμός επιτρεπόμενων χρήσεων και κανόνων ελέγχου ή περιορισμού δόμησης στις εκτός σχεδίου περιοχές, περιαστικές κι εξωαστικές. - Προστασία της περιαστικής ζώνης που χαρακτηρίζεται ως «γη υψηλής παραγωγικότητας» από τις πιέσεις αστικοποίησης και την χωροθέτηση παραγωγικών δραστηριοτήτων που δεν συνάδουν με το χαρακτήρα της. - Οργάνωση και ρύθμιση των οικισμών εκτός ΠΣΠ με τη βελτίωση της λειτουργικότητας και της αισθητικής του οικιστικού τους ιστού, μέσω της δραστικής βελτίωσης της τεχνικής και κοινωνικής υποδομής, την εξασφάλιση όρων και υποδομών για πρόληψη κι ελαχιστοποίηση των συνεπειών από φυσικές καταστροφές. - Οργάνωση των 23 οικισμών εκτός ΠΣΠ σε τρεις χωρικές λειτουργικές ενότητες: i. Τους περιαστικούς οικισμούς, οι οποίοι ενσωματώνονται στο ΠΣΠ. ii. Τους εξωαστικούς οικισμούς ανατολικά της Περιμετρικής οδού, οι οποίοι υποδιαιρούνται σε δύο υποενότητες. iii. Τους ορεινούς οικισμούς, οι οποίοι υποδιαιρούνται σε δύο υποενότητες. - Πολεοδόμηση οριοθετημένων οικισμών. - Αποκατάσταση, ανακατασκευή και συμπλήρωση των απαραίτητων τεχνικών υποδομών και κοινωνικού εξοπλισμού των οικισμών. - Προστασία του ορεινού όγκου του Παναχαϊκού (Natura 2000) και δημιουργία δικτύου μονοπατιών. - Προστασία του τοπίου του ορεινού και ημιορεινού χώρου και ανάπτυξη ήπιων μορφών εναλλακτικού τουρισμού Με το ΓΠΣ καθορίζονται: οι Περιοχές Ειδικής Προστασίας (ΠΕΠ), κατά το άρθρο 4, παρ. 4 του ν. 2508/1997, οι οποίες αφορούν σε περιοχές συνεχόμενες ή μη προς τις πολεοδομημένες ή τις προς πολεοδόμηση περιοχές και οι οποίες δεν προορίζονται για πολεοδόμηση αλλά υπάγονται σε ειδικό καθεστώς Ανάλυση Αναγνώριση Σελίδα 17 από 169

18 προστασίας, όπως είναι ιδίως χώροι αρχαιολογικού, αρχιτεκτονικού, ιστορικού ή λαογραφικού ενδιαφέροντος, παραποτάμιες ζώνες,βιότοποι και τόποι ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, δάση και δασικές εκτάσεις. Οι ρυθμίσεις που ακολουθούν έχουν σκοπό τη διαφύλαξη των υφιστάμενων οικοσυστημάτων, τη βιώσιμη διαχείρισή τους και την οργάνωση των επιτρεπόμενων στη ζώνη αυτή χρήσεων και δραστηριοτήτων στα τμήματά που δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της δασικής νομοθεσίας. Οι Περιοχές Ελέγχου και Περιορισμού της όμησης (ΠΕΠ ), σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 3β. του άρθρου 4 του ν. 2508/1997, ορίζουν ελεγχόμενες ως προς τη δόμηση ζώνες στον περιαστικό κι εξωαστικό χώρο, οι οποίες προσδιορίζονται και χωροθετούνται με κριτήρια που σχετίζονται με τα τοπικά χαρακτηριστικά των επιμέρους περιοχών. Συγκεκριμένα, πρόκειται για τα εδαφικά τμήματα της ημοτικής Ενότητας Πατρέων που βρίσκονται εκτός των εγκεκριμένων ρυμοτομικών σχεδίων και των προβλεπόμενων από το εν λόγω ΓΠΣ περιοχών προς πολεοδόμηση, καθώς κι εκτός των περιοχών ΠΕΠ, με εκτάσεις γεωργικής γης που αναπτύσσονται τόσο ανατολικά του ΠΣΠ μέχρι τη μεγάλη Περιμετρική αρτηρία όσο και πέραν αυτής, ανατολικά και μέχρι το δυτικό άκρο της ΠΕΠ.1, για τις οποίες απαιτείται έλεγχος και περιορισμός της οικιστικής εξάπλωσης για τη διαφύλαξη του αποθέματος γεωργικής γης. Καθορίζονται ζώνες διαβαθμισμένης πύκνωσης επιτρεπόμενων χρήσεων και περιορισμών δόμησης, ώστε να προστατευτεί η περιαστική και εξωαστική περιοχή από την άναρχη δόμηση και να επιτραπούν συμβατές μεταξύ τους χρήσεις. Οι ρυθμίσεις που ακολουθούν αποσκοπούν στον έλεγχο της οικιστικής εξάπλωσης, μέσω του περιορισμού της εκτός σχεδίου δόμησης, και στην ορθολογική διαχείριση των επιτρεπόμενων χρήσεων για την κάλυψη των παραγωγικών αναγκών Άρθρο 11 Οικισμοί εκτός Πολεοδομικού Συγκροτήματος Πατρών Με στόχο την πολυκεντρική οργάνωση του συνόλου των εκτός ΠΣΠ οικισμών και τη διατήρηση της αυτοτελούς οικιστικής τους ανάπτυξης, αφου λήφθηκε υπόψη η ιστορική και σύγχρονη ταυτότητά τους, προβλέπονται τα ακόλουθα: Η ιεράρχηση των οικισμών Βούντενη και Νέο Σούλι, ως βασικών προαστιακού οικιστικού πυρήνα σε σχέση με το σύνολο των μικρών οικισμών, αναφορικά με λειτουργίες κοινωνικού εξοπλισμού, με σκοπό την αυτόνομη κάλυψη των αναγκών των οικισμών επιρροής τους. Η αναβάθμιση του ορεινού οδικού δικτύου, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η οδική επικοινωνία των μικρών οικισμών μεταξύ τους και με το ΠΣΠ και να εξασφαλιστούν οι βασικές εξυπηρετήσεις, κοινωνικών και κοινωφελών λειτουργιών και η δυνατότητα αναπτυξιακής προοπτικής. Α. ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ. Η πολεοδομική οργάνωση των λοιπών οικισμών διαρθρώνεται σε δύο χωρικές λειτουργικές οικιστικές ενότητες. Οι οικισμοί διακρίνονται στις ακόλουθες κατηγορίες, όπως αναλυτικά αναφέρονται στον Πίν.5, όπου καταγράφονται τα προγραμματικά χαρακτηριστικά τους: 1. Ημιορεινοί οικισμοί: Ανάλυση Αναγνώριση Σελίδα 18 από 169

19 Ε1α. Ενότητα ημιορεινών οικισμών πλησίον της Μεγάλης Περιμετρικής: Βούντενη, ραγώλενα, Μπάλας, Χάραδρος με κεντρικό οικισμό τη Βούντενη. Ε1β. Ενότητα ημιορεινών οικισμών πλησίον της Μεγάλης Περιμετρικής: Ελικίστρα, Νέο Σούλι, Ρυάκι, Καρυά, Ρωμανός, Πουρναρόκαστρο με κεντρικό οικισμό το Νέο Σούλι. 2. Ορεινοί οικισμοί: Ε2α. Ενότητα ορεινών οικισμών πλησίον της Μεγάλης Περιμετρικής: με κέντρικό οικισμό τον Αγ. Ιωάννη. Ε2β. Ενότητα ορεινών οικισμών πλησίον της Μεγάλης Περιμετρικής: με κεντρικό οικισμό Μοίρα. Αναφορικά με τις αρχές οικιστικής οργάνωσης του εξωαστικού και αγροτικού χώρου της ημοτικής Ενότητας Πατρέων, η σημερινή ανάπτυξη των οικισμών σε σχέση με τα θεσμοθετημένα όρια τους καλύπτει κάθε δυνατότητα να ανταποκριθούν στην μελλοντική ζήτηση κατοικίας, καθώς παρουσιάζουν πλεονάσματα χωρητικότητας μέσα στα όριά τους. Συνεπώς η οικιστική τους οργάνωση προβλέπεται να βασιστεί στις ακόλουθες κατευθύνσεις προτάσεις: ιατήρηση του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου για τους οικισμούς κάτω των κατοίκων (Βούντενη, ραγώλενα, Μπάλας, Χάραδρος, Ελικίστρα, Νέο Σούλι, Ρωμανός). Αλλαγή των ορίων των οικισμών που έχουν οριοθετηθεί με την ακτίνα των 800 μέτρων, καθώς θεωρείται υπερβολική για σχεδόν εγκαταλειμένους οικισμούς, και οριοθέτησή τους με μια σχετικά διευρυμένη περιοχή από το συνεκτικό όριό τους (οικισμοί: Καρυά, Πουρναρόκαστρο, Κεφαλόβρυσο, Μιντζαίικα, Γκοτσαίικα, Μοίρα, Πηγή, Άγιος Ιωάννης, Παναγιά). Οριοθέτηση και πολεοδόμηση στον οικισμό Ρυάκι. Οριοθέτηση του οικισμού Προφήτης Ηλίας. Πολεοδόμηση και επέκταση στον οικισμό Βούντενη. Πολεοδόμηση και επέκταση στον οικισμό Ελικίστρα. Πολεοδόμηση του κέντρου του οικισμού Νέο Σούλι. Επαναπροσδιορισμός με νέα διοικητική πράξη των ορίων του οικισμού Καρυάς, για την εξαίρεση γεωλογικά ακατάλληλης περιοχής όπως προσδιορίζεται στη μελέτη Γεωλογικής Καταλληλότητας. Β. ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ ΟΙΚΙΣΜΩΝ. Οι γενικές κατηγορίες χρήσεων γης με τις κατά περίπτωση επιτρεπόμενες ειδικές χρήσεις γης στους οικισμού εκτός του ΠΣΠ είναι οι εξής: Β1. Οι περιοχές των οικισμών των Ενοτήτων Ε1 και Ε2,εκτός των τοπικών κέντρων των οικισμών Βούντενη και Νέο Σούλι, προσδιορίζονται ως περιοχές με γενική κατηγορία χρήσης τη Γενική Κατοικία, κατά το άρθρο 3 του Π , και με επιτρεπόμενες ειδικές χρήσεις γης: Κατοικία. Ξενώνες μικρού δυναμικού 20 κλινών. Εμπορικά καταστήματα μέχρι 150 τ.μ., που εξυπηρετούν τις καθημερινές ανάγκες των κατοίκων της περιοχής (παντοπωλεία, φαρμακεία, χαρτοπωλεία κ.λπ.). Κτίρια κοινωνικής πρόνοιας (Υγειονομικά κέντρα, παιδικοί σταθμοί, οίκοι ευγηρίας κ.λπ.). Κτίρια εκπαίδευσης (πρωτοβάθμιας & δευτεροβάθμιας). Ανάλυση Αναγνώριση Σελίδα 19 από 169

20 Αθλητικές εγκαταστάσεις. Θρησκευτικοί χώροι. Πολιτιστικά κτίρια κι εν γένει πολιτιστικές εγκαταστάσεις. Εστιατόρια μέχρι 150 τ.μ. Επαγγελματικά εργαστήρια χαμηλής όχλησης. Β2. Οι περιοχές των τοπικών κέντρων των οικισμών Βούντενη, Νέο Σούλι προσδιορίζονται ως περιοχές μεγενική κατηγορία χρήσης το Πολεοδομικό Κέντρο Κεντρική λειτουργία πόλης Τοπικό κέντρο συνοικίας Γειτονιάς, κατά το άρθρο 4 του Π , και με επιτρεπόμενες ειδικές χρήσεις γης: Κατοικία. Ξενώνες, ξενοδοχεία μέχρι 50 κλίνες. Εμπορικά καταστήματα (εξαιρούνται υπεραγορές μεγαλύτερες των 500 τ.μ., πολυκαταστήματα και εμπορικά κέντρα). Γραφεία, τράπεζες, ασφάλειες και κοινωφελείς οργανισμοί. Κτίρια εκπαίδευσης. ιοίκηση (κτίρια διοίκησης επιπέδου οικιστικής ενότητας). Εστιατόρια μέχρι 100 τ.μ. Αναψυκτήρια μέχρι 70 τ.μ. εξαιρούνται τα υπαίθρια με μουσική. Κέντρα διασκέδασης, αναψυχής μέχρι 70 τ.μ. Χώροι συνάθροισης κοινού. Θρησκευτικοί χώροι. Κτίρια κοινωνικής πρόνοιας (Υγειονομικά κέντρα, παιδικοί σταθμοί, οίκοι ευγηρίας κ.λπ.). Επαγγελματικά εργαστήρια χαμηλής όχλησης. Αθλητικές εγκαταστάσεις. Πολιτιστικά κτίρια κι εν γένει πολιτιστικές εγκαταστάσεις. Γήπεδα στάθμευσης. Β3. Τα πρατήρια βενζίνης εξαιρούνται, με την προϋπόθεση να χωροθετούνται στα όρια του οικισμού, εκτός από την περίπτωση των ήδη υπαρχόντων τα οποία και παραμένουν στη θέση τους και διατηρούνται όσο λειτουργούν.» ΗΜΟΣ ΑΙΓΙΑΛΕΙΑΣ Θα γίνει ειδική αναφορά στο δήμο Αιγιαλείας, ως αντιπροσωπευτικού του συνόλου της Περιφερειακής Ενότητας. Κανένας από τους οικισμούς του δήμου Αιγιαλείας δεν διαθέτει πολεοδομική μελέτη για τον καθορισμό των χρήσεων γης. Σύµφωνα µε τις γενικευµένες κατηγορίες χρήσεων της ΕΣΥΕ, η συνολική έκταση των151 km του ΟΤΑ κατανέµεται στην πλειοψηφία της σε καλλιέργειες (51,3%). Το δοµηµένο περιβάλλον καλύπτει το 4,1%, εκ των οποίων το µεγαλύτερο τµήµα αφορά οικισµούς. (έτη ). Η δασοκάλυψη κατά ΕΣΥΕ ανερχόταν το Ανάλυση Αναγνώριση Σελίδα 20 από 169

21 2000 σε 36,6% ή36,3 Km, ενώ υπήρχαν επιπλέον 11,6 km ανοιχτών εκτάσεων µε λίγη ή καθόλου βλάστηση. ιαπιστώνεται, πέρα από την εκµετάλλευση σηµαντικού τµήµατος του χώρου του ΟΤΑ για καλλιέργειες, ότι υπάρχει µια σχετική, συγκριτικά µε τα υπερκείµενα επίπεδα, ένταση εµφάνισης ανοιχτών εκτάσεων και οικιστικών χρήσεων. Οι χρήσεις όπου υπάρχει στατιστικά σηµαντική διαφορά («υστέρηση») µε το «πρότυπο» του εθνικού χώρου είναι οι παραγωγικές δραστηριότητες, η καλλιεργήσιμη και η κτηνοτροφική γη. Ήδη, γίνεται σαφής ο αγροτικός χαρακτήρας του ΟΤΑ. Το έλλειµα εκτάσεων παραγωγικών δραστηριοτήτων συνδέεται µε την απουσία βιοµηχανικών περιοχών, ορυχείων, εκτεταµένων εµπορικών χρήσεων, λιµάνια, αεροδρόµια κλπ., και προσανατολίζει σε οικονοµική υστέρηση. Στην κατηγορία των ανοιχτών εκτάσεων περιλαµβάνονται οι παραλίες, οι γυµνοί βράχοι, οι παγετώνες και οι καµένες εκτάσεις. Υπό αυτό τον ορισµό, το µεγάλο µέγεθος που καταλαµβάνουν στον ΟΤΑ δεν µπορεί, χωρίς περαιτέρω δεδοµένα, να προσδιορισθεί αν οφείλεται σε µη εκµεταλλεύσιµες γεωργικά ή τεχνικά εκτάσεις ή αποτελεί στοιχείο ότι ο βαθµός ανάπτυξης δεν έχει ακόµη οδηγήσει σε προσπάθεια αξιοποίησης τους. Η µεγαλύτερη συγκέντρωση πληθυσµού του ΟΤΑ, άρα και Α κατοικίας, παρατηρείται στην ευρύτερη περιοχή της πόλης του Αιγίου (πεδινές περιοχές). Ειδικά για την πόλη του Αιγίου, περιοχές κατοικίας αµιγούς χρήσης µπορούν να θεωρηθούν οι περιοχές Άγιος Αθανάσιος και Σταφιδάλωνα, που έχουν αγροτοεξοχικό χαρακτήρα. Η περιοχή Αγίου Ανδρέα Γαλαξιδιώτικα απέκτησε το1998 ειδική Νοµοθεσία χρήσεων που απαγορεύει τις οχλούσες χρήσεις εµπορίου και βιοτεχνίας και ενθαρρύνοντας τις πολιτιστικές και ψυχαγωγικές λειτουργίες ήπιας µορφής. Το Αίγιο έχει µια σηµαντική οικιστική επέκταση περιφερειακά, και κυρίως στις περιοχές Κουλούρα Μυρτιά Σταφιδάλωνα, στην περιοχή Βουλωµένο και γύρω από τους υφιστάµενους περιαστικούς οικισµούς (βλ. και ενότητα «Πληθυσµιακές Μεταβολές»). Οι περιαστικές ζώνες της πόλης που προαναφέρθηκαν, έχουν ήδη συµπεριληφθεί στο σχέδιο πόλης και αποµένει το τελικό στάδιο έγκρισης. (Φωτεινού 2002). Οι περιοχές που αποµένουν εκτός σχεδίου είναι κάποιοι οικισµοί ή τµήµατα οικισµών που καλύπτονται στοιχειωδώς από το θεσµικό πλαίσιο οικισµών προ του ιάχυση χρήσεων Α κατοικίας παρατηρείται στην πόλη του Αιγίου σε περιοχές εκτός σχεδίου και εκτός ισχύοντος ορίου ΓΠΣ προς την απέναντι πλευρά της Εθνικής οδού κοντά στην περιοχή Βουλωµένο, αλλά και σε άλλες περιοχές έξω από το όριο του αναθεωρηµένου, µη θεσµοθετηµένου ΓΠΣ. Χαρακτηριστική είναι η τάση για ανάπτυξη κατοικίας κατά µήκος των επαρχιακών δρόµων. Επίσης, υπάρχει τάση ανάπτυξης κατοικίας κατά µήκος της Εθνικής οδού και µάλιστα στο κατάντη του οικισµού του Αιγίου πρόσωπο της οδού. Στην περιοχή του Αιγίου δεν υπάρχουν γενικά αυθαίρετα κτίσµατα που να προκαλούν πρόβληµα αυθαίρετα δοµηµένων περιοχών ή οικισµών. Σηµειώνεται όµως ότι στη πόλη του Αιγίου πραγµατοποιήθηκαν σηµαντικές επεκτάσεις (κτηµατογραφήθηκαν στρ. πυκνοδοµηµένων περιοχών και στρ. αραιοδοµηµένων περιοχών επέκτασης) µε το νοµικό καθεστώς και τους όρους δόµησης για οικισµούς προ του (Φωτεινού, 1998). εν υπάρχουν θεσµοθετηµένες Ανάλυση Αναγνώριση Σελίδα 21 από 169