ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ. Κωνσταντίνος Κ. Χατζόπουλος Καθηγητής

Transcript

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Κωνσταντίνος Κ. Χατζόπουλος Καθηγητής

2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΘΗΜΑ ΤΕΤΑΡΤΟ Ο χαρακτήρας του οθωμανικού κράτους- Η έκταση της αυτοκρατορίας Η αυτοκρατορική ιδεολογία των σουλτάνων

3 ΟΙ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΕΣ ΤΩΝ ΟΘΩΜΑΝΩΝ ΣΟΥΛΤΑΝΩΝ 1326: Bursa (Προύσα) 1371: Edirne (Αδριανούπολη) [η αγαπημένη πόλη των σουλτάνων] : Istanbul - Konstantiniye Ισλαμπόλ - Κωνσταντινούπολη Πόλη ΘΕΜΑ ΠΡΟΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗ Η ονομασία των πόλεων (των τοπωνυμίων) στα τουρκικά και στα ελληνικά

4 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ Η επίσημη ονομασία του οθωμανικού κράτους ήταν η εξής: «Η θεϊκά προστατευόμενη και αδιάκοπα αυξανόμενη και ευημερούσα απόλυτη κυριαρχία του Οίκου του Οσμάν» (Memalik-i mahruseh-i ma mureh-i osmaniyeh ) Peter Sugar, Η Νοτιοανατολική Ευρώπη κάτω από οθωμανική κυριαρχία ( ), τόμ. Α, Αθήνα, Σμίλη, 1994, σσ. 31 & 40

5 Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ Δυναστικό (δυναστεία του Οσμάν), δηλαδή προσωποπαγές, Θεοκρατικό, δηλ. ανώτερος ήταν ο ιερός νόμος του Ισλάμ (Sari a), αλλά και των θρησκειών των άλλων κοινοτήτων, Απολυταρχικό (δεσποτεία ανατολικού τύπου), Φεουδαρχικό (στηριζόταν στο στρατοφεουδαλικό σύστημα), Επεκτατικό, δημιουργήθηκε με την κατάκτηση και διαρκής στόχος του ήταν η κατάκτηση, Πολυφυλετικό & πολυπολιτισμικό

6 Ο ΔΥΝΑΣΤΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ (Sugar) «Η ύπαρξη της οθωμανικής αυτοκρατορίας ήταν αναπόσπαστα δεμένη με την ισχύ μιας και μόνης δυναστείας, αυτής των Οσμανληδών (Osmanli)». «Κανένας άλλος δεσμός δεν μπορούσε να κρατήσει ενωμένους τους «Οθωμανούς» εκτός από την πίστη και την αφοσίωσή τους στην ηγεμονική οικογένεια» Peter Sugar, Η Νοτιοανατολική Ευρώπη κάτω από οθωμανική κυριαρχία ( ), τόμ. Α, Αθήνα, Σμίλη, 1994, σσ. 31 & 40

7 Ο ΔΥΝΑΣΤΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ «Τριάντα έξι μονάρχες προήλθαν από την οθωμανική δυναστεία κατά τους έξι αιώνες της κυριαρχίας της. Χωρίς την ύπαρξη της δυναστείας, η ίδια η αυτοκρατορία θα ήταν αδιανόητη [ ] Οθωμανική Αυτοκρατορία χωρίς την οικογένεια του Οσμάν δεν θα μπορούσε να υπάρξει» Χ. Ιναλτζίκ, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1995, σ. 107

8 Ο ΔΥΝΑΣΤΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ Η οθωμανική δυναστεία υιοθέτησε την αρχή της αρρενογραμμικής διαδοχής Από τον 14 ο ως τα τέλη του 16 ου αι. η δυναστεία υιοθέτησε τη σκληρή πρακτική της διαδοχής όχι από τον μεγαλύτερο, αλλά από τον καταλληλότερο γιο (εξαιτίας της αρχής αυτής καθιερώθηκε η αδελφοκτονία) Τέλη 16 ου αι. ως τις αρχές του 17 ου. ( ): Καθιερώθηκε η αρχή της πρωτοτοκίας 1617 ως το 1923: Καθιερώθηκε η διαδοχή από το πρεσβύτερο αρσενικό μέλος της οικογένειας (θείο ή αδελφό του νεκρού) (εξαιτίας της αρχής αυτής καθιερώθηκε και το «καφάσι») Quataert, Donald, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι τελευταίοι αιώνες, , Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2000, σσ

9 Η ΑΔΕΛΦΟΚΤΟΝΙΑ Καθιερώθηκε επίσημα από τον Μεχμέτ Β τον «Πορθητή» (μέσα 15 ου αι.) Σύμφωνα με αυτό το «έθιμο», την άνοδο στο θρόνο του σουλτάνου ακολουθούσε η άμεση εκτέλεση όλων των αδελφών του με στραγγαλισμό με χορδή τόξου. Το μέτρο καθιερώθηκε, για να εκμηδενιστεί ο κίνδυνος των δυναστικών συγκρούσεων μεταξύ των διαδόχων Καταργήθηκε στα τέλη του 16 ου αι.

10 TO «ΚΑΦΑΣΙ» «Ο Μεχμέτ Γ ( ), όταν ανέβηκε στο θρόνο, θανάτωσε και τους 19 αδελφούς του και κατήργησε τη συνήθεια να ανατίθενται διοικητικά καθήκοντα στους γιους των σουλτάνων. Στο εξής οι τελευταίοι περιορίστηκαν σε ειδικά διαμερίσματα μέσα στο χαρέμι του παλατιού, τα οποία έμειναν γνωστά με την ονομασία «καφάσι». Τα βασιλόπουλα δεν επιτρεπόταν να βγουν από το «καφάσι» και δεν είχαν τη δυνατότητα να κάνουν απογόνους. Ζώντας συνεχώς με τον φόβο της επικείμενης θανάτωσής τους, οι περισσότεροι έπασχαν από ψυχολογικές διαταραχές» Χ. Ιναλτζίκ, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, σ. 109

11 Ο ΘΕΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ (Ιναλτζίκ) «Το μόνο θεμελιώδες και αναλλοίωτο δίκαιο ήταν το σεριάτ, ο θρησκευτικός νόμος του Ισλάμ. Τα φιρμάνια πάντοτε περιείχαν μια περικοπή που βεβαίωνε ότι τα θεσπίσματά τους ήταν σύμφωνα με το σεριάτ και με το ήδη καθιερωμένο κανούν»» Χ. Ιναλτζίκ, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1995, σ. 126

12 Ο ΘΕΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ (Ιναλτζίκ) Ο σουλτάνος μετά από την κατάκτηση των αραβικών χωρών [αρχές 16 ου αι.] πήρε (;;;) και τον τίτλο του «χαλίφη των μουσουλμάνων» και του «Προστάτη του Ισλάμ» Χ. Ιναλτζίκ, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1995, σ. 105 Ωστόσο, σύμφωνα με τον Quataert, οι σουλτάνοι πήραν τον τίτλο του «χαλίφη» μετά από τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή ( ) D. Quataert, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι τελευταίοι αιώνες, , Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2000, σ. 146

13 Ο ΤΙΤΛΟΣ ΤΟΥ ΧΑΛΙΦΗ Ο τελευταίος άραβας που έφερε τον τίτλο του χαλίφη ανήκε στη δυναστεία των Αββασιδών της Βαγδάτης Εκτελέστηκε από τους Μογγόλους του Τσέγκις Χαν το 1258, όταν κατέλαβαν τη Βαγδάτη Τον τίτλο διατήρησαν οι Μαμελούκοι ηγεμόνες της Αιγύπτου ως το 1517, όταν ο οθωμανός σουλτάνος Σελίμ Α κατέκτησε την Αίγυπτο και κατέλυσε το κράτος τους Στη συνέχεια φαίνεται ότι οι οθωμανοί σουλτάνοι οικειοποιήθηκαν τον τίτλο του χαλίφη, μεταφέροντας την έδρα του χαλιφάτου στην ΚΠολη Το χαλιφάτο κατήργησε ο Κεμάλ Ατατούρκ το 1924.

14 Ο ΘΕΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ (Ιναλτζίκ) «Είμαι δούλος του Θεού και σουλτάνος αυτού του κόσμου με τη χάρη του Θεού είμαι η κεφαλή της κοινότητας του Μωάμεθ η δύναμη του Θεού και τα θαύματα του Μωάμεθ είναι συνοδοιπόροι μου είμαι ο Σουλεϊμάν, εν ονόματι του οποίου διαβάζεται ο χουτμπές στη Μέκκα και στη Μεδίνα» [Επιγραφή του Σουλεϊμάν Α στο Μπεντέρ του 1538] Χ. Ιναλτζίκ, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1995, σ. 79

15 Ο ΑΠΟΛΥΤΑΡΧΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ (Ιναλτζίκ) «Χωρίς μονάρχη οι άνθρωποι είναι ανήμποροι να ζήσουν αρμονικά και μπορούν να χαθούν ολότελα. Ο Θεός εμπιστεύθηκε την εξουσία αυτή σε ένα μόνον πρόσωπο και σ αυτό το πρόσωπο απαιτείται για τη διαιώνιση της καλής τάξεως απόλυτη υπακοή» (Τουρσούν μπέης, οθωμανός ιστορικός και γραφειοκράτης του 15ου αι.) Χ. Ιναλτζίκ, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1995, σ. 122

16 Ο ΑΠΟΛΥΤΑΡΧΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ (Ιναλτζίκ) «Είμαι δούλος του Θεού και σουλτάνος αυτού του κόσμου με τη χάρη του Θεού είμαι η κεφαλή της κοινότητας του Μωάμεθ η δύναμη του Θεού και τα θαύματα του Μωάμεθ είναι συνοδοιπόροι μου είμαι ο Σουλεϊμάν, εν ονόματι του οποίου διαβάζεται ο χουτμπές στη Μέκκα και στη Μεδίνα στη Βαγδάτη είμαι ο σάχης, στην επικράτεια των Ρωμιών ο καίσαρας, στην Αίγυπτο ο σουλτάνος στέλνω τους στόλους μου στις θάλασσες της Φραγκιάς, του Μαγρέμπ, της Ινδίας είμαι ο σουλτάνος που πήρε το στέμμα και το θρόνο της Ουγγαρίας για να τα δώσει σ ένα ταπεινό του σκλάβο κι όταν ο βοεβόδας Πέτρου σήκωσε κεφάλι ενάντιά μου, οι οπλές του αλόγου μου τον έλιωσαν καταγής και κατέκτησα τη γη της Μολδαβίας» (Επιγραφή στο Μπεντέρ του 1538) Χ. Ιναλτζίκ, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1995, σ. 79

17 Ο ΑΠΟΛΥΤΑΡΧΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ Σουλτάνος: ο όρος προέρχεται από τα αραβικά Αρχικά σήμαινε «δύναμη», «εξουσία», «αρχή», «απόλυτη εξουσία» Αργότερα, χρησιμοποιήθηκε ως τίτλος ορισμένων ηγεμόνων που διεκδικούσαν απόλυτη κυριαρχία, δηλ. την ανυπαρξία οποιασδήποτε εξάρτησης από άλλον ανώτερο ηγεμόνα.

18 Ο ΠΡΟΣΩΠΟΠΑΓΗΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ (Ιναλτζίκ) «Όταν πέθαινε ο σουλτάνος, όλοι οι διορισμοί και όλες οι νομικές διατάξεις θεωρούνταν άκυρες ως την επιβεβαίωσή τους από τον καινούργιο σουλτάνο [ ] Στη συνέχεια όλοι οι ατομικοί τίτλοι ανανεώνονταν με το όνομα του καινούργιου σουλτάνου και ακολουθούσε μια γενική απογραφή που έδειχνε τις πηγές των φορολογικών εισοδημάτων της αυτοκρατορίας, το νομικό καθεστώς όλων των υπηκόων της και τις τυχόν φοροαπαλλαγές τους» Χ. Ιναλτζίκ, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1995, σ. 111 & 113

19 Ο ΑΠΟΛΥΤΑΡΧΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ Από τις αρχές του 14 ου αι. αναπτυσσόταν η θεωρία πως ο σουλτάνος δεν ήταν απλώς ένας τουρκομάνος ηγέτης πλαισιωμένος από σχεδόν ομοίους του, αλλά ένας απόλυτος θεωρητικά μονάρχης [ ] ο σουλτάνος Μεχμέτ Β [ ] απογύμνωσε από τον πλούτο και την εξουσία τους πολλούς μεγάλους τουρκομάνους αρχηγούς [ ] εφαρμόζοντας τώρα τη θεωρία της απόλυτης εξουσίας, ο Μεχμέτ Β τοποθέτησε τους δικούς του ανθρώπους, στρατολογημένους από τον ντεβσιρμέ, ανθρώπους οι οποίοι θεωρητικά ήταν πλήρως υποχρεωμένοι στον ίδιο και τους οποίους έλεγχε ολοκληρωτικά. Το 1453 αποτελεί λοιπόν ορόσημο για μια εμφανή μετατόπιση της εξουσίας προς το πρόσωπο του ηγεμόνα. Στο εξής και μέχρι τον 19 ο αι. ο σουλτάνος απολάμβανε θεωρητικά απόλυτη εξουσία, έχοντας δικαίωμα ζωής και θανάτου πάνω στις στρατιωτικές και γραφειοκρατικές ελίτ του» Quataert, Donald, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι τελευταίοι αιώνες, , Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2000, σσ

20 Ο ΑΠΟΛΥΤΑΡΧΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ (Ιναλτζίκ) «Ήταν [η Οθωμανική Αυτοκρατορία] μια τουρκική αυτοκρατορία; Τίποτα το πραγματικό δεν υπήρχε σ αυτήν πέρα από την επιβλητική παρουσία του Πατισάχ, του «Σουλτάνου των Σουλτάνων», του «Ηγεμόνα των Ηγεμόνων», του «Διανομέα των Στεμμάτων στους μονάρχες του κόσμου», τη «Σκιά του Θεού επί της γης», όπως αυτοαποκαλούνταν μεταξύ άλλων ο Σουλεϊμάν. Ήταν ο απόλυτος κύριος σ ένα κράτος-σκλάβο. Όλα τα πλούτη κι όλα τα εδάφη ανήκαν σ αυτόν. Μπορούσε να τα χαρίσει ή να τα πάρει πίσω κατά βούληση. Τα φέουδα, τα τιμάρια και οι τίτλοι ευγενείας δεν κληρονομούνταν, αλλά δίνονταν επισήμως σ αυτούς που υποτίθεται πως είχαν τα προσόντα. Ήταν ο αφέντης μέσα σ ένα κράτος-σκλάβο». Roux, J.-P., Η ιστορία των Τούρκων, Αθήνα, Γκοβόστης, 1998, σ. 287.

21 Ο ΦΕΟΥΔΑΡΧΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ «Ο αντιπροσωπευτικός τύπος της οθωμανικής επαρχίας ήταν εκείνος όπου ίσχυε το τιμαριωτικό σύστημα. Το σύστημα αυτό προέκυψε από την ανάγκη να συντηρηθεί ένας πολυάριθμος αυτοκρατορικός στρατός με στήριγμα τους πόρους μιας μεσαιωνικής οικονομίας. Ο τιμαριωτισμός καθόρισε τα πλαίσια της επαρχιακής διακυβέρνησης της αυτοκρατορίας και της οικονομικής, κοινωνικής και αγροτικής της πολιτικής, στόχος των οποίων ήταν η αντιμετώπιση των στρατιωτικών αναγκών του κράτους» Χ. Ιναλτζίκ, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1995, σ. 188

22 Ο ΦΕΟΥΔΑΡΧΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ Το όνομα του οθωμανού σουλτάνου Μεχμέτ Β ( ) είναι άρρηκτα δεμένο με την τελική επιβολή του τιμαριωτικού συστήματος και με την καταγραφή του στους κανουνναμέδες Απ όλους τους τουρκικούς κρατικούς σχηματισμούς της Μ. Ασίας, από τον 14 ο ως τον 16 ο αιώνα, μόνο στους Οθωμανούς υπήρχε η ψιλή κυριότητα του κράτους επί των γαιών Μουταφτσίεβα, Βέρα, Αγροτικές σχέσεις στην Οθωμανική Αυτοκρατορία (15 ος -16 ος αι.), Αθήνα: Πορεία, 1990, σ. 41

23 ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΔΥΤΙΚΟΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ & ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΦΕΟΥΔΑΡΧΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΔΥΤΙΚΗ & ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ Το φέουδο είναι γη και χωρικοί Ο βασιλιάς παραχωρεί το φέουδο στους «βαρόνους» εφ όρου ζωής, οι οποίοι του παρέχουν σε αντάλλαγμα πολεμιστές («ιππότες») και χρήμα Οι «βαρόνοι» παραχωρούν το φέουδο στους πολεμιστές («ιππότες») εφ όρου ζωής. Οι πολεμιστές παρέχουν στρατιωτική υπηρεσία & προστασία στον «βαρόνο» Οι φεουδάρχες είναι κύριοι της γης και των χωρικών (χωροδεσπότες) Ο φεουδάρχης έχει λόγο στην παραγωγή και παίρνει μέρος της Οι χωρικοί είναι υποτελείς στον φεουδάρχη («βαρόνο» & «ιππότη») Οι χωρικοί είναι υποχρεωμένοι να παρέχουν δωρεάν εργασία στον φεουδάρχη μέχρι 70 μέρες το χρόνο (αγγαρεία) Ο βαρόνος έχει το δικαίωμα της «πρώτης νύχτας» (jus primae noctis) ΕΓΓΥΣ & ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ Το τιμάριο είναι πρόσοδος (=χρήμα) Το τιμάριο παραχωρείται από τον σουλτάνο κατευθείαν στον πολεμιστή («σπαχή») για ορισμένο χρονικό διάστημα. Ο τελευταίος παρέχει σε αντάλλαγμα στρατιωτικές υπηρεσίες στο σουλτάνο ΟΧΙ Οι καλλιεργητές είναι ιδιοκτήτες της γης ΟΧΙ Οι καλλιεργητές είναι «δεμένοι» με τη γη που καλλιεργούν, αλλά έχουν την προσωπική τους ελευθερία Οι χωρικοί είναι υποχρεωμένοι να παρέχουν δωρεάν εργασία στον φεουδάρχη το πολύ ως 7 μέρες το χρόνο (αγγαρεία) OXI

24 Ο ΕΠΕΚΤΑΤΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ «Η θεϊκά προστατευόμενη και αδιάκοπα αυξανόμενη κι ευημερούσα απόλυτη κυριαρχία του Οίκου του Οσμάν» (Memalik-i mahruseh-i ma mureh-i osmaniyeh ) Peter Sugar, Η Νοτιοανατολική Ευρώπη κάτω από οθωμανική κυριαρχία ( ), τόμος. Α, Αθήνα, Σμίλη, 1994, σσ. 31 & 40

25 Ο ΕΠΕΚΤΑΤΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ «Η περίοδος της βασιλείας του Πορθητή χαρακτηρίζεται από συνεχείς κατακτητικούς πολέμους, σύμφωνα με τις αρχές της ισλαμικής θρησκείας, η οποία επιτάσσει τον ιερό πόλεμο εναντίον των «απίστων», δηλαδή των μη μουσουλμάνων. Το κράτος είχε περάσει στα χέρια μιας ομάδας ατόμων με επικεφαλής τον σουλτάνο, τα οποία ενδιαφέρονταν για την εδαφική επέκταση της αυτοκρατορίας ή για μια ένδοξη στρατιωτική σταδιοδρομία ή απλά και μόνον για προσπορισμό πολεμικής λείας. Ο ιδεατός και αμετακίνητος στόχος τους ήταν η δημιουργία μιας παγκόσμιας ισλαμικής αυτοκρατορίας» Ελ. Ζαχαριάδου, «Ο επεκτατικός προσανατολισμός του Βαγιαζήτ Β», Τα Ιστορικά 12(1995)285

26 Η ΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ

27 ΟΙ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΟΘΩΜΑΝΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 14ο & 15ο ΑΙ.

28 Η ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΣΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ 15ου αι. = ΚΡΑΤΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ

29 ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ (αρχές 11ου αι.) & ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ (τέλη 15ου αι.)

30 Η ΕΥΡΩΠΗ στο β μισό του 15ου αι.

31 ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΟΥΝΑΒΗ ΣΤΟ ΝΕΙΛΟ ΚΑΙ ΑΠ ΤΟΝ ΕΥΦΡΑΤΗ ΣΤΟ ΓΙΒΡΑΛΤΑΡ

32 Η ΕΥΡΩΠΗ στο β μισό του 16ου αι.

33 Η ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΣΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ 16ου αι.= ΕΙΝΑΙ ΚΡΑΤΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ;;;

34 Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΟ 1648

35 Η ΕΥΡΩΠΗ στο β μισό του 18ου αι.

36 Η ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΣΤΑ 1815 ΕΙΝΑΙ ΚΡΑΤΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ;;;

37 Η ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 20ου ΑΙ.

38 Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΣΟΥΛΤΑΝΩΝ

39 Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΣΟΥΛΤΑΝΩΝ «Ο Μπαγιαζήτ Α είναι ο πρώτος οθωμανός σουλτάνος που συναντάται σε δυτικές πηγές με το χαρακτηρισμό «ιμπεράτωρ», αυτοκράτορας Το 1395 ο Μπαγιαζήτ ζήτησε από τον Αββασίδη χαλίφη στο Κάιρο να του αναγνωρίσει επίσημα τον τίτλο «Σουλτάν-αρ- Ρουμ» (σουλτάνος της ρωμαϊκής χώρας), τίτλος που χαρακτήριζε επίσημα τους σελτζούκους επικυριάρχους της Μικρασίας» Χ. Ιναλτζίκ, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1995, σ. 102 & 104.

40 Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΣΟΥΛΤΑΝΩΝ «Οι Οθωμανοί επέλεξαν τη «συνέχεια» [εννοεί της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας] σε τέτοια έκταση που αντίστοιχό της δεν υπάρχει στον κόσμο του 15ου αιώνα [ ] Αυτή η αίσθηση αυτοπεποίθησης και επιθυμίας για συνέχιση αντανακλάται στο γεγονός ότι ο Μεχμέτ ΙΙ και μεταγενέστεροι οθωμανοί σουλτάνοι αποκάλεσαν εαυτούς καίσαρες (kaysar) και βασιλείς [ ] πατισάχ-ι Κονσταντινιγιέ (Padisah-ι Konstantiniye Padisah-ι Rum» «Ο Μεχμέτ θεωρούσε τον εαυτό του τον μόνο νόμιμο κληρονόμο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας» Χ. Ιναλτζίκ, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1995, σ. 102 & 104.

41 Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΣΟΥΛΤΑΝΩΝ «Προς ταῦτα οὐδείς ἀμφέβαλλεν ὅτι εἶσαι ἤδη δικαίω αὐτοκράτωρ τῶν Ῥωμαίων. Διότι αὐτοκράτωρ εἶναι ὅστις δικαίω κρατεῖ την ἕδραν τῆς αὐτοκρατορίας ἀλλ ἡ ἕδρα τῆς Ῥωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας εἶναι ἐν Κωνσταντινουπόλει. Ὅθεν ὅστις ταύτης κρατεῖ, αὐτός εἶναι αὐτοκράτωρ. Σύ δε οὐχί ἐξ ἀνθρώπων, ἀλλ ἐκ Θεοῦ διά τῆς σπάθης σου την εἰρημένην κατέχεις ἕδραν. Ἄρα εἶσαι δικαίω αὐτοκράτωρ τῶν Ῥωμαίων» [από επιστολή του Γεωργίου Τραπεζουντίου προς τον Mεχμέτ Β τον Πορθητή, 1466] Angelo Mercati, Le due lettere di Giorgio de Trebisonda a Maometto II, Orientalia Christiana Periodica, t. 9 (1943)96

42 Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΣΟΥΛΤΑΝΩΝ «Η Οθωμανική Αυτοκρατορία υπήρξε εν πολλοίς και κληρονόμος της ρωμαϊκής κληρονομιάς στην ανατολική, βυζαντινή μορφή της. Πράγματι, ο σουλτάνος Μεχμέτ Β, πορθητής της Κωνσταντινούπολης, διατύπωσε ρητά την αξίωση πως ήταν καίσαρας, αυτοκράτορας της εποχής του, ενώ ο διάδοχός του τον 16 ο αιώνα, ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής, επεδίωξε την κατάληψη της Ρώμης ως επιστέγασμα της δράσης του» Quataert, Donald, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι τελευταίοι αιώνες, , Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2000, σσ. 6-7

43 Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΣΟΥΛΤΑΝΩΝ Ο πάπας Πίος Β πρότεινε στον Μεχμέτ τον Πορθητή να τον αναγνωρίσει ως αυτοκράτορα με την προϋπόθεση ότι θα αποδεχθεί να γίνει καθολικός

44 Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΣΟΥΛΤΑΝΩΝ «Για τον Μωάμεθ η κατάκτηση της ΚΠολης ήταν η αρχή και όχι η κατάληξη της προέλασής του. Όπως είπε στον ντε Λανγκούσι, «θα πήγαινε από την Ανατολή στη Δύση, όπως οι Δυτικοί πήγαν στην Ανατολή. Η αυτοκρατορία του κόσμου, είπε, πρέπει να είναι μία, με μία πίστη και μία βασιλεία». Andrew Wheatcroft, Οι Οθωμανοί, Αθήνα, Νέα Σύνορα Α.Α.Λιβάνη, 1994, σ. 65

45 Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΣΟΥΛΤΑΝΩΝ ΜΕΤΑΛΛΙΟ ΤΟΥ ΜΕΧΜΕΤ Β

46 Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΣΟΥΛΤΑΝΩΝ ΜΕΤΑΛΛΙΟ ΤΟΥ ΜΕΧΜΕΤ Β

47 Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΣΟΥΛΤΑΝΩΝ ΜΕΤΑΛΛΙΑ ΤΟΥ ΜΕΧΜΕΤ Β

48 Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΣΟΥΛΤΑΝΩΝ ΜΕΤΑΛΛΙΟ ΤΟΥ ΜΕΧΜΕΤ Β

49 ΟΘΩΜΑΝΙΚΑ ΣΥΜΒΟΛΑ