ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ. Κωνσταντίνος Κ. Χατζόπουλος Καθηγητής

Transcript

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Κωνσταντίνος Κ. Χατζόπουλος Καθηγητής

2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΘΗΜΑ ΤΡΙΤΟ Το εμιράτο του Οσμάν - Οι θεωρίες για τη γένεση και την ανάπτυξη του οθωμανικού κράτους- Η δημιουργία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας

3 Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΣΕΛΤΖΟΥΚΩΝ & ΤΟ ΣΟΥΛΤΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΡΟΥΜ (α μισό 13ου αι.)

4 ΟΙ ΣΕΛΤΖΟΥΚΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ 1243: Μάχη του Köse-Dağ. Οι Μογγόλοι του Τσέγκις Χαν συνέτριψαν τους Σελτζούκους και διέλυσαν το κράτος τους. Στη Μ. Ασία δημιουργήθηκαν μια σειρά από «εμιράτα» ή «μπεηλίκια» φόρου υποτελή στη μογγολική αυτοκρατορία των Ιλχανιδών. Ανάμεσά τους και το «μπεηλίκι» των Οθωμανών στη ΒΔ Μ. Ασία

5 ΤΟΥΡΚΙΚΑ ΕΜΙΡΑΤΑ Μ. ΑΣΙΑΣ

6 Τουρκικά εμιράτα (μπεηλίκια) της Μ. Ασίας (13 ος -15 ος αι.) 1 Καραμάν 2 Καρεσί 3 Μεντεσέ 4 Αϊντίν (Αϊδινίου) 5 Σαρουχάν 6 Γκερμιγιάν 7 Οσμανλί (Οθωμανοί) 1288/1289 κεξ. 8 Χατζί Εμίρ 9 Ισφεντιγιάρ (Τζαντζάρ) 10 Τεκκέ 11 Χαμίτ 12 Κασταμονής

7 ΟΙ ΕΜΙΡΗΔΕΣ ΤΩΝ «ΑΚΡΩΝ» «Όποτε το θεωρούσαν αναγκαίο οι σουλτάνοι ενίσχυαν τα στρατεύματά τους με δυνάμεις που καλούνταν από τα «άκρα». Αυτές οι δυνάμεις αποτελούνταν από νομαδικές τουρκμενικές φυλές με επικεφαλής τους αρχηγούς τους. Η κεντρική κυβέρνηση έδωσε τον τίτλο του μπέη των άκρων, ουτς-μπέη {uc beyi} σε ορισμένους αρχηγούς φυλών που είχαν αποκτήσει δύναμη με διάφορους τρόπους και είχαν θέσει πολλές μικρές φυλές υπό τον έλεγχό τους. Πάνω απ αυτούς τοποθετήθηκαν ένας ή περισσότεροι διακεκριμένοι διοικητές, εμίρηδες των άκρων, ουτς-εμιρί {uc emiri} οι οποίοι επιλέγονταν μεταξύ των υψηλών κρατικών αξιωματούχων» Mehmed Fuad Koprulu, Οι απαρχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, σ. 189

8 ΟΙ ΕΜΙΡΗΔΕΣ ΤΩΝ «ΑΚΡΩΝ» «Η αποδυνάμωση της βυζαντινής μεθοριακής άμυνας μετά τη μεταφορά της πρωτεύουσας από τη Νίκαια στην ΚΠολη είχε μεγάλη επίδραση και διευκόλυνε τα μέγιστα στην αργή αλλά σίγουρη εξάπλωση προς τα δυτικά των εδαφών των τούρκων μπέηδων της μεθορίου και στη δημιουργία νέων πολιτικών οντοτήτων επί των βυζαντινών συνόρων, όταν η σελτζουκική εξουσία αποδυναμώθηκε κάτω από τη μογγολική πίεση» Mehmed Fuad Koprulu, Οι απαρχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, σ. 193

9 ΟΙ ΕΜΙΡΗΔΕΣ ΤΩΝ «ΑΚΡΩΝ» «Τα άκρα δεν ήταν απλώς περιοχές που περιείχαν θερινά και χειμερινά βοσκοτόπια για τις νομαδικές και ημινομαδικές τουρκμενικές φυλές. Εκτός από τα χειμερινά και θερινά βοσκοτόπια της κάθε φυλής υπήρχε ένας πολύ μεγάλος αριθμός χωριών, μικρών πόλεων και, ακόμη μικρών οχυρωμένων θέσεων σε στρατηγικά σημεία. Επιπλέον, κάπως πιο πίσω από τα σύνορα υπήρχαν μερικές σχετικά μεγάλες, αλλά όχι πολυπληθείς πόλεις. Αυτές οι πόλεις, με καλά οργανωμένη άμυνα, οι οποίες είχαν κυριευτεί από τους Βυζαντινούς χρησίμευαν ως πρωτεύουσες των συνοριακών μπεηλικίων» Mehmed Fuad Koprulu, Οι απαρχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, σ. 197

10 ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟ ΕΜΙΡΑΤΟ

11 Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ ΕΜΙΡΑΤΟΥ «Ανάμεσα στο 1260 και το 1320 οι γαζήδες αρχηγοί και οργανωτές των φιλοπόλεμων Τουρκομάνων ίδρυσαν στη δυτική Μικρασία ανεξάρτητες ηγεμονίες, αποσπώντας τα εδάφη τους από το Βυζάντιο [ ] Κατά την τελευταία δεκαετία του 13ου αι. τα γιουρούσια των Τουρκομάνων γαζήδων στη δυτική Μικρασία πήραν το χαρακτήρα γενικής εισβολής. Από όλους αυτούς τους μπέηδες ο Οσμάν Γαζής κατείχε την πιο βορεινή επικράτεια, πλησιέστερα στο Βυζάντιο και τα Βαλκάνια [ ]Όπως και στις άλλες παραμεθόριες ηγεμονίες, όλοι έπαιρναν το όνομα του αρχηγού τους, ονομάζονταν δηλαδή Οσμανλήδες» Χ. Ιναλτζίκ, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, σ. 21

12 ΟΙ ΟΘΩΜΑΝΟΙ ΗΤΑΝ ΟΓΟΥΖΟΙ «Ως προς τον καθορισμό της καταγωγής της ίδιας της οθωμανικής οικογένειας, όλες οι πρώιμες πηγές συμφωνούν ότι το στοιχείο που σχημάτισε αυτό το κράτος ήταν, όπως και η μεγάλη πλειοψηφία των Τούρκων που ήρθαν στην Ανατολία, Ογούζ, δηλαδή Τουρκμένοι» «Πρόσφατα έργα που γράφτηκαν στην Δύση και την Ανατολή παραδέχονται γενικώς την καταγωγή των Οθωμανών από τη φυλή Καγί» [η άποψη αυτή αμφισβητήθηκε & τελικά απορρίφθηκε Κ.Κ.Χ.] «Οι παλαιότερες γραπτές πηγές δηλώνουν συνήθως ότι οι πρόγονοι των Οθωμανών ήρθαν στην ανατολική Ανατολία με τους Σελτζούκους» Mehmed Fuad Koprulu, Οι απαρχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, σσ

13 ΟΙ ΟΘΩΜΑΝΟΙ ΗΤΑΝ ΟΓΟΥΖΟΙ «Ο Ερτογρούλ και ο Οσμάν ήταν οι αρχηγοί μίας μικρής φυλής που ανήκε στους Καγί. Ήταν μία από τις φυλές των άκρων, η οποία θεωρητικά αλλά όχι πρακτικά υπαγόταν στο σελτζούκο σουλτάνο του Ρουμ και αργότερα στους Ιλχανίδες. Αυτή η φυλή έζησε στην τουρκο-βυζαντινή μεθόριο γύρω από το Εσκί-Σεχίρ στη βορειοδυτική Φρυγία» Mehmed Fuad Koprulu, Οι απαρχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, σσ. 186

14 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜA Οι Οθωμανοί υπήρξαν φυλή που ανήκε στη μεγάλη οικογένεια των Ογούζων. Ήρθε στη Μ. Ασία τον 13 ο αι., προφανώς πριν από τη διάλυση του κράτους των Σελτζούκων. Μετακινούμενη συνεχώς προς τα δυτικά εγκαταστάθηκε τελικά στη Βιθυνία (βορειοδυτική Μ. Ασία) γύρω από τη μικρή πόλη Sogüt κοντά στην Προύσα.

15 ΘΕΩΡΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ

16 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΜΕΙΞΗΣ ΤΟΥΡΚΩΝ ΚΑΙ ΕΞΙΣΛΑΜΙΣΜΕΝΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ Gibbons (1916): «Οι Οθωμανοί ήταν μία «νέα φυλή», που διαμορφώθηκε από την πρόσμιξη εξισλαμισμένων ελλήνων και βαλκάνιων σκλάβων με τουρκικούς λαούς [ ] Ο Gibbons εξήγησε την οθωμανική ανάπτυξη υποστηρίζοντας ότι ο σχηματισμός αυτής της «νέας φυλής» διασφάλισε τη συνέχεια των βυζαντινών πρακτικών κάτω από ισλαμικό προσωπείο. Αφού, δηλαδή, οι Οθωμανοί ήταν πράγματι οι κληρονόμοι των βυζαντινών παραδόσεων και των διοικητικών πρακτικών, παρέμειναν (μέχρι την κατάκτηση του αραβικού κόσμου στις αρχές του 16ου αιώνα) ένα είδος ισλαμοβυζαντινού μείγματος».

17 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΜΕΙΞΗΣ ΤΟΥΡΚΩΝ ΚΑΙ ΕΞΙΣΛΑΜΙΣΜΕΝΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ Αρνάκης (1947): «Υποστήριξε με πειστικότητα ότι κατά την κατάκτηση της Βιθυνίας, η οποία διήρκεσε πάνω από μισό αιώνα, οι Οθωμανοί δεν επέδειξαν το παραμικρό ίχνος ισλαμικού φανατισμού. Αντιθέτως, τόνισε ότι αρχικά οι Οθωμανοί συνάντησαν μία αγροτική τάξη που έως τότε την εκμεταλλεύονταν άγρια οι βυζαντινοί άρχοντες Υπογράμμισε την επιεική στάση των Οθωμανών, κάτι που διευκόλυνε ευρείας κλίμακας προσηλυτισμό και επακόλουθη αφομοίωση επεσήμανε το γεγονός ότι η υλική ανάπτυξη και η επιτυχία του πρώτου οθωμανικού κράτους μπορεί να συνδεθεί άμεσα με την εκ μέρους του απορρόφηση του ιθαγενούς ελληνικού πληθυσμού της Βιθυνίας» (Lowry, Η φύση του πρώιμου οθωμανικού κράτους, σσ )

18 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΜΕΙΞΗΣ ΤΟΥΡΚΩΝ ΚΑΙ ΕΞΙΣΛΑΜΙΣΜΕΝΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ Βρυώνης (1971): «Από την εποχή της εμφάνισης των Οθωμανών η διαδικασία εξισλαμισμού που συνοδεύτηκε από τουρκοποίηση διήρκεσε για περισσότερο από δύο αιώνες η ημινομαδική τουρκική ζωή της στέπας ταίριαξε ιδανικά με τον «γκαζά» (με τη σημασία της επιδρομής) και το γεγονός αυτό ήταν που περισσότερο από τον όποιον ιδιαίτερο ζήλο για το ισλάμ παρείχε το κίνητρο για τις πρώτες οθωμανικές κατακτήσεις» (Lowry, Η φύση του πρώιμου οθωμανικού κράτους, σ. 38)

19 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΜΕΙΞΗΣ ΤΟΥΡΚΩΝ ΚΑΙ ΕΞΙΣΛΑΜΙΣΜΕΝΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ Ronald Jennings (USA) (1986): «Υπογραμμίζει ότι η κατάκτηση των Βαλκανίων υπήρξε σαφώς το αποτέλεσμα ενός κοινού αγώνα μουσουλμάνων και χριστιανών, οθωμανών στρατιωτικών διοικητών και οθωμανικών δυνάμεων, κάτι που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την εμμονή του Βίτεκ ως προς το ήθος του γκαζά/ ιερού πολέμου».

20 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΦΥΛΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ (Köprülü) «Το οθωμανικό κράτος θεμελιώθηκε αποκλειστικά από Τούρκους το δέκατο τέταρτο αιώνα. Μόνον αφότου το κράτος αυτό είχε αρχίσει να εξελίσσεται σε μία μεγάλη αυτοκρατορία η οποία κυβερνούσε διάφορους λαούς μετά το πρώτο μισό του 15ου αιώνα όπως συνέβη και με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και την αυτοκρατορία των Αβασιδών, άλλα στοιχεία τα οποία στην περίπτωσή μας οθωμανοποιήθηκαν εισήλθαν στην κυβέρνηση» Mehmed Fuad Koprulu, Οι απαρχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, σ. 208

21 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΦΥΛΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ (Köprülü) «Η πολιτική, στρατιωτική και δικαστική οργάνωση του οθωμανικού κράτους ήταν ουσιαστικά μια προέκταση εκείνου των Σελτζούκων της Ανατολίας αλλά, εν μέρει, επηρεάστηκε και από την οργάνωση των Ιλχανιδών και κάπως λιγότερο από τους Μαμελούκους της Αιγύπτου [ ] Με πολύ λίγες εξαιρέσεις, το οθωμανικό κράτος βρήκε τα στοιχεία που του ήταν αναγκαία από κάθε άποψη για την οργάνωσή του το 14ο αιώνα μεταξύ των Τούρκων» Mehmed Fuad Koprulu, Οι απαρχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, σ

22 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΦΥΛΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ (Köprülü) «Αυτό το κράτος [το οθωμανικό] δεν ήταν ένας νέος οργανισμός, μια νέα εθνική και πολιτική οντότητα, η οποία δεν είχε σχέσεις με το εκλιπόν σελτζουκικό σουλτανάτο ή τα μπεηλίκια της Ανατολίας που το διαδέχτηκαν. Αντίθετα, ήταν μια νέα σύνθεση, ένα νέο ιστορικό σύνθεμα που προέκυψε από την πολιτική και κοινωνική εξέλιξη των Τούρκων της Ανατολίας το 13ο και 14ο αιώνα, των ίδιων Τούρκων οι οποίοι είχαν προγενέστερα δημιουργήσει τα κράτη των Σελτζούκων της Ανατολίας και των Ντανισμέντ, καθώς και τα τουρκμενικά μπεηλίκια» Mehmed Fuad Koprulu, Οι απαρχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, σ. 263

23 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΦΥΛΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ Lindner (1983)(USA): «Υποστήριξε (χρησιμοποιώντας τα εργαλεία και τη μεθοδολογία της πολιτισμικής ανθρωπολογίας) τη φυλετική φύση του πρώιμου οθωμανικού κράτους»

24 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ(GAZA)

25 Η ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΤΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΠΕΡΙ ΦΥΛΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ (Wittek) «Η φιλολογική κριτική της παράδοσης καταλήγει στο ότι η καταγωγή των Οθωμανών από ένα ογουζικό φύλο είναι επίπλαστη δημιουργία της κατοπινής ιστοριογραφικής θεωρίας [ ] όλοι αυτοί οι μύθοι, που δεν απαντώνται στην παλαιότατη πηγή του 14ου αιώνα, πρέπει να αποδοθούν στον 15ο αιώνα» Η φυλή των καγί, από την οποία δήθεν κατάγονταν οι Οθωμανοί, ήταν ανύπαρκτη Paul Wittek, Η γένεση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα, Πορεία, 1988, σσ. 24 &29-30

26 Η ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΤΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΠΕΡΙ ΦΥΛΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ (Sugar) «Ο Οσμάν πέτυχε τον ιδανικό συνδυασμό έγινε συγχρόνως ο στρατιωτικός και πνευματικός αρχηγός που όφειλαν οι υπήκοοι του να σέβονται και να τιμούν προσωπικά. Ως εκ τούτου, οι υπήκοοι του Οσμάν, οι Οθωμανοί Τούρκοι, δεν ανήκαν σε κάποια συγκεκριμένη φυλετική παράδοση ή φύλο, αλλά αποτέλεσαν ένα κράμα από τουρκικούς πληθυσμούς και εκτουρκισμένα φύλα διαφορετικής καταγωγής που ακολούθησαν τον Οσμάν και αργότερα την οικογένειά του» Peter Sugar, Η Νοτιοανατολική Ευρώπη κάτω από οθωμανική κυριαρχία ( ), τόμος Α, Αθήνα, Σμίλη, 1994, σ. 40

27 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (GAZA) (Wittek) «Αυτή η παλιότερη οθωμανική αυτοκρατορία, που μπορούμε να ονομάζουμε «σουλτανάτο του Ρουμ» - οι ίδιοι οι Οθωμανοί του έδωσαν αυτό το όνομα, επειδή περιλάμβανε τη «ρωμαϊκή», δηλαδή τη βυζαντινή περιοχή δεν αφομοιώθηκε ποτέ τελείως από τη μεταγενέστερη και μεγαλύτερη μουσουλμανική αυτοκρατορία που δημιουργήθηκε. Διατήρησε καθαρά τη θέση που κατείχε ως ζωτικό κύτταρο ολόκληρης της αυτοκρατορίας και επέβαλε τη συνέχιση της ιδιαίτερης πολιτικής του παράδοσης. Από την πρώτη εμφάνιση των Οθωμανών, βασικός παράγοντας αυτής της πολιτικής παράδοσης ήταν ο πόλεμος κατά των χριστιανών γειτόνων. Αυτός ο αγώνας είχε πάντα ιδιάζουσα σημασία για την οθωμανική αυτοκρατορία. Οι Οθωμανοί ακόμη και όταν ασχολούνταν με τις μεγαλύτερες κατακτήσεις τους στο μουσουλμανικό κόσμο, δεν μείωσαν στο ελάχιστο τις προσπάθειες για την εξάπλωσή τους στην Ευρώπη» Paul Wittek, Η γένεση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα, Πορεία, 1988, σ. 15

28 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (GAZA) «Η ενότητα του οθωμανικού κράτους δεν μπορεί να οφείλεται σε φυσικούς φυλετικούς δεσμούς» «Πρόκειται για κοινότητα Γαζήδων, πολεμιστών της μουσουλμανικής θρησκείας, μια κοινότητα μουσουλμάνων φρουρών των συνόρων που ήταν αφοσιωμένοι στους αγώνες εναντίον των απίστων γειτόνων τους» Paul Wittek, Η γένεση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα, Πορεία, 1988, σ. 30

29 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (GAZA) «Τι ήταν οι Γαζήδες;» «Ο Ahmedi αφιερώνει στο έργο του Iskender name ένα κεφάλαιο στην ιστορία των οθωμανών σουλτάνων [ ] Ο ποιητής συνεχίζει με την ερώτηση: «Τι είναι Γαζής;» και εξηγεί: «Ο Γαζής είναι ο μεσάζων της θρησκείας του Αλλάχ, ο υπηρέτης του Θεού που αποκαθαίρει τη γη από τον ρύπο της πολυθεΐας. Ο Γαζής είναι το σπαθί του Θεού, είναι ο προστάτης και το καταφύγιο των πιστών. Αν μαρτυρήσει στο δρόμο του Θεού, δεν θεωρείται ότι πέθανε. Ζει στη μακαριότητα με τον Αλλάχ, έχει κερδίσει την αιώνια ζωή» Paul Wittek, Η γένεση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα, Πορεία, 1988, σσ. 30-1

30 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (GAZA) Τι ήταν οι Γαζήδες; «Το λαϊκό κίνημα των Γαζήδων που κατά τη διάρκεια των Σταυροφοριών είχε βρει αμέριστη υποστήριξη στα κέντρα του Ισλάμ και είχε αυξήσει μοιραία το γόητρό του έγινε τώρα στη Συρία και στη Μεσοποταμία θεσμός που μπορεί να συγκριθεί με τον ευρωπαϊκό ιπποτισμό. Στα απομακρυσμένα σύνορα της Ανατολίας το κίνημα των Γαζήδων παρέμεινε αναμφίβολα δημοφιλές». «Οι Γαζήδες διακρίνονται από τον υπόλοιπο πληθυσμό από ένα ειδικό κάλυμμα κεφαλής, ένα άσπρο καπέλο, που πέρασε στους Γαζήδες των συνόρων της δυτικής Ανατολίας στα τέλη του 13ου αιώνα και διατηρήθηκε από τους Οθωμανούς μέχρι πολύ αργά». «Το κράτος των Γαζήδων ήταν ένα σώμα με στόχο του τις στρατιωτικές κατακτήσεις. Ο αρχηγός απολάμβανε την αφοσίωση των οπαδών του με την υποχρέωση βέβαια να τους βρίσκει τα μέσα για την επιβίωσή τους. Την εποχή της ίδρυσής του ένα κράτος Γαζήδων αποτελούνταν εξολοκλήρου από πολεμιστές» Paul Wittek, Η γένεση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα, Πορεία, 1988, σσ. 62 & 63

31 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (GAZA) Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ Μ. ΑΣΙΑΣ «Η κατάκτηση της Μ. Ασίας από τους Τούρκους ολοκληρώθηκε σε δύο στάδια. Προς τα τέλη του 11ου αιώνα, αν και είχαν κατακλύσει ολόκληρη τη Μ. Ασία, ήταν σε θέση να κρατήσουν μόνον τα κεντρικά και ανατολικά τμήματα της χερσονήσου. Περίπου διακόσια χρόνια αργότερα, προς τα τέλη του 13ου αιώνα, με μια δεύτερη επιδρομή έγιναν κύριοι και της δυτικής Μ. Ασίας. Οι δύο επιδρομές είχαν κοινά σημεία. Δεν αποτελούσαν ούτε καλοσχεδιασμένη στρατιωτική κατάκτηση ενός επεκτατικού κράτους, ούτε νομαδική επιδρομή. Αντίθετα, και οι δύο ήταν συνέπεια της παλιάς έντασης που προερχόταν από τη συνεχή αύξηση της επιθετικής ισχύος των Τούρκων και την προοδευτική μείωση των αμυντικών δυνάμεων του Βυζαντίου» Paul Wittek, Η γένεση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα, Πορεία, 1988, σ. 55

32 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (GAZA) «Οι Γαζήδες ήταν οι ηγέτες των επιδρομών και σ εκείνους οφείλεται το μεγαλύτερο μέρος των κατακτήσεων. Επομένως οι αρχηγοί των Γαζήδων έγιναν ηγεμόνες των εμιράτων που ιδρύθηκαν στα νεοκατακτημένα εδάφη». «Ανάμεσα σ αυτά ήταν το εμιράτο του Οσμάν: ο πυρήνας από τον οποίο δημιουργήθηκε αργότερα η Οθωμανική Αυτοκρατορία [ ] η αρχαιότερη και καλύτερη παράδοση, η μόνη που άντεξε στην κριτική της ιστορίας, παρουσιάζει καθαρά τους Οθωμανούς ως Γαζήδες και τους αρχηγούς τους ηγέτες μιας συνεχώς αυξανόμενης και παντοδύναμης οργάνωσης Γαζή» Paul Wittek, Η γένεση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα, Πορεία, 1988, σσ. 55 & 56

33 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (GAZA) «Το οθωμανικό εμιράτο παρέμενε το μόνο πραγματικό Γαζή κράτος και ήταν αποκλειστικά ο δραστήριος και πετυχημένος εκπρόσωπος αυτής της κίνησης. Η δόξα του είχε πια διαδοθεί και πέρα από τα δικά του σύνορα. Για το λόγο αυτόν προσέλκυσε όλη τη φιλοπόλεμη νεολαία της Ανατολίας και όλα τα στοιχεία που ήταν γεμάτα ενθουσιασμό για θρησκευτικό πόλεμο, για περιπέτεια, δόξα και λάφυρα. Το στρατιωτικό δυναμικό του κράτους των Οθωμανών ήταν πάντα πολύ μεγαλύτερο από την ίδια του την επικράτεια, παρόλη την πολύ γρήγορη επέκτασή του. Έτσι αυτό το κράτος είχε αποστολή να κατακτήσει, να συνεχίσει τον Ghaza, τον ιερό πόλεμο» Paul Wittek, Η γένεση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα, Πορεία, 1988, σ. 70

34 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (GAZA) Σε επιγραφή που χρονολογείται από το 1337 και βρέθηκε σε τζαμί της Προύσας ο σουλτάνος Ορχάν Α φέρει τους εξής τίτλους: «Σουλτάνος, γιος του Σουλτάνου των Γαζήδων, γαζής, γιος Γαζή, άρχοντας των οριζόντων, ήρωας της οικουμένης» (Sultân ibn sultân al ghuzât, ghâzi ibn alghâzi, Shuja ad-daula wa d-din, marzbân al âfâq, bahlavân-i jihân, Orkhân ibn Othmân» Paul Wittek, Η γένεση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα, Πορεία, 1988, σ. 31

35 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (GAZA) (Inalcik) «Στην ίδρυση και διαμόρφωση του οθωμανικού κράτους η ιδέα του ιερού πολέμου, του Γαζά, έπαιξε σημαντικό ρόλο. Η κοινωνία των παραμεθορίων ηγεμονιών ανταποκρινόταν σ ένα συγκεκριμένο πολιτισμικό κλίμα, όπου δέσποζε το ιδανικό του αδιάκοπου ιερού πολέμου και της αδιάκοπης επέκτασης του νταρου λ-ισλάμ, της ισλαμικής επικράτειας, ως τη στιγμή που θα κάλυπτε ολόκληρο τον κόσμο. Ο Γαζάς αποτελούσε θρησκευτικό καθήκον Ο ιερός πόλεμος δεν απέβλεπε στην καταστροφή αλλά στην υποταγή του νταρου λ-χαρπ, του κόσμου των απίστων». «Με τον τρόπο αυτόν η Οθωμανική Αυτοκρατορία αναδείχτηκε σε μια αληθινή «μεθοριακή αυτοκρατορία», σ έναν κοσμοπολίτικο οργανισμό που αντιμετώπιζε ισότιμα κάθε θρήσκευμα και φυλή, ενώνοντας τα Ορθόδοξα χριστιανικά Βαλκάνια και τη μουσουλμανική Ανατολή σε μια κοινή κρατική υπόσταση» Χ. Ιναλτζίκ, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, σ & 23

36 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (GAZA) (Inalcik) Ιναλτζίκ (1973): «Είναι ο μόνος τούρκος ιστορικός που αποδέχθηκε και ενσωμάτωσε πλήρως τη θέση του Βίτεκ. Δέχθηκε μεν ότι η μικρή συνοριακή ηγεμονία του Οσμάν Γαζή ήταν «αφοσιωμένη σε Ιερό Πόλεμο εναντίον του χριστιανικού Βυζαντίου παράλληλα όμως τόνισε όμοια με τον Köprülü και διαφορετικά από τον Βίτεκ τη φυλετική προέλευση των Οθωμανών» (Lowry, Η φύση του πρώιμου οθωμανικού κράτους, σ. 32)

37 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (GAZA) (Inalcik) «Ο ιερός πόλεμος και ο εποικισμός αποτελούσαν τους δυναμικούς παράγοντες των οθωμανικών κατακτήσεων τα διοικητικά και πολιτισμικά πρότυπα που υιοθετήθηκαν στις κατακτημένες περιοχές προέρχονταν από τη δημόσια ζωή και τον πολιτισμό της Μέσης Ανατολής» «Έτσι, στα 1389 οι Οθωμανοί είχαν θεμελιώσει στα Βαλκάνια και στη Μικρασία μια αυτοκρατορία σχηματισμένη από υποτελείς ηγεμονίες. Θα πρέπει όμως να τονιστεί ότι αυτές οι ηγεμονίες πάντοτε ζητούσαν ευκαιρία να εξεγερθούν ενάντια στην οθωμανική εξουσία, υποχρεώνοντας τελικά τους Οθωμανούς να παραμερίσουν τις δυναστείες τους και να μετατρέψουν την κάθε ηγεμονία σε απλή επαρχία υπό την άμεση διοίκησή τους» Χ. Ιναλτζίκ, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, σ. 24 & 35

38 Η ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΤΗΣ «ΒΑΣΙΚΗΣ ΠΕΡΙ ΓΑΖΗΔΩΝ ΘΕΩΡΙΑΣ» (Τούρκοι ιστορικοί) Feridun Emecen (I995) (Τουρκία): «Τόνισε την έκταση στην οποία ο τίτλος του γαζή και η έννοια του γκαζά εμφανίζονται σε μία μεγάλη ποικιλία κειμένων και επιγραφών που διασώθηκαν από άλλα τουρκικά κράτη της Ανατολίας του 14ου και του 15ου αιώνα και, επομένως, αμφισβήτησε τη σπανιότητα της εμφάνισης αυτών των όρων στην οθωμανική χρήση» Cemal Kafadar (1995): «Προσδιόρισε αυτό που θεωρεί ως την πλέον αξιοπρόσεκτη όψη της πρώιμης οθωμανικής κουλτούρας των συνόρων χρησιμοποιώντας την έκφραση: «ρευστότητα και ευμεταβλησία». Η άποψή του για το ισλάμ και το χριστιανισμό μοιάζει να δίνει έμφαση στο «περιεχόμενο» αυτών των δύο κυρίαρχων πολιτισμών ο Kafadar δεν πέτυχε να προωθήσει τη γενική συζήτηση πέραν του σημείου που την έφτασε ο Ιναλτζίκ»

39 Η ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΤΗΣ «ΒΑΣΙΚΗΣ ΠΕΡΙ ΓΑΖΗΔΩΝ ΘΕΩΡΙΑΣ» (Ευρωπαίοι ιστορικοί) Gyula Kaldy-Nagy (1979): «Υποστήριξε ότι οι Οθωμανοί τους πρώτους αιώνες δεν ήταν παρά κατ όνομα ή επιφανειακά μουσουλμάνοι και πως ούτε οι πρώτες τους κατακτήσεις, ούτε η ανάπτυξή τους μπορεί να θεωρηθούν ότι προήλθαν από ένα ήθος γκαζά/ ιερού πολέμου».

40 Η ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΤΗΣ «ΒΑΣΙΚΗΣ ΠΕΡΙ ΓΑΖΗΔΩΝ ΘΕΩΡΙΑΣ» (Ευρωπαίοι ιστορικοί) Pal Fodor (1984) (Ούγγρος): «Κατέδειξε με πειστικότητα ότι οι ιδέες του γκαζά και των γαζήδων στο έργο του Αχμεντί (που αποτελεί τη σημαντικότερη πηγή του Βίτεκ) ήταν ένα λεκτικό επινόημα διά του οποίου ο Αχμεντί παρουσιάζει τους οθωμανούς ηγεμόνες ως γαζήδες κατά τέτοιο τρόπο ώστε να εξυπηρετήσει καλά προσδιορισμένους στόχους». Ronald Jennings (USA) (1986): «Υπογραμμίζει ότι η κατάκτηση των Βαλκανίων υπήρξε σαφώς το αποτέλεσμα ενός κοινού αγώνα μουσουλμάνων και χριστιανών, οθωμανών στρατιωτικών διοικητών και οθωμανικών δυνάμεων, κάτι που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την εμμονή του Βίτεκ ως προς το ήθος του γκαζά/ ιερού πολέμου»

41 Η ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΤΗΣ «ΒΑΣΙΚΗΣ ΠΕΡΙ ΓΑΖΗΔΩΝ ΘΕΩΡΙΑΣ» (Ευρωπαίοι ιστορικοί) Colin Imper (1986, 1987, 1993) (Αγγλία): «Υποστήριξε ότι κατά βάση ο 14ος αιώνας δεν είναι παρά μια «μαύρη τρύπα» και έτσι πρέπει να τον αντιμετωπίζουμε. Με άλλα λόγια, απλώς δεν διαθέτουμε επαρκή αριθμό σύγχρονων πηγών που θα μας επέτρεπαν να αναπλάσουμε αυτήν την εποχή της οθωμανικής ιστορίας» Heath W. Lowry (2003): «Η εμφανισθείσα οθωμανική πολιτεία ήταν περισσότερο μια «ληστρική αδελφότητα» ενωμένη στους σκοπούς της κατάκτησης και του πλιάτσικου, παρά μια «θρησκευτική αδελφότητα» σχεδιασμένη για να διαδώσει το Ισλάμ μεταξύ των χριστιανών γειτόνων της» (στο ίδιο, σ. 170)

42 Η ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΤΗΣ «ΒΑΣΙΚΗΣ ΠΕΡΙ ΓΑΖΗΔΩΝ ΘΕΩΡΙΑΣ» (Ευρωπαίοι ιστορικοί) «Εκείνο λοιπόν που φαίνεται καίριο όσον αφορά τους Οθωμανούς δεν ήταν ο θρησκευτικός χαρακτήρας τους ως γαζήδων, αν και ενίοτε τον επικαλούνταν. Το πιο εντυπωσιακό στο οθωμανικό εγχείρημα ήταν μάλλον ο ιδιαίτερος χαρακτήρας του ως κράτους στη διαδικασία διαμόρφωσής του, στην πορεία του για να γίνει και να κάνει ό,τι ήταν απαραίτητο, προκειμένου να προσελκύσει και να διατηρήσει οπαδούς. Για να το θέσω σαφέστερα, το οθωμανικό εγχείρημα δεν αφορούσε τη διαμόρφωση ενός θρησκευτικού κράτους, αλλά ενός πραγματιστικού» Donald Quataert, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι τελευταίοι αιώνες, , Αθήνα Αλεξάνδρεια,2006, σ. 33

43 Η ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΗΤΑΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΜΑ ΜΙΑΣ ΔΥΝΑΣΤΕΙΑΣ (Sugar) «Ακριβώς όπως ο ιππότης της μεσαιωνικής Δύσης χρειαζόταν έναν καθοδηγητικό κώδικα συμπεριφοράς κατά τη διάρκεια των τοπικών πολέμων των πρώιμων μεσαιωνικών χρόνων, έτσι και ο πολεμιστής της Ανατολίας έπρεπε να αναπτύξει τους δικούς του κανόνες σωστής συμπεριφοράς σύμφωνα με τις ιδιαίτερες θρησκευτικές πεποιθήσεις του. Έχοντας κυρίαρχο χαρακτηριστικό το τουρκικό στοιχείο, ένας τέτοιος ηθικός κώδικας της ιπποσύνης στην Ανατολία όφειλε να εστιαστεί στο πρόσωπο (ή την οικογένεια) του ηγεμόνα» Peter Sugar, Η Νοτιοανατολική Ευρώπη κάτω από οθωμανική κυριαρχία ( ), τόμος Α, Αθήνα, Σμίλη, 1994, σ. 37

44 Η ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΗΤΑΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΜΑ ΜΙΑΣ ΔΥΝΑΣΤΕΙΑΣ (Sugar) «Η ύπαρξη της οθωμανικής αυτοκρατορίας ήταν αναπόσπαστα δεμένη με την ισχύ μιας και μόνης δυναστείας, αυτής των Οσμανληδών (Osmanli)». «Κανένας άλλος δεσμός δεν μπορούσε να κρατήσει ενωμένους τους «Οθωμανούς» εκτός από την πίστη και την αφοσίωσή τους στην ηγεμονική οικογένεια» Peter Sugar, Η Νοτιοανατολική Ευρώπη κάτω από οθωμανική κυριαρχία ( ), τόμος Α, Αθήνα, Σμίλη, 1994, σσ. 31 & 40

45 Η ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΗΤΑΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΜΑ ΜΙΑΣ ΔΥΝΑΣΤΕΙΑΣ (Sugar) Η επίσημη ονομασία του κράτους των Οθωμανών ήταν η εξής: «Η θεϊκά προστατευόμενη και αδιάκοπα αυξανόμενη κι ευημερούσα απόλυτη κυριαρχία του Οίκου του Οσμάν» (Memalik-i mahruseh-i ma mureh-i osmaniyeh ) Peter Sugar, Η Νοτιοανατολική Ευρώπη κάτω από οθωμανική κυριαρχία ( ), τόμος Α, Αθήνα, Σμίλη, 1994, σσ. 31 & 40

46 Η ΘΕΩΡΙΑ ΠΕΡΙ «ΛΗΣΤΡΙΚΗΣ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΑΣ» Heath W. Lowry (2003): «Η εμφανισθείσα οθωμανική πολιτεία ήταν περισσότερο μια «ληστρική αδελφότητα» ενωμένη στους σκοπούς της κατάκτησης και του πλιάτσικου, παρά μια «θρησκευτική αδελφότητα» σχεδιασμένη για να διαδώσει το Ισλάμ μεταξύ των χριστιανών γειτόνων της» (στο ίδιο, σ. 170) Heath W. Lowry (2003): «Κατά τις πρώτες δεκαετίες η οθωμανική πολιτεία ήταν μία [κρατική οντότητα] όπου μία ομάδα μουσουλμάνων (Οσμάν) και χριστιανών (Κιοσέ Μιχάλ και Εβρενός) πολεμιστών συμφώνησαν και εξέλεξαν τον ικανότερό τους Οσμάν ως αρχηγό της συντονισμένης προσπάθειάς τους, που σχεδιάστηκε για να τους πλουτίσει με λάφυρα και δούλους που θα έπαιρναν κυρίως (αλλά όχι αποκλειστικά) από τους χριστιανούς γείτονές τους» (Στο ίδιο, σ. 299)

47 ΘΕΩΡΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ Η θεωρία της ανάμειξης Τούρκων και εξισλαμισμένων χριστιανών της Μ. Ασίας και της Βαλκανικής [Gibbons (1916), Αρνάκης (1947), Βρυώνης (1972), Ronald Jennings (1986)] Η θεωρία της φυλετικής καταγωγής του οθωμανικού κράτους & της οργάνωσής του με βάση σελτζουκικά και ιλχανιδικά (μογγολικά) πρότυπα [Köprülü (1922), Lindner (1983)] Η θεωρία του «Ιερού πολέμου» (gaza ή ghaza) [Wittek (1938), Ιναλτζίκ (1973)] Η θεωρία του «δυναστικού κράτους» [Sugar (1994)] Η θεωρία του «πραγματιστικού κράτους» (ρεαλισμός των θεμελιωτών του οθωμανικού κράτους) [Donald Quataert (2000)] Η θεωρία της «ληστρικής αδελφότητας»: [Heath Lowry (2003)]

48 ΑΠΟ ΤΟ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟ «ΕΜΙΡΑΤΟ ΤΩΝ ΑΚΡΩΝ» ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ( )

49 Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ Μ. ΑΣΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ ΥΠΗΡΞΕ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΕΠΙΔΡΟΜΩΝ (Wittek) «Η κατάκτηση της Μ. Ασίας από τους Τούρκους ολοκληρώθηκε σε δύο στάδια. Προς τα τέλη του 11ου αιώνα, αν και είχαν κατακλύσει ολόκληρη τη Μ. Ασία, ήταν σε θέση να κρατήσουν μόνον τα κεντρικά και ανατολικά τμήματα της χερσονήσου. Περίπου διακόσια χρόνια αργότερα, προς τα τέλη του 13ου αιώνα, με μια δεύτερη επιδρομή έγιναν κύριοι και της δυτικής Μ. Ασίας. Οι δύο επιδρομές είχαν κοινά σημεία. Δεν αποτελούσαν ούτε καλοσχεδιασμένη στρατιωτική κατάκτηση ενός επεκτατικού κράτους, ούτε νομαδική επιδρομή. Αντίθετα και οι δύο ήταν συνέπεια της παλιάς έντασης που προερχόταν από τη συνεχή αύξηση της επιθετικής ισχύος των Τούρκων και την προοδευτική μείωση των αμυντικών δυνάμεων του Βυζαντίου» Paul Wittek, Η γένεση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα, Πορεία, 1988, σ. 55

50 Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ ΕΜΙΡΑΤΟΥ Το πρώτο οθωμανικό κρατικό μόρφωμα ήταν ένα αυτόνομο «μπεηλίκι των άκρων» που δημιούργησε ο Οσμάν στη ΒΔ Μ. Ασία στα τέλη του 13 ου & στις αρχές του 14 ου αι., εκμεταλλευόμενος τη διάλυση του σελτζουκικού Σουλτανάτου του Ρουμ. Η κατάκτηση από τους Τούρκους του χώρου όπου δημιουργήθηκε το μπεηλίκι είχε προηγηθεί της δημιουργίας του.

51 Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΒΑΛΚΑΝΙΚΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΟΘΩΜΑΝΟΥΣ ΥΠΗΡΞΕ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΚΡΑΤΟΥΣ (Wittek) «Όπως τον 11ο αιώνα αυτό το μέτωπο είχε μετακινηθεί από τον Ταύρο και τον Ευφράτη προς τα δυτικά όρια της κεντρικής Ανατολίας και τον 13ο αιώνα είχε προωθηθεί μέχρι το Αιγαίο, με τον ίδιο τρόπο τώρα, τον 14ο αιώνα, έφτασε στα Βαλκάνια και μεταφέρθηκε με επιτυχία παραπέρα, μέχρι την Αδριατική ακτή και τις παρυφές των Άλπεων. Μόνον που αυτές τις δραστηριότητες δεν τις αναλάμβαναν αυτόβουλα πια ανεξάρτητοι Γαζήδες, αλλά ήταν προμελετημένες και καλά οργανωμένες επιχειρήσεις κράτους. Το κράτος είχε τώρα στην κατοχή του τα απαραίτητα εφόδια γι αυτές τις εκστρατείες, δηλαδή στρατό και διοικητική μηχανή» Paul Wittek, Η γένεση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα, Πορεία, 1988, σ. 70

52 Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ Το μπεηλίκι του Οσμάν έγινε «κράτος» από τον Ορχάν Α ο οποίος, 1.συνέχισε τους επεκτατικούς πολέμους του γενάρχη των Οθωμανών, κατακτώντας όσα εδάφη της βορειοδυτικής Μ. Ασίας ανήκαν ακόμη στους Βυζαντινούς 2.ένωσε κάτω από το σκήπτρο του τους ηγεμόνες των εμιράτων της δυτικής κυρίως Μ. Ασίας 3.κατέκτησε τη ΝΑ Θράκη

53 Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΡΧΑΝ Α ( ) Ο Ορχάν Α όρισε το 1326 ως πρωτεύουσα του νέου κράτους την Προύσα Έκοψε νόμισμα (=ένδειξη πολιτικής αυτονομίας), Προχώρησε στη διοικητική διαίρεση του κράτους και στην καθιέρωση της διοικητικής ιεραρχίας Καθιέρωσε για πρώτη φορά το ιδιόμορφο στρατοφεουδαλικό οθωμανικό σύστημα, σύμφωνα με το οποίο οι γαίες των κατακτημένων περιοχών διανέμονταν ως «τιμάρια» στους πολεμιστές ("γαζήδες"), οι οποίοι είχαν το δικαίωμα να τις εκμεταλλεύονται προσφέροντας ως αντάλλαγμα στους ηγεμόνες τους τις στρατιωτικές τους υπηρεσίες. Έτσι, οι πολεμιστές του οθωμανικού στρατού είχαν άμεσο ενδιαφέρον από τη συνεχή επέκταση των ορίων του νέου κράτους, κυρίως βέβαια σε βάρος των "άπιστων" Βυζαντινών, μια και αυτό σήμαινε αυτόματα την απόκτηση νέων τιμαρίων Αναδιοργάνωσε το στρατό, σχηματίζοντας ημιτακτικά σώματα πεζικού και ιππικού.

54 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ [ΟΙ 3 ΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ] Α ΦΑΣΗ: Δημιουργήθηκε το οθωμανικό μπεηλίκι στη βορειοδυτική Μ. Ασία (τέλη 13 ου & αρχές 14 ου αι.) Υπήρξε αποτέλεσμα των τουρκικών επιδρομών στη Μ. Ασία και της κατάλυσης του σελτζουκικού κράτους Το ίδρυσε ο Οσμάν Α Β ΦΑΣΗ: Δημιουργήθηκε το πρώτο οθωμανικό κράτος στη ΒΔ Μ. Ασία & ΝΑ Βαλκανική ( β τέταρτο 14 ου αι.) Υπήρξε αποτέλεσμα ενός καλά οργανωμένου σχεδίου που το προετοίμασε και το πραγματοποίησε ο Ορχάν Α Το κράτος αυτό το οργάνωσε ο Ορχάν Α ( ) Γ ΦΑΣΗ: Δημιουργήθηκε η Οθωμανική Αυτοκρατορία (μέσα 14 ου μέσα 15 ου αι.) Την οραματίστηκαν και τη δημιούργησαν οι Μουράτ Α, Μπαγιαζήτ Α, Μουράτ Β και Μεχμέτ Β Υπήρξε αποτέλεσμα ενός καλά οργανωμένου σχεδίου

55 Η ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ & Η Μ. ΑΣΙΑ στο α μισό του 13 ου αιώνα

56 Η ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ ΣΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ 13ου ΑΙ.

57 ΤΟ ΕΜΙΡΑΤΟ ΤΟΥ ΟΣΜΑΝ στις αρχές του 14 ου αιώνα

58 ΝΟΤΙΑ ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ & ΔΥΤΙΚΗ Μ. ΑΣΙΑ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΤΟΥ 14ου αι.

59 ΤΟ ΣΕΡΒΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΝΤΟΥΣΑΝ & ΤΩΝ ΔΙΑΔΟΧΩΝ ΤΟΥ (μέσα 14 ου αι.)

60 ΟΙ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΟΘΩΜΑΝΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 14ο & 15ο ΑΙ.

61 ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΟΥΡΑΤ Α & ΤΟΥ ΒΑΓΙΑΖΙΤ Α (β μισό 14ου αι.)

62 ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΕΧΜΕΤ Β & ΤΟΥ ΒΑΓΙΑΖΙΤ Β (β μισό 15ου αι.)

63 Η ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΣΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ 15ου αι.

64 ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ (αρχές 11ου αι.) & ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ (τέλη 15ου αι.)

65 Η ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΣΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ 16ου ΑΙ.

66 ΕΙΡΗΝΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗΣ Επιγαμίες με άλλες ηγεμονικές οικογένειες της Μ. Ασίας & των Βαλκανίων (αδιακρίτως θρησκείας) Συμμαχίες με άλλες ηγεμονικές οικογένειες της Μ. Ασίας & των Βαλκανίων (αδιακρίτως θρησκείας) Εξαναγκασμός των γειτονικών ηγεμονιών σε υποτέλεια με την απειλή ή χρήση βίας Χορήγηση προνομίων για αποδοχή της οθωμανικής κυριαρχίας Ένταξη των αρχοντικών οικογενειών στην οθωμανική άρχουσα τάξη (στη διοίκηση & στο στρατό) Εποικισμοί Εξισλαμισμοί

67 ΑΠΟ ΤΟ ΕΜΙΡΑΤΟ ΤΟΥ ΟΣΜΑΝ ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ «Ο Βαγιαζίτ Α θεωρούσε τον εαυτό του όργανο του Θεού, που η αποστολή του ήταν να κυριεύσει τον κόσμο για να δοξάσει έτσι το μεγαλείο του Αλλάχ. Η φιλοδοξία του ήταν να γίνει ένας οικουμενικός ηγέτης» Υπήρξε ο πρώτος σουλτάνος που πήρε τον τίτλο του «ιμπεράτορος» Peter Sugar, Η Νοτιοανατολική Ευρώπη κάτω από οθωμανική κυριαρχία ( ), τόμος Α, Αθήνα, Σμίλη, 1994, σ. 57

68 ΑΠΟ ΤΟ ΕΜΙΡΑΤΟ ΤΟΥ ΟΣΜΑΝ ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ «Ο κύριος στόχος του Μεχμέτ ήταν να αποκαταστήσει την αυτοκρατορία του προπάππου του Μπαγιαζήτ, υποτάσσοντας στην άμεση οθωμανική εξουσία όλα τα εδάφη της Ευρώπης νότια του Δούναβη και όλα τα εδάφη της Ασίας δυτικά του Ευφράτη. Αντίθετα όμως με τον προπάππου του, ως πρώτο του στόχο έθεσε την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης» Χ. Ιναλτζίκ, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, σ. 47

69 ΑΠΟ ΤΟ ΕΜΙΡΑΤΟ ΤΟΥ ΟΣΜΑΝ ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ Heath W. Lowry (2003): «Από την περίοδο της βασιλείας του Μεχμέτ Β ( ) το φαινόμενο που εξετάζουμε, η θρησκευτικοκοινωνική υβριδική ισλαμοχριστιανική οντότητα που δημιούργησε το πρώιμο οθωμανικό κράτος εξαφανίστηκε. Στη θέση της έχουμε την Οθωμανική Αυτοκρατορία, η οποία μετά από την κατάληψη της ΚΠολης το 1453 θα αποβάλλει σύντομα και τα τελευταία κατάλοιπα συγκριτισμού» (Στο ίδιο, σ. 315)

70 ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ (κατά τον Μ. Φ. Κιοπρουλού) Η γεωγραφική θέση του οθωμανικού εμιράτου, δηλ. η γειτνίαση με τα βυζαντινά εδάφη στη Μ. Ασία («γαζάς») Τα τουρκικά μπεηλίκια δεν προέβησαν σε εχθρικές ενέργειες εναντίον του μικρού οθωμανικού εμιράτου Οι πρώτοι οθωμανοί ηγεμόνες βρήκαν μέσα από το τουρκικό στοιχείο (νομάδες, χωρικοί και κάτοικοι πόλεων) επαρκείς υλικές και ηθικές δυνάμεις που τους επέτρεψαν να κυριεύσουν τα βυζαντινά εδάφη της Ανατολίας (=Μ. Ασίας) Σε όλα τα παραθαλάσσια μπεηλίκια, εκτός του οθωμανικού, το κράτος λογαριαζόταν κοινή περιουσία όλης της ηγεμονεύουσας οικογένειας [..] Στο οθωμανικό όλες οι εξουσίες ήταν στα χέρια ενός και μόνον άρχοντα Οι συνθήκες ευνόησαν την είσοδο των Οθωμανών στην Ευρώπη Η ταχύτητα με την οποία οι Οθωμανοί εισέβαλαν στην Ευρώπη Η εφαρμογή του συστήματος των γενιτσάρων Το τιμαριωτικό σύστημα Η υιοθέτηση της στρατιωτικής πολιτικής και δικαστικής παράδοσης των Σελτζούκων και των Ιλχανιδών Οι οργανωτικές δεξιότητες των πρώτων οθωμανών ηγεμόνων

71 ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΡΑΓΔΑΙΑΣ ΕΞΑΠΛΩΣΗΣ ΤΩΝ ΟΘΩΜΑΝΩΝ (Κατά τον Χ. Ιναλτζίκ) 1. Η πολυδιάσπαση της Μ. Ασίας και της Βαλκανικής σε πολλά μικρά κρατίδια, 2. Δυναστικές έριδες των Βυζαντινών και των άλλων ηγεμόνων των βαλκανικών μεσαιωνικών κρατών 3. Στρατιωτική ισχύς Οθωμανών (Γαζήδες) 4. Φιλολαϊκή πολιτική των πρώτων σουλτάνων (μικρή φορολογία, επιστροφή της γης στους αγρότες, κατάργηση φεουδαρχικών προνομίων κ. ά.) 5. Ανοχή απέναντι στη χριστιανική θρησκεία 6. Αναγνώριση της ορθόδοξης Εκκλησίας 7. Διπλωματία των σουλτάνων (εφαρμογή της πολιτικής της επικυριαρχίας/ μετατροπή των ηγεμόνων σε φόρου υποτελείς των σουλτάνων) 8. Αδυναμία της Δύσης να οργανώσει νέα σταυροφορία 9. Ενσωμάτωση χριστιανών αρχόντων και κυρίως στρατιωτικών στην οθωμανική άρχουσα τάξη 10.Προσχώρηση μονοφυσιτικών και «αιρετικών» χριστιανικών πληθυσμών της Μ. Ασίας στο Ισλάμ

72 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ Η επίσημη ονομασία του κράτους των Οθωμανών ήταν η εξής: «Η θεϊκά προστατευόμενη και αδιάκοπα αυξανόμενη κι ευημερούσα απόλυτη κυριαρχία του Οίκου του Οσμάν» (Memalik-i mahruseh-i ma mureh-i osmaniyeh ) Peter Sugar, Η Νοτιοανατολική Ευρώπη κάτω από οθωμανική κυριαρχία ( ), τόμος Α, Αθήνα, Σμίλη, 1994, σσ. 31 & 40

73 ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΕΣ ΤΩΝ ΟΘΩΜΑΝΩΝ ΣΟΥΛΤΑΝΩΝ 1326: Bursa (Προύσα) 1371: Edirne (Αδριανούπολη) [η αγαπημένη πόλη των σουλτάνων] 1453: Istanbul - Κονσταντινίγιε (Κωνσταντινούπολη) Ισλαμπόλ ΘΕΜΑ ΠΡΟΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗ Η ονομασία των πόλεων (των τοπωνυμίων) στα τουρκικά και στα ελληνικά

74 ΟΙ ΟΘΩΜΑΝΟΙ ΣΟΥΛΤΑΝΟΙ /9: Ο Οσμάν Α «Γαζί» διαδέχτηκε τον Ερτογρούλ, πρώτο φύλαρχο των Οθωμανών, στη Σογιούτη. Ίδρυση του οθωμανικού εμιράτου. Ηγεμόνευσε ως το Ορχάν Α «Γαζί» ( ) (οργάνωσε το κράτος) Μουράτ Α «Γαζί»-»Χουνταβεντικιάρ» ( ) Μπαγιαζίτ Α «Γιλντιρίμ» ( ) Μεσοβασιλεία Δυναστικοί πόλεμοι ( ) Μούσα «Τσελεμπί» ( ) Μεχμέτ Α «Τσελεμπί» ( ) Μουράτ Β ( & ) (κατακτήσεις στη Βαλκανική & στη Μ. Ασία) Μεχμέτ Β «Φατίχ» ( ) [κατάκτηση ΚΠολης] Μπαγιαζίτ Β «Βελί» ( ) Σελίμ Α «Γιαβούζ» ( ) [κατάκτηση αραβικών χωρών] Σουλεϊμάν ο «Νομομαθής» ( )