Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για τη μεθοδολογία 50/50. Εξοικονόμηση ενέργειας σε σχολεία και άλλα δημόσια κτίρια

Transcript

1 Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για τη μεθοδολογία 50/50 Εξοικονόμηση ενέργειας σε σχολεία και άλλα δημόσια κτίρια

2 Η ευθύνη για το περιεχόμενο της παρούσας δημοσίευσης βαρύνει αποκλειστικά τους συντάκτες της και δεν απηχεί κατ ανάγκη την άποψη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ΕACI και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ουδεμία ευθύνη φέρουν για οποιαδήποτε χρήση των πληροφοριών που περιλαμβάνονται στο παρόν έγγραφο. Περιεχόμενα Πρόλογος 3-4 Εισαγωγή Τι είναι ακριβώς η μεθοδολογία 50/50; Το κλειδί της επιτυχίας είναι ο καλός σχεδιασμός Μεθοδολογία 50/50 Εννέα βήματα για την επιτυχία του προγράμματος στα σχολεία Η μεθοδολογία 50/50 σε άλλα δημόσια κτίρια Υπολογισμός της εξοικονόμησης ενέργειας Βέλτιστες πρακτικές Τα αποτελέσματα του Euronet 50/50 Max Όσο περισσότερα τόσο το καλύτερο Χρήσιμες συμβουλές για την εξοικονόμηση ενέργειας Επικοινωνία

3 Πρόλογος Διάδοση μιας καινοτόμου έννοιας η οποία παρέχει τη δυνατότητα χρήσης λιγότερης ενέργειας στα δημόσια κτίρια και μειώνει τις δαπάνες ενέργειας για τις δημοτικές αρχές Σε πολλούς χρήστες δημόσιων κτιρίων, όπως τα σχολεία, δεν παρέχονται κίνητρα για την αποδοτικότερη χρήση της ενέργειας, διότι δεν αποκομίζουν οι ίδιοι τα οφέλη της πιθανής εξοικονόμησης ενέργειας αλλά οι δημοτικές αρχές που βαρύνονται με τις δαπάνες κατανάλωσης ενέργειας. Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα EURONET 50/50 MAX αποτελεί παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο μπορεί να αντιμετωπιστεί επιτυχώς η πρόκληση αυτή χάρη σε μια καινοτόμο έννοια, η οποία συμβάλλει στην αλλαγή της συμπεριφοράς των χρηστών δημόσιων κτιρίων και επιτρέπει την από κοινού αξιοποίηση των οφελών της εξοικονόμησης ενέργειας που προκύπτουν από τις δαπάνες κατανάλωσης ενέργειας μεταξύ των δημοτικών αρχών και των χρηστών των κτιρίων. Ως εκ τούτου, στους εργαζόμενους και, στην περίπτωση των σχολείων, στους μαθητές και στο διδακτικό προσωπικό παρέχονται άμεσα κίνητρα για την εξοικονόμηση ενέργειας. Το πρόγραμμα έχει συμβάλει στην ευαισθητοποίηση και τη συλλογική οργάνωση των χρηστών στα δημόσια κτίρια. Στα σχολεία, οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές συγκρότησαν από κοινού ομάδες για την προώθηση της εξοικονόμησης ενέργειας σε κάθε σχολείο, με σκοπό τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης και των εκπομπών CO 2. Το μερίδιο δε που τους αναλογεί από τα οικονομικά οφέλη που προκύπτουν, χρησιμοποιείται για τη βελτίωση των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. Με τη συγχρηματοδότηση της ΕΕ στο πλαίσιο του προγράμματος «Ευφυής ενέργεια για την Ευρώπη» (ΕΕΕ), η έννοια αυτή απέφερε αποτελέσματα πραγματικά σωρευτικού χαρακτήρα: διαδόθηκε από μία χώρα, τη Γερμανία, σε άλλες δεκατρείς χώρες της ΕΕ. Μολονότι οι αρχικοί της αποδέκτες ήταν μόνο σχολικά κτίρια, επί του παρόντος εφαρμόζεται και σε άλλους τύπους δημόσιων κτιρίων, όπως αθλητικές εγκαταστάσεις, βιβλιοθήκες ή γραφεία δημόσιων υπηρεσιών. Ενώ ξεκίνησε υπό τη μορφή εκπαιδευτικού προγράμματος για μαθητές, συμπεριλαμβάνεται πλέον ως σταθερό μέτρο σε ευρύ φάσμα τοπικών, περιφερειακών, ακόμη και εθνικών σχεδίων και στρατηγικών βιώσιμης ενέργειας. Χάρη στο EURONET 50/50 MAX έχουν επιτευχθεί μετρήσιμα αποτελέσματα εξοικονόμησης ενέργειας και μείωσης εκπομπών CO 2, με στοχοθετημένες δράσεις αλλαγών στη συμπεριφορά, σε περισσότερα από 500 σχολεία και άλλα 45 δημόσια κτίρια. Πρόκειται για ένα λαμπρό παράδειγμα της ανάληψης δράσης που μπορεί να κινητοποιήσει η υποστήριξη της ΕΕ: τη διείσδυση στην αγορά μιας καινοτόμου έννοιας από τοπικές, περιφερειακές και εθνικές δημόσιες αρχές, καθώς και τη διάδοσή της σε διασυνοριακό επίπεδο. Η μεθοδολογία 50/50 αποτελεί πλέον ένα ώριμο, θεσμοθετημένο μέτρο, το οποίο μπορεί να συνδράμει τις δημόσιες αρχές στην υλοποίηση των στόχων πολιτικής τους στους τομείς της 3

4 ενέργειας και του κλίματος. Χρησιμοποιείται ήδη στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας του Συμφώνου των Δημάρχων ως αναπόσπαστο μέρος των σχεδίων δράσης των δημοτικών αρχών για τη βιώσιμη ενέργεια. Είναι σκόπιμο πλέον να εξεταστούν οι τρόποι με τους οποίους τα σωρευτικά αποτελέσματα αυτής της μεθοδολογίας μπορούν να αναπτυχθούν περαιτέρω και να διαδοθούν και σε άλλες κοινότητες. Vincent Berrutto Προϊστάμενος Διοικητικής Μονάδας «Ορίζοντας 2020» Ενέργεια, EASME 4

5 Εισαγωγή Μελέτες καταδεικνύουν ότι για την επίτευξη των εθνικών και ευρωπαϊκών στόχων στους τομείς του κλίματος και της ενέργειας είναι αναγκαία η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας. Τα κτίρια και οι ηλεκτρικές συσκευές αποκτούν ολοένα υψηλότερη αποδοτικότητα, αλλά το φαινόμενο υποτροπής («rebound effect») έχει πολύ συχνά ως συνέπεια την αύξηση της ζήτησης ενέργειας. Σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης, τα σχολικά και άλλα δημόσια κτίρια συγκαταλέγονται μεταξύ των μεγαλύτερων καταναλωτών ενέργειας, αντιπροσωπεύοντας έως και το 60% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας του δημοτικού συμβουλίου. Για να επηρεάσετε την κατανάλωση αυτή, μπορείτε να εστιάσετε στην ενεργειακή απόδοση. Τούτο συνεπάγεται πάντα κάποια επένδυση, είτε για τη βελτίωση του υφιστάμενου εξοπλισμού είτε για την απόκτηση αποδοτικότερου εξοπλισμού. Μια άλλη επιλογή είναι να επηρεάσετε απευθείας τη ζήτηση μέσω αλλαγών στη συμπεριφορά των χρηστών του κτιρίου. Σκοπός του παρόντος οδηγού είναι να παράσχει έναν εύκολο τρόπο τη μεθοδολογία 50/50 για την επιτυχή εξοικονόμηση ενέργειας, χωρίς να απαιτείται η υλοποίηση σημαντικών επενδύσεων, κατά κύριο λόγο μέσω αλλαγών στη συμπεριφορά κατά τη χρήση των αντίστοιχων εγκαταστάσεων. Η μεθοδολογία 50/50 δημιουργεί οικονομικά κίνητρα για την ορθολογική διαχείριση της ενέργειας και καθιστά τον άνθρωπο, καταλυτικό παράγοντα για την επίτευξη της εξοικονόμησης ενέργειας. Στον παρόντα οδηγό παρέχονται, μεταξύ άλλων, αναλυτικά στοιχεία σχετικά με τον τρόπο οργάνωσης ενός προγράμματος 50/50, τα 9 βήματα για την εφαρμογή της μεθοδολογίας 50/50, χρήσιμες συμβουλές και βέλτιστες πρακτικές που αντλούνται από την εμπειρία που έχουν ήδη αποκομίσει σχολεία ή άλλα δημόσια κτίρια. Ευελπιστούμε ο παρών οδηγός να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για εσάς και να σας βοηθήσει να αναπτύξετε μια διαδικασία εξοικονόμησης ενέργειας και μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στο κτίριό σας. Η εμπειρία που έχουμε αποκτήσει στο πλαίσιο του προγράμματος EURONET 50/50 MAX σε περισσότερα από 500 σχολεία και σχεδόν άλλα 50 δημόσια κτίρια καταδεικνύει ότι η μεθοδολογία 50/50 αποτελεί άριστο μέσο συμμετοχής στις προσπάθειες που καταβάλλονται ήδη από σχολεία και δημοτικά συμβούλια για την επίτευξη του κοινού στόχου της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Ο παρών οδηγός εκπονήθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος EURONET 50/50 MAX. 5

6 Οι εταίροι του προγράμματος θα ήθελαν να εκφράσουν τις ευχαριστίες τους σε όλα τα σχολεία, τα άλλα δημόσια κτίρια και τις δημοτικές αρχές που συμμετείχαν στο πρόγραμμα Euronet 50/50 Max και συνεργάστηκαν με ζήλο για τη μέγιστη δυνατή εξοικονόμηση ενέργειας. Τι είναι ακριβώς η μεθοδολογία 50/50; Η ιδέα της μεθοδολογίας 50/50 Η έννοια 50/50 παρέχει στα σχολεία και σε άλλα δημόσια κτίρια μια μεθοδολογία για την απόκτηση γνώσεων σχετικά με την ενέργεια και την εξοικονόμησή της, κυρίως μέσω αλλαγών στη συμπεριφορά των χρηστών των κτιρίων. Το ζητούμενο είναι να εξασφαλιστεί η συμμετοχή σχολείων και άλλων δημόσιων κτιρίων σε δραστηριότητες εξοικονόμησης ενέργειας με τη δημιουργία οικονομικών κινήτρων τόσο για τα σχολεία/άλλα κτίρια όσο και για τα διοικητικά στελέχη των σχολικών ή άλλων κτιρίων (συνήθως των αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης): το 50% των δαπανών που εξοικονομούνται χάρη στα μέτρα ενεργειακής απόδοσης που λαμβάνουν οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί, αποδίδεται στα σχολεία μέσω χρηματικής καταβολής το 50% των δαπανών που εξοικονομούνται αποτελεί καθαρή αποταμίευση για την αρχή της τοπικής αυτοδιοίκησης που βαρύνεται με τις δαπάνες κατανάλωσης ενέργειας. Κατά συνέπεια, όλοι κερδίζουν! Το σχολείο διδάσκει στους μαθητές τρόπους εξοικονόμησης ενέργειας μέσω αλλαγών στη συμπεριφορά και αντλεί συμπληρωματικούς οικονομικούς 6

7 πόρους, ενώ οι αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης περιορίζουν τις δαπάνες ενέργειας και η τοπική κοινότητα απολαμβάνει καθαρότερο περιβάλλον στην περιοχή της. EURONET 50/50 MAX Σκοπός του προγράμματος EURONET 50/50 MAX ήταν η κινητοποίηση υπέρ της εξοικονόμησης ενέργειας σε δημόσια κτίρια με τη χρήση της μεθοδολογίας 50/50 σε 500 σχολεία και σε άλλα 50 σχεδόν δημόσια κτίρια από 13 χώρες της ΕΕ. Η μεθοδολογία 9 βημάτων αυξάνει την ευαισθητοποίηση των χρηστών του κτιρίου και εξασφαλίζει την ενεργό συμμετοχή τους σε δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας. Τα οικονομικά οφέλη που προκύπτουν κατανέμονται ισομερώς σύμφωνα με τις αρχές της μεθοδολογίας 50/50. Το πρόγραμμα EURONET 50/50 MAX αποτελούσε τη συνέχεια του εξαιρετικά επιτυχημένου προγράμματος EURONET 50/50, στο πλαίσιο του οποίου εφαρμόστηκε δοκιμαστικά η μεθοδολογία 50/50 σε περισσότερα από 50 ευρωπαϊκά σχολεία και το οποίο απέσπασε το Ευρωπαϊκό Βραβείο Βιώσιμης Ενέργειας (European Sustainable Energy Award) για το 2013! Χάρη στο πρόγραμμα EURONET 50/50 MAX, η ιδέα εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η μεθοδολογία 50/50 διαδόθηκε ευρέως σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, με σκοπό να παροτρύνει περισσότερες δημόσιες αρχές να εφαρμόσουν τη μεθοδολογία 50/50 στα οικεία κτίρια. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστήριξε την υλοποίηση του εγχειρήματος μέσω του προγράμματος «Ευφυής ενέργεια για την Ευρώπη» (ΕΕΕ). Μαρτυρία: «Είναι σημαντικό για εμάς να ευαισθητοποιήσουμε τα παιδιά σε θέματα σχετικά με το περιβάλλον και την προστασία του το συντομότερο δυνατόν, διότι πρόκειται για ένα ζήτημα με το οποίο θα έρχονται αντιμέτωπα σε ολόκληρη τη ζωή τους!» Theresa Wippel, εκπαιδευτικός στο σχολείο πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στο Weiz που εφαρμόζει τη μεθοδολογία 50/50 Ποιος είναι ο απώτερος σκοπός του προγράμματος EURONET 50/50 MAX Πρωταρχικός στόχος του προγράμματος ήταν η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας σε σχολεία και δημόσια κτίρια, καθώς και η ευρεία διάδοση της έννοιας 50/50 σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Το εν λόγω πρόγραμμα ήταν τριετούς διάρκειας ( ). Κατά το χρονικό αυτό διάστημα είχαμε θέσει πολύ υψηλούς στόχους: Επιτυχής μείωση της κατανάλωσης ενέργειας μέσω αλλαγών στη συμπεριφορά των χρηστών, σε συνδυασμό με την εφαρμογή μέτρων μικρής κλίμακας στις εργασίες 7

8 συντήρησης. Ο στόχος ήταν να επιτευχθεί ελάχιστη εξοικονόμηση ενέργειας της τάξης του 8% σε κάθε κτίριο που συμμετείχε στο πρόγραμμα. Ευρεία διάδοση της έννοιας 50/50 με αντίκτυπο τουλάχιστον σε 100 τοπικές στρατηγικές, 16 περιφερειακές στρατηγικές και 16 εθνικές στρατηγικές. Εξασφάλιση της συμμετοχής 500 σχολείων και άλλων 50 σχεδόν δημόσιων κτιρίων στο δίκτυο 50/50 και εφαρμογή εκ μέρους τους μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας. Ανάπτυξη νέων μεθοδολογικών και εκπαιδευτικών εργαλείων και αντίστοιχου υλικού για την υποστήριξη της εφαρμογής της μεθοδολογίας 50/50 σε σχολεία και άλλα δημόσια κτίρια. Ανάθεση σημαντικού ρόλου στους διαχειριστές και τους χρήστες του κτιρίου κατά την υποβολή προτάσεων με ιδέες και μέτρα για την εξοικονόμηση ενέργειας. Ευαισθητοποίηση των χρηστών και των εργαζομένων στα σχολεία και τα δημόσια κτίρια σε θέματα ενέργειας και για την ανάληψη δράσεων πέραν του προγράμματος EURONET 50/50 MAX: αλλαγή στη συμπεριφορά των ίδιων, η οποία θα παροτρύνει στη συνέχεια τις οικογένειες και τους φίλους τους να πράξουν το ίδιο! Εξοικονόμηση των χρημάτων που θα δαπανούνταν σε ενέργεια και αξιοποίησή τους για τη χρηματοδότηση άλλων προγραμμάτων, δραστηριοτήτων ή βελτιώσεων στις αντίστοιχες εγκαταστάσεις. 8

9 Το κλειδί της επιτυχίας είναι ο καλός σχεδιασμός Για τη διασφάλιση της επιτυχούς έκβασης του προγράμματος όσον αφορά τόσο τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας όσο και την εξασφάλιση της συμμετοχής διαφόρων ομάδων, πριν από την έναρξη της εφαρμογής της μεθοδολογίας 50/50 σε σχολεία ή άλλα δημόσια κτίρια πρέπει να ελεγχθούν ορισμένα στοιχεία: Πριν από την έναρξη ενός προγράμματος 50/50, πρέπει να γνωρίζετε, ως δημοτική αρχή, τι πρέπει να κάνετε... εντοπίστε σχολεία/δημόσια κτίρια, για τα οποία εκδηλώνεται ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το πρόγραμμα ελέγξτε εάν έχουν εκτελεστεί εργασίες ανακαίνισης κτιρίου κατά τα τελευταία τρία έτη (στην περίπτωση αυτή δεν είναι δυνατή η σύγκριση μεταξύ των ιστορικών και των τρεχόντων δεδομένων) ορίστε τη διάρκεια του προγράμματος (τουλάχιστον ένα ημερολογιακό έτος) σε συμφωνία με το σχολείο μεριμνήστε για την παροχή στοιχείων σχετικά με την κατανάλωση θερμικής ενέργειας και ηλεκτρικού ρεύματος του σχολείου/δημόσιου κτιρίου (στοιχεία κατανάλωσης των τελευταίων τριών ετών και τρέχοντα δεδομένα) αποσαφηνίστε την περίοδο έκδοσης των τιμολογίων κατανάλωσης ενέργειας (για λόγους ευκολίας, συνιστάται να επιλέξετε την ίδια περίοδο και για το πρόγραμμα 50/50) ορίστε με ακρίβεια τα πρόσωπα τα οποία θα συμμετάσχουν στο πρόγραμμα, καθώς και τα καθήκοντά τους ορίστε εκπρόσωπο για την ενεργειακή ομάδα, ο οποίος θα παρακολουθεί την υλοποίηση του προγράμματος στο σχολείο συμμετέχετε στην ενεργειακή περιήγηση μεριμνήστε για την απόδοση του 50% των δαπανών που εξοικονομήθηκαν στο σχολείο/δημόσιο κτίριο υπογράψτε σύμβαση συνεργασίας με το σχολείο/δημόσιο κτίριο θα μπορούσατε να διαδώσετε τη μεθοδολογία και σε άλλα σχολεία/δημόσια κτίρια του δήμου σας. 9

10 ΧΡΗΣΙΜΗ ΣΥΜΒΟΥΛΗ (ΕΦΟΣΟΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΠΙΣΤΑΤΗΣ ΤΟΥ ΚΤΙΡΙΟΥ): Εάν επιθυμείτε να ξεκινήσετε την υλοποίηση προγράμματος 50/50 σε ένα από τα κτίριά σας, είναι σκόπιμο να γνωρίζετε ότι ο επιστάτης θα κληθεί να αναλάβει πολύ σημαντικό ρόλο, συνδράμοντας τα παιδιά ή τους εργαζόμενους στο έργο τους κατά τη λήψη μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας. Ως εκ τούτου, πριν από την έναρξη του προγράμματος, θα ήταν καλό να μεριμνήσετε ειδικά για τη σχετική κατάρτιση του επιστάτη. Πριν από την έναρξη ενός προγράμματος 50/50, πρέπει να γνωρίζετε, ως σχολείο, τι πρέπει να κάνετε... ορίστε τη διάρκεια του προγράμματος (τουλάχιστον ένα ημερολογιακό έτος) σ ε συμφωνία με τον δήμο αναζητήστε εκπαιδευτικούς που διαθέτουν κίνητρα ώστε να συνδράμουν τους μαθητές στην υλοποίηση του προγράμματος δημιουργήστε την ενεργειακή ομάδα παρέχετε στον επιστάτη κίνητρα ώστε να αποτελέσει μέλος της ενεργειακής ομάδας ή να την στηρίζει ακολουθήστε τη μεθοδολογία 50/50 για να εξοικονομήσετε χρήματα προωθήστε αλλαγές στη συμπεριφορά των μαθητών και άλλων χρηστών του κτιρίου (αθλητικές ομάδες κ.λπ.) υπογράψτε συμφωνία με το δημοτικό συμβούλιο ή με το πρόσωπο που είναι αρμόδιο για τις δαπάνες κατανάλωσης ενέργειας του σχολείου φροντίστε να προμηθεύσετε την ενεργειακή ομάδα με όργανα μέτρησης, όπως θερμόμετρο, φωτόμετρο και στιγμιαίο μετρητή ηλεκτρικού ρεύματος, ούτως ώστε να είναι σε θέση να πραγματοποιήσει την ενεργειακή επιθεώρηση του σχολικού κτιρίου (μπορείτε να ενοικιάσετε τις συσκευές από τον εταίρο του προγράμματος στη χώρα σας τα στοιχεία επικοινωνίας παρατίθενται στο οπισθόφυλλο του παρόντος οδηγού). ΧΡΗΣΙΜΗ ΣΥΜΒΟΥΛΗ: Ένας καλός τρόπος για να εξασφαλίσετε τη συμμετοχή των γονέων των μαθητών είναι να τους αποστείλετε μια επιστολή με την οποία θα επεξηγείτε το πρόγραμμα 50/50 και το έργο των παιδιών τους. 10

11 Πριν από την έναρξη ενός προγράμματος 50/50, πρέπει να γνωρίζετε, ως δημόσιο κτίριο, τι πρέπει να κάνετε... ορίστε τη διάρκεια του προγράμματος (τουλάχιστον ένα ημερολογιακό έτος) σ ε συμφωνία με τον δήμο αναζητήστε συναδέλφους που διαθέτουν κίνητρα για την υλοποίηση του προγράμματος και τη δημιουργία της ενεργειακής ομάδας παρέχετε στον επιστάτη κίνητρα ώστε να αποτελέσει μέλος της ενεργειακής ομάδας ή να την στηρίζει ακολουθήστε τη μεθοδολογία 50/50 για να εξοικονομήσετε χρήματα προωθήστε αλλαγές στη συμπεριφορά των χρηστών του κτιρίου (εργαζόμενοι, χρήστες, πολίτες κ.λπ.) υπογράψτε συμφωνία με το δημοτικό συμβούλιο ή με το πρόσωπο που είναι αρμόδιο για τις δαπάνες κατανάλωσης ενέργειας του κτιρίου. 7 καλοί λόγοι για να ξεκινήσετε την υλοποίηση προγράμματος 50/50 στο σχολείο του δήμου σας: Η μέθοδος 50/50 μπορεί να εφαρμοστεί σε πολλούς διαφορετικούς τύπους δημόσιων κτιρίων και εγκαταστάσεων: σχολεία, αθλητικές εγκαταστάσεις, γραφεία δημοτικών υπηρεσιών, χώροι κοινωνικού και πολιτιστικού χαρακτήρα (βιβλιοθήκες, κοινοτικά κέντρα, μουσεία κ.λπ.) κ.α. Η μείωση της χρήσης ενέργειας στο σχολείο ή στο δημόσιο κτίριο συνεπάγεται επίσης τη μείωση των δαπανών ενέργειας της δημοτικής αρχής. Μπορείτε να επιτύχετε εξοικονόμηση ενέργειας χωρίς να απαιτείται η υλοποίηση σημαντικών επενδύσεων, μέσω της αλλαγής της συμπεριφοράς όσον αφορά τη χρήση των εγκαταστάσεων, να μειώσετε τις δαπάνες ενέργειας και να εξοικονομήσετε επιπλέον χρήματα για την υλοποίηση νέων επενδύσεων στο κτίριο. Η επιτυχής έκβαση του προγράμματος 50/50 στο σχολείο σας μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση για άλλα σχολεία και δημόσια κτίρια στην περιοχή, Αποτελεί πηγή έμπνευσης για τους πολίτες και τους ενδιαφερόμενους φορείς ώστε να ακολουθήσουν το παράδειγμά σας και να βελτιώσουν την ενεργειακή τους απόδοση. Ορισμένα μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας, όπως η αναπροσαρμογή του συστήματος θέρμανσης, θα μειώσουν τις δαπάνες ενέργειας τόσο κατά τη διάρκεια του προγράμματος όσο και μετέπειτα. 11

12 Η υλοποίηση ενός προγράμματος 50/50 στα σχολεία και τα κτίριά σας μπορεί να σας βοηθήσει να μειώσετε τις οικείες εκπομπές CO 2 και να εκπληρώσετε τους τοπικούς/περιφερειακούς στόχους που έχετε θέσει στους τομείς της κλιματικής αλλαγής και της ενέργειας. Συνιστά έμπρακτη απόδειξη της δέσμευσής σας για ένα βιώσιμο μέλλον και για μια «ενεργειακά έξυπνη» κοινωνία. Με τη μέθοδο 50/50 μπορείτε να αυξήσετε την αξιοπιστία του ενεργειακού εφοδιασμού του δήμου σας. Όσο λιγότερη ενέργεια χρησιμοποιείται τόσο λιγότερη είναι η ποσότητα της ενέργειας που απαιτείται προς κατανάλωση. 12

13 Μεθοδολογία 50/50 Εννέα βήματα για την επιτυχία του προγράμματος στα σχολεία Η μεθοδολογία 50/50 είναι μια μεθοδολογία 9 βημάτων που αποσκοπεί στην επίτευξη εξοικονόμησης ενέργειας και δαπανών σε ένα κτίριο. Εξασφαλίζει την ενεργό συμμετοχή των χρηστών των κτιρίων στη διαδικασία διαχείρισης της ενέργειας και τους διδάσκει φιλικές προς το περιβάλλον συμπεριφορές μέσω πρακτικών δράσεων. Κατά κανόνα, παρέχεται η δυνατότητα παράτασης των 9 βημάτων καθ όλη τη διάρκεια ενός έτους. Εντούτοις, εναπόκειται σε κάθε ενεργειακή ομάδα να αποφασίσει τον κατάλληλο ρυθμό εκτέλεσής τους και, για τον λόγο αυτό, θα κληθεί να καθορίσει το οικείο πρόγραμμα εργασιών σε συνάρτηση με το πραγματικό πλαίσιο συνθηκών. Συνιστάται εν προκειμένω η κατάρτιση χρονοδιαγράμματος εργασιών. 9. Επικοινωνία των επιτυχών αποτελεσμάτων και χρήση των χρημάτων που εξοικονομήθηκαν 8. Καταγραφή των μέτρων που απαιτούν μικρή επένδυση 7. Εκστρατεία πληροφόρησης 6. Σχέδιο δράσης του σχολείου 1. Δημιουργία της ενεργειακής ομάδας 2. Εμπιστευτική ενεργειακή περιήγηση 3. Εμπλουτισμός των γνώσεων των μαθητών και ευαισθητοποίησή τους σε θέματα ενέργειας 5. Συλλογή δεδομένων και ενεργειακή επιθεώρηση 4. Η ενεργειακή περιήγηση Τα βήματα της μεθοδολογίας μπορούν να εφαρμοστούν διαδοχικά, αλλά για ορισμένα από αυτά μπορεί επίσης να τηρηθεί διαφορετική σειρά, εφόσον κριθεί σκόπιμο από την ενεργειακή ομάδα, ανάλογα με την κατηγορία και τη λειτουργία της εγκατάστασης. Και μην ξεχνάτε ότι το πρόγραμμα πρέπει να είναι διασκέδαση για τους μαθητές και τους υπόλοιπους χρήστες του κτιρίου! 13

14 Μαρτυρία: «Η δική μας συμμετοχή στο πρόγραμμα σήμαινε να ανακαλύψουμε την ενέργεια, καθώς και πιθανούς τρόπους εξοικονόμησής της!» Jan και Marcel, από το σχολείο πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Anton Busquets i Punset (Calders, Βαρκελώνη) Ποιος; Τι; Πότε; ΒΗΜΑ 1 ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ Ποιος; Η ενεργειακή ομάδα πρέπει να αποτελείται από μαθητές (ενός τμήματος ή εκπροσώπους πολλών τμημάτων), έναν ή δύο ενδιαφερόμενους εκπαιδευτικούς και τον επιστάτη του σχολείου. Συνιστάται πάντοτε στην ενεργειακή ομάδα να συμμετέχουν επίσης μέλη του δημοτικού συμβουλίου (από τα αρμόδια τμήματα για το περιβάλλον, την εκπαίδευση, την παροχή υπηρεσιών και τις εργασίες συντήρησης). Τι; Η ενεργειακή ομάδα είναι επιφορτισμένη με το καθήκον να μελετήσει την τρέχουσα ενεργειακή κατάσταση του σχολείου/κτιρίου, καθώς και να προτείνει και να εφαρμόσει μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας. Η ομάδα αναλαμβάνει επίσης τη διοργάνωση εκστρατείας πληροφόρησης και εκπαίδευσης, η οποία θα απευθύνεται στην υπόλοιπη σχολική κοινότητα ή σε άλλους χρήστες του κτιρίου, καθώς και τον προγραμματισμό των καθηκόντων, την υποβολή προτάσεων δράσης, τον συντονισμό και τη διάδοση του προγράμματος. Πότε; Δεδομένου ότι η ενεργειακή ομάδα θα αποτελεί την κινητήριο δύναμη του προγράμματος, είναι σκόπιμο να δημιουργηθεί απευθείας κατά την έναρξη του προγράμματος 50/50. Χρήσιμη συμβουλή: Συνιστάται να εξασφαλίσετε τη συμμετοχή του προσωπικού καθαριότητας και να μεριμνήσετε για τη συμμετοχή μελών του στην ενεργειακή ομάδα. Κατά τη διάρκεια της εργασίας τους, παρατηρούν σε καθημερινή βάση το κτίριο και ενδέχεται να έχουν να προτείνουν ενδιαφέρουσες ιδέες για την εξοικονόμηση ενέργειας! Επιπλέον, είναι τα τελευταία άτομα που αποχωρούν από όλους τους χώρους και μπορούν να σβήνουν τα φώτα, τις συσκευές και τη θέρμανση. 14

15 ΒΗΜΑ 2 ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ Ποιος; Η ομάδα διαχείρισης οι εκπαιδευτικοί που συμμετέχουν στο πρόγραμμα το προσωπικό συντήρησης ο διευθυντής του σχολείου. Τι; Η αποκαλούμενη «εμπιστευτική ενεργειακή περιήγηση» προετοιμάζει τον διευθυντή, καθώς και τους συμμετέχοντες εκπαιδευτικούς και τον επιστάτη του σχολείου, για τα μελλοντικά τους καθήκοντα. Πριν από την έναρξη των εργασιών μαζί με τους μαθητές, ο επιστάτης του σχολείου ξεναγεί την ενεργειακή ομάδα στους χώρους του σχολείου για να τους παρουσιάσει το σύστημα θέρμανσης και το δίκτυο ηλεκτρικού ρεύματος. Σκοπός της περιήγησης είναι: Πότε; η ενημέρωση σχετικά με την ενεργειακή κατάσταση του σχολείου/κτιρίου και η διενέργεια αρχικής εκτίμησης των ενεργειακών χαρακτηριστικών του σχολικού κτιρίου (συμπεριλαμβανομένης της εκτίμησης του συστήματος θέρμανσης, της κατάστασης του κτιρίου από τεχνικής πλευράς κ.λπ.) ο προσδιορισμός των δυνατοτήτων εξοικονόμησης και των στοιχείων στα οποία πρέπει να στραφεί το ενδιαφέρον των μαθητών. Κατά την έναρξη του προγράμματος. ΒΗΜΑ 3 ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΚΑΙ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥΣ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Ποιος; Η ενεργειακή ομάδα. Τι; Το πρώτο βήμα για την ενεργειακή ομάδα συνίσταται στον εμπλουτισμό των γνώσεων των μαθητών και την ευαισθητοποίησή τους σε θέματα που αφορούν το κλίμα και την ενέργεια. Εξοικειώνονται με θέματα όπως τα ακόλουθα: οι μορφές ενέργειας, η χρήση της ενέργειας στην καθημερινή ζωή και οι επιπτώσεις της χρήσης της στο περιβάλλον, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η κλιματική αλλαγή και η προστασία του κλίματος, η εξοικονόμηση ενέργειας, η ενεργειακή απόδοση, η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. 15

16 Τα θέματα αυτά μπορούν να αναλυθούν τόσο κατά τη διάρκεια του μαθήματος όσο και σε ξεχωριστές συναντήσεις με τους μαθητές (π.χ. συναντήσεις των περιβαλλοντικών ομάδων του σχολείου ή συναντήσεις της ενεργειακής ομάδας). Ο διδακτικός οδηγός του προγράμματος με τίτλο «Εξοικονόμηση ενέργειας στα σχολεία» για τα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης μπορεί να σας βοηθήσει στο έργο σας! Ο οδηγός είναι διαθέσιμος στον δικτυακό τόπο του EURONET 50/50 MAX και μπορείτε να τον κατεβάσετε από τον ακόλουθο σύνδεσμο: Πότε; Το παρόν βήμα μπορεί να ξεκινήσει αμέσως μετά τη δημιουργία της ενεργειακής ομάδας. «Το πρόγραμμα 50/50 max αποτελεί επένδυση για το μέλλον. Συνιστώ σε όλους να συμμετάσχουν στην πρωτοβουλία 50/50 διότι ενισχύει το αίσθημα του ανήκειν στην τοπική κοινότητα. Θα επιτύχετε τη συνεργασία σύσσωμης της εκπαιδευτικής κοινότητας για τη δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου.» Fatima Alba, εκπαιδευτικός από το σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Miquel Biada (Mataró, Βαρκελώνη) ΒΗΜΑ 4 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ Ποιος; Η ενεργειακή ομάδα. Τι; Πρόκειται για την ενεργειακή περιήγηση που πραγματοποιεί η ενεργειακή ομάδα. Επικεφαλής της ενεργειακής περιήγησης είναι ο επιστάτης του σχολείου (εφόσον υφίσταται), ο οποίος ξεναγεί την ενεργειακή ομάδα στους χώρους του σχολείου και παρουσιάζει το σύστημα θέρμανσης και το δίκτυο ηλεκτρικού ρεύματος. Υπό την επιτήρηση των εκπαιδευτικών, οι μαθητές επιθεωρούν ολόκληρο το σχολικό κτίριο και αξιολογούν τις διάφορες παραμέτρους που επηρεάζουν την κατανάλωση ενέργειας στο σχολείο, μεταξύ των οποίων οι εξής: η κατάσταση του κτιρίου από τεχνικής πλευράς το σύστημα θέρμανσης ο φωτισμός η χρήση ηλεκτρονικού εξοπλισμού 16

17 η χρήση νερού. Πρέπει να επιθεωρηθούν όλοι οι χώροι του σχολείου (σχολικές αίθουσες, διάδρομοι, κλιμακοστάσια, γυμναστήρια, χώροι υγιεινής, αίθουσα καθηγητών, αποθηκευτικοί χώροι κ.λπ.), ούτως ώστε η ενεργειακή ομάδα να είναι ενήμερη για τον τρόπο παροχής, χρήσης και, ενίοτε, απώλειας της ενέργειας στο σχολείο. Για τη συγκέντρωση όλων των απαιτούμενων δεδομένων, η ενεργειακή ομάδα μπορεί να χρησιμοποιήσει τα φύλλα εργασίας του διδακτικού οδηγού «Εξοικονόμηση ενέργειας στα σχολεία» (μπορείτε να τα κατεβάσετε από τον ακόλουθο σύνδεσμο: library/methodological-guidelines-how-to-implement-the methodology). Πότε; Η ενεργειακή ομάδα μπορεί να πραγματοποιήσει την ενεργειακή περιήγηση αφού εμπλουτίσει τις γνώσεις της σχετικά με την εξοικονόμηση ενέργειας και την κλιματική αλλαγή. Το συγκεκριμένο βήμα πρέπει να ολοκληρωθεί κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων μηνών της υλοποίησης του προγράμματος. Μαρτυρία: «Αυτή είναι η δεύτερη καλύτερη μέρα της ζωής μου!» Μαθητής από την ενεργειακή ομάδα του σχολείου πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στο Weiz αμέσως μετά την ολοκλήρωση της ενεργειακής περιήγησης ΒΗΜΑ 5 ΣΥΛΛΟΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΜΕΛΕΤΗ Ποιος; Η ενεργειακή ομάδα, οι μαθητές που συμμετέχουν στο πρόγραμμα. Τι; Στο παρόν στάδιο της υλοποίησης του προγράμματος, η ενεργειακή ομάδα πρέπει να καταγράψει την ενεργειακή μελέτη του σχολείου, καταρτίζοντας, μεταξύ άλλων, ένα στιγμιαίο προφίλ θερμοκρασίας και ελέγχοντας τη χρήση της ενέργειας κατά τη διάρκεια των σχολικών μαθημάτων. Η ομάδα παρατηρεί τον τρόπο με τον οποίο η συμπεριφορά των υπόλοιπων μαθητών, των εκπαιδευτικών και των άλλων χρηστών του κτιρίου επηρεάζει την κατανάλωση ενέργειας στο σχολείο και δίδει ιδιαίτερη προσοχή σε συμπεριφορές που αφορούν, για παράδειγμα, τον αερισμό των αιθουσών, τη ρύθμιση της θέρμανσης, τη χρήση ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών κ.λπ. Κατά το 17

18 στάδιο αυτό ζητείται επίσης η άποψη των άλλων μαθητών για τις θερμοκρασίες και την ποιότητα του αέρα στο σχολείο, τις συνήθειες που αφορούν τη χρήση ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών και άλλα ζητήματα σχετικά με την ενέργεια. Εάν η ενεργειακή ομάδα επιθυμεί να καταρτίσει μακροπρόθεσμο προφίλ της θερμοκρασίας του σχολείου, μπορεί να προβεί σε μετρήσεις της θερμοκρασίας σε όλες τις σχολικές αίθουσες για χρονικό διάστημα 2 εβδομάδων και να ελέγξει εάν ανταποκρίνονται στα πρότυπα που έχουν τεθεί. Θα ήταν ενδεχομένως ενδιαφέρον οι μετρήσεις αυτές να επαναληφθούν σε μεταγενέστερο στάδιο ή το επόμενο έτος, ούτως ώστε να ελεγχθούν τα αποτελέσματα του προγράμματος. Για την εκτέλεση του παρόντος σταδίου, η ενεργειακή ομάδα χρειάζεται ορισμένα όργανα μέτρησης, όπως θερμόμετρο, φωτόμετρο και στιγμιαίο μετρητή ηλεκτρικού ρεύματος. Πότε; Μετά την έναρξη της εποχής θέρμανσης. Πραγματοποιήστε τις μετρήσεις κατά τη διάρκεια του μαθήματος, ούτως ώστε το πρόγραμμα εξοικονόμησης ενέργειας να γίνει γνωστό σε ολόκληρη τη σχολική κοινότητα. Χρήσιμη συμβουλή: Εφόσον είναι εφικτό, συνιστάται να παρέχετε στην ενεργειακή ομάδα μηνιαία στοιχεία κατανάλωσης, διότι τα σχετικά σχόλια την βοηθούν και της παρέχουν περαιτέρω κίνητρα! ΒΗΜΑ 6 ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Ποιος; Η ενεργειακή ομάδα, οι εκπαιδευτικοί, ο διευθυντής και ο επιστάτης. Τι; Στο παρόν στάδιο, η ενεργειακή ομάδα είναι πλέον έτοιμη να συζητήσει τα ευρήματά της και να αναπτύξει λύσεις για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας στο σχολείο (αλλαγή συμπεριφοράς και μικρές επενδύσεις). Η ομάδα προσδιορίζει επίσης «ομάδες στόχου» για τις προτάσεις λύσεων και τρόπους προσέγγισής τους για τη μετάδοση του μηνύματος της εξοικονόμησης ενέργειας. Στο παρόν στάδιο, η ομάδα ενδέχεται να χρειαστεί τη βοήθεια των ενηλίκων για την υλοποίηση των προτάσεων. Πότε; Το ταχύτερο δυνατόν, ώστε να μεταβείτε στο βήμα 7. 18

19 Μαρτυρία: «Στα παιδιά αρέσει πάρα πολύ να εργάζονται στο πλαίσιο του προγράμματος μπορούν να μαθαίνουν και να παίζουν ταυτόχρονα.» Marie Kružíková, εκπαιδευτικός ΒΗΜΑ 7 ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ Ποιος; Η ενεργειακή ομάδα. Τι; Στο παρόν στάδιο, η ενεργειακή ομάδα μοιράζεται με το υπόλοιπο σχολείο όσα έμαθε κατά την υλοποίηση του προγράμματος, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο κάθε χρήστης ενέργειας στο σχολείο μπορεί να συμβάλει στην εξοικονόμηση ενέργειας. Η ομάδα μπορεί να χρησιμοποιήσει διάφορους τρόπους επικοινωνίας, όπως αφίσες και πίνακες ανακοινώσεων, παρουσιάσεις κατά τη διάρκεια μαθημάτων και σχολικών εκδηλώσεων, εργαστήρια, οργάνωση της «Ημέρας εξοικονόμησης ενέργειας», ανάρτηση άρθρων στον ιστότοπο του σχολείου, ενημερωτικά φυλλάδια για όλους τους χρήστες κ.λπ. Όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας πρέπει να γνωρίζουν πώς μπορούν να λάβουν μέρος στο πρόγραμμα! Πότε; Μόλις ολοκληρωθεί η κατάρτιση του σχεδίου δράσης, η ενεργειακή ομάδα μπορεί να ξεκινήσει την εκστρατεία πληροφόρησης. ΧΡΗΣΙΜΗ ΣΥΜΒΟΥΛΗ: Συνιστάται να δημιουργήσετε το δικό σας παιχνίδι εξοικονόμησης ενέργειας για να ελέγξετε τις γνώσεις των συμμαθητών σας. Στην εικόνα παρουσιάζεται το παιχνίδι Actiwatt που δημιούργησε το Επαρχιακό Συμβούλιο της Βαρκελώνης. ΒΗΜΑ 8 ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ ΠΟΥ ΑΠΑΙΤΟΥΝ ΜΙΚΡΗ ΕΠΕΝΔΥΣΗ Ποιος; Η ενεργειακή ομάδα, ο διευθυντής, οι σύλλογοι γονέων και κηδεμόνων και η δημοτική αρχή. Τι; Κάποιες φορές, ακόμη και μικρά χρηματικά ποσά μπορούν να κάνουν τη διαφορά! Αν και ο βασικός σκοπός της μεθοδολογίας 50/50 είναι η εφαρμογή πρακτικών εξοικονόμησης ενέργειας που δεν απαιτούν δαπάνη (αλλαγή συμπεριφοράς), η ενεργειακή ομάδα μπορεί να προτείνει 19

20 επίσης λύσεις για τις οποίες απαιτούνται μικρές επενδύσεις. Για τις προτάσεις αυτές μπορεί να απευθυνθεί στην αρμόδια δημοτική αρχή, στην υπεύθυνη αρχή του σχολείου ή/και σε άλλους δυνητικούς χορηγούς, ζητώντας την υποστήριξή τους. Πότε; Μόλις ολοκληρωθεί το σχέδιο δράσης, η ενεργειακή ομάδα μπορεί να ξεκινήσει την κατάρτιση καταλόγου ο οποίος θα περιλαμβάνει όλα τα μέτρα που απαιτούν μικρή επένδυση. ΒΗΜΑ 9 ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΤΥΧΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΘΗΚΑΝ Ποιος; Η ενεργειακή ομάδα, οι εκπαιδευτικοί και ο διευθυντής. Τι; Μετά το τέλος κάθε έτους εφαρμογής της μεθοδολογίας 50/50 είναι απαραίτητο να υπολογίζονται η ενέργεια και το χρηματικό ποσό που εξοικονομήθηκαν, καθώς και οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO 2 ) που μειώθηκαν. Η συμμετοχή της ενεργειακής ομάδας στη λήψη της απόφασης για τον τρόπο διάθεσης των χρημάτων που αποδόθηκαν στο σχολείο λόγω της εξοικονόμησης ενέργειας αποτελεί σημαντικό μέρος του προγράμματος. Με τον τρόπο αυτό, οι μαθητές αισθάνονται πραγματικά ότι οι πράξεις τους έχουν θετικά και μετρήσιμα αποτελέσματα. Διασκεδαστικό σκέλος του παρόντος σταδίου αποτελεί η διάδοση των αποτελεσμάτων στη σχολική κοινότητα, στους γονείς και στο ευρύτερο κοινό με αφίσες, δημοσίευση άρθρων σε εφημερίδες κ.λπ. Πότε; Η διάρκεια ισχύος του προγράμματος πρέπει να ορίζεται τουλάχιστον σε ένα έτος. Κατά κανόνα, η ενεργειακή ομάδα έχει στη διάθεσή της τα πρώτα αποτελέσματα μετά την παρέλευση περίπου ενός ή δύο μηνών. Μαρτυρία: «Η υλοποίηση ενός προγράμματος 50/50 βοηθά τους μαθητές να κατανοήσουν ότι υπάρχουν τρόποι να αναλάβουμε δράση κατά της κλιματικής αλλαγής και ότι οι πράξεις κάθε ατόμου έχουν σημασία! Στο Hartberg, τα παιδιά είναι πολύ υπερήφανα για τα αποτελέσματα που απέφεραν!» Anton Schuller, εκπρόσωπος του Δήμου Hartberg 20

21 7 καλοί λόγοι για να ξεκινήσετε την υλοποίηση ενός προγράμματος 50/50 στο σχολείο σας: Η μεθοδολογία 50/50 παρέχει στους μαθητές τη δυνατότητα να αποκτήσουν γνώσεις σχετικά με την ενέργεια και να την χρησιμοποιούν με έξυπνο τρόπο. Οι μαθητές τίθενται επικεφαλής του προγράμματος και αναλαμβάνουν καθήκοντα ενεργειακής έρευνας και κατάρτισης των μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας που εφαρμόζονται στα σχολεία τους. Πρόκειται για ένα πραγματικό πρόγραμμα «μάθησης στην πράξη»! Το πρόγραμμα 50/50 σας βοηθά να εξακριβώσετε την ενεργειακή κατάσταση του σχολείου σας και να βελτιώσετε την ενεργειακή απόδοση (όσον αφορά τη θέρμανση, τον φωτισμό κ.λπ.) και την ποιότητα του κτιριακού περιβάλλοντος. Η ορθή διαχείριση της θερμοκρασίας στο σχολείο σας επιτρέπει να βελτιώσετε το σχολικό περιβάλλον και να το καταστήσετε υγιέστερο. Μειώνοντας τη χρήση ενέργειας, μειώνετε επίσης τις ενεργειακές δαπάνες για το συγκεκριμένο κτίριο και, επομένως, το σχολείο έχει στη διάθεσή του περισσότερα χρήματα για επενδύσεις σε άλλες προτεραιότητες. Η παραγωγή ενέργειας συνδέεται συνήθως με την απελευθέρωση εκπομπών CO 2. Εξοικονομώντας ενέργεια, μπορείτε να μειώσετε την παραγωγή αερίων του θερμοκηπίου και τις επιπτώσεις τους στο κλίμα. Οι μαθητές αλλάζουν τη συμπεριφορά τους σε θέματα ενέργειας και κατά τον τρόπο αυτό επηρεάζουν επίσης τις οικογένειες και τους φίλους τους ώστε να πράξουν το ίδιο. Με άλλα λόγια, γίνονται συντελεστές διάδοσης («πολλαπλασιαστές»)! 21

22 Η μεθοδολογία 50/50 σε άλλα δημόσια κτίρια Εάν επιθυμείτε να εφαρμόσετε τη μεθοδολογία 50/50 σε άλλο δημόσιο κτίριο, πρέπει να ακολουθήσετε επίσης τα 9 βήματα για την εφαρμογή της μεθοδολογίας 50/50. Τα εν λόγω βήματα μπορούν να εκτελεστούν κατά τη διάρκεια ενός ολόκληρου έτους. Ορισμένα από αυτά είναι παρόμοια με τα βήματα που ακολουθούνται στα σχολεία, ενώ κάποια άλλα διαφέρουν. Βήμα 1. Δημιουργία της ενεργειακής ομάδας. Σε άλλα δημόσια κτίρια πλην των σχολείων, η ενεργειακή ομάδα αποτελείται από την ομάδα διαχείρισης ή από πρόσωπα που επιθυμούν να προωθήσουν το πρόγραμμα. Συνιστάται η εξασφάλιση της συμμετοχής μελών του δημοτικού συμβουλίου (από τα αρμόδια τμήματα για το περιβάλλον, την εκπαίδευση, την παροχή υπηρεσιών και τις εργασίες συντήρησης). Βήμα 2. Υπογραφή συμφωνίας δέσμευσης. Συνιστάται η υπογραφή συμφωνίας, στην οποία καθορίζονται οι ευθύνες, η μέθοδος υπολογισμού της εξοικονόμησης και ο τρόπος απόδοσης της εξοικονόμησης που επιτυγχάνεται. Οι αντίστοιχοι πόροι πρέπει να κατανέμονται ισομερώς μεταξύ του κτιρίου και του δημοτικού συμβουλίου, σύμφωνα με το σύστημα 50/50. Βήμα 3. Παρακολούθηση της ενεργειακής κατανάλωσης του κτιρίου. Συνιστάται να γνωρίζετε πόση ενέργεια χρησιμοποιείται στο κτίριο και πότε χρησιμοποιείται. Μπορείτε να παρακολουθείτε τα μηνιαία τιμολόγια, να σημειώνετε τις ενδείξεις του μετρητή ή να εγκαταστήσετε όργανα μέτρησης. Κατά την παρακολούθηση της κατανάλωσης ενέργειας, μπορείτε να ελέγξετε τις επιπτώσεις των μέτρων που εφαρμόζετε. Είναι προτιμότερο να αναθέσετε το καθήκον αυτό σε κάποιον από το κτίριο. Βήμα 4. Ο ενεργειακός έλεγχος. Εφόσον γνωρίζουμε πλέον πόση ενέργεια χρησιμοποιείται και πότε χρησιμοποιείται, στο παρόν βήμα μαθαίνουμε και ΠΩΣ καταναλώνουμε την ενέργεια αυτή. Κατά τη διεξαγωγή αυτού του αρχικού ενεργειακού ελέγχου στις εγκαταστάσεις, πρέπει να δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στα στοιχεία της διαχείρισης και της συμπεριφοράς των χρηστών του κτιρίου. 22

23 Βήμα 5. Ενεργειακή περιήγηση. Η ενεργειακή περιήγηση είναι η ξενάγηση στο κτίριο, η οποία αποσκοπεί στη διακρίβωση του τρόπου διαχείρισης της ενέργειας του κτιρίου. Η επίσκεψη πρέπει να επιτρέψει στα μέλη της ενεργειακής ομάδας να αποκτήσουν μια εικόνα των κυριότερων πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων του κτιρίου, ούτως ώστε να είναι σε θέση να αρχίσουν να προτείνουν μέτρα βελτίωσης. Η περιήγηση μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για τη διενέργεια του ενεργειακού ελέγχου, με ταυτόχρονη εφαρμογή των βημάτων 4 και 5. Βήμα 6. Πληροφόρηση των χρηστών του κτιρίου. Με βάση τα συμπεράσματα που συνήγαγε από την ενεργειακή περιήγηση, η ενεργειακή ομάδα δύναται να ξεκινήσει τον προγραμματισμό δράσεων επικοινωνίας για την ενημέρωση των υπόλοιπων χρηστών. Παράλληλα, η ενεργειακή ομάδα μπορεί να συγκεντρώνει ιδέες, παρατηρήσεις, απόψεις κ.λπ. από τους υπόλοιπους χρήστες, που μπορούν να αξιοποιηθούν κατά τη σύνταξη προτάσεων για το σχέδιο δράσης (βήμα 7). Βήμα 7. Καθορισμός του σχεδίου δράσης. Ανάπτυξη λύσεων για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας στο κτίριο (κατά το παράδειγμα των ενεργειακών ομάδων στα σχολεία). ΧΡΗΣΙΜΗ ΣΥΜΒΟΥΛΗ: Χρειάζεστε πηγές έμπνευσης; Στις σελίδες του παρόντος οδηγού απαριθμούνται ορισμένα μέτρα χαμηλού ή μηδενικού κόστους για την εξοικονόμηση ενέργειας! Βήμα 8. Υπολογισμός της εξοικονόμησης ενέργειας. Η ετήσια εξοικονόμηση πρέπει να υπολογίζεται σε kwh, τόνους διοξειδίου του άνθρακα και ευρώ. Εξοικονόμηση ενέργειας = εξοικονόμηση δαπανών Η χρηματική αξία προκύπτει από την εφαρμογή των τιμών ενέργειας στις τιμές εξοικονόμησης ενέργειας που έχει επιτευχθεί, δηλαδή από τον υπολογισμό του αριθμού των kwh που εξοικονομήθηκαν για κάθε παροχή κοινής ωφελείας (ηλεκτρικό ρεύμα και φυσικό αέριο) κα ι τον πολλαπλασιασμό του κατόπιν επί την τρέχουσα μέση ετήσια τιμή που αναγράφεται στο αντίστοιχο τιμολόγιο. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη μεθοδολογία εξοικονόμησης ενέργειας παρέχονται στον ακόλουθο σύνδεσμο: Βήμα 9. Διάδοση των αποτελεσμάτων.? Η εξοικονόμηση που επιτυγχάνεται και ο τρόπος με τον οποίο θα επενδυθούν οι οικονομικοί πόροι που εξοικονομήθηκαν πρέπει να ανακοινώνονται.? Χρησιμοποιήστε δημοτικούς διαύλους επικοινωνίας.? Διοργανώστε δημόσια παρουσίαση του προγράμματος με την ενεργειακή ομάδα και τους εκπροσώπους της δημοτικής αρχής. 23

24 Υπολογισμός της εξοικονόμησης ενέργειας Το εργαλείο υπολογισμού Μετά το τέλος κάθε έτους εφαρμογής της μεθοδολογίας 50/50, όλοι θέλουν να γνωρίζουν την ενέργεια και το χρηματικό ποσό που εξοικονομήθηκαν, όπως για παράδειγμα: την εξοικονόμηση ηλεκτρικού ρεύματος την εξοικονόμηση θερμότητας τη μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου την εξοικονόμηση δαπανών. Η χρήση σαφούς, απλής και εύκολα κατανοητής μεθόδου είναι υψίστης σημασίας. Από τον υπολογισμό πρέπει να προκύπτει η τιμή της εξοικονόμησης ενέργειας εκφρασμένη σε kwh, σε τόνους CO 2 και στο εθνικό νόμισμα (και εφόσον κρίνεται σκόπιμο, να μετατρέπεται σε ευρώ). Το δημοτικό συμβούλιο, το οποίο βαρύνεται με τις δαπάνες κατανάλωσης ενέργειας του κτιρίου, επιστρέφει στο σχολείο ή στο δημόσιο κτίριο το 50% των δαπανών που εξοικονομήθηκαν. Ένα εργαλείο που θα σας βοηθήσει στους υπολογισμούς σας παρέχεται στον δικτυακό τόπο του EURONET 50/50 MAX: Το εργαλείο βοηθάει στη διευκόλυνση και ομογενοποίηση του υπολογισμού της εξοικονόμησης ενέργειας και των δαπανών που επιτυγχάνουν τα μέλη του δικτύου 50/50. Η συγκεκριμένη μέθοδος χρησιμοποιήθηκε εκτενώς κατά τη διάρκεια του προγράμματος EURONET 50/50 MAX. Το εργαλείο υπολογισμού είναι διαθέσιμο σε τρεις εκδοχές: Η πρώτη εκδοχή έχει σχεδιαστεί για τους εταίρους του προγράμματος ή/και τους δήμους που είναι αρμόδιοι για τον υπολογισμό και την υποβολή εκθέσεων σχετικά με την επίσημη εξοικονόμηση ενέργειας και των δαπανών που επιτυγχάνονται στο πλαίσιο του προγράμματος EURONET 50/50 MAX. Για να την χρησιμοποιήσετε, πρέπει να διαθέτετε ατομικό αναγνωριστικό σύνδεσης (login) και κωδικό πρόσβασης (password). Η δεύτερη εκδοχή προορίζεται για όλα τα σχολεία και τα άλλα δημόσια κτίρια που είναι μέλη του δικτύου 50/50. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για εκπαιδευτικούς σκοπούς κατά τη διάρκεια των εργασιών τους με την ενεργειακή ομάδα και με άλλους μαθητές που συμμετέχουν στις δραστηριότητες παρακολούθησης και εξοικονόμησης ενέργειας. Για τη χρήση της απαιτείται επίσης αναγνωριστικό σύνδεσης. Η τρίτη εκδοχή είναι ανοιχτή για το ευρύ κοινό. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί από οποιονδήποτε για τον υπολογισμό της εξοικονόμησης ενέργειας και των δαπανών 24

25 που επιτυγχάνονται στο οικείο κτίριο, χωρίς να απαιτείται αναγνωριστικό σύνδεσης. Στην παρούσα εκδοχή, ωστόσο, δεν είναι δυνατή η αποθήκευση των αποτελεσμάτων στο σύστημα. Το εργαλείο είναι εύχρηστο και η διαδικασία υπολογισμού περιλαμβάνει τα ακόλουθα βήματα: 1. Εισαγωγή της ονομασίας του κτιρίου και του ονοματεπωνύμου του προσώπου που πραγματοποιεί τον υπολογισμό και επιλογή των πηγών ενέργειας που χρησιμοποιούνται στο κτίριο. 2. Εισαγωγή των στοιχείων βάσης (κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος, κατανάλωση θερμότητας, βαθμοημέρες, κόστος ενέργειας κ.λπ.). 3. Υποβολή δεδομένων και υπολογισμός εξοικονόμησης. 4. Έλεγχος των αποτελεσμάτων. Δημιουργία έκθεσης σε μορφή αρχείου PDF. Θα το διαπιστώσετε και μόνοι σας: είναι πολύ εύκολο! Μεθοδολογία υπολογισμού Η εξοικονόμηση ενέργειας υπολογίζεται με τη σύγκριση μεταξύ των τιμών κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος και θερμότητας του τρέχοντος έτους, αφενός, και των αντίστοιχων τιμών αναφοράς, αφετέρου. Η τιμή της εξοικονόμησης ενέργειας που λαμβάνεται μετατρέπεται κατόπιν σε χρηματική αξία με την εφαρμογή των τρεχουσών τιμών ενέργειας. Αυτό σημαίνει ότι ο αριθμός των μονάδων κατανάλωσης (kwh, GJ, m 3 κ.λπ.) που εξοικονομούνται υπολογίζεται για κάθε παροχή (ηλεκτρικού ρεύματος και θέρμανσης) και πολλαπλασιάζεται με τη μέση τιμή του τρέχοντος έτους που αναγράφεται στα διάφορα τιμολόγια. Επομένως, για την επιτυχή ολοκλήρωση του υπολογισμού, πρέπει να συγκεντρωθούν όλα τα τιμολόγια κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος και θέρμανσης που έχουν εκδοθεί για κάθε έτος εφαρμογής και για τα έτη αναφοράς. Ποια είναι τα έτη αναφοράς; Στην περίπτωση του ηλεκτρικού ρεύματος, ως έτος αναφοράς νοείται απλώς το έτος πριν από την έναρξη εφαρμογής της μεθοδολογίας 50/50. Στην περίπτωση της θέρμανσης και των καυσίμων θέρμανσης, ο ορισμός των ετών αναφοράς είναι λίγο πιο σύνθετος, διότι πρέπει να συνεκτιμηθούν οι διακυμάνσεις των καιρικών συνθηκών. Ως εκ τούτου, για τον υπολογισμό της τιμής αναφοράς (βλέπε κατωτέρω), πρέπει να ληφθεί υπόψη η μέση κατανάλωση κατά τα τρία προηγούμενα έτη (η οποία υπολογίζεται εκ νέου με τη βοήθεια των βαθμοημερών θέρμανσης). Τα αναλυτικά στοιχεία μπορούν να αντληθούν από τα τιμολόγια. Για τον λόγο αυτό, είναι σημαντικό να τα έχετε συγκεντρώσει εκ των προτέρων! Εάν στη χρήση του κτιρίου ή στις εγκαταστάσεις έχουν επέλθει μεταβολές που θα μπορούσαν να έχουν αντίκτυπο στην κατανάλωση ενέργειας, οι μεταβολές αυτές πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά την εκτέλεση των υπολογισμών. Το ΔΕΙΓΜΑ σχολείου πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Πόλη-Δείγμα υπέστη ζημία λόγω διαρροής νερού στο γυμναστήριο. Για την αντιμετώπιση της υγρασίας, στο γυμναστήριο πρέπει να χρησιμοποιηθούν επί δύο μήνες ηλεκτρικοί αφυγραντήρες. Κατά συνέπεια, η κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος είναι πολύ υψηλότερη σε σύγκριση με το έτος αναφοράς. Η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας από τις συσκευές πρέπει να υπολογιστεί και να αφαιρεθεί από τη συνολική κατανάλωση. 25

26 Υπολογισμός της εξοικονόμησης ηλεκτρικού ρεύματος Η εξοικονόμηση που επιτυγχάνεται ισούται με τη διαφορά μεταξύ της κατανάλωσης κατά το έτος αναφοράς και της κατανάλωσης κατά το αντίστοιχο έτος εφαρμογής της μεθοδολογίας 50/50. Εξοικονόμηση ηλεκτρικού ρεύματος (σε kwh) = kwh περιόδου αναφοράς kwh έτους εφαρμογής Ο αριθμός των kwh που εξοικονομούνται πολλαπλασιάζεται επί την τρέχουσα τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος. Στο ΔΕΙΓΜΑ σχολείου πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης χρησιμοποιήθηκαν kwh ηλεκτρικού ρεύματος κατά το έτος αναφοράς, η πραγματική κατανάλωση ισούται με kwh και το αντίτιμο κατανάλωσης 1 kwh ισούται με 0, kw kw = 1400 kwh 1400 KWh x 0,16 /kwh = 224 Στην προκειμένη περίπτωση, το σχολείο εξοικονόμησε 1400 kwh, οι οποίες αντιστοιχούν σε 224 (10%). Υπολογισμός της εξοικονόμησης θερμότητας (καυσίμων θέρμανσης) Ο υπολογισμός της εξοικονόμησης θέρμανσης είναι λίγο δυσκολότερος. Πρέπει να συνεκτιμηθεί ο υπολογισμός της κατανάλωσης ενέργειας, αφού σταθμιστεί βάσει των καιρικών συνθηκών με τη χρήση των βαθμοημερών θέρμανσης (Heating degree days HDD). Ως βαθμοημέρα θέρμανσης νοείται η μονάδα ένδειξης του επιπέδου ψύχους του δεδομένου έτους. Η επίδραση της εξωτερικής θερμοκρασίας διαφεύγει του ελέγχου των χρηστών του κτιρίου και έχει άμεσο αντίκτυπο στην κατανάλωση καυσίμου. Το πρόβλημα διορθώνεται με τη συνεκτίμηση των βαθμοημερών θέρμανσης στη διαδικασία υπολογισμού. Για τον υπολογισμό των βαθμοημερών θέρμανσης στην περιοχή σας, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τον ιστότοπο Στο πεδίο του τύπου βαθμοημέρας «Degree day type», πρέπει να επιλέξετε την ένδειξη της θέρμανσης («Heating») και την τιμή 15 C ως θερμοκρασία βάσης («Base temperature»). Είναι ση μαντικό να επιλέξετε τον πλησιέστερο μετεωρολογικό σταθμό στο κτίριό σας. Σε ορισμένες χώρες, οι τιμές των βαθμοημερών θέρμανσης παρέχονται επίσης από την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία. Για τον υπολογισμό της τιμής αναφοράς θέρμανσης, τα αριθμητικά στοιχεία της κατανάλωσης πρέπει να σταθμίζονται από τις βαθμοημέρες θέρμανσης. Πρέπει να επαναλάβετε τον υπολογισμό αυτό για κάθε έτος: Κατανάλωση ενέργειας κατά το έτος αναφοράς 1 (kwh*) = Σταθμισμένη κατανάλωση ανά HDD (kwh*/ o Cday) Βαθμοημέρες θέρμανσης κατά το έτος αναφοράς 1 ( o Cday) 26

27 Με τη βοήθεια των αποτελεσμάτων για τα τρία έτη αναφοράς υπολογίζεται ο μέσος όρος που χρησιμοποιείται για τη λήψη της τελικής τιμής της τυποποιημένης κατανάλωσης κατά την περίοδο αναφοράς: Κατανάλωση (kwh*)/ Cday έτους 1 + Κατανάλωση (kwh*)/ Cday έτους 2 + Κατανάλωση (kwh*)/ Cday έτους 3 = Τυποποιημένος συντελεστής 3 Στο σημείο αυτό, για τον τελικό υπολογισμό της τιμής αναφοράς (κατανάλωση αναφοράς) όσον αφορά τη θέρμανση, πρέπει να υπολογιστεί το γινόμενο του τυποποιημένου συντελεστή (μέση τυποποιημένη κατανάλωση κατά τα τελευταία τρία έτη) επί τον αριθμό των βαθμοημερών θέρμανσης κατά το έτος εφαρμογής της μεθοδολογίας 50/50: Βαθμοημέρες κατά το έτος εφαρμογής x Τυποποιημένος συντελεστής = Εκτιμώμενη κατανάλωση για το έτος εφαρμογής (κατανάλωση αναφοράς) Τώρα ο υπολογισμός γίνεται και πάλι εύκολος! Για τον υπολογισμό της εξοικονόμησης, η πραγματική κατανάλωση κατά το έτος εφαρμογής της μεθοδολογίας 50/50 πρέπει να αφαιρεθεί από την κατανάλωση αναφοράς. Εξοικονόμηση ενέργειας (kwh*) = Κατανάλωση αναφοράς Πραγματική κατανάλωση κατά το έτος εφαρμογής Στη συνέχεια, η τιμή kwh* που προκύπτει πολλαπλασιάζεται επί τη μέση τιμή κατά το έτος για το οποίο έγιναν οι υπολογισμοί. * Ή άλλη σχετική μονάδα μέτρησης, π.χ. m 3, GJ. Η κατανάλωση θερμότητας του ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ σχολείου πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης κατά τα τρία έτη αναφοράς ισούται με kwh, kwh και kwh αντιστοίχως. Οι τιμές των βαθμοημερών θέρμανσης (HDD) για τα ίδια έτη αναφοράς είναι 3154, 3115 και 3102 o Cday αντιστοίχως. Κατανάλωση ανά Cday: / 3154 = 109,0 kwh/ Cday / 3115 = 101,0 kwh/ Cday / 3102 = 99,5 kwh/ Cday Τυποποιημένος συντελεστής: ,5 = 103,17 kwh/ o Cday Η τιμή HDD για το έτος εφαρμογής της μεθοδολογίας 50/50 ισούται με 2835 o Cday. Κατά συνέπεια, η τιμή αναφοράς (εκτιμώμενη κατανάλωση για το έτος αναφοράς) υπολογίζεται ως εξής: 27 3

28 2835 x 103,17 = ,95 kwh Η πραγματική κατανάλωση κατά το έτος εφαρμογής ήταν ,6 kwh. Επομένως, το σχολείο κατόρθωσε να επιτύχει την ακόλουθη εξοικονόμηση θερμότητας: ,95 kwh ,6 kwh = ,35 kwh. Το σχολείο εξοικονόμησε θερμική ενέργεια της τάξης των ,35 kwh (5%). Η τιμή παροχής κεντρικής θέρμανσης ανέρχεται σε 0,12 /kwh. Άρα, η εξοικονόμηση δαπανών υπολογίζεται ως εξής: ,35 kwh x 0,12 /kwh = 1754,92. Συνολική εξοικονόμηση που επιτυγχάνεται Η συνολική εξοικονόμηση προκύπτει από το άθροισμα της εξοικονόμησης ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας που επιτυγχάνεται. Το δείγμα σχολείου πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης εξοικονόμησε συνολικά ενέργεια ύψους ,35 kwh. Πρόκειται για εξοικονόμηση της τάξης του 5,4% της συνολικής κατανάλωσης ( ,6 kwh) και αντιστοιχεί στο ποσό των 1978,92. Το 50% των δαπανών που εξοικονομήθηκαν αποδίδεται στον δήμο (ή στον αρμόδιο φορέα για τις δαπάνες κατανάλωσης ενέργειας του κτιρίου) και το υπόλοιπο 50% αποδίδεται στο σχολείο ως επιβράβευση για τις προσπάθειες που κατέβαλε. Εάν το σχολείο δεν επιτύχει καμία απολύτως εξοικονόμηση, δεν λαμβάνει χρήματα. Μπορεί, ωστόσο, να ξαναπροσπαθήσει το επόμενο έτος! ΧΡΗΣΙΜΗ ΣΥΜΒΟΥΛΗ: Συνιστάται να εξασφαλίσετε τη συμμετοχή της ενεργειακής ομάδας κατά τη λήψη της απόφασης σχετικά με τον τρόπο χρήσης των χρημάτων που εξοικονομήθηκαν. Με τον τρόπο αυτό, οι μαθητές θα κατανοήσουν καλύτερα τη σχέση μεταξύ της ενέργειας και των χρημάτων (οικονομική εκπαίδευση) και θα ενισχυθεί το αίσθημα ευθύνης τους. Τα ερωτήματα που συναρπάζουν τους μαθητές είναι τα εξής: «Πόσα χρήματα λάβαμε;» και «Τι μπορούμε να αγοράσουμε με αυτά τα χρήματα;» 28

29 Βέλτιστες πρακτικές Στο πλαίσιο του προγράμματος EURONET 50/50 MAX, περισσότερα από 500 σχολεία και άλλα 48 δημόσια κτίρια εφάρμοσαν δοκιμαστικά τη μέθοδο 50/50 στις εγκαταστάσεις τους. Ορισμένα από αυτά ανέπτυξαν ιδέες και μέτρα που απέφεραν σημαντικά αποτελέσματα. Τα παραδείγματα βέλτιστων πρακτικών που παρατίθενται στη συνέχεια μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως βάση ή ως πηγή έμπνευσης ιδεών για την εφαρμογή της μεθοδολογίας 50/50 σε δημόσια κτίρια. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις βέλτιστες πρακτικές παρέχονται στον ακόλουθο σύνδεσμο: Αυστρία Το σχολείο πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Barwitzius (Wiener Neustadt) συμπεριέλαβε στο πεδίο εφαρμογής του προγράμματος 50/50 το νερό και τα απορρίμματα Το σχολείο πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Barwitzius εξοικονόμησε 846,41 ( απορρίμματα) και 669,5m³ νερού (1119,40 ) χάρη στη βελτίωση της έννοιας της διαλογής απορριμμάτων, στην αξιολόγηση του συστήματος ύδρευσης, τη διακοπή παροχής ζεστού νερού στο γυμναστήριο κατά τη διάρκεια του σαββατοκύριακου και στην τοποθέτηση κουμπιών ελεγχόμενης ροής νερού στις εγκαταστάσεις υγιεινής. Διαγωνισμός μεταξύ όλων των σχολείων που συμμετέχουν στο πρόγραμμα 50/50 στη Στυρία Η τοπική κυβέρνηση της Στυρίας διοργανώνει, σε συνεργασία με τη «Συμμαχία για το Κλίμα: Αυστρία», διαγωνισμό μεταξύ όλων των σχολείων της επαρχίας που συμμετέχουν στο πρόγραμμα 50/50. Ο διαγωνισμός αυτός ενισχύει τους υψηλούς στόχους των σχολείων και τους παρέχει επιπλέον κίνητρα για τη μεγιστοποίηση της εξοικονόμησης ενέργειας, δεδομένου ότι τα σχολεία που επιδεικνύουν τον μεγαλύτερο ζήλο και παρουσιάζουν τα πλέον επιτυχή αποτελέσματα μπορούν να κερδίσουν επιπλέον έπαθλα. Το Δημαρχείο του Judenburg επένδυσε στην αγορά θερμομέτρων για κάθε αίθουσα 29

30 Η ευαισθησία στη θερμοκρασία παρουσιάζει σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των εργαζομένων στα δημόσια κτίρια, και πολύ συχνά δεν έχει καμία σχέση με την πραγματική θερμοκρασία. Με την τοποθέτηση θερμομέτρου σε κάθε αίθουσα του κτιρίου, οι εργαζόμενοι ήταν σε θέση να ελέγχουν διαρκώς την πραγματική θερμοκρασία του χώρου. Στο τέλος του έτους, η θερμική ενέργεια που εξοικονομήθηκε ήταν της τάξης του 9%. ΧΡΗΣΙΜΗ ΣΥΜΒΟΥΛΗ: Συνιστάται να μην υποτιμάτε τις δυνατότητες των μικρότερων παιδιών και να διδάσκετε στους μαθητές του νηπιαγωγείου τρόπους εξοικονόμησης ενέργειας! Στην Αυστρία, ένα νηπιαγωγείο εξοικονόμησε ενέργεια της τάξης του 30% κατά τη διάρκεια ενός προγράμματος εξοικονόμησης ενέργειας. Κροατία Τα μεγάλα παιδιά για τα μικρότερα παιδιά Το σχολείο πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Ivan Filipović αναγνώρισε τη σημασία του προγράμματος και διοργάνωσε μαθήματα, στο πλαίσιο των οποίων τα παιδιά από μεγαλύτερες τάξεις συνεργάστηκαν με τα παιδιά των μικρότερων τάξεων προκειμένου να τους μεταδώσουν τις γνώσεις τους σε θέματα σχετικά με την ενέργεια. Τα μαθήματα αυτά ήταν διασκεδαστικά και ταυτόχρονα εκπαιδευτικά. Ενεργειακές ομάδες επί το έργο Αρκετά σχολεία επέλεξαν έναν διασκεδαστικό και δημιουργικό τρόπο για να παρουσιάσουν το πρόγραμμα στο σχολικό κοινό. Οι ενεργειακές ομάδες από τη Σχολή Τουριστικών Επαγγελμάτων και από τη Σχολή Θετικών Επιστημών Vladimir Prelog κατασκεύασαν αυτοκόλλητες ετικέτες και τις τοποθέτησαν επάνω από τους διακόπτες φωτισμού για να υπενθυμίζουν στους σπουδαστές και τους εκπαιδευτικούς να σβήνουν τα φώτα. Ανακύκλωση με ορίζοντα το μέλλον μας Αρκετά σχολεία αναγνώρισαν τη σημασία της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησης των αποβλήτων: η ενεργειακή ομάδα από το σχολείο πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Ivan Filipović κατασκεύασε τη μασκότ Phillippa από ανακυκλωμένα υλικά, ενώ η ενεργειακή ομάδα από τη Σχολή Θετικών Επιστημών Vladimir Prelog δημιούργησε το 30