Συµµετοχή σε δράσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για έναν Ασφαλέστερο Κυβερνοχώρο

Transcript

1 Συµµετοχή σε δράσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για έναν Ασφαλέστερο Κυβερνοχώρο Αθηνά Γκινούδη 1 & έσποινα Ανδριγιαννάκη 2 Γυµνάσιο Γαζίου, Ηράκλειο Κρήτης 1 Καθηγήτρια Φυσικής 2 Καθηγήτρια Πληροφορικής ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εργασία εκπονήθηκε στο Γυµνάσιο Γαζίου στο Ηράκλειο της Κρήτης και συντονίστηκε από τους εκπαιδευτικούς Γκινούδη Αθηνά (ΠΕ04.01, Φυσικό και ιευθύντρια του Σχολείου) και Ανδριγιαννάκη έσποινα (ΠΕ19, Πληροφορικής). Συµµετείχαν 25 µαθητές από τη Γ Γυµνασίου (Τµήµα Γ5), καθώς και 25 µαθητές από όλα τα τµήµατα της Α τάξης του Σχολείου. Η εργασία υλοποιήθηκε το χρονικό διάστηµα από 01/02 έως 22/04/2016. Αφορµή για την επιλογή του θέµατος ήταν η συµµετοχή του Σχολείου από το 2014 στο Ευρωπαϊκό Πρόγραµµα esafety Label. Στο πρόγραµµα αυτό, στο οποίο το Σχολείο διακρίθηκε µε τη χρυσή ευρωπαϊκή ετικέτα στις 07/01/2016 (Ασφάλεια στο διαδίκτυο, 2016 α), το θέµα της ασφάλειας στο ιαδίκτυο αντιµετωπίζεται ολιστικά µε δράσεις όπως επιµορφώσεις εκπαιδευτικών, ενηµερώσεις µαθητών, γονέων και τοπικής κοινωνίας, συνεργασίες µε φορείς και Υπηρεσίες, συµµετοχή σε δράσεις, διαγωνισµούς και δίκτυα και διαµόρφωση πολιτικής Σχολείου για ορθολογική χρήση των νέων τεχνολογιών και του διαδικτύου. Κατά τη διάρκεια του προγράµµατος το Σχολείο συνεργάστηκε µε την ENISA (European Union Agency for Network and Information Security), η οποία είναι ο Οργανισµός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ασφάλεια των δικτύων και των Υποδοµών. Η ENISA έχει την έδρα της στο Ηράκλειο και µάλιστα στην περιοχή που ανήκει το Σχολείο µας και σε πολύ κοντινή απόσταση µε αυτό. Μέσω της ΕΝΙSA είχαν την ευκαιρία οι µαθητές µας να α) έρθουν σε µία πρώτη επαφή µε τη δοµή, τα όργανα και τις Υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και µε τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και β) να προσεγγίσουν τη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε θέµατα ασφάλειας του Κυβερνοχώρου. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ESFETY LABEL Με αφετηρία λοιπόν τη συµµετοχή του Σχολείου και των µαθητών του στο Ευρωπαϊκό Πρόγραµµα esafety Label και µε αφορµή τη σηµαντική διάκριση του Σχολείου έγινε καταρχάς 2ωρη ενηµέρωση των µαθητών για την οργάνωση και τους σκοπούς του Προγράµµατος.

2 Η διαχείριση του Προγράµµατος γίνεται από το European Schoolnet, το οποίο είναι ένα δίκτυο 31 ευρωπαϊκών Υπουργείων Παιδείας, κρατών-µελών της Ε.Ε. συµπεριλαµβανοµένης επιπλέον της Νορβηγίας, Ισλανδίας, Ρωσίας και Σερβίας, που σκοπό έχει να προωθήσει την καινοτοµία στη διδασκαλία και µάθηση µε τη συµµετοχή Σχολείων, εκπαιδευτικών, ερευνητών και συνεργατών από τη βιοµηχανία και την παραγωγή. Το Ευρωπαϊκό Σχολικό ίκτυο παρέχει εκπαιδευτικό υλικό και άλλα εργαλεία και υποδοµές (π.χ. πλατφόρµες συνεργασίας, λογισµικά, επιµορφωτικά προγράµµατα κ.λ.π.) και ενθαρρύνει τη συνεργασία εκπαιδευτικών από την Ευρώπη για την παραγωγή δραστηριοτήτων που απευθύνονται σε µαθητές όλων των ηλικιών. Πρόσφατα το Ευρωπαϊκό Σχολικό ίκτυο δραστηριοποιείται και στην παραγωγή επιµορφωτικού υλικού για δασκάλους και καθηγητές και δίνει την ευκαιρία στους εκπαιδευτικούς από τις ευρωπαϊκές χώρες να αναπτυχθούν επαγγελµατικά και να εισαγάγουν την καινοτοµία και τις σύγχρονες τεχνολογίες στην καθηµερινή τους διδακτική πρακτική µέσω της πλατφόρµας European Schoolnet Academy που προσφέρει δωρεάν επιµορφωτικά διαδικτυακά προγράµµατα MOOCS για εκπαιδευτικούς πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης. Για την Ελλάδα, συντονιστής του προγράµµατος esafety Label είναι το Πανελλήνιο Σχολικό ίκτυο (Π.Σ. ) µέσω του ενηµερωτικού κόµβου «Ασφάλεια στο ιαδίκτυο», το οποίο σε συνεργασία και µε το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο της Κύπρου ανέλαβε να προσαρµόσει στα ελληνικά το έργο µε την ονοµασία esafety. Το πρόγραµµα αποσκοπεί στο να βοηθήσει τα Σχολεία να εντάξουν τις νέες τεχνολογίες στην καθηµερινή εκπαιδευτική πρακτική, παρέχοντας ταυτόχρονα ένα ασφαλές περιβάλλον στη διαδικτυακή χρήση των νέων εργαλείων για τους µαθητές και το εκπαιδευτικό προσωπικό. Η παραπάνω πιστοποίηση εξασφαλίζεται µε εξατοµικευµένο σχέδιο δράσης για την ασφάλεια στο διαδίκτυο το οποίο παρέχεται µέσω της δικτυακής πύλης esafety Label. Η απόκτηση ετικέτας πιστοποίησης esafety, ενδυναµώνει τα Σχολεία στον τοµέα της πρόληψης και της βελτίωσης της διαδικτυακής τους ασφάλειας. Μέσω της πύλης esafety Label, το σχολείο µπορεί να : αποκτήσει πρόσβαση σε πληροφορίες και συµβουλές που θα το βοηθήσουν να διαχειριστεί επεισόδια που σχετίζονται µε το διαδίκτυο, εντός και εκτός σχολείου. ενηµερώσει γονείς, εκπαιδευτικούς και µαθητές για την κρισιµότητα της ασφαλούς χρήσης του διαδικτύου που καθίσταται σηµαντική και για τις σχολικές επιδόσεις ενός παιδιού. παρέχει ευκαιρίες συνεχούς επαγγελµατικής ανάπτυξης για τους εκπαιδευτικούς.

3 Οι µαθητές µας ενηµερώθηκαν και για τη διαδικασία που ακολούθησε το Σχολείο µας προκειµένου να εγγραφεί στο Ευρωπαϊκό Σχολικό ίκτυο, για το online έντυπο αξιολόγησης το οποίο συµπλήρωσε η υπεύθυνη καθηγήτρια του προγράµµατος esafety Label κ. Ανδριγιαννάκη και το οποίο ήταν και η αίτηση για το πιστοποιητικό και για το προσαρµοσµένο σχέδιο δράσης το οποίο µας εστάλη για να βελτιώσουµε την ψηφιακή µας ασφάλεια ως σχολείο. Τέλος ενηµερώθηκαν οι µαθητές µας για τα κριτήρια τα οποία εκπλήρωσε το σχολείο µας και παρέλαβε την χάλκινη καταρχάς, την ασηµένια στη συνέχεια και τη χρυσή τώρα ευρωπαϊκή ετικέτα ψηφιακής ασφάλειας. ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΗΜΕΡΑ ΑΣΦΑΛΟΥΣ ΙΑ ΙΚΤΥΟΥ Στα πλαίσια των δράσεων που εκπονεί το Γυµνάσιο Γαζίου για το ασφαλές διαδίκτυο, οι µαθητές µας είχαν την ευκαιρία να ενηµερωθούν αναλυτικά από ειδικούς για τους κινδύνους που ελοχεύουν στο διαδίκτυο και για τα µέτρα προστασίας που πρέπει να λαµβάνουν. Ενδεικτικά αναφέρονται οι ενηµερώσεις µέσω τηλεδιασκέψεων από τη δίωξη ηλεκτρονικού εγκλήµατος καθώς και η ενηµέρωση για τη δράση ενηµέρωσης και ευαισθητοποίησης «Safer internet GR», την ανοιχτή γραµµή καταγγελιών «Safe-Line» για αναφορές παράνοµου περιεχόµενου και παράνοµης συµπεριφοράς στο διαδίκτυο και την γραµµή βοήθειας «Help- Line», η οποία παρέχει υποστήριξη και συµβουλές σε παιδιά, έφηβους, γονείς, από αρµόδιους της Υπηρεσίας Safe-Line. Επιπλέον, οι µαθητές µας και οι εκπαιδευτικοί συµµετείχαν στην Ευρωπαϊκή Ηµέρα Ασφαλούς ιαδικτύου η οποία καθιερώθηκε µε πρωτοβουλία της Ευρωπαίας Επιτρόπου Βιβιάν Ρέντινγκ και από το 2004 µέχρι σήµερα εορτάζεται κάθε χρόνο µία µέρα του Φεβρουαρίου, µε πρωταρχικό σκοπό την ενηµέρωση του κοινού για την ασφαλή πλοήγηση και ηθικά σωστή χρήση του διαδίκτυο. Στις 6 Φεβρουαρίου 2004 εορτάστηκε για πρώτη φορά σε 16 χώρες, κάτω από τον συντονισµό του έργου «Safe Borders» και του προγράµµατος «Safer Internet» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το 2005 ανέλαβε αυτήν την προσπάθεια το Πανευρωπαϊκό ίκτυο Εθνικών Κέντρων Ενηµέρωσης & Επαγρύπνησης INSAFE στο πλαίσιο του προγράµµατος «Safer Internet» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, µε αποτέλεσµα µέχρι σήµερα πάνω από 100 χώρες σε όλον τον κόσµο (µεταξύ τους και η Ελλάδα) να συµµετέχουν στην συγκεκριµένη προσπάθεια. Για τη µέρα ασφαλούς διαδικτύου στις 9 Φεβρουαρίου 2016 οι µαθητές µας δηµιούργησαν αφίσες, ποιήµατα, µαντινάδες και ζωγραφιές µε θέµα το ασφαλές διαδίκτυο, τα οποία παρουσίασαν στους συµµαθητές τους στο Σχολείο. Τα έργα αυτά αναρτήθηκαν επίσης στην πλατφόρµα του esafety Label.

4 Την ίδια µέρα, η υπεύθυνη του προγράµµατος για το Σχολείο µας κ. Ανδριγιαννάκη έσποινα συµµετείχε στο πανελλήνιο διαδικτυακό σεµινάριο (διάρκεια 1,5 ώρας) για το ασφαλές διαδίκτυο που έγινε µέσω της πλατφόρµας του e-twinning και κατέθεσε την εµπειρία του σχολείου από τη συµµετοχή του στις δράσεις του esafety και από την ευρωπαϊκή του διάκριση (Πανελλήνιο Σχολικό ίκτυο, 2016). Η κ. Ανδριγιαννάκη µίλησε στο διαδικτυακό σεµινάριο από το εργαστήριο πληροφορικής του Σχολείου και παρόντες ήταν οι µαθητές της Α Γυµνασίου που συµµετέχουν σο Πρόγραµµα. Επιπλέον η καθηγήτρια πληροφορικής σχεδίασε και υλοποίησε σχέδιο µαθήµατος για την παρενόχληση µέσω διαδικτύου και κινητών µέσων επικοινωνίας ενώ η κ. Γκινούδη σχεδίασε και υλοποίησε σχέδιο µαθήµατος για τη Ρητορική Μίσους στο ιαδίκτυο και τα Ανθρώπινα ικαιώµατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση (esafety, 2016). Στο δεύτερο αυτό σχέδιο µαθήµατος, που εκπονήθηκε σε µία διδακτική ώρα στους µαθητές της Γ Γυµνασίου, σκοπός ήταν η διαµόρφωση στάσεων ενάντια στη ρητορική µίσους στο ιαδίκτυο, ενώ οι διδακτικοί στόχοι ήταν: 1. Να γίνουν κατανοητά τα ανθρώπινα δικαιώµατα, όπως αυτά αναφέρονται στη χάρτα ανθρωπίνων δικαιωµάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 2. Να εξεταστεί η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωµάτων στο ιαδίκτυο. 3. Να συζητηθεί η ρητορική µίσους στο ιαδίκτυο αναφορικά µε τα ανθρώπινα δικαιώµατα. 4. Να αναδειχθεί το κίνηµα NO HATE SPEECH MOVEMENT του Συµβουλίου της Ευρώπης. 5. Να παρακινηθούν οι µαθητές να αναλάβουν δράση ενάντια στη ρητορική µίσους στο ιαδίκτυο. Η διδακτική προσέγγιση πραγµατοποιήθηκε µε καταιγισµό ιδεών, συζήτηση και προβολή παρουσίασης. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΥΒΕΡΝΟΧΩΡΟ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ENISA Μέσω της συνεργασίας του Σχολείου µας µε την ΕΝΙSA, οι µαθητές µας είχαν την ευκαιρία να ενηµερωθούν για τον Ευρωπαϊκό αυτό Οργανισµό, ο οποίος έχει την έδρα του στην πόλη µας και µάλιστα στην περιοχή του Σχολείου µας. Ο Οργανισµός αυτός ιδρύθηκε το Μάρτιο του 2004 µε βασικό σκοπό «να εξασφαλιστεί υψηλό και ουσιαστικό επίπεδο ασφάλειας δικτύων και πληροφοριών εντός της Κοινότητας και να αναπτυχθεί η αντίληψη της ασφάλειας δικτύων και πληροφοριών προς όφελος των πολιτών, των καταναλωτών, των

5 επιχειρήσεων και των οργανισµών του δηµόσιου τοµέα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συµβάλλοντας έτσι στην οµαλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς». Μέσω της ιστοσελίδας της ENISA ( και µε κατ ιδίαν επικοινωνία µε τον Οργανισµό και την υπεύθυνη επικοινωνίας κ. Ανδριώτη Σοφία, οι µαθητές είχαν την ευκαιρία να πληροφορηθούν τόσο για τις δραστηριότητες της ENISA, όσο και για τη γενικότερη πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για θέµατα ασφάλειας του Κυβερνοχώρου. Έτσι, σε δραστηριότητα που διήρκεσε 1 διδακτική ώρα οι µαθητές ενηµερώθηκαν για τη ψηφιακή αντζέντα της ευρωπαϊκής ένωσης και ανέλυσαν Ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 12ης Σεπτεµβρίου 2013 (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 2013) σχετικά µε µια στρατηγική για την ασφάλεια στον Κυβερνοχώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Για έναν ανοικτό, ασφαλή και προστατευµένο κυβερνοχώρο (2013/2606(RSP). Τα σηµεία του ψηφίσµατος τα οποία αναλύθηκαν ιδιαίτερα είναι τα 8 και 9 όπου το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: καλεί τα κράτη µέλη και την Επιτροπή να αναλάβουν όλες τις αναγκαίες ενέργειες για την υποβολή προγραµµάτων κατάρτισης που θα αποσκοπούν στην προώθηση και τη βελτίωση της συνειδητοποίησης, των ικανοτήτων και της εκπαίδευσης των ευρωπαίων πολιτών, ιδίως όσον αφορά την προσωπική ασφάλεια, στο πλαίσιο ενός προγράµµατος ψηφιακού αλφαβητισµού από τις νεαρή ηλικία χαιρετίζει την πρωτοβουλία για την διοργάνωση ενός Ευρωπαϊκού Μήνα για την Ασφάλεια στον Κυβερνοχώρο, µε την υποστήριξη της ENISA και σε συνεργασία µε τις δηµόσιες αρχές και τον ιδιωτικό τοµέα, προκειµένου να βελτιωθεί η συνειδητοποίηση όσον αφορά τις προκλήσεις που ενέχει η προστασία των δικτυακών και πληροφοριακών συστηµάτων. πιστεύει ότι η εκπαίδευση στην ασφάλεια στον κυβερνοχώρο αυξάνει την συνειδητοποίηση της ευρωπαϊκής κοινωνίας όσον αφορά τις απειλές στον κυβερνοχώρο, ενθαρρύνοντας κατ' αυτόν τον τρόπο την υπεύθυνη χρήση του κυβερνοχώρου και συµβάλλοντας στην προώθηση της παροχής ικανοτήτων στον κυβερνοχώρο αναγνωρίζει τον κοµβικό ρόλο της Europol και του νέου Ευρωπαϊκού Κέντρου Εγκλήµατος στον Κυβερνοχώρο (EC3), καθώς και της ENISA και της Eurojust, όσον αφορά την παροχή δράσεων κατάρτισης σε επίπεδο ΕΕ στην αξιοποίηση των εργαλείων διεθνούς δικαστικής συνεργασίας και επιβολής του νόµου που αφορούν τις διάφορες πτυχές που εγκλήµατος στον κυβερνοχώρο.

6 Οι µαθητές συζήτησαν το γεγονός ότι ο κυβερνοχώρος και η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο αποτελεί έναν από τους στρατηγικούς πυλώνες της πολιτικής της ΕΕ, διαπίστωσαν ότι οι εγκληµατικές δραστηριότητες στον κυβερνοχώρο είναι επιζήµιες για το ευ ζην των ευρωπαίων πολιτών και έµαθαν για άλλα Κέντρα και Υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (όπως η EC3) που έχουν αρµοδιότητες σχετικές µε την επιβολή κανόνων στον κυβερνοχώρο. Συνειδητοποίησαν επίσης ότι η δική τους συνεισφορά στις δράσεις για το ασφαλές διαδίκτυο, όπως η συµµετοχή στην ευρωπαϊκή µέρα ασφαλούς διαδικτύου, εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο δράσεων που έχει αναπτύξει η Ευρωπαϊκή Ένωση για την ανάπτυξη του ψηφιακού γραµµατισµού και την προστασία των πολιτών της από τους κινδύνους ασφάλειας των δικτύων και των πληροφοριών. Μέσω επίσης της περιήγησης στην ιστοσελίδα της ENISA, οι µαθητές είχαν πρόσβαση σε διάφορες έρευνες που διεξάγονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όπως αυτή του Ευρωβαρόµετρου (European Commission, 2013), οι οποίες αναδεικνύουν το πρόβληµα της κατάχρησης του ιαδικτύου από τους νέους παγκοσµίως, µε την Ελλάδα να κατέχει την πρωτιά σε πολλούς τοµείς, όπως στο χρόνο που διαθέτουν τα παιδιά για να παίζουν διαδικτυακά παιχνίδια. Οι µαθητές µε αυτό τον τρόπο οδηγήθηκαν στο συµπέρασµα ότι πρέπει να αναλάβουν δράση για να µπουν κανόνες σε ένα φαινόµενο που είναι νέο και δεν έχει γίνει ακόµα κατανοητό από την ελληνική κοινωνία. Οι µαθητές επίσης ενηµερώθηκαν α) για την προστασία των προσωπικών δεδοµένων στην ευρωπαϊκή ένωση µέσα από 3 βίντεο που παρακολούθησαν (Ασφάλεια στο διαδίκτυο 2016, β), β) για την πρόσφατη οδηγία που επιβάλλει αλλαγές στη νοµοθεσία των κρατών µελών σχετικά µε την προστασία των προσωπικών δεδοµένων (Συµβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2016) και γ) για τις δραστηριότητες στο διαδίκτυο που θεωρούνται εγκληµατικές. Αναφέρθηκαν τέλος σε περιπτώσεις πράξεων που από πρώτη µατιά µπορεί να φαίνονται κοινωνικά αποδεκτές, ωστόσο αυτές µπορούν να παράγουν µεγάλα χρηµατικά ποσά για διεθνή συνδικάτα εγκλήµατος. όπως η παράνοµη µεταφόρτωση ταινιών. ΠΑΙΧΝΙ Ι ΡΟΛΩΝ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΝΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟ Έτσι, και µε αφορµή ένα πραγµατικό περιστατικό που συνέβη σε µαθητή του Σχολείου µας, σε µία διδακτική ώρα παίξαµε παιχνίδι ρόλων µε τους µαθητές της Γ Γυµνασίου. Το περιστατικό συνέβη όταν σε πρόγραµµα ανταλλαγής µαθητών µε τη Γερµανία, οµάδα 15 µαθητών του Σχολείου µας επισκέφθηκαν γερµανικό Σχολείο στο Μόναχο και φιλοξενήθηκαν στις οικογένειες των γερµανών µαθητών που συµµετείχαν στο πρόγραµµα ανταλλαγής. Όταν η επίσκεψη τελείωσε και οι µαθητές µας επέστρεψαν πίσω γεµάτοι θετικές εντυπώσεις και εµπειρίες, οι υπεύθυνες καθηγήτριες δέχθηκαν ένα τηλεφώνηµα από τον γερµανό συνάδελφο τους από το οποίο πληροφορήθηκαν για ένα πρόστιµο 1000 Ευρώ,

7 το οποίο έπρεπε να πληρώσει ένας γονέας επειδή ο Έλληνας φιλοξενούµενος του, Μ.Ι., µεταφόρτωσε παράνοµα ταινίες από τον υπολογιστή του σπιτιού του. Με βάση αυτό το περιστατικό αυτό και χωρίς να αναφερθεί το όνοµα του Μ.Ι. οι µαθητές κλήθηκαν: να µπουν στο ρόλο του Γερµανού γονέα να µπουν στο ρόλο του Γερµανού µαθητή να µπουν στο ρόλο του Γερµανού καθηγητή να µπουν στο ρόλο του Γερµανού παρατηρητή να µπουν στο ρόλο όλων των παραπάνω Ελλήνων Το παιχνίδι προκάλεσε εξαιρετικό ενδιαφέρον στους µαθητές µας οι οποίοι συµµετείχαν έντονα στη συζήτηση που ακολούθησε και ανέπτυξαν τα επιχειρήµατα τους. Η δράση αυτή υλοποιήθηκε φέτος πειραµατικά στο Σχολείο και σκοπό είχε να καταγράψει κυρίως το βαθµό ενδιαφέροντος και ενεργής συµµετοχής των µαθητών. Μετά τα θετικά αποτελέσµατα βρίσκεται σε εξέλιξη προσεκτικός σχεδιασµός αυτής της δραστηριότητας, έτσι ώστε και µε την προσθήκη και άλλων µελετών περίπτωσης να αποτελέσει το βασικό κορµό βιωµατικών δράσεων (στα πλαίσια του αναλυτικού προγράµµατος σπουδών), οι οποίες θα υλοποιηθούν την επόµενη σχολική χρονιά. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΡΑΣΗΣ ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΤΩΝ Μετά από όλες τις δραστηριότητες οι µαθητές ρωτήθηκαν για τις εντυπώσεις τους, τις προτάσεις τους και τα σηµεία στα οποία δυσκολεύθηκαν. Έτσι: για την ενηµέρωση για το πρόγραµµα esafety Label, 47 στους 50 µαθητές έδειξαν να είναι ενηµερωµένοι για τους κανόνες ορθής χρήσης του διαδικτύου και για το γεγονός ότι το πρόγραµµα αυτό προωθεί τους στόχους της Ε.Ε. για ασφαλέστερο διαδίκτυο στα Σχολεία. Τόνισαν µάλιστα ότι πρέπει όλα τα Σχολεία να συµµετέχουν σε αυτό. Επίσης, 49 µαθητές δήλωσαν ότι νιώθουν πολύ υπερήφανοι που το δικό τους Σχολείο απέσπασε ευρωπαϊκή διάκριση για τις δράσεις του για ασφαλέστερο διαδίκτυο. σχετικά µε την ηµέρα ασφαλούς διαδικτύου, σχεδόν όλοι οι µαθητές της Α τάξης έδειξαν µεγάλη προθυµία να συµµετάσχουν µε έργα τους, ενώ αντίθετα η προθυµία των µαθητών της Γ Γυµνασίου ήταν περιορισµένη στο περίπου 50%. Αυτό σχετίζεται µε το γεγονός ότι στο ηµοτικό οι εικαστικές και άλλες παρεµβάσεις είναι ενταγµένες στην καθηµερινή διδακτική πρακτική, κάτι που δυστυχώς ατονεί στο Γυµνάσιο.

8 Και οι 25 µαθητές της Γ Γυµνασίου έκριναν ενδιαφέρουσα έως πολύ ενδιαφέρουσα τη διδακτική παρέµβαση για τα ανθρώπινα δικαιώµατα στην Ε.Ε. και τη ρητορική µίσους στο διαδίκτυο και παραδέχθηκαν ότι και δικές τους συµπεριφορές στην καθηµερινή τους ζωή και στα κοινωνικά δίκτυα παραβιάζουν θεµελιώδη ανθρώπινα δικαιώµατα. Σχετικά µε την πολιτική της Ε.Ε. για το διαδίκτυο, οι µαθητές σε µεγάλο ποσοστό (περίπου 75%) έκριναν ότι οι µηχανισµοί και η γραφειοκρατία στην Ε.Ε. είναι δαιδαλώδης, αλλά παραδέχθηκαν ότι πρέπει να υπάρχει η ενηµέρωση για τα ευρωπαϊκά θέµατα στο Σχολείο προκειµένου να µπορούν οι µαθητές να διαµορφώνουν άποψη. Μετά από συζητήσεις οδηγήθηκαν στο συµπέρασµα ότι το διαδίκτυο είναι αχανές, χωρίς σύνορα και χώρος στον οποίο τα εγκλήµατα που διαπράττονται µπορεί να είναι πολύ σοβαρά και άρα η θέσπιση και εφαρµογή κανόνων δεν είναι απλό θέµα. Οι µαθητές προβληµατίστηκαν ιδιαίτερα από τις έρευνες του Ευρωβαρόµετρου και της INSAFE σύµφωνα µε τις οποίες τα ελληνόπουλα κατέχουν την πρωτιά στην υπερβολική χρήση του διαδικτύου και συµφώνησαν µε την άποψη ότι πρέπει όλοι µας να αναλάβουµε δράση για ορθολογικότερη χρήση. Το παιχνίδι ρόλων τέλος ήταν µία δραστηριότητα που εντυπωσίασε τους µαθητές ιδιαίτερα. Ήταν επίσης η δραστηριότητα η οποία, συνέβαλε περισσότερο στον προβληµατισµό αλλά και σε µερική αλλαγή στάσεων των µαθητών µας. Ενώ στην αρχή έµπαιναν στο ρόλο µε προθυµία, πολύ γρήγορα ανακάλυπταν ότι για να συνεχίσουν έπρεπε να δουν τα πράγµατα υπό διαφορετική οπτική γωνία και το γεγονός αυτό τους εντυπωσίασε.. Οι εκπαιδευτικοί από την πλευρά τους διαπίστωσαν καταρχάς έναν ευρωσκεπτικισµό ανάµεσα στους µαθητές τους, ο οποίος σχετίζεται πιθανόν µε τις γενικότερες πολιτικές εξελίξεις των τελευταίων χρόνων αλλά κυρίως µε το έλλειµµα εκπαίδευσης για θέµατα Ευρωπαϊκής Ένωσης στα Σχολεία. Μέσα όµως από τις δραστηριότητες αναπτύχθηκε ένας προβληµατισµός, ο οποίος στην πορεία µπορεί να οδηγήσει σε αναθεώρηση των απόψεων των µαθητών µας. ΕΠΙΛΟΓΟΣ Η Ευρωπαϊκή Ένωση δίνει ιδιαίτερη έµφαση στην ψηφιακή παιδεία και στην καλλιέργεια σχετικών δεξιοτήτων. Οι δράσεις που δροµολογούνται στην κατεύθυνση αυτή αναφέρονται

9 αναλυτικά στο Ψηφιακό Θεµατολόγιο, το οποίο προτάθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2010 (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2010). Το διαδίκτυο όµως δε γνωρίζει σύνορα ούτε εθνικούς φραγµούς. Ενώ προωθείται η ανοικτή, ελεύθερη πρόσβαση για όλους, πρέπει να διασφαλίζονται τα δικαιώµατα των πολιτών της Ε.Ε., σύµφωνα µε το Χάρτη των Θεµελιωδών ικαιωµάτων της Ε.Ε. και να προστατεύονται οι πολίτες από κακόβουλες πρακτικές που επιδιώκουν να εκµεταλλευτούν αυτό τον ανοικτό χαρακτήρα του ιαδικτύου. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναπτύξει διάφορες πρωτοβουλίες για την αντιµετώπιση εγκληµάτων στον κυβερνοχώρο και για να καταστήσει το διαδίκτυο ένα ασφαλές και αξιόπιστο ψηφιακό περιβάλλον. Στη δράση αυτή, στο πλαίσιο του προγράµµατος teachers4europe, το οποίο πραγµατοποιήθηκε παράλληλα µε τη δράση esafety Label, οι µαθητές είχαν την ευκαιρία: να έρθουν σε µία πρώτη επαφή µε τα θεσµικά όργανα και τις διαδικασίες λήψεις αποφάσεων στην Ε.Ε. και για το σκοπό αυτό αξιοποιήθηκαν και οι δύο σχετικές παρουσιάσεις του ιστότοπου teachers4europe. να έρθουν σε µία πρώτη επαφή µε τις αξίες της Ε.Ε. και µε την πολιτική της σε θέµατα ασφάλειας στον κυβερνοχώρο διαχρονικά, καθώς και µε τις σχετικές οδηγίες, ψηφίσµατα, κανονισµούς και αποφάσεις των θεσµικών οργάνων που εξειδικεύουν την πολιτική αυτή και δεσµεύουν τα κράτη µέλη στην εφαρµογή τους. να συµµετέχουν ενεργά σε εκπαιδευτικές δράσεις της Ε.Ε. για ένα ασφαλέστερο ιαδίκτυο, δηµιουργώντας έργα τα οποία µοιράζονται τόσο µε την τοπική εκπαιδευτική κοινότητα, όσο και µε την ευρύτερη ευρωπαϊκή µέσω της πλατφόρµας esafety Label. να ενηµερωθούν από ειδικούς για τους κινδύνους στο διαδίκτυο και για τα µέτρα προστασίας που πρέπει να λαµβάνουν. να συζητήσουν και να αναπτύξουν επιχειρηµατολογία πάνω στις πρακτικές που εφαρµόζονται διεθνώς και οδηγούν σε καταχρηστική ή/και παράνοµη-εγκληµατική χρήση του διαδικτύου και πάνω στους κανόνες που προσπαθεί να θεσπίσει η Ε.Ε. για ένα ασφαλέστερο δηµοκρατικό διαδίκτυο. να αναγνωρίζουν την ανάγκη να καθιερωθεί το ιαδίκτυο ως δηµόσιος χώρος, στον οποίο υπερισχύουν οι κανόνες της ηµοκρατίας έναντι των συµφερόντων των εταιρειών του ιαδικτύου. να αναπροσαρµόσουν τη δική τους συµπεριφορά στο διαδίκτυο να γίνουν τέλος ενεργοί ευρωπαίοι πολίτες οι οποίοι αγωνιούν για το µέλλον της Ευρώπης και είναι διατεθειµένοι να εργαστούν για να πετύχουν ένα καλύτερο αύριο.

10 Οι δράσεις αυτές στο Σχολείο µας θα συνεχιστούν και τις επόµενες σχολικές χρονιές και θα εµπλουτιστούν. Στα σχέδιά µας είναι η οργάνωση Βιωµατικών ράσεων για µαθητές της Α Γυµνασίου µε θέµα την ασφάλεια στο ιαδίκτυο µε την ευρωπαϊκή της διάσταση. Επιπλέον, λόγω της χρυσής ετικέτας esafety που αποκτήσαµε έχουµε αυξηµένες υποχρεώσεις στο να κάνουµε διάχυση των καλών µας πρακτικών στην ευρύτερη εκπαιδευτική κοινότητα. Ήδη, έχουµε διοργανώσει ηµερίδες για γονείς και εκπαιδευτικούς, ενώ η εµπειρία του Σχολείου στο ευρωπαϊκό πρόγραµµα παρουσιάστηκε στις 15 Μαΐου σε εθνικό εκπαιδευτικό συνέδριο στο Ηράκλειο (Ανδριγιαννάκη & Γκινούδη, 2016). Την επόµενη σχολική χρονιά έχουµε ήδη προγραµµατίσει σειρά ενηµερωτικών συναντήσεων και παρουσιάσεων για τη διάχυση των καλών µας πρακτικών. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ Ανδριγιαννάκη. & Γκινούδη Α. (2016), Πρόγραµµα esafety Label: ολιστική προσέγγιση του Σχολείου για ασφαλέστερο ιαδίκτυο, «Κοινωνία και Σχολείο: Μία σχέση υπό διαπραγµάτευση», Ηράκλειο, Μαΐου Ασφάλεια στο διαδίκτυο (2016 α), Το etwinning στην Ελλάδα αναλαµβάνει δράση για ένα καλύτερο διαδίκτυο! ανάκληση στις 20/04/2016 από Ασφάλεια στο διαδίκτυο (2016, β), Το ευρωπαϊκό "πακέτο" για την προστασία των προσωπικών δεδοµένων σε 3 βίντεο, ανάκληση στις 20/04/2016 από Ευρωπαϊκής Επιτροπή (2010), ψηφιακό θεµατολόγιο. ανάκληση στις 20/04/2016 από Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (2013), Ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά µε µια στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο: Για έναν ανοικτό, ασφαλή και προστατευµένο κυβερνοχώρο (2013/2606(RSP), ανάκληση στις 20/04/2016 από DOC+XML+V0//EL Πανελλήνιο Σχολικό ίκτυο (2016), ιαρκής πρωτιά για τα ελληνικά Σχολεία στην Ευρώπη µε ην ετικέτα Ψηφιακής ασφάλειας, ανάκληση στις 20/04/2016 από announces/

11 Συµβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2016), Θέση του Συµβουλίου σε πρώτη ανάγνωση ενόψει της έκδοσης της Ο ΗΓΙΑΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα, ανάκληση στις 20/04/2016 από European Commission (2013), Special Eurobarometer 404, CYBER SECURITY, Report, ανάκληση στις 20/04/2016 από esafety (2016), Σχέδιο µαθήµατος: Ρητορική Μίσους στο ιαδίκτυο και Ανθρώπινα ικαιώµατα, ανάκληση στις 20/04/2016 από Το βίντεο υπάρχει στο: Σχέδιο Μαθήματος Ρητορική Μίσους στο Διαδίκτυο και Ανθρώπινα Δικαιώματα Σχολείο: Γυμνάσιο Γαζίου Διάρκεια: 1 διδακτική ώρα Τάξη: Γ Γυμνασίου (25 μαθητές)

12 Εκπαιδευτικός: Γκινούδη Αθηνά (ΠΕ04.01) Σκοπός: Η διαμόρφωση στάσεων ενάντια στη ρητορική μίσους στο Διαδίκτυο. Διδακτικοί στόχοι: 6. Να γίνουν κατανοητά τα ανθρώπινα δικαιώµατα, όπως αυτά αναφέρονται στη χάρτα ανθρωπίνων δικαιωµάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 7. Να εξεταστεί η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωµάτων στο ιαδίκτυο. 8. Να συζητηθεί η ρητορική µίσους στο ιαδίκτυο αναφορικά µε τα ανθρώπινα δικαιώµατα. 9. Να αναδειχθεί το κίνηµα NO HATE SPEECH MOVEMENT του Συµβουλίου της Ευρώπης. 10. Να παρακινηθούν οι µαθητές να αναλάβουν δράση ενάντια στη ρητορική µίσους στο ιαδίκτυο. ιδακτική προσέγγιση: Καταιγισµός ιδεών, συζήτηση, προβολή παρουσίασης. Μέσα διδασκαλίας-υλικά-προϋποθέσεις: Αίθουσα διδασκαλίας με Η/Υ-βιντεοπροβολέα και σύνδεση στο Διαδίκτυο. Σύντομη περιγραφή: Οι μαθητές, μέσα από τις δραστηριότητες, άρουν τις παρανοήσεις που έχουν σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα, για το πως αυτά εφαρμόζονται στον κυβερνοχώρο και για τη δική τους προσωπική ευθύνη για την προστασία τους. Αναγνωρίζουν επίσης την ανάγκη να καθιερωθεί το Διαδίκτυο ως δημόσιος χώρος, στον οποίο υπερισχύουν οι κανόνες της Δημοκρατίας έναντι των συμφερόντων των εταιρειών του Διαδικτύου. Δραστηριότητα 1 (20 λεπτά) Ζητάμε από τους μαθητές να μας πουν τι καταλαβαίνουν από τον όρο «ανθρώπινα δικαιώματα». Τους ζητάμε να μας πουν κάποια από αυτά. Καταγράφουμε τις απαντήσεις στον πίνακα και συζητάμε παραδείγματα. Στη συνέχεια δείχνουμε σε παρουσίαση τις 6 κατηγορίες ανθρώπινων δικαιωμάτων (βλ. Παράρτημα) της χάρτας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τους ρωτάμε για το ποια από αυτά πρέπει να διασφαλίζονται στο Διαδίκτυο και ποια παραβιάζονται για τα θύματα της ρητορικής μίσους. Γίνεται συζήτηση και αναφέρονται παραδείγματα με τα οποία καταδεικνύεται ότι η ρητορική μίσους παραβιάζει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και μπορεί να προκαλέσει καταστάσεις στις οποίες παραβιάζεται η ασφάλεια, η προστασία της ιδιωτικής ζωής και ακόμα η προστασία της σωματική ακεραιότητας του ατόμου ή της ομάδας στόχου.

13 Δραστηριότητα 2 (20 λεπτά) Ρωτάμε τους μαθητές για το ποιος πιστεύουν ότι διασφαλίζει την τήρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στη συνέχεια τι θα μπορούσαν να κάνουν οι ίδιοι για την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων στο Διαδίκτυο. Γίνεται συζήτηση σχετικά με τη συμπεριφορά μας στο Διαδίκτυο, η οποία πρέπει να είναι τέτοια ώστε να μη βλάπτονται τα δικαιώματα των άλλων και ότι όπως στη δημόσια ζωή μας έτσι και στο Διαδίκτυο πρέπει να αναλαμβάνουμε δράσεις για τη προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων και για την καταγγελία περιστατικών παραβίασής τους. Ακολουθεί σύντομη παρουσίαση για το ρόλο του Συμβουλίου της Ευρώπης στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Διαδίκτυο και για το κίνημα NO HATE SPEECH MOVEMENT (με ξενάγηση στην ιστοσελίδα του), το οποίο σκοπό έχει α) να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο για τους κινδύνους που εγείρονται για τη δημοκρατία συνολικά και τους νέους μεμονωμένα από τη ρητορική μίσους στο Διαδίκτυο και β) να τους παρακινήσει να αναλάβουν δράση. Στο τέλος (5 λεπτά) προβάλλεται το σύντομο video «Happy British Muslims». Το βίντεο είναι διασκεδαστικό για τους μαθητές και δίνει ένα αισιόδοξο μήνυμα ελπίδας για το μέλλον. Βιβλιογραφία Η ιστοσελίδα του ΠΣ για το ασφαλές διαδίκτυο: Ο Χάρτης Θεµελιωδών ικαιωµάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Η ιστοσελίδα του Υπουργείου Εξωτερικών για το Συµβούλιο της Ευρώπης: Η ιστοσελίδα της καµπάνιας No hate speech : Campaign Το εγχειρίδιο εκπαιδευτικού Bookmarks Το βίντεο «Happy British Muslims»:

14 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ο Χάρτης θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης περιλαμβάνει ένα εισαγωγικό προοίμιο και 54 άρθρα που κατανέμονται σε 7 κεφάλαια. Ποια από αυτά παραβιάζονται στη ρητορική μίσους; κεφάλαιο I: αξιοπρέπεια (ανθρώπινη αξιοπρέπεια, δικαίωμα στη ζωή, δικαίωμα στην ακεραιότητα του προσώπου, απαγόρευση των βασανιστηρίων και των απάνθρωπων εξευτελιστικών ποινών ή μεταχείρισης, απαγόρευση της δουλείας και της καταναγκαστικής εργασίας). κεφάλαιο II: ελευθερία (δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια, σεβασμός της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, δικαίωμα γάμου και δικαίωμα ίδρυσης οικογένειας, ελευθερία σκέψης συνείδησης και θρησκείας, ελευθερία έκφρασης και πληροφόρησης, ελευθερία του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι, ελευθερία των τεχνών και των επιστημών, δικαίωμα εκπαίδευσης, επαγγελματική ελευθερία και δικαίωμα στην εργασία, ελευθερία ίδρυσης επιχείρησης δικαίωμα ιδιοκτησίας, δικαίωμα ασύλου, προστασία σε περίπτωση απομάκρυνσης, επαναπροώθησης και απέλασης). κεφάλαιο III: ισότητα (ισότητα έναντι του νόμου, μη διάκριση, πολιτισμική, θρησκευτική και γλωσσική πολυμορφία, ισότητα ανδρών και γυναικών, δικαιώματα του παιδιού, δικαιώματα των ηλικιωμένων, ένταξη των ατόμων με ειδικές ανάγκες). κεφάλαιο IV: αλληλεγγύη (δικαίωμα στην πληροφόρηση και στη διαβούλευση με τους εργαζομένους στο πλαίσιο της επιχείρησης, δικαίωμα διαπραγματεύσεων και συλλογικών ενεργειών, δικαίωμα πρόσβασης στις υπηρεσίες ευρέσεως εργασίας, προστασία έναντι αδικαιολόγητης απόλυσης, δίκαιοι και ισότιμοι όροι εργασίας, απαγόρευση της εργασίας των παιδιών και προστασία των εργαζόμενων νέων, οικογενειακή και επαγγελματική ζωή, κοινωνική ασφάλεια και κοινωνική αρωγή, προστασία της υγείας, πρόσβαση σε υπηρεσίες γενικού οικονομικού ενδιαφέροντος, προστασία του περιβάλλοντος, προστασία των καταναλωτών).

15 κεφάλαιο V: ιθαγένεια (δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι κατά τις εκλογές του Eυρωπαϊκού Κοινοβουλίου και τις δημοτικές εκλογές, δικαίωμα χρηστής διαχείρισης, δικαίωμα πρόσβασης στα έγγραφα, Eυρωπαίος Διαμεσολαβητής, δικαίωμα αναφοράς, ελεύθερη κυκλοφορία και διαμονή, διπλωματική και προξενική προστασία). κεφάλαιο VI: δικαιοσύνη (δικαίωμα πραγματικής προσφυγής και αμερόληπτου δικαστηρίου, τεκμήριο αθωότητας και δικαιώματα υπεράσπισης, αρχές νομιμότητας και αναλογικότητας αξιόποινων πράξεων και ποινών, δικαίωμα του προσώπου να μην δικάζεται ή να μην τιμωρείται ποινικά δύο φορές για την ίδια αξιόποινη πράξη). κεφάλαιο VII: γενικές διατάξεις.