Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Εισαγωγή στην Οικονομική Ανάλυση. Νίκος Θεοχαράκης Διάλεξη 4 Ιανουάριος 2014

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Εισαγωγή στην Οικονομική Ανάλυση. Νίκος Θεοχαράκης Διάλεξη 4 Ιανουάριος 2014"

ÊΠρομηθεύς Γλυκύς
7 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Εισαγωγή στην Οικονομική Ανάλυση Νίκος Θεοχαράκης Διάλεξη 4 Ιανουάριος 2014

2 Οι δυνάμεις της αγοράς Market forces Ζήτηση & Προσφορά Demand & Supply

3 Αγορά Ένα αγαθό (good) είναι εμπόρευμα (commodity) όταν παράγεται προκειμένου να πωληθεί στην αγορά Η αγορά είναι ο «χώρος» στον οποίο συναντώνται οι αγοραστές και οι πωλητές ενός εμπορεύματος Ενώ αγορές υπήρχαν σε όλους σχεδόν τους κοινωνικούς σχηματισμούς, η αγορά ως θεσμός δεν ήταν πάντοτε κυρίαρχος Σε μια δουλοκτητική ή φεουδαρχική κοινωνία τα περισσότερα αγαθά παράγονταν εκτός αγοράς Σε μια κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία οι αποφάσεις για το ποια αγαθά θα παραχθούν δεν λαμβάνονται ως αποτέλεσμα των σημάτων που δίνει η αγορά, αλλά αποφασίζονται πολιτικά Στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής έχουμε γενικευμένη εμπορευματική παραγωγή με σκοπό το κέρδος

4 Η Αγορά είναι μία αφαίρεση: Αγορά Ο «χώρος» συνάντησης αγοραστών και πωλητών μπορεί να είναι ή πολύ μικρή ή ακόμα και ολόκληρη η υφήλιος με τους συμμετέχοντες στην αγορά να είναι συνδεδεμένοι μεταξύ τους με οθόνες υπολογιστών μέσα από τους οποίους να γίνονται εμπορικές πράξεις χωρίς ο ένας να βλέπει τον άλλο. Μπορεί μάλιστα κάποιες συναλλαγές να γίνονται μέσα από ειδικούς αλγορίθμους (computer-based trading) χωρίς να μεσολαβεί άνθρωπος. Παράδειγμα αποτελεί η αγορά των λεγόμενων commodities τα οποία είναι τυποποιημένα προϊόντα, κυρίως πρώτες ύλες, χωρίς ποιοτική διαφοροποίηση που εμπορεύονται σε ειδικά οργανωμένες αγορές. Τέτοια commodities είναι σιδηρομετάλλευμα, αργό πετρέλαιο, άνθρακας, ζάχαρη, καφές, σόγια, ρύζι, χυμός πορτοκαλιού, αλουμίνιο, χαλκός, χρυσός, άργυρος, παλλάδιο, κλπ. Στην αγορά των commodities μπορεί να υπάρχει φυσική παράδοση ή να εμπορεύονται τα παράγωγά τους (derivatives) Μπορεί η αγορά να αφορά προϊόντα που είναι ξεχωριστά μεταξύ τους αλλά να ενοποιούνται μέσα από συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Παράδειγμα τα διαμάντια όπου η διαφοροποίηση γίνεται ανάλογα με το μέγεθος, την κοπή, το χρώμα και την καθαρότητα και οι συμμετέχοντες στην αγορά ενημερώνονται μέσα από μια ειδική αναφορά (Rapaport list) για τις τιμές που ισχύουν παγκοσμίως. Ήδη από τα τέλη του 17 ου αιώνα ο William Petty εξηγούσε πως ενοποιείται μια αγορά με προϊόντα με διαφορετικά χαρακτηριστικά χρησιμοποιώντας το παράδειγμα των διαμαντιών

5 Αγορά Η Αγορά είναι μία αφαίρεση: Μπορεί τα αγαθά να είναι φυσικά αγαθά ή υπηρεσίες Μπορεί να αφορούν σε χρηματοπιστωτικά προϊόντα (π.χ., μετοχές ή ομόλογα) Μπορεί να αφορούν στο μέλλον ή σε συγκεκριμένα ενδεχόμενα (παράγωγα, ασφάλειες, CDS, futures) Μπορεί να διαφέρουν ως προς τον αριθμό των αγοραστών και πωλητών Μπορεί να διαφέρουν ως προς τον βαθμό πληροφόρησης Μπορεί να διαφέρουν ως προς τον βαθμό κυβερνητικής ρύθμισης (ελεγχόμενες, παράνομες, κλπ.) Μπορεί να διαφέρουν ως προς τον βαθμό ανταγωνισμού (τέλειος ανταγωνισμός, μονοπώλιο, κλπ.) Ως προς την ελευθερία εισόδου (ελεύθερη είσοδος, νομικά ή οικονομικά εμπόδια στην είσοδο)

6 Αγορά Η Αγορά είναι μία αφαίρεση: Στην αναλυτική απλοποίηση κάνουμε την υπόθεση ότι το προϊόν είναι ομοιογενές χωρίς ποιοτική διαφοροποίηση. Ο ανταγωνισμός γίνεται μέσω των τιμών. Στην πράξη η ποιότητα μπορεί να διαφέρει και ο ανταγωνισμός να γίνεται μέσω της ποιότητας. Σε κάποιο πορθμεία ένας ανταγωνιστής προσέφερε στους επιβάτες «και ένα πιλάφι δωρεάν» για να διαφοροποιηθεί από τους άλλους. Ένας άλλος ανταγωνιστής έδινε και αυτός ένα πιάτο πιλάφι αλλά «με το γεώμηλον κατακορύφως», έδινε δηλ., και μια πατάτα επιπλέον. Η Mars bar για χρόνια στην Αγγλία είχε σταθερή τιμή δύο πέννες, αλλάζοντας την περιεκτικότητα της σε διάφορα υλικά. Στον χώρο της μόδας ο ανταγωνισμός γίνεται μέσω του design. Η υπόθεση αυτή γίνεται και όταν κάθε συναλλαγή αφορά ένα ξεχωριστό αγαθό. Μιλάμε όμως για «αγορά εργασίας» ή «αγορά ακινήτων», ενώ κάθε θέση εργασίας και κάθε εργαζόμενος ή κάθε ακίνητο είναι διαφορετικά. Μπορεί επίσης να ομαδοποιούμε τα αγαθά. Η αγορά αυτοκινήτων αφορά διαφορετικά αυτοκίνητα που είναι ίδια μόνο όταν αφορά συγκεκριμένο μοντέλο συγκεκριμένης μάρκας. Την ίδια αγορά μπορούμε να την διαφοροποιήσουμε σε αγορές συγκεκριμένων κατηγοριών αυτοκινήτων.

8 Βαρβάκειος Αγορά

9 Fair scene in "Le chevalier errant" by Thomas de Saluce, ca (BNF, ms. fr 12559, f 167). BNF

10 Amedeo Preziosi ( ) Piaţă la Râmnicu Vâlcea 1869

11 Mercado de San Juan de Dios en Guadalajara, Jalisco, MEXICO

12 Souq (Aleppo, 19 ος αι.)

13 Δαμασκός

14 The Egyptian Spice Bazaar in Istanbul has been selling nuts, fruits and spices since Photograph: Alamy

15 Kapalı Çarşı: το μεγάλο παζάρι στην Κωνσταντινούπολη, κύρια στοά

16 Trading room

17 Trading room

18 New York Stock Exchange

19 CBOE [Chicago Board Options Exchange]

20 CBOE [Chicago Board Options Exchange]

22 12 December 1995, 1 Share Common Stock

27 Η αγορά ακινήτων δεν έχει ομοιόμορφο προϊόν αλλά αποτελεί μια αγορά Πηγή: Καθημερινή 21/11/11

28 Τιμές διαμαντιών (Rapaport): Διαφοροποίηση ανάλογα με το μέγεθος (ct), το χρώμα (D-M) και τις προσμίξεις (flawless, very very small 1, κλπ)

29 William Petty, The Dialogue of Diamonds 17 ος αιώνας

30 Αγορά Η Αγορά είναι μία αφαίρεση: Στην αναλυτική απλοποίηση κάνουμε την υπόθεση ότι το προϊόν είναι ομοιογενές χωρίς ποιοτική διαφοροποίηση. Ο ανταγωνισμός γίνεται μέσω των τιμών. Υποθέτουμε επίσης ότι υπάρχει πλήρης πληροφόρηση και ότι ισχύει μία ενιαία τιμή. Η ανάλυση που θα κάνουμε εδώ λέγεται ανάλυση μερικής ισορροπίας (partial equilibrium analysis). Υποθέτουμε ότι όλες οι άλλες αγορές βρίσκονται σε ισορροπία και εξετάζουμε μόνο μία αγορά. Σε ένα πιο πλήρες σύστημα πρέπει να εξετάσουμε τη συνολική αλληλεπίδραση των αγορών μεταξύ τους οπότε μιλάμε για μία ανάλυση γενικής ισορροπίας (general equilibrium analysis). Θα πρέπει επίσης να προσδιορίζουμε τη χρονική περίοδο στην οποίαν αναφερόμαστε: βραχυχρόνια ή μακροχρόνια. Ας σημειωθεί τέλος ότι η ανάλυση των τιμών και ποσοτήτων ισορροπίας μέσα από την προσφορά και την ζήτηση αποτελεί μέρος της νεοκλασικής οικονομικής θεωρίας. Στην κλασική πολιτική οικονομία και σε άλλα θεωρητικά σχήματα οι τιμές αποτελούν έκφραση του κόστους παραγωγής για τα αγαθά που μπορούν να αναπαραχθούν.

31 Ζήτηση (Demand) Η ζητούμενη ποσότητα μας δείχνει την ποσότητα του αγαθού την οποία είναι διατεθειμένοι και ικανοί να προσφέρουν οι καταναλωτές για μια δεδομένη τιμή του αγαθού Έχουμε έτσι μια (μονοσήμαντη) συνάρτηση που μας δείχνει τη σχέση τιμής και ζητούμενης ποσότητας η οποία μας δίνει την καμπύλη ζήτησης (demand curve) D Q Q D P Ο λεγόμενος νόμος της ζήτησης ισχυρίζεται ότι ceteris paribus η ζητούμενη ποσότητα ενός αγαθού μειώνεται όταν αυξάνεται η τιμή του D Q Αυτό σημαίνει ότι η καμπύλη ζήτησης έχει αρνητική κλίση P

32 Ζήτηση (Demand) Η καμπύλη ζήτησης έχει αρνητική κλίση

33 Ζήτηση (Demand) Η αγοραία καμπύλη ζήτησης (market demand curve) αποτελεί το άθροισμα των ατομικών καμπυλών ζήτησης N D D D i i 1 Q Q P q P όπου qid P είναι η ατομική καμπύλη ζήτησης του καταναλωτή i και i=1,2,,n N είναι το σύνολο των καταναλωτών

34 Ζήτηση (Demand) Παράδειγμα: Άθροισμα τριών ατομικών καμπυλών ζήτησης σε μία αγοραία καμπύλη ζήτησης

36 Μετατόπιση καμπύλης ζήτησης Τιμές συναφών αγαθών [υποκατάστατα, συμπληρωματικά] Εισόδημα καταναλωτών [κανονικά, κατώτερα] Προτιμήσεις Προσδοκίες

37 Μετατόπιση καμπύλης ζήτησης Τιμές συναφών αγαθών υποκατάστατα συμπληρωματικά

38 Μετατόπιση καμπύλης ζήτησης Εισόδημα καταναλωτών Κατώτερα αγαθά Κανονικά αγαθά και αγαθά πολυτελείας

39 Μετατόπιση καμπύλης ζήτησης Προτιμήσεις καταναλωτών

40 Μετατόπιση καμπύλης ζήτησης Διαφορά μεταξύ Μετακίνησης πάνω στην καμπύλη [μεταβλητές] και Μετατόπισης όλης της καμπύλης [παράμετροι]

41 Προσφορά (Supply) Η προσφερόμενη ποσότητα μας δείχνει την ποσότητα του αγαθού την οποία είναι διατεθειμένες και ικανές να προσφέρουν οι επιχειρήσεις του κλάδου για μια δεδομένη τιμή Έχουμε έτσι μια (μονοσήμαντη) συνάρτηση που μας δείχνει τη σχέση τιμής και προσφερόμενης ποσότητας η οποία μας δίνει την καμπύλη προσφοράς (supply curve) S S Q Q P Ο λεγόμενος νόμος της προσφοράς ισχυρίζεται ότι ceteris paribus η προσφερόμενη ποσότητα ενός αγαθού αυξάνεται όταν αυξάνεται η τιμή του P Q S Αυτό σημαίνει ότι η καμπύλη προσφοράς έχει θετική κλίση

42 Προσφορά (Supply) Η καμπύλη προσφοράς έχει θετική κλίση

43 Προσφορά (Supply) Η αγοραία καμπύλη προσφοράς αποτελεί το άθροισμα των ατομικών καμπυλών προσφοράς όπου S qi P N S S S i i 1 Q Q P q P είναι η ατομική καμπύλη προσφοράς της επιχείρησης i και i=1,2,,n N είναι το σύνολο των επιχειρήσεων του κλάδου Αυτό ισχύει μόνο βραχυχρόνια διότι μακροχρόνια μπορεί να αλλάξει ο αριθμός των επιχειρήσεων

44 Προσφορά (Supply) Άθροισμα δύο ατομικών κ.π. σε μία αγοραία κ.π.

45 Μετατόπιση καμπύλης προσφοράς Τιμές εισροών Τεχνολογία Κυβερνητικές ή άλλες παρεμβάσεις Προσδοκίες Αριθμός πωλητών

46 Ζήτηση & προσφορά Μαρσαλιανός σταυρός

47 Ζήτηση & προσφορά Μαρσαλιανός σταυρός Alfred Marshall, Principles of Economics, London: Macmillan, 8 th edition, 1920, V, iii, 6n1

48 Ζήτηση & προσφορά Μαρσαλιανός σταυρός Alfred Marshall, Principles of Economics, London: Macmillan, 8 th edition, 1920, V, iii, 7 Ποια λεπίδα του ψαλιδιού κόβει το χαρτί;

49 Ζήτηση & προσφορά Υπερβάλλουσα προσφορά

50 Ζήτηση & προσφορά Υπερβάλλουσα ζήτηση

51 Νόμος προσφοράς & ζήτησης Law of supply & demand Η τιμή κάθε αγαθού προσαρμόζεται έως ότου αποκατασταθεί η ισορροπία μεταξύ προσφερόμενης και ζητούμενης ποσότητας στην αγορά Q S =Q*=Q D

52 Νόμος προσφοράς & ζήτησης Law of supply & demand Marie-Ésprit Léon Walras

53 Νόμος προσφοράς & ζήτησης Law of supply & demand Alfred Marshall

54 Προσφορά & Ζήτηση Συγκριτική στατική ανάλυση (comparative statics)

55 Προσφορά & Ζήτηση Συγκριτική στατική ανάλυση

56 Προσφορά & Ζήτηση Συγκριτική στατική ανάλυση

57 Προσφορά & Ζήτηση Συγκριτική στατική ανάλυση S S1 : P 1 1Q 1 S D * * * D Q 1 Q 1 Q 1 1 1Q 1 1 1Q 1 D1 : P 1 1Q1 Q P * *

58 Προσφορά & Ζήτηση Συγκριτική στατική ανάλυση S : P Q S * 2 2 * , D Q P2 2 : D P Q Έστω παράλληλη μετατόπιση των καμπυλών με αύξηση της ζήτησης και μείωση της προσφοράς. Αυτό συνεπάγεται ότι a

59 Προσφορά & Ζήτηση Συγκριτική στατική ανάλυση Ας εξετάσουμε τώρα πως μεταβάλλεται η τιμή και η ποσότητα ισορροπίας. Θα αποδείξω ότι ισχύει πάντοτε P P * * 2 1 Q Q * * Ενώ το εάν 2 1ή αντίστροφα εξαρτάται από το μέγεθος της μετατόπισης των καμπυλών

60 Προσφορά & Ζήτηση Συγκριτική στατική ανάλυση P P * * αλλά 2 a

61 Προσφορά & Ζήτηση Συγκριτική στατική ανάλυση Αντίθετα με τις ποσότητες ισχύει Q Q * * Το οποίο είναι αληθές μόνο για δεδομένες τιμές των παραμέτρων Αν η μείωση της προσφοράς είναι μικρότερη από την αύξηση της ζήτησης τότε * * Q Q Διαφορετικά αν η μείωση της προσφοράς είναι μεγαλύτερη από την αύξηση της ζήτησης τότε Q Q * *

Σχετικά έγγραφα

ΔΙΑΛΕΞΗ 1 Η. Ζήτηση, Προσφορά, Ελαστικότητες και Ισορροπία

ΔΙΑΛΕΞΗ 1 Η. Ζήτηση, Προσφορά, Ελαστικότητες και Ισορροπία ΔΙΑΛΕΞΗ 1 Η Ζήτηση, Προσφορά, Ελαστικότητες και Ισορροπία Μάθημα : Πολιτική Οικονομία και Δημόσια Οικονομική 1 Τί είναι αγορά; Είναι μια ομάδα αγοραστών και πωλητών ενός συγκεκριμένου αγαθού ή υπηρεσίας.