ΤΟ ΝΕΡΟ ΑΥΤΟΣ Ο ΠΟΛΥΤΙΜΟΣ ΦΙΛΟΣ ΜΟΥ ΠΕΡΙΟΧΟΜΕΝΑ

Transcript

1 ΤΟ ΝΕΡΟ ΑΥΤΟΣ Ο ΠΟΛΥΤΙΜΟΣ ΦΙΛΟΣ ΜΟΥ ΠΕΡΙΟΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ 4 α) ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΝΕΡΟ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΝΕΡΟ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ α) ΜΟΡΝΟΣ 11 β) ΚΕΡΚΙΝΗ 11 γ) ΑΛΙΑΚΜΟΝΑΣ ΝΕΡΟ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑ α) ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΑΠΟ ΠΑΛΙΡΡΟΙΕΣ 13 β) ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΑΠΟ ΚΥΜΑΤΑ ΝΕΡΟ ΚΑΙ ΜΟΛΥΝΣΗ 14 α) ΠΟΤΑΜΟΣ ΣΤΡΥΜΟΝΑΣ 14 β) ΠΟΤΑΜΟΣ ΓΙΟΦΥΡΟΣ 15 γ) ΠΟΤΑΜΟΣ ΝΕΣΤΟΣ ΠΟΛΕΜΟΙ ΚΑΙ ΝΕΡΟ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩΝΤΑΣ ΝΕΡΟ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

2 ΠΡΟΛΟΓΟΣ «Δεν έχει σημασία ποιοι είμαστε, που ζούμε, τι κάνουμε, όλοι εξαρτόμαστε από το νερό. Το χρειαζόμαστε κάθε μέρα με πάρα πολλούς τρόπους. Το χρειαζόμαστε για να είμαστε υγιείς, το χρειαζόμαστε για να παράγουμε την τροφή μας, για τις μεταφορές, την άρδευση και τη βιομηχανία». Ας γνωρίσουμε το μυστηριώδες «άγνωστο» υγρό της ζωής. Το μόριο του νερού αποτελείται από δύο άτομα υδρογόνου και ένα άτομο οξυγόνου. Το νερό χαρακτηρίζεται ως υγρό διαυγές, άοσμο, άγευστο και με ελαφρά κυανοπράσινη απόχρωση. Παρόλο που είναι η πλέον ανθισμένη ουσία πάνω στον πλανήτη, παρουσιάζει πολλές ιδιότητες που δεν έχουν κατανοηθεί πλήρως. Το νερό είναι το 7/10 της γης. Το αλμυρό νερό είναι το 97,5 και είναι ακατάλληλο για χρήση, λόγω της μεγάλης περιεκτικότητας σε αλάτι. Το γλυκό νερό και ειδικότερα το πόσιμο αποτελεί ένα πολύ μικρό ποσοστό της παγκόσμιας ποσότητας ύδατος. Εκτιμάται πως μόλις το 2,5% των υδάτων του πλανήτη είναι «γλυκό» νερό ενώ έχουμε εύκολη πρόσβαση μόνο στο 1 %, μια και το περισσότερο είναι παγιδευμένο στους παγετώνες. Τελικά μόνο το 0,007 % όλου του νερού του πλανήτη είναι πόσιμο από τον άνθρωπο. Εκτός από την επιφάνεια του πλανήτη υπάρχουν νερά και μέσα στο φλοιό της Γης, σχηματίζοντας υπόγειες λίμνες και ποτάμια. Η παρουσία τους στο εσωτερικό της γης δημιουργεί ένα δίκτυο συγκοινωνούντων δοχείων και για αυτό το λόγο η μόλυνση των υπογείων υδάτων μπορεί να είναι καταστροφική. Η ποσότητα του νερού της γης συνέχεια ανακυκλώνεται με τον λεγόμενο κύκλο του νερού

3 Το πρόβλημα της ραγδαίας αύξηση του πληθυσμού της γης, της μαζικής κατανάλωσης, της κατάχρησης των φυσικών πόρων και της μόλυνσης του νερού έχει σαν αποτέλεσμα η διαθεσιμότητα του πόσιμου νερού να μην επαρκεί για να καλύψει τις ανάγκες όλων. Σε κάποιες χώρες οι άνθρωποι αναγκάζονται να περπατούν 4-5 ώρες για να προμηθευτούν πόσιμο νερό και το κουβαλούν στην πλάτη. Σήμερα ένα ποσοστό περίπου 40% του πληθυσμού του πλανήτη δεν έχει επαρκές νερό ακόμη και για υποτυπώδη υγιεινή. Περισσότεροι από 2 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από ασθένειες που σχετίζονται με την κατανάλωση μολυσμένου νερού ή ξηρασία. Ένα παιδί πεθαίνει κάθε δεκαπέντε δευτερόλεπτα εξαιτίας της κατανάλωσης ακατάλληλου νερού. Σχεδόν το 1/5 των παιδιών του πλανήτη στερούνται την ελάχιστη ποσότητα πόσιμου νερού (20 λίτρα) που χρειάζεται για να πιούν, για να διασφαλίσουν την προσωπική τους υγιεινή και για μαγειρευτεί ένα γεύμα. Το 84% όσων πεθαίνουν από το νερό είναι παιδιά έως 14 ετών. Το 98% των θανάτων από μολυσμένο νερό συμβαίνουν σε χώρες του Τρίτου Κόσμου. Σύμφωνα με έκθεση του ΟΗΕ εκτιμάται ότι μέχρι το 2030 σχεδόν ο μισός πληθυσμός του πλανήτη θα ζει σε περιοχές με έντονη λειψυδρία. Η ΟΥΝΕΣΚΟ επισημαίνει ότι μέσα στα επόμενα 20 χρόνια η ποσότητα νερού που θα είναι διαθέσιμη στον καθένα θα μειωθεί κατά 30%. Για τους παραπάνω λόγους το νερό αποτελεί στρατηγικής σημασίας αγαθό σε όλη την υφήλιο και αιτία για πολλές πολιτικές διενέξεις

4 1.Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ Ο κύκλος του νερού -γνωστός και ως υδρολογικός κύκλος- είναι η συνεχής ανακύκλωση του νερού της Γης, μέσα στην υδρόσφαιρα και στην ατμόσφαιρα. Η κυκλική αυτή διαδικασία επιτυγχάνεται χάρη στην ηλιακή ακτινοβολία. Το φυσικό νερό(πηγών, ποταμών, κ.λ.π.) δεν είναι καθαρή χημική ένωση. Περιέχει σχεδόν πάντοτε διαλυμένα ανόργανα άλατα, αέρια και άλλες ουσίες, πολλές φορές και οργανικές. Σχηματίζεται από τη συμπύκνωση των υδρατμών που παράγονται από την εξάτμιση του νερού των ποταμών, των λιμνών, των θαλασσών, που πέφτει ως βροχή, χιόνι ή χαλάζι. Το νερό της βροχής, διαλύει διάφορα συστατικά της ατμόσφαιρας, π.χ. διοξείδιο του άνθρακα, άζωτο, συμπαρασύρει σκόνη, αιθάλη και άλλες αιωρούμενες ουσίες. Φτάνει στη γη ως αραιότατο οξύ, λόγω του διαλυμένου διοξειδίου του άνθρακα. Για το λόγο αυτό, το φυσικό νερό διαλύει τα δυσδιάλυτα ανθρακικά άλατα του ασβεστίου και του μαγνησίου και τα μετατρέπει σε ευδιάλυτα όξινα ανθρακικά άλατα των στοιχείων. Κατά την εξάτμιση του νερού από την επιφάνεια της γης, απορροφάται το 30 % της ενέργειας του ήλιου που φτάνει στην επιφάνεια της γης με μορφή ακτινοβολίας. Σε αυτό οφείλονται μετεωρολογικά φαινόμενα, όπως τυφώνες και τροπικές καταιγίδες. Επιπλέον, το κλίμα μιας περιοχής εξαρτάται από την εγγύτητα σε γεωγραφικές περιοχές νερού, αλμυρές ή γλυκές. Όσο πιο κοντά είναι μια περιοχή, σε νερό, τόσο πιο ομαλό είναι το κλίμα της, λόγω της μεγάλης θερμοχωρητικότητας του νερού

5 α) ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΟΥ ΚΥΚΛΟΥ Η Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ(USGS), έχει διακρίνει 16 μέρη του υδρολογικού κύκλου: ~ Αποθήκευση νερού στη θάλασσα ~ Εξάτμιση ~ Εξατμοδιαπνοή ~ Εξάχνωση ~ Νερό στην ατμόσφαιρα ~ Συμπύκνωση ~ Κατακρημνίσματα ~ Αποθήκευση νερού σε πάγους και χιόνια ~ Απορροή και λιώσιμο του χιονιού ~ Επιφανειακή απορροή ~ Ροή σε υδατορεύματα ~ Αποθήκευση γλυκού νερού ~ Διήθηση - 5 -

6 ~ Αποθήκευση υπογείου νερού ~ Εκφόρτιση υπογείου νερού ~ Πηγές Σαν κύκλος που είναι, ο υδρολογικός κύκλος δεν έχει αρχή, όμως είναι βολικό να ξεκινήσει κανείς από τη θάλασσα. Από τα κυβικά χιλιόμετρα του νερού στη Γη, περίπου κ.χ. (το 96,5 %) είναι αποθηκευμένα στους ωκεανούς. Οι ωκεανοί παρέχουν το 88 % περίπου του εξατμιζόμενου νερού που μπαίνει στον υδρολογικό κύκλο. Ο ήλιος λοιπόν, που κινεί τον κύκλο του νερού, θερμαίνει το νερό στη θάλασσα (στους ωκεανούς), το οποίο εν μέρει εξατμίζεται και ανυψώνεται με τη μορφή ατμού στον αέρα. Νερό εξατμίζεται ακόμη από τις λίμνες, τα ποτάμια, το έδαφος. Η ηλιακή ενέργεια χρησιμεύει εδώ για να σπάσουν οι δεσμοί που κρατούν ενωμένα τα μόρια του νερού και γι αυτό το νερό εξατμίζεται εύκολα σε σημείο βρασμού(100 C) και εξατμίζεται δυσκολότερα κοντά στο σημείο πήξης. Η εξάτμιση αφαιρεί θερμότητα από το περιβάλλον, γεγονός που εξηγεί γιατί όταν εξατμίζεται νερό, με τη μορφή ιδρώτα, από την επιδερμίδα μας, δροσιζόμαστε. Η διαπνοή των φυτών επίσης, αποτελεί λειτουργία που αποδίδει υδρατμούς στη ατμόσφαιρα. Διαπνοή είναι η διεργασία μέσω της οποίας η υγρασία μεταφέρεται από τις ρίζες των φυτών μέχρι τους μικρούς πόρους στο κάτω μέρος των φύλλων τους, όπου μετατρέπεται σε υδρατμό και απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα. Εκτιμάται ότι περίπου 10 % της υγρασίας στην ατμόσφαιρα, προέρχεται από τη διαπνοή των φυτών. Η εξάτμιση και η διαπνοή από την ξηρά, συχνά δεν διακρίνονται κι έτσι χρησιμοποιούμε τον όρο εξατμοδιαπνοή. Μια μικρή ποσότητα υδρατμών, στην ατμόσφαιρα, προέρχεται από την εξάχνωση, μέσω της οποίας, μόρια νερού από πάγους και χιόνια, μετατρέπονται απευθείας σε υδρατμούς, από στερεά μορφή, χωρίς να περάσουν από την υγρή. Εξάχνωση πραγματοποιείται ευκολότερα σε συγκεκριμένες καιρικές συνθήκες, όπως ξηρή ατμόσφαιρα και άνεμος, περισσότερο σε μεγάλα υψόμετρα, όπως η νότια πλευρά του Έβερεστ, όπου κυριαρχούν: χαμηλή θερμοκρασία, ισχυροί άνεμοι, χαμηλή πίεση, ιδανικό μέρος για την εκδήλωση του φαινομένου σε μια ηλιόλουστη μέρα(η ηλιακή ακτινοβολία παρέχει την ενέργεια). Ανοδικά ρεύματα αέρα ανεβάζουν τους υδρατμούς στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας, όπου οι μικρότερες πιέσεις που επικρατούν, έχουν αποτέλεσμα τη μείωση της θερμοκρασίας. Μπορεί η ατμόσφαιρα να μην είναι η μεγαλύτερη αποθήκη για το νερό, είναι όμως η «υπερταχεία λεωφόρος» μέσω της οποίας το νερό μετακινείται σε παγκόσμια κλίμακα. Τα σύννεφα είναι η πιο ορατή μορφή ατμοσφαιρικού νερού, αλλά ακόμη κι ο καθαρός αέρας περιέχει νερό με μορφή υδρατμών μη ορατών. Όμως ο αέρας, σε χαμηλή θερμοκρασία, δεν μπορεί να συγκρατεί όλη τη μάζα υδρατμών, έτσι ένα μέρος τους συμπυκνώνεται στα σύννεφα, παράλληλα τα ρεύματα αέρα κινούν τα σύννεφα γύρω από την υδρόγειο, ενώ τα σταγονίδια νερού που σχηματίζουν τα σύννεφα, συγκρούονται και μεγαλώνουν. Τελικά πέφτουν από τον ουρανό ως κατακρημνίσματα, των - 6 -

7 οποίων συχνότερη μορφή είναι η βροχή. Χαρακτηριστικό είναι ότι για να σχηματιστεί μια σταγόνα βροχής, πρέπει να συνενωθούν εκατομμύρια σταγονίδια ενός σύννεφου. Δεν πέφτουν οι ίδιες ποσότητες κατακρημνισμάτων παντού στον κόσμο, ούτε καν μέσα σε μια χώρα ή ακόμη σε μια πόλη! Στην Αθήνα, για παράδειγμα, οι καλοκαιρινές καταιγίδες, μπορεί να προκαλέσουν περισσότερο από 50 χιλιοστά βροχής σε κάποιες περιοχές, ενώ θα αφήσουν τελείως άνυδρες κάποιες άλλες, μερικά χιλιόμετρα πιο πέρα. Μια μορφή κατακρημνίσματος είναι το χιόνι, το οποίο συσσωρευόμενο σχηματίζει πάγους και παγετώνες. Το μεγαλύτερο μέρος της μάζας του πάγου στη Γη, περίπου 90 %, βρίσκεται στη Ανταρκτική, ενώ οι πάγοι της Γροιλανδίας περιέχουν το υπόλοιπο 10 % της παγκόσμιας μάζας πάγου. Σε σχετικά θερμότερα κλίματα, όταν έρχεται η άνοιξη, το χιόνι λιώνει και το ξεπαγωμένο νερό ρέει, σχηματίζοντας την απορροή από λιώσιμο του χιονιού. Η μεγαλύτερη ποσότητα κατακρημνισμάτων, πέφτει απευθείας στους ωκεανούς. Από τα κατακρημνίσματα που πέφτουν στο έδαφος, ένα μέρος κυλά επιφανειακά προς τα ποτάμια, σχηματίζοντας την επιφανειακή απορροή. Στην πραγματικότητα είναι περιπλοκότερη διαδικασία, καθώς τα ποτάμια κερδίζουν και χάνουν νερό μέσω του εδάφους. Τμήμα της βροχής που πέφτει, αν δεν μπορεί να απορροφηθεί από το έδαφος, π.χ. σε ασφαλτοστρωμένο δρόμο, αρχίζει να ρέει προς τα χαμηλά με τη μορφή απορροής. Το νερό στην πορεία προς τα ποτάμια, κυλά μέσω αυλακιών στο έδαφος, συχνά συμπαρασύροντας φερτά υλικά και συνεχίζει το ταξίδι του προς τη θάλασσα. Ροή σε υδατορεύματα, σημαίνει την κίνηση του νερού μέσα στα ποτάμια, που αποτελεί τη μεγαλύτερη ποσότητα επιφανειακής απορροής. Τα ποτάμια είναι σημαντικά για ανθρώπους και για τη ζωή παντού. Σαν χώροι αναψυχής, σαν πηγή πόσιμου και αρδευτικού νερού, σαν παραγωγή ηλεκτρισμού, σαν μέσο διακίνησης εμπορευμάτων και σαν πηγή τροφής. Ακόμη βοηθούν στην τροφοδοσία των υπογείων υδροφορέων, μέσω της διήθησης νερού, από τη κοίτη προς τα κατώτερα υπεδάφια στρώματα. Εξάλλου επιστρέφουν στη θάλασσα το μεγαλύτερο τμήμα νερού που εισέρχεται σ αυτά. Η επιφανειακή απορροή καταλήγει ακόμη στις λίμνες, που αποτελούν μαζί με τους ποταμούς, τις κυριότερες αποθήκες γλυκού νερού. Η ποσότητα νερού σε ποτάμια και λίμνες, αλλάζει συνεχώς, λόγω μεταβολής εισροών και εκροών. Το γλυκό νερό που περιέχουν, είναι σχετικά σπάνιο στην επιφάνεια της Γης. Μόνο το 3 % του νερού του πλανήτη είναι γλυκό. Ωστόσο, το νερό των κατακρημνισμάτων δε ρέει αποκλειστικά μέσα στους ποταμούς. Κάποιες ποσότητες διαπερνούν το έδαφος με τη λειτουργία της διήθησης και σχηματίζουν το υπόγειο νερό. Διήθηση είναι η προς τα κάτω κίνηση του νερού, από την επιφάνεια προς τα εδαφικά στρώματα και τα πετρώματα. Σχηματίζεται έτσι μια κορεσμένη ζώνη στα κατώτερα στρώματα και μια ακόρεστη ζώνη επιφανειακότερα, στην οποία ανώτερη ζώνη, το νερό που περιέχει χρησιμοποιείται από τα φυτά. Η αποθήκευση υπογείου νερού, αφορά το νερό που βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια της Γης για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Υπάρχουν τεράστιες μη ορατές ποσότητες νερού στο υπέδαφος. Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν το νερό αυτό χιλιάδες χρόνια τώρα, για ύδρευση και άρδευση. Η ζωή στη Γη βασίζεται στο υπόγειο νερό όπως και στο επιφανειακό

8 Από το νερό που εισχωρεί στο έδαφος, ένα μέρος κινείται κοντά στην επιφάνεια και ξαναβγαίνει γρήγορα με τη μορφή απορροής προς τα υδατορεύματα, υπό την επίδραση της βαρύτητας. Ένα άλλο μέρος συνεχίζει την πορεία του προς τους βαθύτερους υδροφορείς και μπορεί να περάσουν χιλιάδες χρόνια ώσπου να ξαναβγεί στην επιφάνεια. Τα σημεία όπου το νερό ξαναβγαίνει στην επιφάνεια, είναι οι πηγές. Μπορούν να δημιουργηθούν σε κάθε είδους πέτρωμα και το μέγεθός τους κυμαίνεται, αλλά συνηθέστερες είναι σε ασβεστολιθικά πετρώματα και σε δολομίτη, λόγω διάλυσής τους στο νερό, ιδιαίτερα όταν έχουν ρωγμές. Συνήθως αναβλύζουν διαυγές νερό, υπάρχουν όμως εξαιρέσεις όπου το νερό έχει «το χρώμα του τσαγιού». Εξάλλου υπάρχουν οι θερμές πηγές, το νερό των οποίων είναι ζεστό ή ακόμη και καυτό. Αξιοσημείωτο είναι ότι θερμές πηγές μπορεί κάλλιστα να συνυπάρχουν με παγόβουνα, όπως συμβαίνει στη Γροιλανδία. Όλες αυτές οι ποσότητες νερού, ακόμη κι εκείνη των υπογείων υδροφορέων, συνεχίζουν να κινούνται με αέναο τρόπο, ώστε με την πάροδο του χρόνου μέρος και αυτού του νερού επιστρέφει στους ωκεανούς, όπου ο κύκλος του νερού «τελειώνει» και «ξεκινάει». 2.ΝΕΡΟ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ - 8 -

9 Το ανθρώπινο σώμα αποτελείται από 70% νερό. Ο ανθρώπινος οργανισμός μπορεί να αντέξει χωρίς νερό 2-3 ημέρες. Αν χάσει το 20% του νερού, ο άνθρωπος κινδυνεύει να πεθάνει. Το νερό μπορούμε να το χάσουμε με τον ιδρώτα, με τα δάκρυα, με τα ούρα, με τα κόπρανα και με την αναπνοή. Μπορούμε να το αναπληρώσουμε με το να πίνουμε νερό. Ένας ενήλικας έχει ανάγκη από 1,5-2 λίτρα νερό, δηλαδή 6-8 ποτήρια την ημέρα, ενώ ένα παιδί χρειάζεται 1 με 1,5 λίτρο, δηλαδή 4-4 ποτήρια νερό την ημέρα. Οι πιο βασικές λειτουργίες του νερού σχετίζονται με : Την ενυδάτωση των ιστών του σώματος Τη διάλυση όλων των θρεπτικών συστατικών και την αποβολή των τοξινών από τον οργανισμό μας Την προστασία των οργάνων και των ιστών μας Την πρόληψη της δυσκοιλιότητας Την πέψη και τον μεταβολισμό των θρεπτικών συστατικών Την λίπανση των αρθρώσεων και την ισορροπημένη λειτουργία των νεφρών και του ήπατος Την μεταφορά όλων θρεπτικών συστατικών και του οξυγόνου στο αίμα μας. Η αφυδάτωση είναι η κατάσταση στην οποία το σώμα δεν έχει νερό. Η απώλεια περισσότερου από το 3% του νερού του σώματος μας οδηγεί σε αφυδάτωση, ενώ η απώλεια του 20% μπορεί να είναι και μοιραία. Το νερό συμβάλει στη διατήρηση του όγκου του αίματος, βελτιώνει τη συγκέντρωση, τη μνήμη, την εγρήγορση και τα αντανακλαστικά. Το νερό είναι πολύ σημαντικό και για τα ζώα, γιατί μερικά από αυτά ζουν στο νερό. Τα ζώα έχουν ανάγκη από πόσιμο νερό. Το σώμα τους αποτελείται από 70% νερό. Επίσης και για τα φυτά το νερό είναι πηγή ζωής. Αν δεν έχουν νερό, θα ξεραθούν, γιατί το χρειάζονται για τη φωτοσύνθεση της τροφής τους

10 3.ΝΕΡΟ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Το νερό είναι ένα φυσικό στοιχείο που προκαλούσε πάντα στον άνθρωπο ευχαρίστηση, αλλά και φόβο. Σαν στάσιμο στοιχείο έχει δυναμική ενέργεια ενώ σαν κινητό μέσο κινητική. Είναι μέρος του αιώνιου κύκλου του νερού που όλοι γνωρίζουμε. Το νερό είναι ένα υλικό άφθονο στη φύση και υπήρχε από την αρχαιότητα δεσμός του ανθρώπου με το νερό λόγω της φυσικής ανάγκης του ανθρώπου. Οι πρώτοι οικισμοί δεν είναι τυχαίο ότι κτίστηκαν κοντά στο νερό. Από την αρχαιότητα οι άνθρωποι εκμεταλλεύονταν το νερό. Έφτιαχναν κατασκευές για να εκμεταλλεύονται το νερό π.χ. υδραγωγεία. Το πιο σπουδαίο είναι το Αδριάνειο Υδραγωγείο του 2ου αιώνα μ.χ. που το έφτιαξε ο αυτοκράτορας Αδριανός. Το νερό βοήθησε στην υγιεινή και αξιοπρεπή διαβίωση των ανθρώπων Αργότερα στην αρχαία Ελλάδα χρησιμοποιούσαν το νερό για να κάνουν το σιτάρι σε αλεύρι. Ο υδραυλικός τροχός είναι μια απλή κατασκευή όπου μέσα από σωλήνες το νερό καταλήγει στην πτερωτή του νερόμυλου. Το βάρος του νερού και η δύναμη με την οποία πέφτει είναι αυτά που κινούν το νερόμυλο. Αργότερα οι Έλληνες χρησιμοποίησαν τη δύναμη του νερού στους μπαρουτόμυλους στην επανάσταση και για την βαφή υφασμάτων ή το πλύσιμο αυτών σε νεροτριβές, όπου πάντα εκμεταλλεύονται τη δύναμη του νερού. Το 19ο αιώνα η δύναμη του νερού χρησιμοποιήθηκε για να παράγει ηλεκτρική ενέργεια. Οι πρώτες υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις κατασκευάστηκαν στον ποταμό Νιαγάρα το

11 Στην Ελλάδα έχουν δημιουργηθεί έργα περισυλλογής νερού τα οποία βοηθούν στην εξοικονόμηση του φυσικού αυτού αγαθού. Αυτά είναι τα φράγματα και οι λίμνες. Το 1924 η ξένη εταιρεία ΟΥΛΕΝ κατασκεύασε το φράγμα του Μαραθώνα που είναι το μοναδικό στον κόσμο που έχει κατασκευαστεί από Πεντελικό μάρμαρο το ίδιο με αυτό που χρησιμοποιήθηκε στον Παρθενώνα. Το έργο αυτό ήταν ζωτικής σημασίας για τους κατοίκους της Αττικής, γιατί μέχρι τότε αναγκαζόταν να περιμένουν σε ατελείωτες ουρές για να πάρουν νερό από βρύσες κοινής χρήσης. α) ΜΟΡΝΟΣ Ο Μόρνος έχει συνολικό μήκος 70 χιλιόμετρα περίπου και η λεκάνη απορροής του έχει επιφάνεια 1180 τετρ. Χιλιόμετρα. Οι εργασίες για την κατασκευή του φράγματος ξεκίνησαν το 1969 και τελείωσαν το Το ύψος του φτάνει τα 126 μέτρα και είναι από τα ψηλότερα της Ευρώπης. Σήμερα οι ποσότητες υδάτων στους ταμιευτήρες του Μόρνου, της Υλίκης και του Μαραθώνα έχουν λιγότερα από 749,5 εκατ. Κυβικά μέτρα νερού. Η λίμνη που δημιουργήθηκε έχει χωρητικότητα 780 εκατ. Κυβικών μέτρων. Οι εικόνες της λίμνης είναι μαγικές και συνάμα ανησυχητικές. Η στάθμη του νερού έχει υποχωρήσει. Από την άλλη η εμφάνιση του «βυθισμένου» χωριού Καλλίου προσφέρει μαγικές εικόνες. β) ΚΕΡΚΙΝΗ Η Κερκίνη δημιουργήθηκε το 1932, όταν έγινε το φράγμα του Λιθότοπου με σκοπό να συγκρατεί τα νερά του ποταμού Στρυμόνα και αργότερα χρησιμοποιήθηκε σαν μέρος αποθήκευσης νερού για την άρδευση της πεδιάδας του νομού. Το 1982 κατασκευάστηκε νέο φράγμα επειδή μειώθηκε η χωρητικότητα της λίμνης. Η έκταση της λίμνης ποικίλλει από έως στρεμ. Ανάλογα με την εποχή. Η λίμνη τροφοδοτείται κυρίως από τον ποταμό Στρυμόνα και λιγότερο από τους ποταμούς Κερκινίτη και Κρούσια. Η λίμνη δημιουργήθηκε με σκοπό να συγκρατήσει τις πλημμύρες καθώς και τις φερτές ύλες του Στρυμόνα και να συμβάλλει στην άρδευση της περιοχής. Η λίμνη είναι πλούσιος υγρότοπος και σημαντικό οικοσύστημα και εξαιρετικό καταφύγιο για υδρόβια πουλιά και ψάρια. Με την λειτουργία του νέου φράγματος υπάρχει μια εποχιακή αυξομείωση της στάθμης της λίμνης κατά 4,5 έως 5 μέτρα το φθινόπωρο. Αντίστοιχα η επιφάνεια της λίμνης μεταβάλλεται από 50,000 στρέμματα περίπου σε 73,000. γ) ΑΛΙΑΚΜΟΝΑΣ Ο Αλιάκμονας είναι το μακρύτερο ποτάμι της Ελλάδας και βρίσκεται εξ ολοκλήρου σε ελληνικό έδαφος με συνολικό μήκος 300 χιλιόμετρα. Σχηματίζεται από τη συμβολή δύο μικρότερων ποταμών, του Μπέλιτσα και Ζάλοβο

12 Πηγάζει από τα βουνά Βέρνο και Γράμμο. Σχεδόν σε όλο το μήκος του επί του νομού Κοζάνης σχηματίζει την τεχνητή λίμνη του Πολύφυτου η οποία δημιουργήθηκε μετά την κατασκευή του ομώνυμου φράγματος. Άλλα φράγματα είναι του Θυσαυρού και το φράγμα Πλατανόβρυσης. Είναι και τα δύο υδροηλεκτρικά φράγματα του ποταμού Νέστου. Τα έργα άρχισαν το ΝΕΡΟ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Εδώ και αρκετά χρόνια το ενδιαφέρον των ανθρώπων έχει στραφεί και πάλι στο νερό ως πηγή παραγωγής ενέργειας, γιατί: η τιμή του πετρελαίου έχει αυξηθεί υπερβολικά, η αύξηση του πληθυσμού της γης οδηγεί σε ραγδαία αύξηση κατανάλωσης ενέργειας, η χρήση πετρελαίου και άνθρακα οδηγούν σε περιβαλλοντική επιβάρυνση. Η εκμετάλλευση του νερού που αποτελεί πηγή ενέργειας φιλικής προς το περιβάλλον μπορεί και πρέπει να γίνει οικονομικά εκμεταλλεύσιμη ώστε να συμβάλλει στην αειφόρο ανάπτυξη εφόσον είναι ανανεώσιμη και ρυπαίνει ελάχιστα το περιβάλλον. Στη χώρα μας υπάρχει η δυνατότητα αξιοποίησης του νερού καθώς έχουμε σημαντική ηλιοφάνεια, βρεχόμαστε από θάλασσα και διαθέτουμε υδάτινο δυναμικό στις ορεινές περιοχές της χώρας μας με πολλές πηγές καθαρού, πόσιμου νερού

13 α) ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΑΠΟ ΠΑΛΙΡΡΟΙΕΣ Ένα είδος ανανεώσιμης ενέργειας που έχει σχέση με το νερό. Σε αυτή την περίπτωση εκμεταλλευόμαστε τη βαρύτητα της σελήνης και του ήλιου που προκαλεί ανύψωση της στάθμη πηγής του νερού. Τα πλεονεκτήματα είναι τα εξής: δεν επιβαρύνεται το περιβάλλον με εκπομπή αερίων που συνεισφέρουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου θεωρείται μια αξιόπιστη πηγή ενέργειας λόγω της προβλεψιμότητάς της σε σύγκριση με την ηλιακή που εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες και την εποχή. β) ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΑΠΟ ΚΥΜΑΤΑ Η ενέργεια από κύματα αναφέρεται στην ενέργεια των κυμάτων στην επιφάνεια της θάλασσας. Είναι αποδεδειγμένο ότι υπάρχουν μεγάλα ενεργειακά ρεύματα στην ανοιχτή θάλασσα. Με την εκμετάλλευση τους έχουμε παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι για την εκμετάλλευση των κυμάτων. Η ενέργεια των κυμάτων ανοιχτής θάλασσας διατίθεται με τη μορφή εναλασσόμενων εκμεταλλευόμαστε την προωστική δύναμη του κύματος για την κίνηση στροβιλοκινητήρων νερού αέρα. Κύματα που σπάζουν στην ακτή χρησιμοποιούνται για την πλήρωση φραγμάτων για παραχθεί στη συνέχεια υδροηλεκτρική ενέργεια. Όλες οι μέθοδοι είναι φιλικές προς το περιβάλλον και δεν το επιβαρύνουν. Τέλος οι θάλασσες μπορούν να εκμεταλλευθούν για παραγωγή ενέργειας και λόγω των θερμοκρασιακών διαφορών μεταξύ του θερμότερου επιφανειακού νερού και του ψυχρότερου νερού στον πυθμένα. Η μεγάλη υδροδύναμη αναπτύχθηκε την τελευταία πενταετία κατά 3% ετησίως σε παγκόσμιο επίπεδο. Το μεγαλύτερο ποσοστό εκμετάλλευσης της υδροδύναμης πραγματοποιείται στην Ιαπωνία (84%), μία χώρα που περιβάλλεται από θάλασσα και έχει πολλά νησιά

14 5.ΝΕΡΟ ΚΑΙ ΜΟΛΥΝΣΗ Λίγα λόγια για τη μόλυνση Η ρύπανση του νερού προκαλείται από τη ρίψη: 1. σκουπιδιών, 2. πετρελαίων των καραβιών, 3. αποβλήτων των εργοστασίων, 4. λιπασμάτων στα χωράφια. α) ΠΟΤΑΜΟΣ ΣΤΡΥΜΟΝΑΣ Σοβαρούς κινδύνους για την υγεία των αγροτών και των καταναλωτών ενέχει η αυξανόμενη μόλυνση των νερών του ποταμού Στρυμόνα από χημικά των βιομηχανικών αποβλήτων, των αστικών λυμάτων, των φυτοφαρμάκων και των λιπασμάτων. Στον ποταμό Στρυμόνα, σύμφωνα με στοιχεία που κατατέθηκαν στο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Υδροενέργειας, ανιχνεύτηκαν αζωτούχες ουσίες, φυτοφάρμακα και λιπάσματα, χημικά από απορρυπαντικά σε επικίνδυνες συγκεντρώσεις για τον άνθρωπο. Στον αγροτικό πληθυσμό του νομού Σερρών εμφανίζονται αυξημένα περιστατικά καρκινοπαθειών. Τέλος έχει διαπιστωθεί και με παλαιότερες έρευνες μόλυνση των νερών του ποταμού από αστικά λύματα και βιομηχανικά απόβλητα από την γειτονική χώρα (Βουλγαρία)

15 β) ΠΟΤΑΜΟΣ ΓΙΟΦΥΡΟΣ Ο ποταμός Γιόφυρος στο Ηράκλειο της Κρήτης αποτελεί απειλή για τη δημόσια υγεία της περιοχής λόγω: του μεγάλου αριθμού τρωκτικών και εντόμων που υπάρχουν εκεί, του μεγάλου όγκου των λυμάτων που δέχεται από τις πρώην κοινότητες και τις βιομηχανίες που βρίσκονται κατά μήκος του των απορριμμάτων του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου, τα βυτιοφόρα του οποίου αδειάζουν το φορτίο τους στον ποταμό. Ο ποταμός δεν έχει ροή όλο το χρόνο και λόγω του μεγάλου όγκου των λυμάτων που συσσωρεύτηκαν εκεί παρουσιάζει πια ροή λυματολάσπης. Το αποτέλεσμα είναι η έντονη δυσοσμία που γίνεται ανυπόφορη κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και η εμφάνιση τρωκτικών και κουνουπιών. γ) ΠΟΤΑΜΟΣ ΝΕΣΤΟΣ Ο ποταμός Νέστος είναι πηγή ζωής για τους νομούς Δράμας και Ξάνθης. Στα υδροηλεκτρικά του φράγματα παράγεται ηλεκτρική ενέργεια, αρδεύει μεγάλες περιοχές, κατά μήκος του αναπτύσσονται δραστηριότητες εναλλακτικού τουρισμού. Παρόλα αυτά είναι πλέον μόνιμο φαινόμενο, ιδίως μετά από μεγάλες βροχοπτώσεις, η μόλυνση του Νέστου από κάθε είδους απορρίμματα, (οικιακά, συσκευές, συσκευασίες, νεκρά ζώα και υπολείμματα φυτοφαρμάκων). Τα απορρίμματα παρασύρονται από τις παράνομες χωματερές που βρίσκονται κατά μήκος του ποταμού εντός και εκτός συνόρων της χώρας και αποτίθενται στις όχθες και στα φράγματά του. Η μόλυνση τω Η μόλυνση των νερών του ποταμού και η υποβάθμιση της αισθητικής του εικόνας έχει αρνητικές συνέπειες στην οικονομία της περιοχής, στη δημόσια υγεία, αλλά και στην ισορροπία του οικοσυστήματος. Το αποτέλεσμα θα ήταν να έχουμε μείωση στην κατανάλωση νερού κατά 50%

16 6.ΠΟΛΕΜΟΙ ΚΑΙ ΝΕΡΟ Το νερό μπορεί να αποτελεί αιτία διενέξεων μεταξύ κρατών, αλλά μπορεί να αποτελέσει εργαλείο στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων ως στρατηγικό όπλο. Ιστορικά δεν τεκμηριώνεται ότι το νερό ή η έλλειψή του αποτελεί την αιτία πολέμων, αν και σε πολλές περιπτώσεις ήταν μέσο διεξαγωγής πολέμων και στρατηγικός στόχος. Είναι ίσως πιθανό να αποτελέσει στο μέλλον αιτία πολέμου. Μία από τις μεγαλύτερες πλάνες του σύγχρονου ανθρώπου είναι η πεποίθηση της αφθονίας των φυσικών αγαθών και ειδικά του νερού. Τις τελευταίες δεκαετίες η αύξηση του πληθυσμού της γης, η εντατικοποίηση της γεωργίας, η ανάπτυξη της βιομηχανίας και του τουρισμού έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση της ζήτησης νερού. Επίσης η μόλυνση των υδάτινων πόρων από στερεά απόβλητα, οι κλιματικές αλλαγές και οι επεμβάσεις του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον συμβάλλουν δραματικά στη μεγιστοποίηση του προβλήματος. Αναλυτές αναφέρουν ότι μέχρι το2025 περισσότεροι από 1,8 δισεκατομμύρια άνθρωποι θα ζουν σε περιοχές που το καθαρό νερό θα σπανίζει. Σύμφωνα με τους ειδικούς το μολυσμένο νερό σκοτώνει κάθε χρόνο περισσότερους ανθρώπους από ότι άλλη μορφή βίας, ακόμη και του πολέμου. Ήδη έχει αρχίσει να εκδηλώνεται μία παγκόσμια κρίση νερού, ενώ η έλλειψη του προκαλεί κύματα προσφύγων σε διάφορες περιοχές του κόσμου. Γενικά το νερό αποτελεί βασικό παράγοντα για τη βιωσιμότητα των αγροκαλλιεργειών, οι οποίες και συνιστούν τη μεγαλύτερη πηγή οικονομικών πόρων για τον άνθρωπο. Η έλλειψη του μεταφράζεται σε μείωση της παραγωγής αγροτικών αγαθών, με συνέπεια την εκτεταμένη φτώχεια. Η φτώχεια με τη σειρά της γίνεται «βασική» αιτία των συγκρούσεων και οδηγεί σε εμφύλιους πολέμους,

17 στην Αφρική, την Νότια Ασία και την Λατινική Αμερική. Περισσότεροι άνθρωποι πεθαίνουν από την κατανάλωση ακατάλληλου νερού παρά από όλες τις μορφές βίας, συμπεριλαμβανομένου του πολέμου έχει δηλώσει ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Ban Ki- Moon.Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε «οι θάνατοι αυτοί είναι προσβολή για την ανθρωπότητα και υπονομεύουν τις προσπάθειες χωρών για ανάπτυξη». 7.ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩΝΤΑΣ ΝΕΡΟ Το 2006 ο ΟΗΕ ανακοίνωσε πως υπάρχει αρκετό νερό στον πλανήτη για όλη την ανθρωπότητα, αλλά το πρόβλημα εντοπίζεται στην κακοδιαχείριση και στη διαφθορά. Σε πολλές χώρες συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, το πρόβλημα της λειψυδρίας γίνεται όλο και πιο έντονο λόγω: της κακής διαχείρισης των υδάτινων αποθεμάτων, της καταστροφής των δασών, της μείωσης των βροχοπτώσεων λόγω κλιματικών αλλαγών, της μόλυνσης του υδροφόρου ορίζοντα, της αύξησης του πληθυσμού των πόλεων,

18 την άνοδο του βιοτικού επιπέδου κ.α. Η μόλυνση των υδάτων στερεί σημαντικές ποσότητες νερού από ολόκληρους πληθυσμούς που ζουν σε παραλίμνιες και παραποτάμιες περιοχές. Μερικές από τις πλέον ανεπτυγμένες πόλεις όπως το Χιούστον και το Σύδνεϋ καταναλώνουν περισσότερο νερό απ όσο διαθέτουν. Αυτό συμβαίνει γιατί στην προσπάθειά τους να καλύψουν τις υλικές ανάγκες των πολιτών, σπαταλούν μεγάλες ποσότητες νερού, κυρίαρχο στοιχείο σχεδόν σε κάθε παραγωγική διαδικασία. Σε ατομικό επίπεδο ο καθένας μας μπορεί να κάνει κάποια πράγματα με μια μικρή ευαισθητοποιημένη αλλαγή στις καθημερινές μας συνήθειες και δίχως ουσιαστικά να στερηθούμε κάτι όπως είναι: το κλείσιμο της βρύσης ώστε να μην τρέχει το νερό συνεχώς, ο τακτικός έλεγχος των υδραυλικών, καζανάκια με μικρότερη και ελεγχόμενη ροή νερού, η χρήση ντους και όχι της μπανιέρας, η άρνηση «απόλαυσης» προς τις γεμάτες πισίνες, η επιθυμία για υγεία, για αγάπη προς τον πλανήτη και τους συνανθρώπους μας, η επιλογή λιγότερο υδροφόρων φυτών για τα σπίτια, η διαμόρφωση κήπων ώστε να απαιτείται λιγότερο νερό για την συντήρησή τους ( με πλάκες από διαπερατό υλικό ώστε το νερό να τις διαπερνά και να εμπλουτίζει τον υδροφόρο ορίζοντα). Το νερό είναι απαραίτητο, γι αυτό όταν το χρησιμοποιούμε πρέπει να σκεπτόμαστε ότι η ποσότητα που έχουμε διαθέσιμη είναι περιορισμένη. Το νερό φτάνει στα σπίτια μας μέσα από ένα δίκτυο ύδρευσης για να είναι καθαρό. Έχουμε την τύχη να μην αντιμετωπίζουμε προβλήματα έλλειψης νερού. Γι αυτό και πολλές φορές ξεχνάμε ότι είναι και δική μας υποχρέωση να το χρησιμοποιούμε όσο γίνεται πιο συνετά. Είναι υποχρέωση όλων μας να προσπαθούμε να περιορίζουμε τη ρύπανση του νερού όσο γίνεται περισσότερο για να προστατεύσουμε το περιβάλλον και την υγεία μας. Είναι πολύτιμο αγαθό και γι αυτό πρέπει να το σεβόμαστε. «Από το 1992, η 22 η Μαρτίου κάθε έτους, έχει καθιερωθεί από τη Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών ως η παγκόσμια μέρα για το νερό»

19 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ http: // gr/arxi.php 1/hydroelectric power ple id=356&article id= geographic.gr

20 The Water Cycle: Summary from USGS Water Science for Schools Τεχνική Υδρολογία, έκδοση 3 η, Ε.Μ.Π., Αθήνα 1999, Δ. Κουτσογιάννης και Θ. Ξανθόπουλος, Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρους Λαρούς Μπριτάνικα «Το Κβαντικό Μυστικό Του Νερού», Νίκος Αποστολόπουλος, Περισκόπιο της Επιστήμης, Τεύχος 317 Προβολή της ταινίας Erin Brockovich) παραγωγής 2000 σε σκηνοθεσία του Στίβεν Σόντερμπεργκ και του ντοκιμαντέρ «ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΥΔΑΤΙΝΕΣ ΡΟΕΣ». Ευχαριστούμε πολύ την Διεύθυνση Δημοσίων Σχέσεων της ΕΥΔΑΠ για την παραχώρηση του DVD «ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΥΔΑΤΙΝΕΣ ΡΟΕΣ» από το ιστορικό αρχείο της ΕΥΔΑΠ