ΕΙΔΙΚΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΜΕΝΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΧΩΡΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΕΙΔΙΚΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ GR (ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΩΝ ΠΡΩΗΝ ΛΙΜΝΗΣ ΚΑΡΛΑΣ) ΣΤΑΘΜΟΣ : 3073 ΚΑΝΑΛΙΑ ΒΟΛΟΥ Θέση: "ΜΕΓΑΒΟΥΝΙ", ΠΛΗΣΙΟΝ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΓΛΑΦΥΡΑ, ΔΗΜΟΣ ΒΟΛΟΥ, ΝΟΜΟΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ, ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΗΣ "WIND HELLAS ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ Α.Ε.Β.Ε." Ο ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ ΗΡΑΚΛΗΣ Ι. ΣΙΓΓΙΡΙΔΗΣ Περιβαλλοντολόγος ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΜΑΡΤΙΟΣ 2014

2 Συντομογραφίες IBA: Important Bird Areas SPA: Special Protection Areas SPEC: Species of European Conservation Concern ΔΕΚ: Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων Ε.Ε.: Ευρωπαϊκή Ένωση ΕΖΔ: Ειδικές Ζώνες Διατήρησης ΖΕΠ: Ζώνες Ειδικής Προστασίας ΣΠΠ: Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά ΤΚΣ: Τόπος Κοινοτικής Σημασίας 2

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΦΑΚΕΛΟΥ ΕΟΑ 1 ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΡΓΟΥ... 4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Γεωγραφική θέση του έργου Συνοπτική περιγραφή του έργου Νομοθετικό πλαίσιο ΠΕΡΙΟΧΗ ΔΙΚΤΥΟΥ NATURA ΝΟΤΙΟΔΥΤΙΚΗ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΣ, ΑΠΟΛΙΘΩΜΕΝΟ ΔΑΣΟΣ ΛΕΣΒΟΥ GR Χαρακτηρισμένες ζώνες Διαχειριστικό καθεστώς Συνοπτική αξιολόγηση της περιοχής Περιγραφή των ενδιαιτημάτων των ειδών χαρακτηρισμού: Περιγραφή της Ορνιθοπανίδας Περιγραφή Σπονδυλωτών Είδη προτεραιότητας Περιγραφή καθεστώτος οικολογικών απαιτήσεων και κρίσιμων ενδιαιτημάτων/απειλών των ειδών προτεραιότητας ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΧΛΩΡΙΔΑ - ΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ

4 1 ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΡΓΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σκοπός του έργου είναι αποτελεσματική προστασία και διατήρηση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «GR Περιοχή ταμιευτήρων πρώην Λίμνης Κάρλας» στην περιοχή που είναι εγκατεστημένος ο σταθμός βάσης της εταιρείας Wind. Για το σκοπό αυτό προτείνονται κατάλληλα περιβαλλοντικά μέτρα ιδίως σε ότι αφορά τη διατήρηση των ειδών χαρακτηρισμού της με βάση τις οικολογικές απαιτήσεις και απειλές των ειδών χαρακτηρισμού της ΖΕΠ, με τελικό στόχο την επίτευξη Ικανοποιητικού Καθεστώτος Προστασίας στην περιοχή. 1.1 Γεωγραφική θέση του έργου Η παρούσα μελέτη αποτελεί την Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του υφιστάμενου Σταθμού Βάσης κινητής τηλεφωνίας της εταιρείας WIND HELLAS ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ Α.Ε.Β.Ε με κωδική ονομασία "3073 ΚΑΝΑΛΙΑ ΒΟΛΟΥ" και συντεταγμένες (σύστημα ΕΓΣΑ 87) X= και Y= (λ = Ν, φ = Ε), ο οποίος είναι εγκατεστημένος επί εδάφους στη θέση «Μεγαβούνι», πλησίον του οικισμού Γλαφυρά, του Δήμου Βόλου, του Νομού Μαγνησίας, της Περιφέρειας Θεσσαλίας. Η θέση του σταθμού βρίσκεται εντός της περιοχής «Περιοχή ταμιευτήρων πρώην Λίμνης Κάρλας» η οποία έχει ενταχθεί στο δίκτυο NATURA 2000 με κωδικό GR στην κατηγορία ΖΕΠ (Ζώνες Ειδικής προστασίας SPA). H θέση εγκατάστασης του ιστού βρίσκεται σε υψόμετρο 540,00 μ. και σε απόσταση 2,4 χλμ. Περίπου του οικισμού Γλαφυρά Ο χώρος εντός του οποίου εγκαταστάθηκε ο σταθμός έχει συνολική έκταση 500,00 τ.μ., ενώ οι δομικές κατασκευές του σταθμού θα καλύπτουν έκταση 163,84 τ.μ. μετά την κατασκευή της περίφραξης. Οι αναλυτικές συντεταγμένες σε σύστημα ΕΓΣΑ 87 του χώρου που είναι εγκατεστημένος ο σταθμός είναι οι εξής: ΚΟΡΥΦΕΣ Χ Ψ ΜΗΚΟΣ ΠΛΕΥΡΑΣ Α Β Γ Δ Συνοπτική περιγραφή του έργου Περιγραφή: : Ο Σταθμός Βάσης έχει εγκατασταθεί από την Wind σε έκταση διαστάσεων 20,00μ. x 25,00μ. και εμβαδού 500,00 τ.μ. στη θέση «Μεγαβούνι», πλησίον του οικισμού Γλαφυρά, του Δήμου Βόλου, του Νομού Μαγνησίας, της Περιφέρειας Θεσσαλίας. 4

5 Η πρόσβαση στο χώρο εγκατάστασης του σταθμού εξασφαλίζεται μέσω υφιστάμενου αγροτικού δρόμου ο οποίος καταλήγει στο χώρο των σταθμών κινητής τηλεφωνίας. Στην εν λόγω θέση έχει εγκατασταθεί «οικίσκος με αυτοφερόμενο ιστό» συνολικού ύψους 36,30μ. (ύψος οικίσκου 2,93μ., ύψος δικτυωτού ιστού 32,07μ., και βάση για τα φώτα ασφαλείας και το αλεξικέραυνου ύψους 1,30μ.) ο οποίος φέρει κεραίες της WIND και της VODAFONE επί του ιστού της WIND (από κοινού χρήση κατασκευή κεραίας). Το κεραιοσύστημα της WIND αποτελείται από μία (1) κεραία που εκπέμπει στα 800MHz, στα 900MHz, στα 1800MHz και στα 2100MHz, ενώ της VODAFONE αποτελείται από δύο (2) κεραίες που εκπέμπουν στα 800MHz, στα 900MHz, στα 1800MHz και στα 2100MHz. Επίσης ο σταθμός βάσης φέρει έως και 25 μικροκυματικές κεραίες σημειακής ζεύξης (συμπεριλαμβανομένων των ζεύξεων της VODAFONE)οι οποίες βρίσκονται σε ύψος μεγαλύτερο των 3 μ.. Τα μηχανήματα των εταιρειών WIND - VODAFONE έχουν τοποθετηθεί μέσα σε ένα προκατασκευασμένο μεταλλικό οικίσκο διαστάσεων 4,78μ. x 2,40μ., εμβαδού 11,47τ.μ. και ύψους 2,93μ., όπως φαίνεται στα αρχιτεκτονικά σχέδια του Σταθμού. Κατά μήκος της περιμέτρου του χώρου εγκατάστασης του εξοπλισμού του Σταθμού Βάσης θα κατασκευαστεί κατάλληλη περίφραξη. Σε απόσταση μικρότερη των 50μ. από των σταθμό της WIND υπάρχει ιστός της Cosmote με τρεις (3) κεραίες που εκπέμπουν στα 900MHz, στα 1800MHz και στα 2100MHz. 1.3 Νομοθετικό πλαίσιο Η εκπόνηση της μελέτης έγινε σύμφωνα με το Ν. 4014/2011 (ΦΕΚ 209 / Α / ) «Περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων, ρύθμιση αυθαιρέτων σε συνάρτηση με δημιουργία περιβαλλοντικού ισοζυγίου και άλλες διατάξεις αρμοδιότητας Υπουργείου Περιβάλλοντος». Επίσης η καταγραφή των τύπων οικοτόπων, χλωρίδας, πανίδας και ορνιθοπανίδας που υφίστανται στην περιοχή Natura 200 θα πραγματοποιηθεί σύμφωνα με τις ακόλουθες ΚΥΑ: ΚΥΑ 33318/3028/1998 «Καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων (ενδιαιτημάτων) καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας» (εναρμόνιση με την Οδηγία 92/43/ΕΕ), όπως τροποποιήθηκε με την ΚΥΑ υπ αρ. Η.Π /853/Ε103/ (ΦΕΚ 645/Β/ ) ΚΥΑ Η.Π /1807/Ε.103/ (ΦΕΚ Β 645) Καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για τη διατήρηση της άγριας ορνιθοπανίδας και των οικοτόπων/ενδιαιτημάτων της, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ, «Περί διατηρήσεως των άγριων πτηνών», του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 2ας Απριλίου 1979, όπως κωδικοποιήθηκε με την οδηγία 2009/147/ΕΚ. Ν. 3937/2011 ΦΕΚ/Α 60/ «Διατήρηση της Βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις». 2 ΠΕΡΙΟΧΗ ΔΙΚΤΥΟΥ NATURA 2000 Το Δίκτυο Natura 2000 αποτελεί ένα Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο περιοχών, οι οποίες φιλοξενούν φυσικούς τύπους οικοτόπων και οικοτόπους ειδών που είναι σημαντικοί σε ευρωπαϊκο επίπεδο. 5

6 Αποτελείται από δύο κατηγορίες περιοχών: Τις «Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ)» (στα αγγλικά: Special Protection Areas - SPA) για την Ορνιθοπανίδα, όπως ορίζονται στην Οδηγία 79/409/EK, και τους «Τόπους Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ)» (στα αγγλικά: Sites of Community Importance SCI). Η καταγραφή των τόπων που πληρούν τα κριτήρια της παρουσίας τύπων οικοτόπων και οικοτόπων ειδών της Οδηγίας 92/43/ΕΚ στη χώρα μας (296 περιοχές «Επιστημονικός Κατάλογος»), έγινε από ομάδα περίπου 100 επιστημόνων που συστήθηκε ειδικά για το σκοπό αυτό στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος LIFE ( ) με τίτλο «Καταγραφή, Αναγνώριση, Εκτίμηση και Χαρτογράφηση των Τύπων Οικοτόπων και των Ειδών Χλωρίδας και Πανίδας της Ελλάδας (Οδηγία 92/43/ΕΟΚ)». Στον «Επιστημονικό Κατάλογο» εντάχθηκε το σύνολο σχεδόν των μέχρι τότε προστατευόμενων περιοχών σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Η περιοχή όπου έχει πραγματοποιηθεί η εγκατάσταση του έργου βρίσκεται εντός της περιοχής του δικτύο Natura 2000 με κωδικό: Κωδικός ΖΕΠ GR Όνομα ΖΕΠ Περιοχή ταμιευτήρων πρώην Λίμνης Κάρλας 6

7 2.1 ΝΟΤΙΟΔΥΤΙΚΗ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΣ, ΑΠΟΛΙΘΩΜΕΝΟ ΔΑΣΟΣ ΛΕΣΒΟΥ GR Η περιοχή που είναι εγκατεστημένος ο σταθμού βάσης της εταιρείας WIND οριοθετείται εντός της προστατευόμενης περιοχής Natura 2000 (GR ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΩΝ ΠΡΩΗΝ ΛΙΜΝΗΣ ΚΑΡΛΑΣ). Κωδικός Περιοχής: GR Γεωγραφικό Μήκος : Διοικητική Περιφέρεια: Θεσσαλιας Τύπος: J Γεωγραφικό Πλάτος : Νομός: Μαγνησίας Υψόμετρο (m): Έκταση (ha): 12416,33 Χάρτης 1. Όρια Ζώνη Ειδικής Προστασίας με σημειωμένη τη θέση του σταθμού Η περιοχη περιλαμβάνει ένα συγκρότημα επτά ρηχών τεχνητών λιμνών (ταμιευτήρων) που έχουν κατασκευαστεί στο κατώτατο σημείο της αποξηραμένης λίμνης Κάρλας και έναν πολύ μεγαλύτερο ταμιευτήρα από τους υπόλοιπους (38000 στρέμματα), ο οποίος βρίσκεται στη στη νότια απόληξη της περιοχής της παλιάς λίμνης και ολοκληρώθηκε το 2008 και βρίσκεται στη φάση πλήρωσης με νερό. Ο νοτιότερος με τον βορειότερο απέχουν περίπου 27 χιλιόμετρα. Η συνολική έκταση της ΖΕΠ είναι εκτάρια. Από την περιοχή εξαιρούνται οι οικισμοί που βρίσκονται εντός της περιοχής με βάση τα νόμιμα όριά τους. Στους ταμιευτήρες υπάρχει μόνιμη κατάκλυση, νησίδες (μικρές και διαχωριστικές), υδρόβια 7

8 βλάστηση και δεντροστοιχίες από αρμυρίκια. Γύρω από αυτούς υπάρχουν καλλιέργειες μονοετείς, λιβάδια, χέρσα τμήματα και μία εκβολή ρέματος. Η περιοχή έχει ενιαίο οικολογικό χαρακτήρα. Η ευρύτερη περιοχή μπορεί να χαρακτηριστεί γεωργική με σκόρπιους τεχνητούς υγροτόπους, η οποία περιλαμβάνει ποικιλία ενδιαιτημάτων, όπως περιφέρειες οικισμών με συστάδες πεύκων, βραχώδεις εκτάσεις με αραιή ή χαμηλή βλάστηση, καλλιέργειες διαφόρων ειδών, υγρολίβαδα, μόνιμα κατακλυζόμενες εκτάσεις, θαμνοτόπους, λιβάδια, χερσότοπους, κ.λπ. Στα δυτικά και βόρεια της περιοχής κυριαρχούν τεράστιες γεωργικές εκτάσεις με αρκετούς οικισμούς, ενώ ανατολικά και νότια υπάρχουν λόφοι και βουνό (Μαυροβούνι, βόρειο Πήλιο). Η θέση του σταθμου της Wind βρίσκεται έκτός της Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά «GR061 Ταμιευτήρες τέως λίμνης Κάρλας», σύμφωνα με την έκδοση «Important Bird Areas in Europe» του BirdLife International και τον χάρτη με τα όρια της περιοχής που έχει παραχθεί από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία για το Τμήμα Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩΔΕ Χάρτης 2. Όρια περιοχής GR061 (όρια Σημαντικής Περιοχής για τα Πουλιά) 2.2 Χαρακτηρισμένες ζώνες Διαχειριστικό καθεστώς Στην ευρύτερη περιοχή της Κάρλας έχουν θεσμοθετηθεί έως σήμερα οι εξής προστατευόμενες περιοχές: 1. Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ): Α. Κάρλα Μαυροβούνι - Κεφαλόβρυσο Βελεστίνου (περιλαμβάνει το όρος Μαυροβούνι, δύο ταμιευτήρες νερού στην περιοχή της τέως λίμνης Κάρλας (Καλαμακίου) και την πηγή Κεφαλόβρυσο στο Βελεστίνο Μαγνησίας). 8

9 2. Τόπος Κοινοτικής Σημασίας: Α. GR Κάρλα Μαυροβούνι - Κεφαλόβρυσο Βελεστίνου, που περιλαμβάνεται στον εθνικό κατάλογο των προτεινόμενων Τόπων Κοινοτικής Σημασίας Για την προστατευόμενη περιοχή Κάρλα Μαυροβούνι - Κεφαλόβρυσο Βελεστίνου έχει εγκριθεί Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη που ορίζει 4 ζώνες προστασίας: 1. Ζώνη Α: Περιοχή προστασίας της φύσης 2. Ζώνη Β1: Περιοχή διαχείρισης ορεινού οικοσυστήματος και θαλάσσιας ζώνης 3. Ζώνη Β2: Περιοχή διαχείρισης λιμναίου και παραλίμνιου οικοσυστήματος 4. Ζώνη Γ: Περιοχή ελεγχόμενων δραστηριοτήτων. 3. Καταφύγιο Άγριας Ζωής: Α Ταμιευτήρες Καλαμακίου, Νιαμάτων και Πλατυκάμπου τέως λίμνης Κάρλας, έκτασης στρ., στρ. και 500 στρ. αντίστοιχα. Όρια: Η υδάτινη επιφάνεια των ταμιευτήρων και η γύρω περιοχή σε απόσταση 200 μέτρων από την περίμετρο. Ισχύει μέχρι Συνοπτική αξιολόγηση της περιοχής Η παρούσα έρευνα έχει διευρύνει την λίστα των ειδών που παρατηρήθηκαν αλλά και έχει δώσει πληροφορίες που αλλάζουν το καθεστώς παρουσίας τους στην περιοχή της Κάρλας. Το γεγονός αυτό οφείλεται τόσο στο χρονικό διάστημα που έχει περάσει από την προηγούμενη πλήρη απογραφή, και κατά συνέπεια στις τεράστιες και ριζικές αλλαγές που έχουν επέλθει στους βιότοπους (επαναδημιουργία τμήματος της λίμνης, χιλιάδες πλημμυρισμένα στρέμματα), αλλά και στην μεθοδολογία που ακολουθήθηκε αυτήν την φορά, κατά την οποία δόθηκε βαρύτητα κυρίως στα αναπαραγόμενα είδη, αλλά και στην ανοιξιάτικη μετανάστευση, ενώ έγινε λεπτομερέστατη έρευνα εντός, αλλά και περιφερειακά των ταμιευτήρων (κυρίως στο νότιο τμήμα του ταμιευτήρα Καναλίων- Στεφανοβικείου). Επίσης, μέσα στην λίστα περιλαμβάνονται προσωπικές αδημοσίευτες παρατηρήσεις αρκετών ειδών. Το εντυπωσιακότερο είναι πως κατά την διάρκεια της ανοιξιάτικης έρευνας ο νέος ταμιευτήρας (Καναλίων- Στεφανοβικείου) ήταν κατά το μεγαλύτερο τμήμα του πλημμυρισμένος, με τεράστιες εκτάσεις υγρολίβαδων και κάποιων σημείων που η στάθμη έφτανε τα 2 μέτρα, ίσως και λίγο περισσότερο, αυτό είχε σαν αποτέλεσμα η λίμνη να «ζωντανέψει» μετά από 45 χρόνια και: Πρώτον, να φωλιάσουν ξανά είδη τα οποία αναπαραγόταν στην περιοχή πριν την αποξήρανσή της, δεύτερον, πως κάποια από αυτά στην Ελλάδα έχουν πολύ περιορισμένες θέσεις αναπαραγωγής, κυρίως στην βόρεια χώρα αρκετά αναπαράγονται σε μεγάλους και προστατευόμενους υγροτόπους ή και να μην φωλιάζουν πουθενά αλλού στην χώρα και τρίτον, ορισμένα να φωλιάζουν σε πάρα πολύ μεγάλους πληθυσμούς με αποτέλεσμα πάρα πολλά είδη να φτάνουν αλλά και να ξεπερνούν σε νούμερα τους μεγαλύτερους υγροτόπους της χώρας μας, οι οποίοι περιλαμβάνονται στους διεθνής σημασίας σύμφωνα με την Συνθήκη Ramsar. Η εισροή νερού δημιούργησε ιδανικές συνθήκες για την αναπαραγωγή παπιών. Στα τεράστια ρηχά τμήματα, την πλούσια υδρόβια βλάστηση, τις νησίδες και τα πρανή, βρέθηκαν να φωλιάζουν 7 είδη παπιών με συνολικό πληθυσμό ζεύγη, ενώ πιθανόν να φώλιασαν ακόμα άλλα 2 (Σαρσέλα, Κύκνος). Επίσης κατά την διάρκεια της έρευνας ανακαλύφθηκαν και νέες θέσεις με αποικίες ερωδιών (6 αποικίες, >1000 ζευγάρια, αποτέλεσμα κυρίως της ανασύστασης της λίμνης). 9

10 Τα είδη χαρακτηρισμού και οριοθέτησης που παρατηρήθηκαν κατά την αναπαραγωγική, μεταναστευτική και περίοδο διαχείμασης του 2009, είναι πολύ περισσότερα από τα είδη που χρησιμοποιήθηκαν ως κριτήρια για τον χαρακτηρισμό των ταμιευτήρων της τέως λίμνης Κάρας ως ΙΒΑ το Κατά συνέπεια, και με κριτήριο τις περιοχές αναπαραγωγής και τροφοληψίας των ειδών-κριτηρίων που φαίνονται στους πίνακες 1 & 2 προκύπτουν οι εξής προτάσεις για την οριοθέτηση της προτεινόμενης ΖΕΠ: α) Επέκταση των ορίων της υφιστάμενης ΣΠΠ στο νότιο, βόρειο και ελάχιστα στο ανατολικό τμήμα του νότιου ταμιευτήρα (Καναλίων- Στεφανοβικείου), συμπεριλαμβάνοντας και το χωριό Κανάλια πρώτον για τους Πελαργούς που αναπαράγονται μέσα στο χωριό και δεύτερον την μεγάλη αποικία Σταχτοτσικνιάδων και Νυχτοκόρακων, ειδών οριοθέτησης που πληρούν τα κριτήρια για την ένταξη του τμήματος στην ΣΠΠΕ. β) Την εισαγωγή στην ΣΠΠΕ ενός μικρού ταμιευτήρα ανατολικά του Πλατυκάμπου. γ) Την εισαγωγή συστάδας πεύκων ανατολικά του χωριού Γλαύκη, λόγω της μεγάλης αποικίας των ερωδιών, με διεθνή σημασία για τον Λευκοτσικνιά και την εθνική σημασία για τον Σταχτοτσικνιά και τον Νυχτοκόρακα. Οι διαφορές που παρατηρούνται στα όρια της προτεινόμενης ΖΕΠ σε σχέση αυτά της υφιστάμενης ΣΠΠ κρίνονται ως απαραίτητες για την διατήρηση των ειδών-κριτηρίων που καταγράφηκαν εκεί, επίσης για την εξασφάλιση των κατάλληλων συνθηκών σε περίπτωση πιθανού επαναποικισμού της περιοχής από είδη-κριτήρια που είχαν παρατηρηθεί στο παρελθόν, αλλά και την αναπαραγωγή και τροφοληψία πολλών άλλων μιας και υπάρχει αναγέννηση της λίμνης. Ήδη κατά την παρούσα έρευνα, βρέθηκαν να αναπαράγονται ορισμένα είδη, τα οποία σύμφωνα με την βιβλιογραφία φώλιαζαν στην λίμνη πριν την αποξήρανσή της (π.χ. Χουλιαρόπαπια, Καπακλής). Η διεθνής σημασία της περιοχής μελέτης είναι προφανής από την ύπαρξη αξιόλογων αναπαραγόμενων πληθυσμών των ειδών Βαλτόπαπια (Aythya nyroca), Χαλκόκοτα (Plegadis falcinellus), Νυχτοκόρακας (Nycticorax nycticorax), Κρυπτοτσικνιάς (Ardeolla ralloides), Λευκοτσικνιάς (Egretta garzetta), Αργυροτσικνιάς (Casmerodius albus), Καλαμοκανάς (Himantopus himantopus) και Νεροχελίδονο (Glareola pratincola) και διαχειμαζόντων πληθυσμών των ειδών Αργυροτσικνιάς (Casmerodius albus) και Χουλιαρόπαπια (Anas clypeata). Επίσης, εκτός από τα ανωτέρω είδη, σε εθνικό επίπεδο η περιοχή διατηρεί σημαντικό αναπαραγόμενο πληθυσμό (>1% του εθνικού πληθυσμού) των ειδών Νανοβουτηχτάρι (Tachybaptus ruficollis), Σκουφοβουτηχτάρι (Podiceps cristatus), Μαυροβουτηχτάρι (Podiceps nigricollis), Χουλιαρομύτα (Platalea leucorod a), Πελαργός (Ciconia ciconia), Σταχτοτσικνιάς (Ardea cinerea), Μικροτσικνιάς (Ixobrychus minutus), Πορφυροτσικνιάς (Ardea purpurea), Βαρβάρα (Tadorna tadorna), Καπακλής (Anas strepera), Ψαλίδα (Anas acuta), Πρασινοκέφαλη πάπια (Anas platyrhynchos), Γκισάρι (Aythya ferina), Ορτύκι (Coturnix coturnix), Φαλαρίδα (Fulica atra), Αβοκέτα (Recurvirostra avosetta), Πετροτριλίδα (Burhinus oedicnemus), Καλημάνα (Vanellus vanellus), Στρειδοφάγος (Haematopus ostralegus), Μελισσοφάγος (Merops apiaster), Γαλιάντρα (Melanocorypha calandra) και Αμπελουργός (Emberiza melanocephala), καθώς και διαχειμαζόντων πληθυσμών των ειδών Σφυριχτάρι (Anas penelope), Νανογέρακο (Falco columbarius) και Βροχοπούλι (Pluvialis apricaria). Είναι επίσης, ένα από τα ελάχιστα μέρη της Ελλάδας που βρέθηκε να αναπαράγεται η Χουλιαρόπαπια (Anas clypeata) και μάλιστα με σημαντικό πληθυσμό. Πολύ μεγάλης σημασίας είναι και για κάποια είδη τα οποία φωλιάζουν σε πολύ σημαντικούς πληθυσμούς στην γύρω περιοχή και χρησιμοποιούν 10

11 αποκλειστικά σχεδόν τους ταμιευτήρες για τροφοληψία, τα σημαντικότερα από αυτά είναι ο Πελαργός (Ciconia ciconia), ο Μαυροπελαργός (Ciconia nigra), το Κιρκινέζι (Falco naumanni), η Αετογερακίνα (Buteo rufinus), και δευτερευόντως ο Πετρίτης (Falco peregrinus), ο Κραυγαετός (Aquila pomarina), ο Φιδαετός (Circaetus gallicus), το Σαϊνι (Accipiter brevipes) και ο Μπούφος (Bubo bubo). Εκτός από τα ανωτέρω είδη, υπάρχουν ενδείξεις ότι αναπαράγεται αξιόλογος πληθυσμός των ειδών Σαρσέλα (Anas querquedula), Κύκνος (Cygnus olor), Καλαμόκιρκος (Circus aeruginosus), Γελογλάρονο (Gelochelidon nilotica), Μαυρογλάρονο (Chlidonias niger), Μουστακογλάρονο (Chlidonias hybridus), Αλκυόνα (Alcedo atthis). Τέλος, στην περιοχή παρατηρήθηκε να τρέφεται αρκετά μεγάλος πληθυσμός Οχθοχελίδονων (Riparia riparia) (>600 άτομα), δυστυχώς όμως δεν έγινε εφικτός ο εντοπισμός της αποικίας. Όλα αυτά τα είδη και οι πληθυσμοί τους που συγκεντρώθηκαν στην περιοχή, κάνουν την Κάρλα μία από τις Σημαντικότερες Περιοχές στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη. Από τα παλιά είδη χαρακτηρισμού και οριοθέτησης έχει αφαιρεθεί το Κιρκίρι (Anas crecca), το οποίο κατά την διάρκεια της χειμερινής περιόδου, αλλά και σε στοιχεία του 2008, δεν φαίνεται να συγκεντρώνει αξιόλογο πληθυσμό, με την επαναδημιουργία όμως της λίμνης ίσως το καθεστώς αλλάξει ξανά. Από καθεστώς, έχει αλλάξει μόνο του Αργυροτσικνιά (Casmerodius albus), ο οποίος από διαχειμάζων, μεταφέρθηκε στα αναπαραγόμενα, διότι στην παρούσα έρευνα βρέθηκε αξιόλογος αναπαραγόμενος πληθυσμός, παραμένει όμως και ως διαχειμάζων με πολύ σημαντικό αριθμό Περιγραφή των ενδιαιτημάτων των ειδών χαρακτηρισμού: Σύμπλεγμα επτά ρηχών τεχνητών λιμνών που δημιουργήθηκαν στον πυθμένα της πρώην Λίμνης Κάρλας. Ενδιαιτήματα: Υγρότοποι (100%: Στάσιμα γλυκά νερά, Παρυδάτια βλάστηση) Χρήση γης: αλιεία/υδατοκαλλιέργειες (50%), τουρισμός/αναψυχή, διαχείριση νερών (συμπεριλαμβάνει διαχείριση λεκάνης απορροής) Περιγραφή της Ορνιθοπανίδας Πίνακας 1. Κριτήρια ΙΒΑ 2000 Πίνακας 2. Είδη χαρακτηρισμού ανά κριτήριο για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR Περιοχή ταμιευτήρων πρώην Λίμνης Κάρλας»: 11

12 * Η περιοχή είναι για το είδος μια από τις 5 σημαντικότερες περιοχές στην γεωγραφική περιφέρειά της και φιλοξενεί >1% του εθνικού πληθυσμού. Γεωγραφικές περιφέρειες: 1) Θράκη Μακεδονία - Θεσσαλία, 2) Ήπειρος-Δυτική Ελλάδα-Στερεά Ελλάδα-Πελοπόννησος, 3) Νησιά Αιγαίου Πίνακας 3. Είδη οριοθέτησης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR Περιοχή ταμιευτήρων πρώην Λίμνης Κάρλας»: Επίσης, στην περιοχή καταγράφονται και τα εξής είδη: Αξιόλογα Πτηνά: Apus apus apus (Σταχτάρα) Aquila clanga (Στικταητός) Aythya fuligula (Μαυροκέφαλη) Buteo buteo buteo (Γερακίνα) 12

13 Calandrella brachydactyla (Μικρογαλιάντρα) Calidris ferruginea (Δρεπανοσκάληθρα) Calidris minuta (Νανοσκαλήθρα) Caprimulgus europaeus (Γυδοβυζάχτρα) Charadrius dubius (Ποταμοσφυριχτής) Chlidonias hybridus (Μουστακογλάρονο) Chlidonias leucopterus (Αργυρογλάρονο) Chlidonias niger (Μαυρογλάρονο) Circus aeruginosus (Καλαμόκιρκος) Circus cyaneus (Βαλτόκιρκος) Cygnus olor (Κύκνος) Delichon urbica urbica (Σπιτοχελίδονο) Dendrocopos medius medius (Μεσοτσικλητάρα) Dendrocopos syriacus (Βαλκανοτσικλητάρα) Egretta alba (Αργυροτσικνιάς) Falco peregrinus brookei (Πετρίτης) Hippolais pallida elaeica (Ωχροστριτσίδα) Hirundo rustica rustica (Χελιδόνι) Lanius collurio collurio (Αητόμαχος) Lanius minor (Γαϊδουροκεφαλάς) Lanius senator senator (Κοκκινοκέφαλος) Larus melanocephalus (Μαυροκέφαλος γλάρος) Motacilla flava beema (Κιτρινοσουσουράδα) Muscicapa striata neumanni (Σταχτομυγοχάφτης) Netta rufina (Φερεντίνι) Oenanthe hispanica (Ασπροκώλα) Oenanthe isabellina (Αμμοπετρόκλης) Phalacrocorax carbo sinensis (Κορμοράνος) Philomachus pugnax (Μαχητής) Pluvialis apricaria albifrons (Βροχοπούλι) Streptopelia turtur (Τριγώνι) Tringa erythropus (Μαυρότριγγας) Tringa glareola (Λασπότριγγας) 13

14 2.3.3 Περιγραφή Σπονδυλωτών Κατάλογος σπονδυλωτών (εκτός πουλιών) Ιχθύες, Αμφίβια, Ερπετά, Θηλαστικά της περιοχής Υπό μ ν η μ α Π Η Γ Η : 1: Το είδος παρατηρήθηκε στα πλαίσια αυτής της μελέτης στην περιοχή του έργου. 2: Το ε ί δ ο ς πα ρ α τ η ρ ή θ η κ ε σ τ ο πα ρ ε λ θ ό ν σ τ η ν ε υ ρ ύ τ ε ρ η πε ρ ι ο χ ή τ ο υ έ ρ γ ο υ. 3: Το ε ί δ ο ς δ ε ν πα ρ α τ η ρ ή θ η κ ε α λ λ ά η ύ πα ρ ξ η τ ο υ θ ε ω ρ ε ί τ α ι β έ β α ι η τ ο υ λ ά χ ι σ τ ο ν γ ι α μ ι α σ υ γ κ ε κ ρ ι μ έ ν η πε ρ ί ο δ ο τ ο υ έ τ ο υ ς. Κ α θ ε σ τ ώ ς Π ρ ο σ τ α σ ί α ς 14

15 ETS (European Threat Status):Βα θ μ ό ς α πε ι λ ή ς σ ε ε υ ρ ω πα ϊ κ ό ε πί πε δ ο ό πο υ : E: τ ο ε ί δ ο ς κ ι ν δ υ ν ε ύ ε ι μ ε ε ξ α φ ά ν ι σ η λ ό γ ω μ ι κ ρ ώ ν πλ η θ υ σ μ ώ ν ή σ ο β α ρ ή ς μ ε ί ω σ η ς τ ω ν πλ η θ υ σ μ ώ ν τ ο υ. V: τ ο ε ί δ ο ς θ ε ω ρ ε ί τ α ι τ ρ ω τ ό, λ ό γ ω σ ο β α ρ ή ς μ ε ί ω σ η ς τ ω ν πλ η θ υ σ μ ώ ν τ ο υ ή λ ό γ ω σ χ ε τ ι κ ά μ ι κ ρ ώ ν πλ η θ υ σ μ ώ ν R: τ ο ε ί δ ο ς θ ε ω ρ ε ί τ α ι σ πά ν ι ο σ τ η ν Ε υ ρ ώ πη, μ ε α πε ι λ ο ύ μ ε ν ο υ ς πλ η θ υ σ μ ο ύ ς D: ο ι πλ η θ υ σ μ ο ί τ ο υ ε ί δ ο υ ς έ χ ο υ ν υ πο σ τ ε ί μ έ τ ρ ι α μ ε ί ω σ η σ τ η ν Ε υ ρ ώ πη S: τ ο ε ί δ ο ς θ ε ω ρ ε ί τ α ι α σ φ α λ έ ς σ τ η ν Ε υ ρ ώ πη ( ): ο χ α ρ α κ τ η ρ ι σ μ ό ς ε ί ν α ι πρ ο σ ω ρ ι ν ό ς SPEC (Species of European Conservation Concern) - Κ α τ η γ ο ρ ί ε ς σ πα ν ι ό τ η τ α ς σ ε Ε υ ρ ω πα ϊ κ ό ε πί πε δ ο. 1: Α πε ι λ ε ί τ α ι μ ε ε ξ α φ ά ν ι σ η πα γ κ ο σ μ ί ω ς, 2: Π λ η θ υ σ μ ό ς σ υ γ κ ε ν τ ρ ω μ έ ν ο ς σ τ η ν Ε υ ρ ώ πη, σ ε δ υ σ μ ε ν έ ς κ α θ ε σ τ ώ ς δ ι α τ ή ρ η σ η ς, 3: Π λ η θ υ σ μ ό ς μ η σ υ γ κ ε ν τ ρ ω μ έ ν ο ς σ τ η ν Ε υ ρ ώ πη, σ ε δ υ σ μ ε ν έ ς κ α θ ε σ τ ώ ς δ ι α τ ή ρ η σ η ς, 4: Πληθυσμός συγκεντρωμένος στην Ευρώπη σε ικανοποιητικό καθεστώς διατήρησης. 79/409: Κ. Οδηγία περί διατήρησης των αγρίων ειδών πτηνών και των βιοτόπων τους I ε ί δ η Π α ρ α ρ τ ή μ α τ ο ς Ι (ε ί δ η ε ι δ ι κ ή ς πρ ο σ τ α σ ί α ς γ ι α τ η δ ι α τ ή ρ η σ η τ ω ν ε ν δ ι α ι τ η μ ά τ ω ν τ ο υ ς κ α ι τ η δ ι α σ φ ά λ ι σ η τ η ς ε πι β ί ω σ η ς κ α ι α ν α πα ρ α γ ω γ ή ς τ ο υ ς ε ν τ ό ς τ ω ν πε ρ ι ο χ ώ ν κ α τ α ν ο μ ή ς τ ο υ ς ), Ι Ι ε ί δ η Π α ρ α ρ τ ή μ α τ ο ς Ι Ι ( ε ί δ η τ ω ν ο πο ί ω ν τ ο κ υ ν ή γ ι ε πι τ ρ έ πε τ α ι σ ε ο λ ό κ λ η ρ η τ η ν έ κ τ α σ η τ η ς Ε υ ρ ω πα ϊ κ ή ς Έ ν ω σ η ς ). Ι Ι /Ι Ι ε ί δ η Π α ρ α ρ τ ή μ α τ ο ς Ι Ι ( ε ί δ η τ ο κ υ ν ή γ ι τ ω ν ο πο ί ω ν ε πι τ ρ έ πε τ α ι μ ό ν ο σ ε σ υ γ κ ε κ ρ ι μ έ ν ε ς χ ώ ρ ε ς πο υ α ν α φ έ ρ ο ν τ α ι σ τ η ν Ο δ η γ ί α ). Ν.1335/83. Ο ν ό μ ο ς τ ο υ ε λ λ η ν ι κ ο ύ κ ρ ά τ ο υ ς μ ε τ ο ν ο πο ί ο κ υ ρ ώ θ η κ ε η Σ υ ν θ ή κ η τ η ς Βέ ρ ν η ς γ ι α τ η ν πρ ο σ τ α σ ί α τ η ς πα ν ί δ α ς, τ η ς χ λ ω ρ ί δ α ς κ α ι τ ω ν β ι ο τ ό πω ν τ η ς Ε υ ρ ώ πη ς. Ι Ι : ε ί δ η τ ω ν ο πο ί ω ν ο ι πλ η θ υ σ μ ο ί κ α ι ο ι β ι ό τ ο πο ι πρ ο σ τ α τ ε ύ ο ν τ α ι σ ε ε υ ρ ω πα ϊ κ ό ε πί πε δ ο. Ι Ι Ι : ε ί δ η τ ω ν ο πο ί ω ν ε πι τ ρ έ πε τ α ι η λ ε λ ο γ ι σ μ έ ν η ε κ μ ε τ ά λ λ ε υ σ η. Ε ί δ ο ς Α : Α μ φ ί β ι α 15

16 R: Ε ρ πε τ ά Μ (Mammals): Θ η λ α σ τ ι κ ά Ι Ν (Insectivora): Ε ν τ ο μ ο φ ά γ α CH (Chiroptera): Χ ε ι ρ ό πτ ε ρ α LA (Lagomorpha): Λ α γ ό μ ο ρ φ α RO (Rodentia): Τρ ω κ τ ι κ ά CA (Carnivora): Σ α ρ κ ο φ ά γ α PE (Perissodaktyla): Π ε ρ ι σ σ ο δ ά κ τ υ λ α AR (Artiodaktyla): Α ρ τ ι ο δ ά κ τ υ λ α Οδ η γ ί ε ς, Νό μ ο ι κ α ι Σ υ μ β ά σ ε ι ς +: α ν α φ ο ρ ά τ ο υ ε ί δ ο υ ς σ τ η σ υ γ κ ε κ ρ ι μ έ ν η σ ύ μ β α σ η *: ε ί δ ο ς πρ ο τ ε ρ α ι ό τ η τ α ς I, Ι Ι, Ι Ι Ι, Ι V, V : α ν τ ί σ τ ο ι χ ο πα ρ ά ρ τ η μ α Κ ό κ κ ι ν ο Β ι β λ ί ο (Κ ό κ κ ι ν ο Βι β λ ί ο τ ω ν α πε ι λ ο ύ μ ε ν ω ν σ πο ν δ υ λ ό ζ ω ω ν τ η ς Ε λ λ ά δ α ς ) Ε : τ ο ε ί δ ο ς κ ι ν δ υ ν ε ύ ε ι μ ε ε ξ α φ ά ν ι σ η σ τ η χ ώ ρ α μ α ς (Ε 1 υ πό ά μ ε σ η ε ξ α φ ά ν ι σ η, Ε 2 ο κ ί ν δ υ ν ο ς ε ξ α φ ά ν ι σ η ς θ ε ω ρ ε ί τ α ι λ ι γ ό τ ε ρ ο ά μ ε σ ο ς ) V: τ ο ε ί δ ο ς θ ε ω ρ ε ί τ α ι τ ρ ω τ ό σ τ η χ ώ ρ α μ α ς, μ ε πλ η θ υ σ μ ο ύ ς πο υ ε ά ν δ ε ν τ ύ χ ο υ ν πρ ο σ τ α σ ί α ς θ α πε ρ ά σ ο υ ν σ τ η ν κ α τ ά σ τ α σ η Ε R: τ ο ε ί δ ο ς θ ε ω ρ ε ί τ α ι σ πά ν ι ο σ τ η χ ώ ρ α μ α ς, μ ε μ ι κ ρ ο ύ ς α ν α πα ρ α γ ω γ ι κ ο ύ ς πλ η θ υ σ μ ο ύ ς, ε υ ά λ ω τ ο υ ς σ τ η ν α ν θ ρ ώ πι ν η πί ε σ η I: το είδος εκτιμάται ότι κινδυνεύει στη χώρα μας χωρίς όμως να υπάρχουν επαρκή πληθυσμιακά δεδομένα για την κατάταξή του σε μία από τις παραπάνω κατηγορίες K: το είδος δεν αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα στη χώρα μας, διατηρεί όμως σχετικά μικρούς πληθυσμούς οι οποίοι χρήζουν παρακολούθησης για πιθανή ανάγκη λήψης μέτρων προστασίας 2.4 Είδη προτεραιότητας Στον πίνακα αξιολόγησης των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης σημειώθηκε ο πληθυσμός του κάθε είδους στη περιοχή μελέτης και εάν το είδος πληροί κάποιο από τα κριτήρια 1, 2, 3 και 6. Τέλος, με βάση την αξιολόγηση που παρουσιάζεται στον παραπάνω πίνακα, ετοιμάστηκε ο πίνακας 2 ο οποίος περιλαμβάνει τα είδη που πληρούν τα κριτήρια 1-6 και συνεπώς πρόκειται για τα είδη χαρακτηρισμού της περιοχής και ο πίνακας 3 που περιλαμβάνει τα είδη που πληρούν τα πληθυσμιακά όρια οριοθέτησης και αποτελούν τα είδη οριοθέτησης της περιοχής μελέτης (δηλαδή τα είδη τα ενδιαιτήματα των οποίων μπορούν να ληφθούν υπόψη για την οριοθέτησή της ως ΖΕΠ). 16

17 2.5 Περιγραφή καθεστώτος οικολογικών απαιτήσεων και κρίσιμων ενδιαιτημάτων/απειλών των ειδών προτεραιότητας Στο κεφάλαιο αυτό περιγράφεται συνοπτικά ο ελληνικός πληθυσμός των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης, το καθεστώς παρουσίας τους στην περιοχή μελέτης, τα κρίσιμα ενδιαιτήματά (θέσεις φωλιάσματος, τροφοληψίας και καταφυγίου) και οι απειλές τους, καθώς και τα ενδεδειγμένα μέτρα διατήρησης. Νυχτοκόρακας (Nycticorax nycticorax) Καθεστώς προστασίας: Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Νυχτοκόρακα στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Είναι μεταναστευτικό είδος και έρχεται στη χώρα μας την άνοιξη για να αναπαραχθεί. Στην περιοχή μελέτης το είδος βρέθηκε να φωλιάζει σε πολύ αξιόλογο πληθυσμό, με ζευγάρια, αριθμός που φτάνει το 1% του ελάχιστου αναπαραγόμενου πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) και το 29% περίπου του ελάχιστου ελληνικού πληθυσμού. Στην περιοχή τα προηγούμενα χρόνια δεν είχε παρατηρηθεί να φωλιάζει (ίσως αναπαραγόταν ένας μικρός αριθμός σε ένα σημείο), και ο πληθυσμός αυτός αποτελεί σε μέγεθος την 3 η αποικία στην Ελλάδα σε σύγκριση με τα αποτελέσματα της 1ης καταγραφής των αποικιών των ερωδιών το 2003, οι άλλες 2 μεγάλες αποικίες βρίσκονται στο δέλτα του Αξιού και στην λίμνη Κερκίνη, και οι δύο υγρότοποι, είναι διεθνούς σημασίας, ενταγμένοι στην συνθήκη Ramsar. Τα πουλιά ευνοήθηκαν πολύ την άνοιξη του 2009 διότι λίγους μήνες πριν είχε ξεκινήσει η εισροή υδάτων στον μεγάλο ταμιευτήρα, και αυτό εκτόξευσε πολύ ψηλά τους αριθμούς των εντόμων, ψαριών, αμφιβίων και ερπετών, τα οποία αποτελούν τροφή του Νυχτοκόρακα. Ο Νυχτοκόρακας ζει σε όχθες ποταμών, τέλματα, ορυζώνες, δασωμένα έλη, λίμνες και παραποτάμια/ παραλίμνια βλάστηση, φωλιάζει σε μεγάλα δέντρα και θάμνους που βρίσκονται είτε μέσα σε νερό, είτε εκτός. Η τροφή του αποτελείτα από βατράχια, σαύρες, ψάρια, έντομα και μικροθηλαστικά. Η ενόχληση των αποικιών κατά την αναπαραγωγική περίοδο (Απρίλιος - Ιούνιος) αποτελεί μία από τις σημαντικότερες απειλές για το είδος. Επίσης η ρύπανση υδάτων, μείωση τροφής, καταστροφή των υγροτόπων, αυξομείωση υδάτων στις αποικίες, αποτελούν αιτίες μείωσης των αποικιών. Οι αποικίες και οι πιθανές απειλές. Εντοπίστηκαν αποικίες σε 3 σημεία της ευρύτερης περιοχής. Η μεγαλύτερη στο χωριό Κανάλια Μαγνησίας, σε λοφίσκο με πεύκα (λόφος «Κούτρια»), στο δυτικό άκρο του χωριού και αριθμεί περί τα ζευγάρια, η αποικία αυτή είναι μικτή με Σταχτοτσικνιάδες. Η αμέσως επόμενη αποικία αριθμεί 72 ζευγάρια και βρίσκεται σε συστάδα πεύκων, στο ανατολικό άκρο του χωριού Γλαύκη Λάρισας, στην ίδια αποικία αναπαράγονται Αργυροτσικνιάδες, Σταχτοτσικνιάδες, Κρυπτοτσικνιάδες και Λευκοτσικνιάδες, ενώ βρέθηκε και ένα ζευγάρι Νανόμπουφων, Βραχοκιρκίνεζου και αρκετά Κουρούνων 17

18 και Καρακαξών. Οι δύο αυτές αποικίες βρίσκονται εκτός των ορίων της υφιστάμενης ΣΠΠΕ και μαζί με τα υπόλοιπα είδη ερωδιών, αποτελούν πολύ αξιόλογο στοιχείο για την επέκταση των ορίων, αλλά και την οριοθέτηση μεμονωμένων τμημάτων. Τα πουλιά αυτά παρατηρήθηκαν αρκετές ώρες και βρέθηκε πως χρησιμοποιούν αποκλειστικά τους ταμιευτήρες για την τροφοληψία τους, οι Νυχτοκόρακες της πρώτης αποικίας τον μεγάλο νότιο ταμιευτήρα και τα πουλιά της δεύτερης τον ταμιευτήρα των Νιαμάτων, του Καλαμακίου, του Καστριού και του Πλατυκάμπου (ο οποίος είναι εκτός ορίων ΣΠΠΕ). Η τρίτη αποικία είναι η μικρότερη και αριθμεί ζευγάρια, βρίσκεται σχεδόν στο κέντρο του ταμιευτήρα της Κάρλας (Καναλίων- Στεφανοβικείου) σε συστάδα με αρμυρίκια και είναι μικτή με Αργυροτσικνιάδες, Λευκοτσικνιάδες, Κρυπτοτσικνιάδες, Μικροτσικνιάδες, Χαλκόκοτες και Χουλιαρομύτες, απειλή δεν παρατηρήθηκε κατά την διάρκεια της έρευνας αλλά αν γίνει η πλήρης κατάκλυση του ταμιευτήρα ίσως χαθεί η συστάδα. Ούτε στις άλλες δύο αποικίες παρατηρήθηκε απειλή, υποθετικά όμως επειδή βρίσκονται δίπλα από οικισμούς κινδυνεύουν από όχληση, ίσως από φωτιά γιατί κάτω από τις αποικίες υπήρχαν πάρα πολλά ξερόχορτα και αν δεν γίνει ευαισθητοποίηση των κατοίκων ίσως να ενοχλούνται από τα πουλιά. Επειδή δεν μπορεί να προβλεφθεί η εξέλιξη μετά την άνοδο της στάθμης του νερού τα πουλιά ίσως κινδυνεύσουν μελλοντικά από ελάττωση τροφής σε περίπτωση που σταματήσει η εισροή υδάτων. Κρυπτοτσικνιάς (Ardeolla ralloides) Καθεστώς προστασίας: Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Κρυπτοτσικνιά στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Είναι μεταναστευτικό είδος και έρχεται στη χώρα μας την άνοιξη για να αναπαραχθεί. Στην περιοχή μελέτης το είδος βρέθηκε φωλιάζει σε αξιόλογο πληθυσμό, με ζευγάρια, αριθμός που φτάνει το 2,8% του ελάχ. αναπαραγόμενου πληθυσμού της Ε.Ε. και το 15,5% περίπου του ελάχ. ελληνικού πληθυσμού. Στην περιοχή τα προηγούμενα χρόνια δεν είχε παρατηρηθεί να φωλιάζει, και ο πληθυσμός αυτός αποτελεί σε μέγεθος την 4η αποικία στην Ελλάδα σε σύγκριση με τα αποτελέσματα της 1ης καταγραφής των αποικιών των ερωδιών το 2003, οι άλλες 3 αποικίες βρίσκονται σε υγροτόπους διεθνούς σημασίας, σύμφωνα με την συνθήκη Ramsar. Όπως και οι Νυχτοκόρακες έτσι και οι Κρυπτοτσικνιάδες, 18

19 ευνοήθηκαν πολύ την άνοιξη του 2009 διότι λίγους μήνες πριν είχε ξεκινήσει η εισροή υδάτων στον μεγάλο ταμιευτήρα, με αποτέλεσμα την αύξηση διαθέσιμης τροφής. Ο Κρυπτοτσικνιάς ζει σε λίμνες, βάλτους και ποτάμια με πυκνή βλάστηση, φωλιάζει σε θάμνους, δέντρα, αλλά και σε καλαμιές, σε μικρές ομάδες, συχνά μέσα σε αποικίες άλλων υδρόβιων πουλιών. Η τροφή του αποτελείται από βατράχια, μικρά ψάρια και έντομα. Η ενόχληση των αποικιών κατά την αναπαραγωγική περίοδο (Μάιος - Ιούλιος) αποτελεί μία από τις σημαντικότερες απειλές για το είδος. Επίσης η αποξήρανση υγροτόπων, η ρύπανση υδάτων, μείωση τροφής, αυξομείωση υδάτων στις αποικίες, αποτελούν αιτίες μείωσης των αποικιών. Η αποικία και οι πιθανές απειλές. Εντοπίστηκε μία αποικία (50-60 ζευγάρια), η οποία βρίσκεται στο κέντρο σχεδόν του μεγάλου ταμιευτήρα της Κάρλας, σε συστάδα με αρμυρίκια, εντός του νερού και είναι μικτή με Νυχτοκόρακες, Αργυροτσικνιάδες, Λευκοτσικνιάδες, Μικροτσικνιάδες, Χαλκόκοτες και Χουλιαρομύτες. Η πιθανή άνοδος του νερού είναι η μόνη απειλή για την αποικία, και όπως προαναφέρθηκε και στον Νυχτοκόρακα, πιθανά με την άνοδο της στάθμης του ταμιευτήρα να μειωθεί η τροφή. Επίσης 1-2 ζευγάρια βρίσκονται στην μικτή αποικία της Γλαύκης. Υπάρχει περίπτωση να υπάρχει αποικία και σε άλλο σημείο, εκτός των ταμιευτήρων γιατί παρατηρήθηκαν και πουλιά να μετακινούνται εκτός αυτών. Η τροφοληψία γίνεται κυρίως στον μεγάλο ταμιευτήρα (ιδίως στο βόρειο τμήμα του) και στον ταμιευτήρα των Καναλίων, λιγότερα πουλιά παρατηρήθηκαν και σε όλους τους υπόλοιπους. Λευκοτσικνιάς (Egretta garzetta) Καθεστώς προστασίας: Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Λευκοτσικνιά στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Είναι είδος μεταναστευτικό, αρκετά όμως άτομα ξεχειμωνιάζουν σε υγροτόπους κυρίως της Δυτικής και Νότιας χώρας. Στην περιοχή μελέτης εντοπίστηκε να φωλιάζει σε πολύ αξιόλογο πληθυσμό των ζευγαριών, αριθμός που φτάνει το 1,3% του ελάχ. αναπαραγόμενου πληθυσμού της Ε.Ε. και το 33,5% περίπου του ελάχ. Ελληνικού πληθυσμού. Στην περιοχή τα προηγούμενα χρόνια δεν είχε παρατηρηθεί να φωλιάζει, και ο πληθυσμός αυτός αποτελεί σε μέγεθος την 2η αποικία στην Ελλάδα μετά τον Αμβρακικό σε σύγκριση με τα αποτελέσματα της 1ης καταγραφής των αποικιών των ερωδιών το Όπως και τα δύο προηγούμενα είδη ερωδιών, έτσι και οι Λευκοτσικνιάδες, φαίνεται να ευνοήθηκαν πολύ με την εισροή υδάτων. 19

20 Ο Λευκοτσικνιάς ζει σε λίμνες, λιμνοθάλασσες, βάλτους, ποτάμια, κανάλια, ακόμα και ακτές, αλλά και μέρη κοντά στον άνθρωπο, φωλιάζει κατά αποικίες σε θάμνους και δέντρα. Η τροφή του αποτελείται από βατράχια, ψάρια, σκουλήκια, καρκινοειδή και έντομα. Η ενόχληση των αποικιών κατά την αναπαραγωγική περίοδο (Απρίλιος - Ιούνιος) αποτελεί μία σημαντική απειλή για το είδος. Επίσης η ρύπανση υδάτων, μείωση τροφής, αυξομείωση υδάτων στις αποικίες, καταστροφή βιοτόπου, κυνήγι, αποτελούν αιτίες μείωσης του είδους. Οι αποικίες και οι πιθανές απειλές. Εντοπίστηκαν 2 αποικίες του είδους στην περιοχή, η πρώτη βρίσκεται στο κέντρο σχεδόν του μεγάλου ταμιευτήρα της Κάρλας, σε συστάδα με αρμυρίκια, εντός του νερού και είναι μικτή με Νυχτοκόρακες, Αργυροτσικνιάδες, Κρυπτοτσικνιάδες, Μικροτσικνιάδες, Χαλκόκοτες και Χουλιαρομύτες, αριθμεί περίπου ζευγάρια και η πιθανή άνοδος του νερού είναι η μόνη απειλή για την αποικία (με τον ρυθμό γεμίσματος όμως του ταμιευτήρα, τα πουλιά πιθανόν να αναπαραχθούν επιτυχώς και το 2010). Η δεύτερη αποικία, η οποία είναι και μεγαλύτερη, αριθμεί 402 ζευγάρια και είναι μικτή με Αργυροτσικνιάδες, Σταχτοτσικνιάδες και Νυχτοκόρακες. Βρίσκεται σε συστάδα πεύκων, στο ανατολικό άκρο του χωριού Γλαύκη Λάρισας και είναι εκτός των ορίων της υφιστάμενης ΣΠΠΕ. Επειδή συγκεντρώνει όμως τον μεγαλύτερο αριθμό ερωδιών της περιοχή μελέτης θα προταθεί η οριοθέτηση του μεμονωμένου αυτού τμήματος. Τα πουλιά αυτά παρατηρήθηκαν αρκετά και βρέθηκε πως χρησιμοποιούν όλους τους ταμιευτήρες για την τροφοληψία τους. Η μεγαλύτερη συγκέντρωση καταμετρήθηκε στον μεγάλο ταμιευτήρα της Κάρλας (808 άτομα), αλλά και στο Καλαμάκι (113 άτομα). Παρόλο που η συστάδα έχει πολύ κοντινή απόσταση με το χωριό και τις καλλιέργειες που βρίσκονται ακριβώς δίπλα (συχνή κίνηση αγροτικών μηχανημάτων, αυτοκινήτων), δεν παρατηρήθηκε ιδιαίτερη ανησυχία από τα πουλιά. Πιθανό κίνδυνο αποτελεί η πρόκληση φωτιάς λόγω πολλών ξερών χόρτων μέσα και γύρω από την συστάδα των πεύκων. Αργυροτσικνιάς (Casmerodius albus) Καθεστώς προστασίας: Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Αργυροτσικνιά στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Είδος που κυρίως διαχειμάζει στη χώρα μας. Στην περιοχή μελέτης εντοπίστηκε να φωλιάζει σε πάρα πολύ αξιόλογο πληθυσμό των ζευγαριών, αριθμός που φτάνει το 1,8% του ελάχ. αναπαραγόμενου πληθυσμού της Ε.Ε., ενώ για την Ελλάδα πιθανό να αποτελεί νέο πληθυσμό. Σύμφωνα με την 1η καταγραφή των αποικιών των ερωδιών το 2003, το είδος είχε βρεθεί να αναπαράγεται μόνο σε 3-4 περιοχές της χώρας και η μεγαλύτερη αποικία του αριθμούσε ζευγάρια. Όπως και τα παραπάνω είδη ερωδιών, έτσι και αυτό, φαίνεται να ευνοήθηκε πολύ με την εισροή υδάτων, μιας και δεν υπάρχουν αναφορές φωλιάσματος από τα προηγούμενα έτη. Επίσης η περιοχή φιλοξενεί και αξιόλογο διαχειμάζοντα πληθυσμό, με πάνω από 250 άτομα. 20

21 Ο Αργυροτσικνιάς ζει κυρίως σε μεγάλες ρηχές λίμνες και λιμνοθάλασσες, φωλιάζει κυρίως σε πυκνές καλαμιές, αλλά και θάμνους. Η τροφή του αποτελείται από ψάρια, αμφίβια και υδρόβια έντομα. Οι σημαντικότερες απειλές είναι η ενόχληση των αποικιών κατά την αναπαραγωγική περίοδο (Απρίλιος - Ιούνιος), διότι είναι ευαίσθητο στην έντονη ανθρώπινη παρουσία, η λαθροθηρία και η συρρίκνωση των βιοτόπων του. Οι αποικίες και οι πιθανές απειλές. Εντοπίστηκαν 2 αποικίες του είδους στην περιοχή, η μεγάλη που υπολογίστηκε σε ζευγάρια βρίσκεται στο κέντρο σχεδόν του μεγάλου ταμιευτήρα της Κάρλας, σε συστάδα με αρμυρίκια, εντός του νερού και είναι μικτή με Νυχτοκόρακες, Λευκοτσικνιάδες, Κρυπτοτσικνιάδες, Μικροτσικνιάδες, Χαλκόκοτες και Χουλιαρομύτες. Η πιθανή άνοδος του νερού είναι η μόνη απειλή για την αποικία (με τον ρυθμό γεμίσματος όμως του ταμιευτήρα, τα πουλιά πιθανόν να αναπαραχθούν επιτυχώς και το 2010). Η δεύτερη αποικία, αριθμεί 1-2 ζευγάρια και είναι μικτή με Λευκοτσικνιάδες, Σταχτοτσικνιάδες και Νυχτοκόρακες. Βρίσκεται σε συστάδα πεύκων, στο ανατολικό άκρο του χωριού Γλαύκη Λάρισας και είναι εκτός των ορίων της υφιστάμενης ΣΠΠΕ, επειδή συγκεντρώνει όμως αξιόλογο αριθμό Αργυροτσικνιάδων και άλλων ερωδιών, θα προταθεί η οριοθέτηση του μεμονωμένου αυτού τμήματος. Τα πουλιά παρατηρήθηκαν να τρέφονται σχεδόν αποκλειστικά στον μεγάλο ταμιευτήρα της Κάρλας και μοναχικά άτομα σε διάφορα σημεία εκτός και εντός των υπόλοιπων ταμιευτήρων. Παρόλο που η συστάδα έχει πολύ κοντινή απόσταση με το χωριό και τις καλλιέργειες που βρίσκονται ακριβώς δίπλα (συχνή κίνηση αγροτικών μηχανημάτων, αυτοκινήτων), δεν παρατηρήθηκε ιδιαίτερη ανησυχία από τα πουλιά. Πιθανό κίνδυνο αποτελεί η πρόκληση φωτιάς λόγω πολλών ξερών χόρτων μέσα και γύρω από την συστάδα των πεύκων. Υπάρχει περίπτωση να φωλιάζουν και σε άλλο σημείο της ευρύτερης περιοχής, διότι παρατηρήθηκαν άτομα να κινούνται και προς άλλη κατεύθυνση. Ένα νεκρό άτομο βρέθηκε στην αποικία της Γλαύκης. Μαυροπελαργός (Ciconia nigra) Καθεστώς προστασίας: Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Μαυροπελαργού στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Δεν φωλιάζει στην περιοχή μελέτης, παρά μόνο στο γειτονικό Μαυροβούνι και Βόρειο Πήλιο. Φαίνεται πως οι πλημμυρισμένες εκτάσεις της Κάρλας ευνόησαν πολύ το είδος, αποτελώντας το μοναδικό χώρο τροφοληψίας του πληθυσμού αυτού στην ευρύτερη περιοχή. Το μέγιστο των ατόμων που καταμετρήθηκε σε μία μέρα ήταν 40 άτομα (23 μαζί). Τα πουλιά παρατηρήθηκαν να τρέφονται σε διάφορα σημεία του ταμιευτήρα, κυρίως όμως κοντά στο αντλιοστάσιο (βόρεια πλευρά). Σίγουρα στο Μαυροβούνι Βόρειο Πήλιο φωλιάζει ένας πάρα πολύ σημαντικός πληθυσμός (>10% του ελάχ. ελληνικού πληθυσμού), ο οποίος εξαρτάται άμεσα από την Κάρλα, γι αυτό και η περιοχή θεωρείται πολύ σημαντική για το είδος. 21

22 Ο Μαυροπελαργός ζει σε απομακρυσμένες δασώδεις περιοχές, κοντά σε λίμνες, έλη και ποτάμια, φωλιάζει βαθιά μέσα στα δάση κωνοφόρων, συνήθως σε απότομες πλαγιές, πάνω από υγρές, καλά προφυλαγμένες ρεματιές, γκρεμούς και χαράδρες. Η τροφή του αποτελείται από αμφίβια, ερπετά, έντομα και μικρά θηλαστικά. Είναι ευαίσθητος στην ανθρώπινη παρουσία γι αυτό και απειλείται κυρίως από την όχληση κατά την περίοδο της αναπαραγωγής (Απρίλιο - Ιούνιο), αλλά και από την καταστροφή των βιοτόπων τροφοληψίας και φωλεοποίησης. Απειλές. Ως απειλές για το Μαυροπελαργό καταγράφονται η υποβάθμιση των δασικών ενδιαιτημάτων φωλιάσματος λόγω αποδάσωσης, διάνοιξης δασικών δρόμων σε απρόσιτες δασικές περιοχές και συνεπακόλουθης όχλησης καθώς και κοπής των μεγάλων ώριμων ή νεκρών δέντρων στα οποία φωλιάζει. Αποστράγγιση εποχικών λιμνών και ελών γλυκού νερού, μικρών παράκτιων υγροτόπων, χρήση αγροχημικών. Το είδος καταγράφεται ως θύμα πυροβολισμών από λαθροθήρες. Καταγράφεται επίσης ως απειλή η πρόσκρουση σε γραμμές μεταφοράς ρεύματος. Χαλκόκοτα (Plegadis falcinellus) Καθεστώς προστασίας: Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός της Χαλκόκοτας στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Είναι μεταναστευτικό είδος και έρχεται στη χώρα μας την άνοιξη για να αναπαραχθεί. Στην περιοχή μελέτης εντοπίστηκε ένας αξιόλογος πληθυσμός 6-10 ζευγαριών, αριθμός που φτάνει το 1,6% του ελάχιστου αναπαραγόμενου πληθυσμού της Ε.Ε. και το 5% περίπου του ελάχ. ελληνικού πληθυσμού. Στην περιοχή τα προηγούμενα χρόνια δεν είχε παρατηρηθεί να φωλιάζει και σίγουρα ευνοήθηκε κατά πολύ από την δημιουργία υγρολίβαδων κατά άνοιξη του Μια κύρια απειλή για το είδος είναι η εξαφάνιση τέτοιων λιβαδιών, τα οποία αποτελούν τον κύριο χώρο τροφοληψίας του. Τα πουλιά παρατηρήθηκαν να τρέφονται σε διάφορα σημεία του ταμιευτήρα, κυρίως όμως στο βόρειο και ανατολικό τμήμα. Η αποικία εντοπίστηκε στο κέντρο περίπου του ταμιευτήρα, μέσα στην αποικία των 22

23 ερωδιών, σε πλημμυρισμένη συστάδα με αρμυρίκια. Η απειλή για την αποικία είναι η ίδια, δηλαδή η άνοδος των υδάτων. Για το είδος επίσης μία απειλή ίσως να είναι και η πλήρης κατάκλυση του ταμιευτήρα, με την οποία ίσως χαθεί το ενδιαίτημα τροφοληψίας του, τα υγρολίβαδα. Αυτό θα πρέπει να εξεταστεί και τα επόμενα χρόνια. Λύση αυτού του προβλήματος θα ήταν σίγουρα ένα ειδικό διαχειριστικό σχέδιο για την διατήρηση των υγρολίβαδων στην περιοχή (όπως π.χ. στις Πρέσπες από την Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών, όπου και έγινε επανεγκατάσταση της Χαλκόκοτας). Η Χαλκόκοτα ζει κυρίως σε γλυκά ρηχά νερά, λίμνες, έλη, υγρολίβαδα, πλημμυρισμένες εκτάσεις και αναπαράγεται κατά αποικίες συχνά με ερωδιούς, πάνω σε δέντρα, θάμνους και καλαμιώνες σε ρηχά έλη με πλούσια υδροχαρή βλάστηση. Τρέφεται με βδέλλες, σκουλήκια, αμφίβια, μικρά ψάρια και νύμφες εντόμων. Οι επεμβάσεις στους υγροτόπους (αποξηράνσεις, κοπή δέντρων, υπερβόσκηση) και η λαθροθηρία ήταν οι κύριες αιτίες ώστε το είδος να υποστεί κατακόρυφη μείωση κατά τα προηγούμενα χρόνια, την τελευταία όμως δεκαετία έχει αρχίσει να δείχνει κάποια πολύ μικρή άνοδο, χάρη σε κάποιες διαχειριστικές παρεμβάσεις. Ο Ευρωπαϊκός πληθυσμός της υπολογίζεται σε λιγότερο από ζευγάρια και εντάσσεται πλέον στα κινδυνεύοντα και ιδιαίτερα προστατευόμενα είδη. Απειλές. Απειλές για το είδος συνιστούν η όχληση στις αποικίες αναπαραγωγής, η υποβάθμιση των υγροτοπικών ενδιαιτημάτων μέσω της αλλαγής του υδρολογικού καθεστώτος και κυρίως της αποστράγγισης των πλημμυρικών γαιών στις παρυφές των υγροτόπων, της αύξησης της αλατότητας και της αγροχημικής ρύπανσης. Όχληση στις περιοχές τροφοληψίας από την ανθρώπινη παρουσία, τα σκυλιά και τη βόσκηση. Χουλιαρόπαπια (Anas clypeata) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο διαχειμάζων πληθυσμός της Χουλιαρόπαπιας στην Ευρώπη, εκτιμάται σε περισσότερο από άτομα, και στην Ελλάδα εκτιμάται ότι έρχεται το 12% του πληθυσμού της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας. Στην περιοχή μελέτης τον χειμώνα του 2009 καταμετρήθηκαν 2900 άτομα, πληθυσμός που φθάνει το 1,5% περίπου του Ευρωπαϊκού. Η καταμέτρηση έγινε μόνο στον ταμιευτήρα του Καλαμακίου. Στο παρελθόν, πριν η λίμνη αποξηρανθεί, συγκέντρωνε τεράστιους αριθμούς του είδους. Την τελευταία χρονιά πριν ολοκληρωθεί η αποξήρανσή της καταμετρήθηκαν πουλιά και είναι η μεγαλύτερη συγκέντρωση που έχει καταμετρηθεί ποτέ στην χώρα. Κατά την άνοιξη του 2009 εντοπίστηκαν και ζευγάρια, ελάχιστα με νεοσσούς. Όλα βρισκόταν μέσα στον μεγάλο ταμιευτήρα, σε όλη την έκτασή του με τα περισσότερα να είναι στο βόρειο και βορειοδυτικό τμήμα, παρατηρήθηκαν να κινούνται γύρω από μικρά νησάκια καλυμμένα από πυκνή βλάστηση από αγκάθια και σε πλημμυρισμένες συστάδες με αρμυρίκια. Το 1963 η Χουλιαρόπαπια αναφέρεται ως αναπαραγόμενο στην Κάρλα. Η Χουλιαρόπαπια το χειμώνα συγκεντρώνεται σε λίμνες και λιμνοθάλασσες, ενώ την άνοιξη, κατά την περίοδο της αναπαραγωγής (Μάιο - Ιούνιο), προτιμά υγροτόπους με πλούσια βλάστηση, μιας και 23

24 φωλιάζει στο έδαφος, ανάμεσα στους πυκνούς θάμνους και την βλάστηση. Τρέφεται με φυτοπλαγκτόν, ζωοπλαγκτόν, μικρά έντομα και σπόρους. Η καταστροφή του βιοτόπου της και το κυνήγι αποτελούν κύριες απειλές για το είδος. Απειλές. Είναι θηρεύσιμο είδος, αλλά δεν υπάρχουν αξιόπιστες στατιστικές κάρπωσης, έτσι ώστε να διερευνηθεί πιθανή υπερθήρευση του. Βαλτόπαπια (Aythya nyroca) Καθεστώς προστασίας: Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός της Βαλτόπαπιας στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης εντοπίστηκε ένας αξιόλογος πληθυσμός ζευγαριών, αριθμός που φτάνει το 2,7% του ελάχ. αναπαραγόμενου πληθυσμού της Ε.Ε. και πάνω από το 15% περίπου του ελάχ. ελληνικού πληθυσμού. Είναι παγκοσμίως απειλούμενο και η περιοχή πληρεί το κριτήριο C1 για το είδος. Βρέθηκαν ζευγάρια στον μεγάλο ταμιευτήρα σε όλη του την έκταση, κυρίως όμως στο βόρειο, βορειοδυτικό και ανατολικό τμήμα. 1 ζευγάρι στους ταμιευτήρες του Καλαμακίου και 1 ζευγάρι στους ταμιευτήρες των Νιαμάτων. Παρατηρήθηκαν επίσης αρκετοί νεοσσοί. Ίσως να έχει γίνει μια μικρή υποεκτίμηση (σε τμήματα με πυκνή υδρόβια βλάστηση), σε καμία όμως περίπτωση δεν ξεπερνούν τα 30 ζευγάρια. Δεν εντοπίστηκε κάποια απειλή στην περιοχή μελέτης, η πιθανή ίσως άνοδος του νερού εξαφανίσει κάποια από τα ενδιαιτήματά της. Στους ιστορικούς χρόνους αναφέρεται ως αναπαραγόμενο στην περιοχή. Τον χειμώνα του 2009 δεν παρατηρήθηκαν άτομα του είδους, υπάρχουν όμως μαρτυρίες από προηγούμενες χρονιές, από τους ταμιευτήρες του Καλαμακίου. Η Βαλτόπαπια ζει σε ρηχές υδάτινες επιφάνειες, όπως βάλτους και λίμνες με πλούσια υδροχαρή βλάστηση και καλαμιώνες, φωλιάζει στο έδαφος, μέσα στην πυκνή βλάστηση, κοντά στο νερό (Μάιο - Ιούνιο). Τρέφεται με υδρόβια φυτά. Οι ανθρώπινες επεμβάσεις και η υποβάθμιση των υγροτόπων (υφαλμύρινση, μόλυνση, υπεράντληση υδάτων) που αναπαράγεται, καθώς και το αδιάκριτο κυνήγι αποτελούν τις κύριες απειλές για το είδος. Απειλές. Η Βαλτόπαπια είναι παγκόσμια απειλούμενο είδος. Τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει στην Ελλάδα είναι η υποβάθμιση των ενδιαιτημάτων γλυκού νερού (αποξηράνσεις, διαχείριση νερών, ρύπανση κλπ). Η λαθροθηρία, ακόμη και κατά την διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου αποτελεί σοβαρό πρόβλημα για το είδος. Τοπικά και περιστασιακά, αρκετά άτομα πνίγονται από τυχαία παγίδευση σε δίχτυα ψαράδων Αετογερακίνα (Buteo rufinus) 24

25 Καθεστώς προστασίας: Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός της Αετογερακίνας στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Δεν φωλιάζει εντός της περιοχής μελέτης, παρά μόνο στο γειτονικό Μαυροβούνι και στο βουνό που βρίσκεται νότια του ταμιευτήρα της Κάρλας. Το είδος ίσως ευνοήθηκε πολύ από τα τεράστια λιβάδια εντός του μεγάλου ταμιευτήρα όπου και παρατηρούταν καθημερινά να ψάχνει για τροφή. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ατόμων χρησιμοποιούν σε μεγάλο βαθμό την περιοχή της Κάρλας για τροφοληψία, γι αυτό και θεωρείται πολύ σημαντική για το είδος. Το μέγιστο των ατόμων που καταμετρήθηκε σε μία μέρα ήταν 5 άτομα. Τα πουλιά παρατηρήθηκαν να κινούνται σε όλη την επιφάνεια του ταμιευτήρα και στις γύρω καλλιεργούμενες, θαμνώδεις και πετρώδεις εκτάσεις. Σίγουρα στο Μαυροβούνι Βόρειο Πήλιο φωλιάζει ένας αξιόλογος πληθυσμός 2-3 ζευγαριών, και άλλα 1-2 ζευγάρια στο βουνό νότια του ταμιευτήρα (περιοχή Γλαφυρών) το οποίο και προτείνεται να ενταχθεί στην ΣΠΠΕ με επέκταση των ορίων της υφιστάμενης ΣΠΠΕ προς νότο. Ο αριθμός αυτός αποτελεί περίπου το 1% των ελάχ. αναπαραγόμενων ζευγαριών της Ε.Ε. και το ελάχ. 1% της Ελλάδας. Η Αετογερακίνα ζει σε άνυδρες και βραχώδεις περιοχές, γυμνά βουνά, στέπες, ανοιχτές πεδιάδες και ακατοίκητες περιοχές. Φωλιάζει σε μεμονωμένα δέντρα, βράχια και σπάνια στο έδαφος. Τρέφεται με μικρά τρωκτικά, αγριοκούνελα, ερπετά, πουλιά και έντομα. Απειλές. Η αυξημένη παρέμβαση από τους ανθρώπους στους βιοτόπους τροφοληψίας και αναπαραγωγής και η λαθροθηρία αποτελούν τις κύριες απειλές του είδους. Κιρκινέζι (Falco naumanni) Καθεστώς προστασίας: Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Κιρκινεζιού στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Το είδος αυτό ανήκει στα απειλούμενα. Δεν φωλιάζει εντός της περιοχής μελέτης, αλλά στα περισσότερα χωριά γύρω από τους ταμιευτήρες. Ένας πολύ σημαντικός όμως αριθμός των πουλιών αυτών τρέφονται μέσα και γύρω από τους ταμιευτήρες, κυρίως σε τμήματα ακαλλιέργητα, λιβάδια και καλλιέργειες (σιτάρι, τριφύλλι, βαμβάκι). Ο μεγάλος ταμιευτήρας κατά την έρευνα είχε πολύ μεγάλα τμήματα λιβαδιών και μετρήθηκαν έως και 300 πουλιά σε μία μέρα, εάν γίνει η πλήρης κατάκλυσή του, σίγουρα τα πουλιά θα αλλάξουν περιοχή τροφοληψίας. Στους υπόλοιπους ταμιευτήρες παρατηρούταν καθημερινά από 5 έως 60 άτομα, 25

26 συνήθως σε ομάδες πουλιών οι οποίες κινούταν κυρίως στα γύρω χέρσα τμήματα και στις καλλιέργειες. Επίσης αρκετά άτομα παρατηρήθηκαν να ψάχνουν για τροφή στο βουνό, νότια του ταμιευτήρα της Κάρλας, το μέγιστο νούμερο ήταν 90 άτομα. Μετά από ώρες παρατήρησης και καταγραφής των πουλιών και των διαδρομών τους, εκτιμήθηκε πως συνολικά τρέφονται καθημερινά στην Κάρλα αρκετές εκατοντάδες πουλιά (>500). Την διάρκεια της άνοιξης του 2008, έκανα μια γενική εκτίμηση του αναπαραγόμενου πληθυσμού στα γύρω, κοντινά χωριά και υπολογίστηκαν περίπου ζευγάρια¹ (4,1% του ελάχ. πληθυσμού της Ε.Ε. και 37,5% της Ελλάδας). Αν συνδυάσουμε τα δύο παραπάνω βλέπουμε πως πάνω από το 1/3 περίπου των αναπαραγόμενων ατόμων χρησιμοποιούν την περιοχή έρευνας ως χώρο τροφοληψίας και γι αυτό την θεωρείται πάρα πολύ σημαντική για το είδος. Το Κιρκινέζι ζει μέσα σε κατοικημένες περιοχές (πόλεις, χωριά), που γύρω υπάρχουν ανοιχτοί πεδινοί βιότοποι, όπως καλλιεργούμενες εκτάσεις, αγραναπαύσεις, χαμηλοί λόφοι, χέρσα και φυσικά ή εκμεταλλεύσιμα λιβάδια, στους οποίους αναζητά την τροφή του. Φωλιάζει κάτω από κεραμίδια και μέσα σε τρύπες παλιών κτιρίων συνήθως και αποθηκών. Σπανιότερα φωλιάζει σε βράχια και νησίδες. Τρέφεται σχεδόν αποκλειστικά με μεγάλα έντομα (κυρίως Ορθόπτερα και Κολεόπτερα) και πολύ σπάνια με μικροθηλαστικά. Απειλές Πρόταση διατήρησης. Η κύρια αιτία της πτώσης του πληθυσμού του είναι η απώλεια βιοτόπων και η υποβάθμιση γόνιμων εδαφών, αποτέλεσμα γεωργικής ενδυνάμωσης, αναδάσωσης, αλλά και αστικοποίησης. Η χρήση φυτοφαρμάκων μπορεί να προκαλέσει την άμεση θνησιμότητα αλλά είναι σημαντικότερη στην μείωση των πληθυσμών των θηραμάτων του. Η κατεδάφιση και η αποκατάσταση των παλαιών κτιρίων, έχει οδηγήσει στην απώλεια θέσεων φωλιάσματος και είναι και αυτό κάτι που σίγουρα έχει συμβάλει δραματικά στην μείωσή του. Επίσης η θανάτωση πουλιών από μικρά παιδιά με αεροβόλα και η πρόσκρουση πάνω σε αυτοκίνητα, παίζουν ρόλο στην μείωση πληθυσμών. Λόγω του ότι η περιοχή έρευνας αποτελεί σημαντικό χώρο τροφοληψίας του είδους, καλό θα ήταν να γίνει κάποιο αξιόλογο monitoring στο χώρο αυτό, ώστε στην συνέχεια να μπορούν να ληφθούν κάποια μέτρα, όπως διαχείριση των λιβαδιών, αγραναπαύσεων, κ.λπ., καθώς και να μελετηθούν κάποιες κατάλληλες αγροτικές πολιτικές για τον έλεγχο των φυτοφαρμάκων. Καλαμοκανάς (Himantopus himantopus) Καθεστώς προστασίας: Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Καλαμοκανά στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Στην περιοχή της Κάρλας εντοπίστηκε ένας πάρα πολύ αξιόλογος και πολύ μεγάλος πληθυσμός ζευγαριών, αριθμός που φτάνει το 2,9% του ελάχ. Αναπαραγόμενου πληθυσμού της Ε.Ε. και το 58% περίπου του ελάχ. ελληνικού πληθυσμού! 26

27 Πιθανώς να αποτελεί τον μεγαλύτερο αναπαραγόμενο πληθυσμό που έχει καταγραφεί ποτέ στη χώρα. Τα ζεύγη εντοπίστηκαν στον μεγάλο νότιο ταμιευτήρα σε όλη του την έκταση, στο βόρειο τμήμα περίπου 117 ζευγάρια, στο δυτικό 215 ζευγάρια, στο ανατολικό 154 ζευγάρια, στο νότιο και στο κέντρο περίπου 85. Η πλειοψηφία των φωλιών βρέθηκαν σε πολύ μικρή απόσταση από τα αναχώματα, πάνω σε νησίδες (με χαμηλή βλάστηση κυρίως) με στάθμη νερού γύρω από αυτές 0,50-1,80 μέτρα. Τα περισσότερα πουλιά είχαν κάνει αποικίες των 5-25 ζευγαριών, ενώ σε κάποιες νησίδες είχε και ζευγάρια Αβοκετών. Οι συνθήκες που δημιουργήθηκαν στον μεγάλο ταμιευτήρα, με την εισροή νερού, δημιούργησαν τα κατάλληλα ενδιαιτήματα με ρηχά νερά για τον Καλαμοκανά, γι αυτό και ο πληθυσμός του ανέβηκε τόσο πολύ. Η τροφοληψία γινόταν κοντά στις φωλιές, αλλά και σε όλα τα υγρολίβαδα και πλημμυρισμένα που υπήρχαν εντός των αναχωμάτων του ταμιευτήρα. Με αυτό τον πληθυσμό θεωρείται πως η περιοχή έχει σημαντικότητα για το είδος όχι μόνο σε εθνικό επίπεδο αλλά και σε ευρωπαϊκό. Επίσης 7-10 ζευγάρια εντοπίστηκαν σε νησίδα στους ταμιευτήρες των Νιαμάτων. Στο παρελθόν αναφέρεται στα αναπαραγόμενα είδη της περιοχής. Ο Καλαμοκανάς ζει σε υγροτόπους με ρηχό γλυκό ή υφάλμυρο νερό με αραιή βλάστηση (συνήθως αλμυρόβάλτους, αλυκές και έλη) και υγρολίβαδα. Φωλιάζει κατά χαλαρές αποικίες στο έδαφος ή σε ένα σωρό από φυτικό υλικό. Είναι είδος μεταναστευτικό. Τρέφεται με υδρόβια έντομα, μικρά καρκινοειδή, μικρά ψαράκια και γυρίνους. Η κύρια απειλή του είδους είναι οι συνεχείς ανθρώπινες επεμβάσεις στους υγροτόπους (αποξηράνσεις, μπαζώματα). Επίσης το τσαλαπάτημα των φωλιών από ζώα που βόσκουν (π.χ. αγελάδες), η όχληση από ανθρώπους στις αποικίες και το κυνήγι, συμβάλλουν στην μείωση πληθυσμών. Κίνδυνοι Απειλές. Τα πουλιά, κατά την διάρκεια της έρευνας, στον νότιο ταμιευτήρα, έδειχναν να ενοχλούνται με την είσοδο των αγελάδων στις αποικίες τους, οι οποίες προφανώς τους ποδοπατούν τις φωλιές. Η μελλοντική άνοδος του νερού σίγουρα θα εξαφανίσει ένα τεράστιο τμήμα των ενδιαιτημάτων των πουλιών και σίγουρα θα τους δημιουργήσει προβλήματα, η μόνη λύση θα ήταν κάποιο διαχειριστικό σχέδιο για την διατήρηση κάποιων τέτοιων τμημάτων. Για την αναπαραγωγική περίοδο 2009 τα πουλιά πιστεύεται ότι αναπαράχθηκαν επιτυχώς και χωρίς προβλήματα με την στάθμη. Νεροχελίδονο (Glareola pratincola) Καθεστώς προστασίας: Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Νεροχελίδονου στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης καταμετρήθηκε ένας πολύ αξιόλογος αναπαραγόμενος πληθυσμός ζευγαριών, αριθμός που φτάνει το 27

28 1,9% του ελάχ. αναπαραγόμενου πληθυσμού της Ε.Ε. και το 21% περίπου του ελάχ. ελληνικού πληθυσμού. Τα ζευγάρια εντοπίστηκαν σε 2 σημεία στον νότιο ταμιευτήρα. Τα ζευγάρια βρέθηκαν να φωλιάζουν σε χερσοχώραφο, που γύρω του υπήρχαν σταροχώραφα, έξω από τον ταμιευτήρα, μερικές δεκάδες μέτρα βόρεια του κεντρικού αντλιοστασίου. Επειδή ο αναπαραγόμενος πληθυσμός είναι αξιόλογος και το σημείο αυτό βρίσκεται εκτός των ορίων της υφιστάμενης ΣΠΠΕ και η αποικία αυτή είναι εκτεθειμένη σε πάρα πολλούς κινδύνους (αναφέρονται πιο κάτω), προτείνεται η επέκταση των βόρειων ορίων της. Τα υπόλοιπα ζευγάρια φωλιάζουν στο βόρειο τμήμα εντός του ταμιευτήρα, στα μεγάλα και στεγνά λιβάδια και ελάχιστα σε μεγάλες γυμνές νησίδες. Υπάρχει επίσης υποψία πως ίσως αναπαράγονται κάποια ζευγάρια μέσα σε καλλιέργειες, όπως για παράδειγμα προηγούμενες χρονιές εντοπίστηκαν ζευγάρια μέσα σε βαμβακοκαλλιέργειες γύρω από τους ταμιευτήρες του Καλαμακίου. Ο χώρος που παρατηρήθηκε να κινούνται τα πουλιά για τροφοληψία είναι το βόρειο (κυρίως κοντά στο κεντρικό αντλιοστάσιο), βορειοανατολικό και βορειοδυτικό τμήμα του ταμιευτήρα και οι γύρω καλλιεργούμενες εκτάσεις, κυρίως βόρεια του ταμιευτήρα. Ελάχιστα πουλιά εντοπίστηκαν στους ταμιευτήρες των Νιαμάτων. Προηγούμενες χρονιές είχαν καταγραφεί αρκετά άτομα να πετούν πάνω από τους ταμιευτήρες του Καλαμακίου, όμως στην παρούσα έρευνα δεν παρατηρήθηκε κανένα πουλί του είδους. Το πιο πιθανό είναι πως βρήκαν καταλληλότερες συνθήκες στον μεγάλο ταμιευτήρα και μετακινήθηκαν σε αυτόν. Οι πολύ μεγάλες και ανοιχτές εκτάσεις, καθώς και τα τεράστια υγρολίβαδα που δημιουργήθηκαν με την εισροή υδάτων, ενδέχεται να ευνόησαν πολύ τον πληθυσμό του Νεροχελίδονου στην περιοχή. Το Νεροχελίδονο ζει σε λασπώδεις περιοχές με ελάχιστη βλάστηση, σε χερσοχώραφα, σε εκτεταμένες επίπεδες, ανοιχτές, ξερές περιοχές, κοντά σε λιμνοθάλασσες, αλυκές και δέλτα ποταμών. Φωλιάζει σε αποικίες γύρω από τους υγροτόπους και σε νησίδες, σε κοιλότητες στο έδαφος. Είναι είδος μεταναστευτικό. Τρέφεται με έντομα που κυνηγά κοπαδιαστά πάνω από ορυζώνες, υγρολίβαδα, καλλιέργειες (βαμβάκια, σιτάρια) και επιφάνειες νερού. Το είδος έχει σημειώσει στην Ελλάδα πολύ μεγάλη πτώση, κύρια αιτία, η επέμβαση του ανθρώπου στους βιοτόπους του (μετατροπή σε καλλιέργειες, σκουπίδια, μπαζώματα)2. Επίσης η υπερβόσκηση (ποδοπάτηση φωλιών), και η άνοδος του νερού πολλές φορές στις αποικίες που βρίσκονται στις παρυφές των υγροτόπων (προσωπική παρατήρηση από αποικίες στο Μεσολόγγι) δημιουργούν στους πληθυσμούς απώλειες κατά την περίοδο της αναπαραγωγής. Κίνδυνοι Απειλές. Λόγω του ότι η μία αποικία βρίσκεται μεταξύ καλλιεργειών οι κίνδυνοι είναι προφανείς, μεγάλη όχληση στις αρχές του καλοκαιριού από τον θερισμό των γύρω σταροχώραφων, πιθανή είσοδο γεωργικών μηχανημάτων εντός της αποικίας (καταστροφή φωλιών, θανάτωση νεοσσών), ενόχληση από την ανθρώπινη παρουσία, και πολύ εύκολη πρόσβαση από αλεπούδες, σκύλους, γάτες, κ.α. Οι αποικίες μέσα στον ταμιευτήρα ίσως κινδυνεύουν από την κατάκλυση των λιβαδιών με νερό και από την ποδοπάτηση των φωλιών από τα ζώα που βόσκουν, καθώς και από την είσοδο σκύλων, γάτων, αλεπούδων, μιας και οι αποικίες δεν είναι καθόλου προφυλαγμένες. Η κατάκλυση του ταμιευτήρα θα εξαφανίσει σχεδόν τα λιβάδια και τα πουλιά είτε θα αναγκαστούν να φωλιάσουν στις γύρω καλλιέργειες (αρκετά επικίνδυνο), είτε να μειωθούν ή να φύγουν από την περιοχή. Μόνη λύση θα ήταν η υλοποίηση 28

29 διαχειριστικών μέτρων για την διατήρηση κάποιων στεγνών τμημάτων εντός του ταμιευτήρα, ο οποίος στη συνέχεια θα πρέπει να φυλάσσεται. Για την αναπαραγωγική περίοδο 2009 τα πουλιά πιστεύεται ότι αναπαράχθηκαν επιτυχώς και χωρίς προβλήματα με την στάθμη. Όσον αφορά τα πουλιά που φωλιάζουν εκτός του ταμιευτήρα, ίσως έχουν κάποια προβλήματα με την ανθρώπινη παρουσία. Νανοβουτηχτάρι (Tachybaptus ruficollis) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Νανοβουτηχταριού στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης καταμετρήθηκαν ζευγάρια, αριθμός που φτάνει το 3,6% περίπου του ελάχιστου ελληνικού πληθυσμού. Τα πουλιά εντοπίστηκαν σε 3 ταμιευτήρες. Τα περισσότερα (39-42 ζεύγη) βρισκόταν στον νότιο ταμιευτήρα σε σημεία με κάποιο ικανοποιητικό γι αυτά βάθος νερού, όπως τάφροι και εντοπίστηκαν κάποιες φωλιές σε τμήματα με πλούσια υδρόβια βλάστηση (κατακλυζόμενα τμήματα με αρμυρίκια, καλαμιές, κ.λπ.). Τα υπόλοιπα βρισκόταν στους ταμιευτήρες του Καλαμακίου (8-9 ζεύγη) και στους ταμιευτήρες του Ελευθερίου Δήμητρας (6-7 ζεύγη) και κάποιες φωλιές εντοπίστηκαν μεταξύ καλαμιώνων. Απειλές κατά την έρευνα δεν παρατηρήθηκαν. Προηγούμενες χρονιές το είδος φώλιαζε στους ταμιευτήρες Καλαμακίου και Ελευθερίου Δήμητρας, αλλά όχι στον νότιο (Καναλίων - Στεφανοβικείου), στον οποίο ευνοήθηκε το 2009 από την εισροή υδάτων, όπου και δημιουργήθηκαν τα κατάλληλα ενδιαιτήματα. Επίσης εκτός των ορίων της υφιστάμενης ΣΠΠΕ, στον ταμιευτήρα του Πλατυκάμπου βρέθηκαν 4-5 ζευγάρια. Γενικώς, ίσως να έχει γίνει μια μικρή υποεκτίμηση στον πληθυσμό του είδους (κυρίως στα τμήματα με μεγάλους καλαμιώνες και πυκνή υδροχαρή βλάστηση) σε καμία όμως περίπτωση δεν ξεπερνά τα ζευγάρια. Το Νανοβουτηχτάρι ζει αποκλειστικά στο νερό (κυρίως γλυκό) και στήνει μια πλωτή φωλιά από υδρόβια φυτικά υλικά, ανάμεσα στην υδροχαρή βλάστηση των λιμνών, τελμάτων, ποταμών ή τεχνητών δεξαμενών. Τρέφεται με έντομα, νύμφες εντόμων, μικρά ψάρια, μικρά καρκινοειδή, βατράχια και γυρίνους. Απαντά σε πολλές περιοχές της χώρας και η υποβάθμιση των βιοτόπων δημιουργεί στο είδος προβλήματα. Απειλές. Τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει στην Ελλάδα το είδος είναι η γενικότερη υποβάθμιση των ενδιαιτημάτων γλυκού νερού (αποξηράνσεις, διαχείριση νερών, ρύπανση κλπ). Αρκετά άτομα, πνίγονται κάθε χρόνο από τυχαία παγίδευση σε δίχτυα ψαράδων, ιδιαίτερα τον χειμώνα. Σκουφοβουτηχτάρι (Podiceps cristatus) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Σκουφοβουτηχταριού στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης καταμετρήθηκαν ζευγάρια, αριθμός που φτάνει το 18,5% του ελάχιστου ελληνικού 29

30 πληθυσμού. Ζευγάρια βρέθηκαν να φιλοξενούν όλοι οι ταμιευτήρες, σε όλη τους την επιφάνεια (κυρίως στα πιο βαθιά τους τμήματα). Ο μεγαλύτερος πληθυσμός στον νότιο ταμιευτήρα αριθμούσε ζευγάρια (βόρειο, δυτικό και ανατολικό τμήμα του). Ο αμέσως επόμενος ζευγάρια, στους ταμιευτήρες του Καλαμακίου. Ο τρίτος πληθυσμός στους ταμιευτήρες του Ελευθερίου Δήμητρας, με ζεύγη. Ο αμέσως επόμενος 21 ζευγάρια στους ταμιευτήρες των Νιαμάτων και τέλος ο ταμιευτήρας του Καστριού με 7 ζευγάρια. Προηγούμενες χρονιές το είδος φώλιαζε σε όλους τους ταμιευτήρες πλην του νοτίου (Καναλίων - Στεφανοβικείου), στον οποίο το είδος ευνοήθηκε το 2009 από την εισροή υδάτων, όπου και δημιουργήθηκαν τα κατάλληλα ενδιαιτήματα. Η καταμέτρηση των ζευγαριών έγινε σε μεγάλο βαθμό με τις φωλιές, οι οποίες ήταν σε σημεία με πολύ αραιή ή και καθόλου βλάστηση. Σε όσες τα πουλιά σηκώνονταν ήταν εφικτή η καταγραφή και των αυγών. Το Σκουφοβουτηχτάρι ζει αποκλειστικά στο νερό (κυρίως γλυκό) και απαντά στους περισσότερους υγροτόπους της χώρας. Τον χειμώνα έρχονται και πουλιά από τις βόρειες χώρες και σχηματίζουν μεγάλα κοπάδια σε ανοιχτές εκτάσεις γλυκού και αλμυρού νερού (λίμνες, λιμνοθάλασσες, θάλασσα). Φωλιάζει σε μεγάλους υγροτόπους με καλαμιώνες (λίμνες, ταμιευτήρες) και στήνει την φωλιά του μέσα στο νερό, ανάμεσα στα υδρόβια φυτά. Τρέφεται με ψάρια, έντομα και καρκινοειδή. Απειλές. Κίνδυνο για το είδος αποτελούν τα δίχτυα των ψαράδων, στα οποία πολλά πουλιά πιάνονται κάθε χρόνο και πνίγονται. Μαυροβουτηχτάρι (Podiceps nigricollis) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Στην περιοχή μελέτης εντοπίστηκαν 5 ζευγάρια, αριθμός πολύ σημαντικός, μιας και ο πληθυσμός του στην χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 0-20 ζευγάρια, τα οποία φωλιάζουν μόνο στη βόρεια Ελλάδα. Όλα τα ζευγάρια βρισκόταν στον νότιο ταμιευτήρα και μόνο στο μέσο περίπου του ανατολικού τμήματος, αρκετά μακριά από τα αναχώματα, προς το κέντρο του ταμιευτήρα. Προηγούμενες χρονιές δεν είχε εντοπιστεί να φωλιάζει, όπως τα περισσότερα πουλιά, έτσι και αυτό, ευνοήθηκε το 2009 από την εισροή υδάτων, όπου και δημιουργήθηκαν τα κατάλληλα ενδιαιτήματα. Εντοπίστηκαν 3 φωλιές, οι οποίες ήταν στα βαθύτερα σημεία με υδροχαρή βλάστηση, σχετικά κοντά η μία με την άλλη. Το Μαυροβουτηχτάρι ζει αποκλειστικά στο νερό, το χειμώνα απαντά σε όλη τη χώρα, σε ανοιχτές κυρίως λίμνες και λιμνοθάλασσες (όπου σχηματίζει πολλές φορές μεγάλα κοπάδια) και συχνά κοντά σε ακτές και λιμάνια. Ο βιότοπος αναπαραγωγής του είναι ρηχά με πλούσια βλάστηση τέλματα, λίμνες και λιμνοθάλασσες. Η φωλιά του είναι πλωτή, κατασκευασμένη από υβρόβια φυτά. Τρέφεται με ψάρια, βατράχια, γυρίνους, έντομα, σαλιγκάρια και καρκινοειδή. Απειλές. Κίνδυνο για το είδος αποτελούν τα δίχτυα των ψαράδων, στα οποία πολλά πουλιά πιάνονται ομαδικά κάθε χρόνο και πνίγονται. Μικροτσικνιάς (Ixobrychus minutus) 30

31 Καθεστώς προστασίας: Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Μικροτσικνιά στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης εντοπίστηκαν 9-13 ζευγάρια, αριθμός που φτάνει το 2,6% του ελάχιστου ελληνικού πληθυσμού. Το είδος φιλοξενούσαν όλοι οι ταμιευτήρες. Ισάριθμο πληθυσμό είχε στους ταμιευτήρες των Νιαμάτων (3-4 ζεύγη) και στον ταμιευτήρα Καναλίων Στεφανοβικείου (νότιος) (3-4 ζεύγη). Τα υπόλοιπα ήταν στους ταμιευτήρες Καλαμακίου (1-2 ζεύγη), ταμιευτήρες Ελευθερίου Δήμητρας (1-2 ζεύγη) και 1 ζεύγος στον ταμιευτήρα του Καστρίου. Τα πουλιά παρατηρήθηκαν σε πυκνούς καλαμιώνες σε όλους τους ταμιευτήρες, εκτός από τον νότιο όπου, τα 2 ζευγάρια εντοπίστηκαν σε συστάδα με αρμυρίκια, στην αποικία των ερωδιών και τα υπόλοιπα 1-2 στο ανατολικό τμήμα του ταμιευτήρα σε πυκνή βλάστηση με ψαθιά και άλλα υδρόβια φυτά. Προηγούμενες χρονιές, το είδος φώλιαζε πιθανόν σε όλους τους ταμιευτήρες, άγνωστο σε τι πληθυσμό, εκτός από τον νότιο, στον οποίο με την εισροή νερού δημιουργήθηκαν οι κατάλληλες συνθήκες. Κάποια πουλιά παρατηρήθηκαν σε κανάλια νερού με πυκνά καλάμια, γύρω από καλλιέργειες. Το πιο πιθανό είναι να έχει γίνει μια μέτρια υποεκτίμηση στον πληθυσμό του είδους, διότι τα πουλιά δύσκολα βγαίνουν έξω από την πυκνή βλάστηση. Ίσως να ξεπερνούν τα 25 ζευγάρια. Ο Μικροτσικνιάς ζει αποκλειστικά σε υγροτόπους με εκτεταμένους ή και μικρούς καλαμιώνες (Phragmites sp., Typha sp.), συνήθως σε λίμνες, έλη, τέλματα, όχθες ποταμών και κατά μήκος καναλιών. Είναι είδος μεταναστευτικό. Στήνει την φωλιά του μέσα στους καλαμιώνες. Τρέφεται με μικρά ψάρια, υδρόβια έντομα και αμφίβια. Η υποβάθμιση των βιοτόπων του, όπως η καταστροφή των καλαμιώνων, δημιουργούν προβλήματα στο είδος. Απειλές. Η σχετική σπανιότητα αλλά και συνεχής συρρίκνωση και αλλοίωση των υγροτόπων γλυκού νερού εποχικών ή μόνιμων, η απώλεια των μικρών καλαμιώνων αποτελεί βασική απειλή για το είδος. Η όχληση στα ενδιαιτήματα αναπαραγωγής που προκαλείται από την ανθρώπινη παρουσία ή την παρουσία οικόσιτων ζώων είναι σημαντικός επιβαρυντικός παράγοντας. Σταχτοτσικνιάς (Ardea cinerea) Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Σταχτοτσικνιά στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης εντοπίστηκαν ζευγάρια, αριθμός που φτάνει το 12,9% του ελάχιστου ελληνικού πληθυσμού περίπου. Η συγκέντρωση αυτή αποτελεί την 4η σε ελληνικό υγρότοπο σε σύγκριση με τα αποτελέσματα της 1ης καταγραφής των αποικιών των ερωδιών το 2003, οι άλλες 3 αποικίες βρίσκονται σε υγροτόπους διεθνούς σημασίας, σύμφωνα με την συνθήκη Ramsar. 31

32 Ο Σταχτοτσικνιάς παρατηρείται σε όλους τους τύπους υγροτόπων, όπως, λίμνες, έλη, βάλτοι, ποτάμια, λιμνοθάλασσες, ακτές, υγρολίβαδα ακόμα και σε καλλιέργειες (γύρω από υγροτόπους). Φωλιάζει κυρίως κατά αποικίες, πάνω σε δέντρα, κοντά σε λίμνες, παραποτάμιες συστάδες/δάση και υφάλμυρα νερά. Τρέφεται με ψάρια, σαύρες, αμφίβια, σκουλήκια, σαλιγκάρια, έντομα και ποντίκια. Απειλή για το είδος είναι η λαθροθηρία και σπάνια η καταστροφή αποικιών από φυσικά αίτια (π.χ. δυνατός άνεμος, πτώση δέντρων). Οι αποικίες και οι πιθανές απειλές. Εντοπίστηκαν 2 αποικίες του είδους στην περιοχή, η μία βρίσκεται στο χωριό Κανάλια Μαγνησίας, σε λοφίσκο με πεύκα (λόφος «Κούτρια»), στο δυτικό άκρο του χωριού, αριθμεί ζευγάρια και είναι μικτή με Νυχτοκόρακες. Η άλλη αποικία, η οποία είναι και μεγαλύτερη, αριθμεί 87 ζευγάρια και είναι μικτή με Αργυροτσικνιάδες, Λευκοτσικνιάδες και Νυχτοκόρακες. Βρίσκεται σε συστάδα πεύκων, στο ανατολικό άκρο του χωριού Γλαύκη Λάρισας και είναι εκτός των ορίων της υφιστάμενης ΣΠΠΕ, επειδή συγκεντρώνει όμως τον μεγαλύτερο αριθμό ερωδιών της περιοχή μελέτης, προτείνεται η οριοθέτηση του μεμονωμένου αυτού τμήματος. Τα πουλιά αυτά παρατηρήθηκαν αρκετά και βρέθηκε πως το μεγαλύτερο ποσοστό τους, χρησιμοποιούν όλους τους ταμιευτήρες για τροφοληψία, κυρίως όμως τον μεγάλο ταμιευτήρα της Κάρλας (όπου και καταμετρήθηκε η μεγαλύτερη συγκέντρωση με 372 άτομα). Αρκετά άτομα όμως παρατηρήθηκαν σε καλλιέργειες, γύρω αλλά και πιο μακριά από τους ταμιευτήρες και σε κανάλια. Παρόλο που και οι δύο συστάδες έχουν πάρα πολύ κοντινή απόσταση με τα χωριά και τις καλλιέργειες που βρίσκονται δίπλα (συχνή κίνηση αγροτικών μηχανημάτων, αυτοκινήτων), δεν παρατηρήθηκε ιδιαίτερη ανησυχία από τα πουλιά. Πιθανό κίνδυνο αποτελεί η πρόκληση φωτιάς λόγω πολλών ξερών χόρτων μέσα και γύρω από τις συστάδες των πεύκων. Τα μεγάλα υγρολίβαδα που δημιουργήθηκαν το 2009, ευνόησαν κατά πολύ και εκτόξευσαν τους πληθυσμούς των ερπετών, αμφιβίων και εντόμων πολύ ψηλά, τα οποία αποτελούν τροφή των ερωδιών. Έτσι τα πουλιά αναγκάστηκαν να στήσουν τις φωλιές τους σε σημεία με δέντρα μέσα στα χωριά, μιας και πουθενά αλλού δεν υπάρχουν συστάδες μεγάλων δέντρων στην ευρύτερη περιοχή. Αν η περιοχή διατηρήσει ενδιαιτήματα ευνοϊκά για τα θηράματα των ερωδιών και τις επόμενες χρονιές τα πουλιά συνεχίσουν να φωλιάζουν, καλό θα ήταν να γίνει προσπάθεια δημιουργίας κάποιων συστάδων ή καλή φύλαξη και καθαρισμός από τα ξερόχορτα των υπαρχόντων συστάδων, που βρίσκονται οι αποικίες. Επίσης κάτι πολύ σημαντικό είναι 2 ακόμα αποικίες, οι οποίες βρίσκονται λίγο πιο μακριά από την περιοχή, αλλά και αυτά τα πουλιά παρατηρήθηκαν να τρέφονται στους ταμιευτήρες. Η μία βρίσκεται μέσα στο χωριό Πλατύκαμπος Λάρισας, σε συστάδα πεύκων (στο προαύλιο δημοτικού σχολείου!) και αριθμεί 54 ζευγάρια και η άλλη στον ακριβώς δίπλα συνοικισμό, Γαλήνη Λάρισας και αριθμεί 37 ζευγάρια, επίσης σε συστάδα πεύκων (ακριβώς δίπλα από δημοτικό σχολείο!). Προηγούμενες χρονιές δεν είναι γνωστό εάν φώλιαζε στην περιοχή της Κάρλας, υπάρχει μόνο καταγραφή της αποικίας του Πλατυκάμπου Λάρισας με πληθυσμό ζευγάρια το Πορφυροτσικνιάς (Ardea purpurea) Καθεστώς προστασίας: 32

33 Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Πορφυροτσικνιά στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης βρέθηκαν 2-3 ζευγάρια, αριθμός που φτάνει το 3% του ελάχιστου αναπαραγόμενου ελληνικού πληθυσμού. Όλα τα ζευγάρια εντοπίστηκαν στο ανατολικό τμήμα του ταμιευτήρα Καναλίων Στεφανοβικείου, σε τμήματα με πλούσια υδρόβια βλάστηση και υγρολίβαδα με ψηλή βλάστηση. Στο ίδιο σημείο εντοπίστηκαν και 1-2 ζευγάρια Μικροτσικνιά. Στο παρελθόν αναφέρεται ότι φώλιαζε στην περιοχή. Τα τελευταία χρόνια, σίγουρα δεν φώλιαζε στον νότιο ταμιευτήρα, μιας και δεν υπήρχαν τα κατάλληλα ενδιαιτήματα, υπάρχει όμως υποψία πως φώλιαζε σε κάποιους από τους υπόλοιπους (Καλαμακίου, Ελευθερίου - Δήμητρας). Στην διάρκεια της έρευνας δεν παρατηρήθηκαν πουλιά στους υπόλοιπους ταμιευτήρες, τα κατάλληλα ενδιαιτήματα όμως, υπάρχουν. Ενδέχεται να έχει γίνει μια μικρή υποεκτίμηση στον πληθυσμό, σίγουρα όμως δεν ξεπερνά τα 10 ζευγάρια. Μεταναστευτικό είδος ο Πορφυροτσικνιάς, ζει σε υγροτόπους με μεγάλους πυκνούς καλαμιώνες, όπως εκτεταμένες ρηχές λίμνες, έλη, τέλματα, δέλτα ποταμών, χαντάκια με πυκνή βλάστηση, ορυζώνες και υγρολίβαδα. Στήνει την φωλιά του μέσα στα καλάμια, αλλά και σε ιτιές, μοναχικά ή σε χαλαρές αποικίες. Τρέφεται με ψάρια, αμφίβια (π.χ. Πρασινόφρυνους Bufo viridis), σαύρες, έντομα, νερόφιδα και μικροθηλαστικά. Απειλές. Η καταστροφή των καλαμιώνων και η λαθροθηρία αποτελούν τις κύριες αιτίες μείωσης του είδους. Πελαργός (Ciconia ciconia) Καθεστώς προστασίας: Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Πελαργού στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης βρέθηκαν 20 ζευγάρια, αριθμός που αντιστοιχεί στο 1% του ελάχιστου αναπαραγόμενου ελληνικού πληθυσμού. Τα 15 ζευγάρια εντοπίστηκαν μέσα στο χωριό Κανάλια, κυρίως σε στύλους της Δ.Ε.Η., και τα υπόλοιπα 5 γύρω από τον νότιο ταμιευτήρα, δίπλα από τα αναχώματα, επίσης σε στύλους της Δ.Ε.Η. Επειδή τα περισσότερα είναι εκτός ορίων υφιστάμενης ΣΠΠΕ, προτείνεται μικρή επέκταση των ορίων, ώστε να συμπεριληφθεί όλος ο πληθυσμός μέσα στην ΣΠΠΕ. Εκτός από τον αναπαραγόμενο πληθυσμό της περιοχής, υπάρχει και ένας μεγάλος πληθυσμός που χρησιμοποιεί τους ταμιευτήρες για τροφοληψία. Καθημερινά παρατηρούνταν να 33

34 τρέφονται και να γυροπετάνε άτομα, μοναχικά ή σε ομάδες και το μέγιστο που καταμετρήθηκε μέσα στα υγρολίβαδα ήταν 100 άτομα. Τα πουλιά αυτά προέρχονται από τα γύρω κοντινά χωριά, των οποίων ο πληθυσμός εκτιμάται σε ζεύγη (Χριστόπουλος Α., 2008). Επειδή όμως πολλές φορές, συνολικά στους ταμιευτήρες τα πουλιά ξεπερνούσαν τα 100 άτομα, ενδέχεται να έρχονται και από πιο μακρινά χωριά, δίνοντας κι άλλη βαρύτητα στην σημαντικότητα της περιοχής ως χώρο τροφοληψίας. Η δημιουργία τεράστιων υγρολίβαδων στον ταμιευτήρα φαίνεται πως ευνόησε τα πουλιά όλης της ευρύτερης περιοχής. Απειλές κατά την έρευνα δεν παρατηρήθηκαν. Θετικό για τα πουλιά θα ήταν να τοποθετηθούν ειδικές βάσεις για φωλιές πάνω στις κολόνες της Δ.Ε.Η. που βρίσκονται γύρω από τον νότιο ταμιευτήρα. Ένα ζευγάρι, κατά τη διάρκεια της έρευνας, παρατηρήθηκε να κατασκευάζει την φωλιά του σε κολόνα, χωρίς ειδική βάση. Ο Πελαργός, ζει σε κατοικημένες πεδινές περιοχές δίπλα από υγροτόπους και καλλιεργούμενες εκτάσεις. Τρέφεται με βατράχους, φίδια, σαύρες, σκουλήκια, αρουραίους, ποντικούς, ακρίδες, γρύλλους και σκαθάρια που τα ψάχνει σε λίμνες, έλη, τέλματα, ποτάμια, κανάλια, χωράφια, ορυζώνες και υγρολίβαδα. Φωλιάζει μέσα σε πόλεις και χωριά, πάνω σε εκκλησίες, καμπαναριά, στέγες σπιτιών, κολόνες της Δ.Ε.Η., ερείπια και δέντρα. Είναι μεταναστευτικό είδος. Απειλές. Ο πληθυσμός του μειώνεται σταδιακά εξαιτίας των φυτοφαρμάκων, των ηλεκροκαλωδίων, της καταστροφής των βιοτόπων και της λαθροθηρίας. Χουλιαρομύτα (Platalea leucorodia) Καθεστώς προστασίας: Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός. Ο πληθυσμός της Χουλιαρομύτας στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια και φωλιάζουν σε συγκεκριμένους υγροτόπους της Μακεδονίας και στον Αμβρακικό. Στην περιοχή μελέτης εντοπίστηκαν ζευγάρια, αριθμός που φτάνει το 13% του ελάχιστου ελληνικού πληθυσμού. Όλα τα ζευγάρια φιλοξενούνται στην ίδια αποικία που έχουν στήσει τις φωλιές τους 5 είδη ερωδιών και Χαλκόκοτες και βρίσκεται στο κέντρο περίπου του μεγάλου ταμιευτήρα, σε συστάδα με αρμυρίκια, μέσα σε κατακλυζόμενο τμήμα. Ως χώρο τροφοληψίας χρησιμοποιούσαν τμήματα με ρηχό και μέτριο βάθος νερού, κυρίως στο ανατολικό και κεντρικό τμήμα του ταμιευτήρα. Αναφορές για αναπαραγωγή από προηγούμενες χρονιές δεν υπάρχουν. Η Χουλιαρομύτα φωλιάζει σε μεγάλους υγροτόπους με καλαμιώνες και δέντρα, όπως λίμνες, ποτάμια και βάλτοι και χτίζει την φωλιά της μέσα στα καλάμια, πάνω σε δέντρα και θάμνους. Ως χώρο τροφοληψίας χρησιμοποιεί ανοιχτές εκτάσεις με ρηχό νερό σε λίμνες, βάλτους, ποτάμια, παράκτια 34

35 λασποτόπια και αλυκές. Εκεί ψάχνει για ψάρια, αυγά ψαριών, γυρίνους, μαλάκια (π.χ. μύδια), καρκινοειδή, υδρόβια έντομα και σκουλήκια. Ο πληθυσμός της έχει σημειώσει δραματική μείωση που οφείλεται στις επεμβάσεις των ανθρώπων στους υγροτόπους και στην ενόχληση από το κυνήγι. Διατήρηση. Απειλές κατά την έρευνα δεν παρατηρήθηκαν. Η μελλοντική κατάκλυση όμως του ταμιευτήρα, είναι πιθανό να τους δημιουργήσει πρόβλημα στους χώρους φωλιάσματος. Μόνο η δημιουργία παραλίμνιων και υδροχαρών συστάδων θα ήταν μια λύση ώστε το είδος να συνεχίσει να αναπαράγεται στην περιοχή και φυσικά η διατήρηση ρηχών τμημάτων για την τροφοληψία του. Βαρβάρα (Tadorna tadorna) Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός. Ο πληθυσμός της Βαρβάρας στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης εντοπίστηκαν ζευγάρια και πιθανόν αποτελούν νέο πληθυσμό για την χώρα, μιας και ο πληθυσμός αυτός ισοδυναμεί σχεδόν με τον πανελλαδικό. Όλα τα ζευγάρια βρίσκονται διασκορπισμένα σε όλη την έκταση του νότιου ταμιευτήρα, κυρίως προς τα κεντρικά τμήματα. Σχεδόν όλα παρατηρήθηκαν πάνω σε πρανή ή να κολυμπούν σε σημεία με ικανοποιητικό βάθος. Εντοπίστηκαν 2-3 φωλιές. Τον χειμώνα παρατηρήθηκαν κάποια άτομα να ξεχειμωνιάζουν κυρίως στους ταμιευτήρες του Καλαμακίου. Αναφέρεται ότι στο παρελθόν φώλιαζε στην Κάρλα (Reiser, O. 1905, Ornis Balcanica. III Griechenland und die Griechischen Inseln. Wien), με τις κατάλληλες συνθήκες όμως που δημιουργήθηκαν από την εισροή νερού το 2009 και με τα πρανή (που φωλιάζουν) πολλών τάφρων που έχουν σκαφτεί για εκβάθυνση της λίμνης, φαίνεται πως τα πουλιά ευνοήθηκαν και επαναποίκησαν την περιοχή. Με την κατάκλυση του ταμιευτήρα όμως, σίγουρα τα περισσότερα πρανή θα βρίσκονται στον πυθμένα, οπότε και οι θέσεις φωλιάσματος σχεδόν θα χαθούν. Η Βαρβάρα αναπαράγεται κυρίως σε ανοιχτά παράκτια μέρη χωρίς πολλή βλάστηση, όπως λιμνοθάλασσες, αλίπεδα, δέλτα ποταμών και αλυκές. Η φωλιά της είναι σε τρύπες στην άμμο, συνήθως σε πρανή, αναχώματα, χωματοσωρούς, αλλά και σε παλιές φωλιές αγριοκούνελων. Αναζητά την τροφή της σε ρηχές αμμώδεις ακτές, λιμνοθάλασσες, εκβολές, εκτεταμένα λασποτόπια και ρηχές λίμνες. Αυτή αποτελείται από μαλάκια, σαλιγκάρια, μικρά καρκινοειδή και σκουλήκια. Απειλές. Το είδος αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα στους χώρους αναπαραγωγής (ενόχληση, επεμβάσεις) και στους χώρους διαχείμασης (μεγάλες ανθρώπινες επεμβάσεις). Επίσης πάρα πολλά άτομα πυροβολούνται κάθε χρόνο αδιάκριτα από τους κυνηγούς. Σφυριχτάρι (Anas penelope) Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός. Ο διαχειμάζων πληθυσμός του Σφυριχταριού στην Ελλάδα εκτιμάται σε άτομα. Στην περιοχή μελέτης τον χειμώνα του 2009 καταμετρήθηκαν 3800 άτομα, πληθυσμός που φθάνει το 7,6% περίπου του ελάχιστου διαχειμάζοντος ελληνικού. Η καταμέτρηση έγινε μόνο στους ταμιευτήρες του 35

36 Καλαμακίου. Στο παρελθόν, πριν η λίμνη αποξηρανθεί συγκέντρωνε τεράστιους αριθμούς του είδους. Την τελευταία χρονιά πριν ολοκληρωθεί η αποξήρανσή της, μετρήθηκαν στις 3 Φεβρουαρίου 1964, πουλιά και είναι η μεγαλύτερη συγκέντρωση που έχει καταμετρηθεί ποτέ στην χώρα. Στον μεγάλο ταμιευτήρα είχαν παρατηρηθεί αρκετά άτομα (>500) το χειμώνα του 2008, μέσα σε τάφρους με νερό και σε πολύ μικρές νερολακούβες. Την περίοδο εκείνη σχεδόν όλος ο ταμιευτήρας ήταν ένα λιβάδι. Επειδή η κατάκλυσή του άρχισε στις αρχές του 2009, τα νερά σίγουρα θα έχουν ανέβει αρκετά έως τον χειμώνα του , οπότε και ενδέχεται να αυξηθεί κατά πολύ ο διαχειμάζων πληθυσμός. Κατά την άνοιξη του 2009 παρατηρήθηκαν 2 αρσενικά άτομα και 1 θηλυκό, για πολλές μέρες, δίπλα από νησίδες με πυκνή βλάστηση στον νότιο ταμιευτήρα. Πιθανόν να είναι περαστικά άτομα. Το Σφυριχτάρι το χειμώνα είναι κοινό σε όλους τους υγροτόπους της χώρας. Συγκεντρώνεται σε μεγάλους αριθμούς, κυρίως σε ρηχές παράκτιες λιμνοθάλασσες, αλλά μικρότεροι αριθμοί απαντούν σε όλους τους τύπους υγροτόπων που υπάρχει πλούσια υδρόβια βλάστηση. Πολλές φορές αναπαύονται στη θάλασσα κατά την διάρκεια της ημέρας. Βόσκουν στα ρηχά νερά και στα γύρω λιβάδια. Είναι είδος φυτοφάγο, τρέφεται με υδρόβια φυτά, άλγη και γρασίδι. Απειλές. Ανήκει στα θηρεύσιμα είδη και κυνηγιέται σε μεγάλο βαθμό. Καπακλής (Anas strepera) Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Καπακλή στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια τα οποία αναπαράγονται σε Μακεδονία και Θράκη. Στην περιοχή μελέτης εντοπίστηκαν 4-5 ζευγάρια, αριθμός που φτάνει το 50% του ελάχιστου ελληνικού πληθυσμού, πιθανώς όμως αποτελούν νέο σημαντικό πληθυσμό. Όλα τα ζευγάρια βρέθηκαν σε διάφορα σημεία του μεγάλου ταμιευτήρα (σχεδόν όλα ανατολικά), σε νησίδες με πυκνή βλάστηση (κυρίως αγκάθια) και να κολυμπούν γύρω από αυτές. Το είδος ευνοήθηκε κι αυτό, όπως και τα περισσότερα είδη πουλιών, από την εισροή υδάτων, η οποία δημιούργησε τα κατάλληλα ενδιαιτήματα. Αναφέρεται πως καταγράφηκε ως πιθανό φωλεάζων το Επίσης το είδος διαχειμάζει στην περιοχή σε μικρούς αριθμούς. Τον Ιανουάριο 2009, μετρήθηκαν στους ταμιευτήρες του Καλαμακίου 63 άτομα. Ο Καπακλής ζει σε υγροτόπους γλυκού νερού (σπάνια σε υφάλμυρο) με πλούσια βλάστηση, νησίδες και καλαμιώνες, όπως λίμνες, βάλτοι και λιμνοθάλασσες (χειμώνα και καλοκαίρι). Φωλιάζει στο έδαφος, μέσα στην πυκνή βλάστηση. Τρέφεται με υδρόβια φυτά, σπόρους και μικρά ζώα (γυρίνους, μικρά ψάρια, μαλάκια και έντομα). Απειλές. Οι επεμβάσεις στους υγροτόπους που αναπαράγεται και το κυνήγι αποτελούν αιτίες μείωσης του πληθυσμού του. Πρασινοκέφαλη πάπια (Anas platyrhynchos) Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός. 36

37 Ο πληθυσμός της Πρασινοκέφαλης πάπιας στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης εντοπίστηκαν ζευγάρια, αριθμός που φτάνει το 25% του ελάχιστου ελληνικού πληθυσμού. Όλα τα ζευγάρια βρέθηκαν διασκορπισμένα στον μεγάλο ταμιευτήρα, σε μεγάλα ρηχά τμήματα με νησίδες και πυκνή ή πιο αραιή βλάστηση (κυρίως αγκάθια, καλαμιές, ψηλά αγρωστώδη ή πλημμυρισμένες συστάδες με αρμυρίκια). Πάνω από το 50% των ζευγαριών είχαν νεοσσούς. Όπως όλες οι πάπιες, έτσι κι αυτή ευνοήθηκε από την εισροή υδάτων, η οποία δημιούργησε τα κατάλληλα ενδιαιτήματα. Επίσης το είδος διαχειμάζει στην περιοχή. Τον χειμώνα του 2008 και 2009, καταμετρήθηκαν στους ταμιευτήρες του Καλαμακίου 500 και 540 άτομα αντίστοιχα. Στο παρελθόν, πριν η λίμνη αποξηρανθεί συγκέντρωνε το χειμώνα, μεγάλους αριθμούς. Το 1964 καταμετρήθηκε η μεγαλύτερη συγκέντρωση του είδους που έχει γίνει ποτέ στη χώρα με πουλιά. Η Πρασινοκέφαλη πάπια ζει σε όλους τους τύπους υγροτόπων. Για την αναπαραγωγή της προτιμά υγροτόπους με πυκνή βλάστηση, νησίδες και καλαμιώνες όπως κανάλια, λίμνες και έλη. Τον χειμώνα την συναντούμε παντού, σε ποταμόκολπους, λίμνες, λιμνοθάλασσες, ποτάμια, βάλτους, ακροθαλασσιά, ακόμα και σε λιμνούλες πάρκων. Γεννάει σε νησίδες με πυκνή βλάστηση, κάτω από θάμνους, τρύπες δέντρων, τεχνητές πλατφόρμες, κ.λπ. Τρέφεται με υδρόβια φυτά, σπόρους, έντομα, ψάρια, βατράχια και σκουλήκια. Απειλές. Οι αποξηράνσεις στους υγροτόπους και το ανελέητο κυνήγι της, αποτελούν τα κύρια προβλήματα του είδους. Ψαλίδα (Anas acuta) Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός. Η Ψαλίδα στην χώρα μας δεν έχει καταγραφεί ως αναπαραγόμενο είδος. Στην περιοχή μελέτης βρέθηκαν 4 ζευγάρια με νεοσσούς και πιθανόν να υπήρχε άλλο ένα. Ίσως αυτά τα 4-5 ζευγάρια να αποτελούν τον μοναδικό αναπαραγόμενο πληθυσμό του είδους στην χώρα. Τα πουλιά βρέθηκαν στα βόρεια και ανατολικά τμήματα του ταμιευτήρα της Κάρλας, σε νησίδες με πυκνή βλάστηση (κυρίως αγκάθια), σημεία με πλούσια υδρόβια βλάστηση και πλημμυρισμένες συστάδες με αρμυρίκια. Το είδος ευνοήθηκε κι αυτό, όπως όλα τα υδρόβια, από την εισροή υδάτων, η οποία δημιούργησε τα κατάλληλα ενδιαιτήματα. Δεν παρατηρήθηκε κάποια απειλή κατά την έρευνα. Το είδος επίσης διαχειμάζει στην περιοχή, κυρίως στους υπόλοιπους ταμιευτήρες. Στο παρελθόν (3 Φεβρουαρίου 1964) καταμετρήθηκαν άτομα και είναι ο μεγαλύτερος αριθμός Ψαλίδας που έχει καταγραφεί ποτέ στη χώρα. Η Ψαλίδα αναπαράγεται σε υγροτόπους γλυκού νερού σε πεδινές περιοχές (π.χ. έλη, λίμνες) και στέπες. Στήνει την φωλιά της στο έδαφος, μέσα στην βλάστηση και σε νησίδες λιμνών. Τον χειμώνα είναι κοινή και παρατηρείται σε πολλά είδη υγροτόπων, κυρίως όμως σε παράκτιες λιμνοθάλασσες και λίμνες. Τρέφεται με υδρόβια φυτά και μικρά υδρόβια ζώα (γυρίνους, μικρά ψάρια, έντομα). Απειλές. Οι επεμβάσεις στους υγροτόπους που αναπαράγεται και το κυνήγι αποτελούν αιτίες μείωσης του πληθυσμού του. 37

38 Γκισάρι (Aythya ferina) Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Γκισαριού στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 0-20 ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης εντοπίστηκαν ζευγάρια, πιθανώς πρόκειται για νέο σημαντικό αναπαραγόμενο πληθυσμό της Ελλάδας. Όλα τα ζευγάρια βρέθηκαν διασκορπισμένα στον μεγάλο ταμιευτήρα, σε μεγάλα κατακλυζόμενα τμήματα με νησίδες, πλημμυρισμένες συστάδες με αρμυρίκια και πυκνή ή πιο αραιή βλάστηση (κυρίως αγκάθια, καλαμιές). Ελάχιστα άτομα (7) παρατηρήθηκαν στους ταμιευτήρες του Καλαμακίου. Όπως και οι παραπάνω πάπιες, έτσι κι αυτή ευνοήθηκε από την εισροή υδάτων, η οποία δημιούργησε τα κατάλληλα ενδιαιτήματα. Το είδος επίσης διαχειμάζει στην περιοχή. Τον χειμώνα του 2009, καταμετρήθηκαν στους ταμιευτήρες του Καλαμακίου 200 άτομα. Το Γκισάρι τον χειμώνα απαντά σε λίμνες, λιμνοθάλασσες με πλούσια βλάστηση και δέλτα ποταμών και την άνοιξη σε έλη και λίμνες με πυκνή βλάστηση, καλαμιώνες και επαρκείς ανοιχτές υδάτινες εκτάσεις. Φωλιάζει μέσα στην πυκνή βλάστηση και τους καλαμιώνες. Τρέφεται κυρίως με υδρόβια φυτά και μαλάκια. Απειλές. Οι επεμβάσεις στους βιοτόπους αναπαραγωγής και το κυνήγι, δημιουργούν προβλήματα στους πληθυσμούς του. Νανογέρακο (Falco columbarius) Καθεστώς προστασίας: Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός. Ο διαχειμάζων πληθυσμός του Νανογέρακου στη χώρα μας εκτιμάται σε άτομα. Στην περιοχή μελέτης τον χειμώνα του 2009 εντοπίστηκαν 4 άτομα, πληθυσμός που φτάνει το 4% περίπου του ελάχ. διαχειμάζοντος ελληνικού. Τα πουλιά εντοπίστηκαν στους ταμιευτήρες του Καλαμακίου και στον ταμιευτήρα Καναλίων - Στεφανοβικείου, στον οποίο, το 2008, καταμετρήθηκαν 5 πουλιά. Συνολικά στην ευρύτερη περιοχή των ταμιευτήρων, ίσως να ξεχειμωνιάζουν 8-12 άτομα. Η περιοχή αποτελεί τυπικό βιότοπο για το είδος. Κυρίως ο μεγάλος ταμιευτήρας, που μέχρι τον χειμώνα του ήταν ένα τεράστιο λιβάδι, το οποίο από το 2009 άρχισε να δέχεται νερά και το 2010 υπολογίζεται πως θα έχει γίνει η πλήρης κατάκλυσή του. Αν και ο συγκεκριμένος βιότοπος θα χαθεί, το είδος πιστεύεται ότι δεν θα επηρεαστεί ιδιαίτερα, μιας και γύρω από αυτόν, υπάρχουν εκτεταμένες ανοιχτές εκτάσεις με καλλιέργειες, χέρσα τμήματα και λιβάδια που το είδος συχνάζει. Το Νανογέρακο έρχεται στη χώρα μας το χειμώνα, σε μικρούς αριθμούς, από τις βόρειες περιοχές της Ευρώπης. Προτιμά τα ανοιχτά μέρη, σε περιφέρειες υγροτόπων, αλμυρόβαλτους, μεγάλες πεδινές 38

39 εκτάσεις (με λιβάδια, χερσότοπους, κ.α.) και χαμηλούς λόφους με κοντή βλάστηση. Τρέφεται κυρίως με μικρόπουλα και σπάνια με μικρά θηλαστικά. Απειλές. Η οικιστική και τουριστική ανάπτυξη των παράκτιων περιοχών, η υποβάθμιση των υγροτοπικών οικοσυστημάτων και η εντατικοποίηση της γεωργίας είναι οι βασικές απειλές για το είδος. Ορτύκι (Coturnix coturnix) Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Ορτυκιού στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης εντοπίστηκαν περίπου 20 ζευγάρια, αριθμός που φτάνει το 1% του ελάχιστου ελληνικού πληθυσμού. Βρισκόταν διασκορπισμένα στις καλλιέργειες σιτηρών και τα λιβάδια γύρω από τον νότιο ταμιευτήρα και ελάχιστα μέσα σε μεγάλα λιβάδια που δεν είχαν πλημμυρήσει ακόμα. Το σίγουρο είναι ότι έγινε υποεκτίμηση του πληθυσμού, μέσα και έξω από τον ταμιευτήρα και πιθανώς να ξεπερνούν τα 35 ζεύγη, μιας και η ευρύτερη περιοχή αποτελεί τυπικό βιότοπο για το είδος. Η συλλογή των σιτηρών από μηχανήματα στις αρχές του καλοκαιριού σίγουρα θα δημιουργήσουν προβλήματα στα πουλιά. Επίσης ο μεγάλος ταμιευτήρας, που μέχρι τον χειμώνα του ήταν ένα τεράστιο λιβάδι, μέχρι το 2008 φιλοξενούσε αρκετά ζευγάρια. Πιθανώς να μειώθηκαν αρκετά 2009, μιας και η εισροή υδάτων εξαφάνισε το μεγαλύτερο ποσοστό των λιβαδιών, δημιουργώντας κατακλυζόμενες εκτάσεις και υγρά λιβάδια. Το 2010, όπου θα έχει γίνει η πλήρης κατάκλυσή του, τα πουλιά δεν θα ξαναχρησιμοποιήσουν τον ταμιευτήρα. Αν και το είδος θα επηρεαστεί, πιστεύεται ότι ένας αξιόλογος πληθυσμός θα συνεχίσει να φωλιάζει στις γύρω καλλιέργειες. Όσο υπήρχαν βέβαια τα λιβάδια μέσα στον ταμιευτήρα, το είδος αναπαράγονταν ανενόχλητα, χωρίς προβλήματα από την ανθρώπινη παρουσία, η οποία είναι αρκετά έντονη στις γύρω καλλιέργειες. Το Ορτύκι ζει μονίμως κρυμμένο στη βλάστηση των ανοιχτών πεδινών αγροτικών εκτάσεων και των καλλιεργειών. Γεννάει στο έδαφος, ανάμεσα στα χορτάρια, σε βοσκοτόπια, αγρούς, σπαρτά (κυρίως σιτηρά και τριφύλλια) και λιβάδια. Τρέφεται με έντομα, αράχνες, σκουλήκια, σαλιγκάρια, σπόρους και τρυφερούς βλαστούς φυτών. Είναι αγαπημένο θήραμα των κυνηγών και κυνηγιέται σε πολύ έντονο βαθμό, κυρίως κατά τα φθινοπωρινά «περάσματα». Η εκμηχάνιση των καλλιεργειών και η αλλαγή τρόπων χρήσεων γης έχει δημιουργήσει πολύ μεγάλα προβλήματα στους χώρους φωλιάσματος του είδους τα τελευταία χρόνια. Απειλές. Το Ορτύκι είναι δημοφιλές θηρεύσιμο είδος, αλλά δεν υπάρχουν επαρκή και αξιόπιστα στατιστικά δεδομένα για τα πραγματικά επίπεδα κάρπωσης του. Τα τελευταία χρόνια υφίσταται έντονη λαθροθηρία, εξ αιτίας της διευρυνόμενης παράνομης χρήσης ηχοπαραγωγών συσκευών για την προσέλκυση του. Φαλαρίδα (Fulica atra) Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός. Ο πληθυσμός της Φαλαρίδας στη χώρα μας 39

40 έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης εντοπίστηκαν ζευγάρια, αριθμός που φτάνει το 3,5% του ελάχιστου ελληνικού πληθυσμού. Ζευγάρια βρέθηκαν να φιλοξενούν 3 ταμιευτήρες, σε όλη τους την επιφάνεια. Ο μεγαλύτερος πληθυσμός ήταν στον νότιο ταμιευτήρα και αριθμούσε ζευγάρια. Ο αμέσως επόμενος, ζευγάρια, βρισκόταν στους ταμιευτήρες του Καλαμακίου και 2-3 ζευγάρια στους ταμιευτήρες Ελευθερίου Δήμητρας. Προηγούμενες χρονιές το είδος φώλιαζε στους ταμιευτήρες πλην του μεγάλου (Καναλίων - Στεφανοβικείου), στον οποίο το είδος ευνοήθηκε το 2009 από την εισροή υδάτων, όπου και δημιουργήθηκαν τα κατάλληλα ενδιαιτήματα. Η καταμέτρηση των ζευγαριών έγινε σε μεγάλο βαθμό με τις φωλιές, οι οποίες ήταν ορατές στην αραιή υδρόβια βλάστηση, αλλά και με πολλά ενήλικα με αρκετούς νεοσσούς. Το είδος επίσης διαχειμάζει στην περιοχή. Τον χειμώνα του 2009, καταμετρήθηκαν στους ταμιευτήρες του Καλαμακίου 5000 άτομα. Η Φαλαρίδα αναπαράγεται κυρίως σε λίμνες και σιγανά ποτάμια με πλούσια βλάστηση και στήνει τη φωλιά της κοντά στις όχθες και στην υδρόβια βλάστηση. Ψάχνει την τροφή της στην επιφάνεια και στον πυθμένα λιμνών, λιμνοθαλασσών, καναλιών κ.λπ., αλλά και έξω από το νερό, στα παρόχθια λιβάδια. Τρέφεται με υδρόβια φυτά, γρασίδι και υδρόβια ασπόνδυλα. Απαντά σε πάρα πολλές περιοχές της χώρας και το χειμώνα σε πολύ μεγάλες συγκεντρώσεις. Απειλές. Η υποβάθμιση των βιοτόπων και το έντονο κυνήγι της, δημιουργούν στο είδος προβλήματα. Στρειδοφάγος (Haematopus ostralegus) Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Στρειδοφάγου στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Η παρουσία ενός (1) ζευγαριού στην περιοχή μελέτης είναι σημαντική. Το ζευγάρι εντοπίστηκε σε πολύ μικρή νησίδα στους ταμιευτήρες του Καλαμακίου. Δεν παρατηρήθηκε κάποια απειλή κατά την διάρκεια της έρευνας, η πιθανή ανύψωση όμως του νερού, ίσως καλύψει την νησίδα. Δεν είναι γνωστό εάν φώλιαζε προηγούμενες χρονιές. Ο Στρειδοφάγος ζει σε ανοιχτές παράκτιες περιοχές και παραλιακούς υγροτόπους, σπάνια και σε μέρη πιο μακριά από τη θάλασσα. Προτιμάει τις ακρογιαλιές, τα παλιρροιακά λασποτόπια και τα νησάκια, όπου ψάχνει την τροφή του ανάμεσα στους βράχους και την άμμο, η οποία αποτελείται από στρείδια και άλλα οστρακοειδή, σκουλήκια και καρκινοειδή. Στήνει τη φωλιά του σε κοιλότητες στο έδαφος, σε περιοχές με χαλίκια, άμμο και κελύφη από δίθυρα, συνήθως σε αμμονησίδες λιμνοθαλασσών. Απειλές. Οι επεμβάσεις και η όχληση στους βιοτόπους (νησίδες, αμμοθίνες, κ.λπ.) δημιουργούν στο είδος προβλήματα. Αβοκέτα (Recurvirostra avosetta) Καθεστώς προστασίας: 40

41 Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός. Ο πληθυσμός της Αβοκέτας στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης εντοπίστηκαν ζευγάρια, αριθμός που φτάνει το 13,3% του ελάχιστου ελληνικού πληθυσμού. Όλα τα ζευγάρια βρέθηκαν στο βόρειο και δυτικό τμήμα κυρίως του μεγάλου ταμιευτήρα της Κάρλας, σε μεγάλα ρηχά τμήματα με νησίδες. Η πλειοψηφία των φωλιών βρέθηκαν σε μικρή απόσταση από τα αναχώματα, πάνω σε πολύ μικρές νησίδες (με χαμηλή βλάστηση ή και καθόλου) με στάθμη νερού γύρω από αυτές λιγότερο από ένα μέτρο. Τα περισσότερα πουλιά είχαν κάνει μικρές αποικίες των 1-5 ζευγαριών, ενώ οι περισσότερες φωλιές ήταν στα ίδια σημεία με αυτά των Καλαμοκανάδων. Οι συνθήκες που δημιουργήθηκαν στον μεγάλο ταμιευτήρα, με την εισροή νερού, δημιούργησαν τα κατάλληλα ενδιαιτήματα με ρηχά νερά για την Αβοκέτα, γι αυτό και φιλοξενήθηκε αξιόλογος πληθυσμός. Η τροφοληψία γινόταν κοντά στις φωλιές, αλλά και σε όλα τα πλημμυρισμένα τμήματα που υπήρχαν εντός των αναχωμάτων του ταμιευτήρα. Κατά την διάρκεια της έρευνας δεν παρατηρήθηκαν απειλές, η μελλοντική όμως κατάκλυση του ταμιευτήρα θα ελαχιστοποιήσει ή και θα εξαφανίσει τις θέσεις φωλιάσματος. Η Αβοκέτα ζει κυρίως σε υφάλμυρα ή αλμυρά, ρηχά νερά. Αναζητά την τροφή της σε λιμνοθάλασσες, αλυκές, δέλτα ποταμών και λασποτόπια. Η τροφή της αποτελείται από αυγά ψαριών, υδρόβια έντομα, μαλάκια και μικρά καρκινοειδή. Φωλιάζει σε νησίδες κατά αποικίες στο έδαφος ή στο ρηχό νερό και η φωλιά της αποτελείται από μικρά ξυλάκια, φυτικά υλικά, βότσαλα και κομμάτια από κοχύλια. Απειλές. Οι απειλές που αντιμετωπίζει το είδος είναι, η λαθροθηρία, η όχληση στα σημεία φωλιάσματος και οι ανθρώπινες επεμβάσεις στους υγροτόπους. Πετροτριλίδα (Burhinus oedicnemus) Καθεστώς προστασίας: Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός. Ο πληθυσμός της Πετροτριλίδας στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης εντοπίστηκαν ζευγάρια, αριθμός που φτάνει το 11,6% του ελάχιστου ελληνικού πληθυσμού. Ζευγάρια εντοπίστηκαν στον νότιο μεγάλο ταμιευτήρα της Κάρλας και στους ταμιευτήρες των Νιαμάτων, με πληθυσμό και 7-8 ζευγάρια αντίστοιχα. Στον πρώτο ταμιευτήρα σχεδόν όλα τα ζευγάρια ήταν εντός αυτού, μιάς και υπήρχαν ακόμα μεγάλα τμήματα λιβαδιών και χέρσων τμημάτων που δεν είχαν πλημμυρίσει. 41

42 Τα ζευγάρια των ταμιευτήρων των Νιαμάτων βρισκόταν περιφερειακά από αυτούς, σε χέρσα, ακαλλιέργητα τμήματα και βοσκοτόπια. Με τον επαναπλημμυρισμό της Κάρλας (νότιος ταμιευτήρας) θα εξαφανιστεί ένα τεράστιο τμήμα του βιοτόπου του είδους και πιθανώς να μετακινηθεί στα γύρω χέρσα τμήματα, στις αγραναπαύσεις και τα λιβάδια που υπάρχουν. Γύρω από όλους τους ταμιευτήρες, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή, υπάρχει ιδανικός βιότοπος για το είδος και πιθανώς να έχει γίνει μία μικρή υποεκτίμηση του πληθυσμού. Τα προηγούμενα έτη το είδος φώλιαζε στην περιοχή, άγνωστο σε τι πληθυσμούς, πιθανώς περισσότερα ζευγάρια στον νότιο ταμιευτήρα, ο οποίος μέχρι πέρσι ήταν ένας εκτεταμένος χερσότοπος. Η Πετροτριλίδα συχνά ζει μακριά απ το νερό, σε χέρσες, στεπώδεις, ανοιχτές περιοχές, γυμνές ή με αραιή βλάστηση (π.χ. φρυγανότοπους), σε αμμώδεις περιοχές με χαλίκια ή πέτρες (π.χ. ξερές κοίτες ποταμών), σε παραδοσιακές καλλιέργειες σιτηρών, αλλά και σε αλίπεδα, αλυκές και μικρές βραχονησίδες κοντά στην ακτή. Φωλιάζει σε μικρές λακκούβες στο έδαφος. Τρέφεται κυρίως με έντομα, αλλά και σκουλήκια, σαλιγκάρια βατράχια, ερπετά, νεοσσούς πουλιών και μικρά θηλαστικά. Απειλές. Οι βιότοποι φωλιάσματος του είδους, κυρίως γύρω από τους υγροτόπους, κινδυνεύουν από τις συνεχής επεμβάσεις του ανθρώπου (μετατροπή σε καλλιέργειες, σκουπίδια, μπαζώματα, υπερβόσκηση). Βροχοπούλι (Pluvialis apricaria) Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός. Ο διαχειμάζων πληθυσμός του Βροχοπουλιούστην Ελλάδα εκτιμάται σε άτομα. Στην περιοχή μελέτης τον χειμώνα του 2009 καταμετρήθηκαν 190 άτομα, πληθυσμός που φθάνει το 38% περίπου του ελάχιστου διαχειμάζοντος ελληνικού. Η καταμέτρηση έγινε μόνο στους ταμιευτήρες του Καλαμακίου και στην γύρω περιοχή. Σε επίσκεψη τον χειμώνα του 2008, παρατηρήθηκαν αρκετά πουλιά (25+) και στον μεγάλο ταμιευτήρα και στα λιβάδια γύρω από αυτόν, μέσα σε μεγάλο κοπάδι από Καλημάνες. Τα πουλιά παρατηρήθηκαν να κινούνται σε οργωμένα χωράφια, χέρσα τμήματα, λιβάδια και βοσκότοπους, γύρω από τους ταμιευτήρες. Το Βροχοπούλι στην Ελλάδα είναι χειμερινός επισκέπτης, απαντά συνήθως σε κοπάδια (πολλές φορές μαζί με Καλημάνες) και προτιμά τα πιο στεγνά εδάφη όπως, λιβάδια, αγρούς, χερσότοπους, αλίπεδα με βλάστηση και εκτεταμένα στεγνά λασποτόπια. Φωλιάζει βορειότερα από τον 30ο παράλληλο, σε ανοιχτά εδάφη, όπως λιβάδια, ορεινά βαλτοτόπια, τούνδρα. Τρέφεται με σκουλήκια, σαλιγκάρια, έντομα, καρπούς και σπόρους. Απειλές. Το παράνομο κυνήγι, ίσως αποτελεί απειλή για τον διαχειμάζων πληθυσμό του είδους. Καλημάνα (Vanellus vanellus) Καθεστώς προστασίας: 42

43 Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός. Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός της Καλημάνας στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης εντοπίστηκαν 4-5 ζευγάρια, αριθμός που φτάνει το 5% του ελάχιστου ελληνικού πληθυσμού. Τα ζευγάρια εντοπίστηκαν σε υγρολίβαδα του νότιου ταμιευτήρα. Τα μεγάλα υγρολίβαδα που δημιουργήθηκαν με τον επαναπλημμυρισμό της Κάρλας αποτελούν τα κατάλληλα ενδιαιτήματα για το είδος. Κατά την διάρκεια της έρευνας δεν παρατηρήθηκαν απειλές, η μελλοντική όμως κατάκλυση του ταμιευτήρα θα ελαχιστοποιήσει ή και θα εξαφανίσει τις θέσεις φωλιάσματος. Επίσης το είδος διαχειμάζει στην περιοχή, το 2008 καταμετρήθηκαν πάνω από 1000 άτομα και το 2009 πάνω από 570. Τα κοπάδια παρατηρήθηκαν να τρέφονται σε λιβάδια κυρίως και στις γύρω καλλιέργειες. Η Καλημάνα για την αναπαραγωγή της προτιμά υγρολίβαδα (συνήθως γύρω από λίμνες) και όχθες άλλων υγροτόπων, ενώ το χειμώνα είναι πιο κοινή σε αγρούς, χωράφια, λιβάδια, παρυφές υγροτόπων, λασποτόπια και άλλες ανοιχτές εκτάσεις. Γεννάει σε μία μικρή κοιλότητα στο έδαφος. Τρέφεται με έντομα, σκουλήκια και σαλιγκάρια. Είναι είδος θηρεύσιμο και το κυνήγι της συντελεί στην μείωση του πληθυσμού. Απειλές. Επίσης οι επεμβάσεις γύρω από τους υγροτόπους όπου φωλιάζει και το στέγνωμα των υγρολίβαδων δημιουργούν προβλήματα στο είδος. Μελισσοφάγος (Merops apiaster) Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός. Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός του Μελισσοφάγου στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης εντοπίστηκαν περίπου ζευγάρια, αριθμός που φτάνει το 1,1% του ελάχιστου ελληνικού πληθυσμού. Οι θέσεις αναπαραγωγής βρίσκονται σε διάφορα σημεία, κυρίως εκτός των ταμιευτήρων. Στην νότια περιοχή του μεγάλου ταμιευτήρα, υπάρχουν περίπου 7-8 ζεύγη. Στο μεγάλο στεγνό κανάλι που βρίσκεται μεταξύ ταμιευτήρα Κάρλας και Καλαμακίου, από το οποίο θα γίνεται εισαγωγή νερού στην Κάρλα, εντοπίστηκαν 9-10 ζεύγη. Τα υπόλοιπα 2-3 ζεύγη βρισκόταν εντός του ταμιευτήρα της Κάρλας και 1 στους ταμιευτήρες Ελευθερίου Δήμητρας. Τα σημεία που παρατηρήθηκαν να φωλιάζουν ήταν σε κανάλια με κάθετα χωμάτινα τοιχώματα, σε αναχώματα ταμιευτήρων, σε κάθετες όχθες εκβάθυνσης της Κάρλας (τάφροι) και σε τομές αρχαιολογικών ανασκαφών. Τα πουλιά τρεφόταν κοντά στις φωλιές, στις γύρω καλλιέργειες (κυρίως πάνω από σιτηρά), τα λιβάδια, τις αγραναπαύσεις και τα χέρσα τμήματα. Πολλά καθόταν πάνω σε αμυγδαλιές, οι οποίες είναι κοινή δεντροκαλλιέργεια στην ευρύτερη περιοχή. Θα πρέπει όμως να διατηρηθούν αρκετά από τα κάθετα χωμάτινα τοιχώματα, γιατί αυτά που είναι εντός του νότιου ταμιευτήρα και του αύλακα εισαγωγής υδάτων θα κατακλυστούν. 43

44 Ο Μελισσοφάγος, μεταναστευτικό είδος, ζει σε ανοιχτά θαμνώδη εδάφη με λίγα δέντρα, σε ξέφωτα δασών, καλλιέργειες, βοσκοτόπια, κοντά σε λίμνες και ποτάμια. Γεννάει μέσα σε κοιλώματα που σκάβει στις πλαγιές του εδάφους, στα κάθετα τοιχώματα όχθων (ποταμών, καναλιών, λιμνών, τάφρων) και στους αμμόλοφους, συνήθως κατά αποικίες. Κυνηγάει στον αέρα ιπτάμενα έντομα, κυρίως υμενόπτερα (μέλισσες, σφήκες), λιβελούλες, κ.α. Απειλές. Η λαθροθηρία που προκύπτει από την λανθασμένη αντίληψη ότι τρώει τα μελίσσια και οι επεμβάσεις στα σημεία φωλιάσματος αποτελούν απειλές για το είδος. Γαλιάντρα (Melanocorypha calandra) Καθεστώς προστασίας: Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός. Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός της Γαλιάντρας στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης εντοπίστηκαν ζευγάρια, αριθμός που φτάνει το 7% του ελάχιστου ελληνικού πληθυσμού. Σχεδόν όλα τα ζευγάρια βρισκόταν στον νότιο ταμιευτήρα και περίπου 10 γύρω από τους ταμιευτήρες του Καλαμακίου. Στον νότιο ταμιευτήρα υπήρχαν ακόμα πολλά και μεγάλα τμήματα που δεν είχαν πλημμυρίσει κι έτσι τα πουλιά είχαν τον κατάλληλο χώρο να φωλιάσουν, πάνω από 150 ζευγάρια βρισκόταν στα λιβάδια αυτά μέσα στον ταμιευτήρα. Τα υπόλοιπα ζευγάρια παρατηρήθηκαν γύρω από τον ταμιευτήρα, σε λιβάδια, βοσκοτόπια, χέρσα τμήματα και καλλιέργειες (κυρίως σιτηρών και βάμβακος). Κατά την διάρκεια της έρευνας δεν εντοπίστηκε κάποια απειλή για το είδος. Ίσως μόνο να επηρεάστηκαν τα ζευγάρια που φώλιασαν σε καλλιέργειες σιτηρών και η συλλογή με μηχανήματα είχε αρνητικές επιπτώσεις. Ένα μεγάλο πρόβλημα που θα έχει το είδος στην περιοχή, είναι η κατάκλυση του μεγάλου ταμιευτήρα. Η πλειοψηφία των ζευγαριών βρίσκεται εκεί και όταν ο ταμιευτήρας γεμίσει, τα τεράστια λιβάδια και χέρσα τμήματα εντός αυτού θα αποτελούν τον πυθμένα του. Τότε τα πουλιά θα χάσουν ένας τεράστιας σημασίας γι αυτά οικοσύστημα. Ίσως μετακινηθούν στην γύρω περιοχή, η οποία έχει πάρα πολλά ιδανικά ενδιαιτήματα για το είδος, θα πρέπει όμως να γίνουν και κατάλληλα σχέδια δράσης, γιατί τα μεγάλα προβλήματά του προέρχονται από την γεωργία. Τις προηγούμενες χρονιές φώλιαζε εξίσου μεγάλους πληθυσμός. Η Γαλιάντρα, είδος των εκτεταμένων ανοιχτών περιοχών, ζει και φωλιάζει σε ανοιχτές καλλιεργούμενες εκτάσεις με σιτηρά, αγρούς, φυσικές στέπες, στεγνές αμμώδεις και πετρώδης περιοχές, ερημότοπους και στεγνά αλίπεδα γύρω από υγροτόπους. Κατασκευάζει τη φωλιά της με χόρτα, κρυμμένη μέσα στη βλάστηση. Τρέφεται κυρίως με σπόρους, αλλά και έντομα. Απειλές. 44

45 Το είδος έχει σημειώσει τεράστια μείωση και συνεχίζει, λόγω της εντατικοποίησης και εκμηχάνισης των καλλιεργειών, καθώς και της μετατροπής των λιβαδιών σε καλλιεργούμενο έδαφος. Επίσης το κυνήγι και η σύλληψη της Γαλιάντρας με προορισμό τα κλουβιά αποτελούν απειλές για το είδος. Αμπελουργός (Emberiza melanocephala) Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός. Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός του Αμπελουργού στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης εντοπίστηκαν ζευγάρια, αριθμός που φτάνει το 1% του ελάχιστου ελληνικού πληθυσμού. Στον νότιο ταμιευτήρα και γύρω από αυτόν βρέθηκαν περίπου τα ζευγάρια. Εντός του νότιου ταμιευτήρα υπήρχαν ακόμα πολλά και μεγάλα λιβάδια με χαμηλή βλάστηση που δεν είχαν πλημμυρίσει κι έτσι τα πουλιά είχαν τον κατάλληλο χώρο να φωλιάσουν, από τα ζευγάρια, τα 170 περίπου, βρισκόταν στα λιβάδια αυτά και τα υπόλοιπα στις γύρω περιοχές, κυρίως σε καλλιέργειες σιτηρών, καλλιέργειες αμυγδαλιάς, λοφάκια με σκόρπια δέντρα, χέρσα με θάμνους, πετρώδη εδάφη με χαμηλή βλάστηση και αραιούς θαμνοτόπους. Σε ίδια περίπου ενδιαιτήματα εντοπίστηκαν και τα υπόλοιπα ζευγάρια στην γύρω περιοχή, κυρίως όμως μεταξύ νότιου ταμιευτήρα και ταμιευτήρων Καλαμακίου (30-40 ζευγάρια) και τα υπόλοιπα ζευγάρια διασκορπισμένα στην ευρύτερη περιοχή και στους υπόλοιπους ταμιευτήρες. Κατά την διάρκεια της έρευνας δεν παρατηρήθηκε κάποια απειλή για το είδος. Ίσως μόνο να επηρεάστηκαν τα ζευγάρια που φώλιασαν σε καλλιέργειες σιτηρών και η συλλογή με μηχανήματα είχε αρνητικές επιπτώσεις. Ένα πρόβλημα που θα έχει το είδος στην περιοχή, είναι η κατάκλυση του μεγάλου ταμιευτήρα, που τα τεράστια λιβάδια και χέρσα τμήματα εντός αυτού θα εξαφανιστούν. Το αποτέλεσμα θα είναι η απώλεια σημαντικού βιοτόπου του είδους, μιάς και το 57% του συνόλου της περιοχής φωλιάζει εκεί. Ίσως τα πουλιά να μετακινηθούν στην γύρω περιοχή, η οποία αποτελεί ιδανικό βιότοπο για το είδος. Τις προηγούμενες χρονιές φώλιαζε εξίσου μεγάλος πληθυσμός. Ο Αμπελουργός είναι μεταναστευτικό είδος και ζει σε χαμηλά και μέτρια υψόμετρα. Για την αναπαραγωγή του προτιμάει ανοιχτές ξερές περιοχές με θάμνους, συχνά με σκόρπια δέντρα, αγροτικές εκτάσεις με διάσπαρτα δασύλλια, φυτοφράκτες, αμπελώνες, ελαιώνες και οπωρώνες. Χτίζει την φωλιά του σε ψηλούς θάμνους, χαμηλά δέντρα και πολλές φορές πάρα πολύ κοντά στο έδαφος. Τρέφεται με μικρούς σπόρους και έντομα. Απειλές. Το είδος μειώνεται λόγω εντατικοποίησης της γεωργίας (αλλαγή βιοτόπου με την καταστροφή φυτοφρακτών και δέντρων για την επέκταση καλλιεργήσιμης γης, φυτοφάρμακα και εκμηχάνιση) και της σύλληψης ατόμων για κλουβιά, ως ωδικά πτηνά. Ακολουθεί παρουσίαση των ειδών και αξιολόγηση με μορφή πίνακα 45

46 Πίνακας 4. Αξιολόγηση των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης για την περιοχή «GR Περιοχή ταμιευτήρων πρώην Λίμνης Κάρλας» 46

47 47