ΘΕΜΑ: ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΕΣ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ

Transcript

1 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΕΣ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ 1ο Λύκειο Αλεξανδρούπολης Α τετράμηνο σχολικού έτους Υπεύθυνος καθηγητής: Βαμβακερός Τριαντάφυλλος. 1

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΝΝΟΙΑ ΑΝΕΡΓΙΑΣ 3 ΕΙΔΗ ΑΝΕΡΓΙΑΣ 3 ΑΙΤΙΑ ΑΝΕΡΓΙΑΣ 4 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ 4,5,6,7,8 ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ 8,9 ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ 9,10 ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΓΕΝΝΗΣΕΩΝ 10,11 ΑΥΞΗΣΗ ΘΑΝΑΤΩΝ 11 ΜΟΧΛΟΣ ΠΙΕΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΩΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ 11,12 ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΚΑΙ ΑΝΕΡΓΙΑ 13,14,15,16 ΑΝΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ 17 ΜΟΧΛΟΣ ΠΙΕΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΩΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ 18 ΑΝΕΡΓΙΑ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ 19,20 ΣΥΝΟΧΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ 20 ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ 21 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ 22 ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ 23,24 ΕΡΓΑΣΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ 24,25,26 ΜΟΧΛΟΣ ΠΙΕΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΩΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ 27,28 ΦΤΩΧΕΙΑ 29 ΜΕΙΩΣΗ ΕΣΟΔΩΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ 29,30 ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗ ΚΡΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ 30,31,31,32 ΦΟΡΟΔΙΑΦΥΓΗ 33,34 ΑΠΩΛΕΙΑ ΠΛΟΥΤΟΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ 34 ΠΗΓΕΣ 35,36 ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 37,38 2

3 ΕΝΝΟΙΑ ΑΝΕΡΓΙΑΣ Είναι η αδυναμία εύρεσης εργασίας αμειβόμενης και ανάλογης με τα προσόντα, τις ικανότητες και τις κλίσεις του ατόμου. Με τον όρο ανεργία υπονοείται η ακούσια, αργία των ατόμων που προσφέρουν την εργασία τους έναντι ημερομίσθιου/μισθού ή οποιουδήποτε άλλου τρόπου αμοιβής, εξαιτίας της έλλειψης επαγγελματικής ή ειδικής εργασίας Ο Όρος ανεργία υποδηλώνει την έλλειψη ή την περιορισμένη προσφορά εργασίας με άμεση συνέπεια να μην βρίσκουν δουλειά ανάλογη των προσόντων τους άτομα ικανά να προσφέρουν. ΕΙΔΗ ΑΝΕΡΓΙΑΣ Υπάρχουν τέσσερα είδη ή κατηγορίες ανεργίας: η εποχιακή, η ανεργία τριβής, η διαρθρωτική, και η ανεργία λόγο ανεπαρκούς ζήτησης ( ή καυδιανή ανεργία). ΕΠΟΧΙΑΚΗ ΑΝΕΡΓΙΑ Χαρακτηριστικά της εποχιακής ανεργίας είναι ότι επαναλαμβάνετε κάθε χρόνο και είναι προσωρινή και μικρής σχετικά διάρκειας. ΑΝΕΡΓΙΑ ΤΡΙΒΗΣ Η ανεργία τριβής έχει μόνιμο χαρακτήρα λογω της συνεχής μετακίνησης των ατόμων στην αγορά εργασίας. Το ποσοστό των ανέργων από την ανεργία δεν είναι το ίδιο σε όλα τα επαγγέλματα.. ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΗ ΑΝΕΡΓΙΑ Η μείωση της απαιτεί επανεκπαίδευση των ανέργων, ώστε να αποκτήσουν την ειδίκευση στην οποία υπάρχει έλλειψη. Διαφορετικά, η διαρθρωτική ανεργία μπορεί να είναι μεγάλης διάρκειας. ΚΕΥΝΣΙΑΝΗ ΑΝΕΡΓΙΑ Η ανεργία αυτή έχει κυκλικό χαρακτήρα, δηλαδή επαναλαμβάνεται, και η διάρκεια της εξαρτάται από την διάρκεια του οικονομικού κύκλου. 3

4 ΑΙΤΙΑ ΑΝΕΡΓΙΑΣ 1)Μεγάλες κοινωνικές-οικονομικές ανισότητες 2) Οικονομική κρίση 3) Επικράτηση μονοπωλίων -> κλείσιμο μικρών επιχειρήσεων 4) Πολιτικές κ οικονομικές σκοπιμότητες 5) Μαζική στροφή των νέων σε ελάχιστα επαγγέλματα 6) Αστυφιλία -> Ανεργία και στην ύπαιθρο και στην πόλη 7) Αδυναμία εκμετάλλευσης πλουτοπαραγωγικών πόρων 8) Εποχικότητα διαφόρων επαγγελμάτων 9) Έλλειψη σωστής εργασιακής νομοθεσίας 10) Εκτεταμένη χρήση τεχνολογίας / μηχανών 11) Αναξιοκρατία 12) Ξένο- φθηνότερο εργασιακό δυναμικό 13) Ανυπαρξία οικονομικού πολίτικου σχεδίου 14) Αναλφαβητισμός 15) Κακή παρεχομένη παιδεία / εκπαίδευση ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ 1) Κλασική σχολή: η κοινωνική πολίτικη είναι άχρηστη και επιζήμια. Οι εκπρόσωποι της κλασικής σχολής ήταν φανατικοί υποστηρικτές του άκρατου οικονομικού φιλελευθερισμού, δηλαδή μιλάμε για ελευθερία στις οικονομικές δραστηριότητες, πράγμα που επιτυγχάνεται με την κατάργηση της κρατικής παρέμβασης. Υποστηρικτές και εκφραστές ήταν οι A.Smith, T. Mathus, D.Ricardo και o J.S.Mill 2) Νεοκλασική σχολή: κρατική παρέμβαση όπου αποτυγχάνει η αγορά. Έχει 2 ιδρυτικά μελή τους W.S.Jevons και L.Warlas. Τα βασικά τους έργα γραφτήκαν την δεκαετία του Η τομή της νεοκλασικής σχολής σε σχέση με την κλασική είναι η αξιοποίηση των αρχών του ωφελιμισμού. Ο άνθρωπος είναι ένα ορθολογικό υποκείμενο που αναζητεί τη μέγιστη ωφελιμότητα. Έτσι μεγιστοποιεί την χρησιμότητα που αντλεί από την κατανάλωση και ο παραγωγός μεγιστοποιεί το κέρδος του. 4

5 3) Κεϋνσιανή θεωρία: η κοινωνική πολιτική τονώνει την οικονομική μεγέθυνση. Η θεωρία του Κέυνς αναπτύσσεσαι σε τρία σκέλη α) μας δείχνει τα δυο κυρία κακά του καπιταλιστικού συστήματος αφού δεν εξασφαλίζει την πλήρη απασχόληση και ότι η διανομή του πλούτου και του εισοδήματος είναι αυθαίρετη και άδικη και β) επίσης υποστήριζε πως η λύση στο πρόβλημα της ακούσιας ανεργίας δεν είναι η μείωση των μισθών αλλά η αύξηση της ενεργού ζήτησης στην οικονομία. 4) Μαρξιστική θεωρία και πολιτική οικονομία του κοινωνικού κράτους. Το κοινό στοιχείο σε όλες τις μαρξιστικές θεωρίες του κράτους είναι η υποταγή του κράτους στο συγκεκριμένο τρόπο παραγωγής και στην κυρίαρχη τάξη ή τάξεις αυτού του τρόπου. Με άλλα λόγια, η οικονομικά κυρίαρχη τάξη είναι επίσης και η πολιτικά κυρίαρχη ή η άρχουσα τάξη. Με ποιό τρόπο ο κρατικός μηχανισμός υπηρετεί τα συμφέροντα της οικονομικά κυρίαρχης τάξης; Το κράτος χρειάζεται ένα βαθμό αυτονομίας από αυτήν την τάξη προκειμένου να αντιπροσωπεύει με επάρκεια τα συμφέροντά της, από τη στιγμή που υπάρχουν μερίδες στο εσωτερικό της που έρχονται σε σύγκρουση μεταξύ τους επειδή εκτός από κοινά έχουν και ιδιαίτερα συμφέροντα. Το κράτος στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής λειτουργεί προς όφελος των μακροπρόθεσμων συμφερόντων της αστικής τάξης ως σύνολο. Διαθέτει ένα βαθμό αυτονομίας ως προς αυτήν την τάξη, προκειμένου να μπορεί να εκτελεί ένα διαμεσολαβητικό και συμφιλιωτικό ρόλο μεταξύ των διαφορετικών μερίδων της και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους. Η σχετική αυτονομία που έχει το κράτος απέναντι στα άμεσα και βραχυπρόθεσμα συμφέροντα της αστικής τάξης και των μερίδων της επιτρέπει στις εργαζόμενες τάξεις να κερδίζουν μία σειρά από μεταρρυθμίσεις. Γιατί όμως το κράτος στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής λειτουργεί προς όφελος της αστικής τάξης; Ο Miliband προβάλλει τους εξής τρεις λόγους. Πρώτον, αυτοί που βρίσκονται στα ανώτατα αξιώματα του κράτους ανήκουν στην αστική τάξη. Δεύτερον, υπάρχει ανισότητα ταξικής δύναμης μέσα στην καπιταλιστική κοινωνία υπέρ της αστικής τάξης, η οποία μπορεί να ασκεί μεγαλύτερη πίεση/επιρροή στον κρατικό μηχανισμό από τις υπόλοιπες τάξεις. Τρίτον, ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής επιβάλλει «δομικούς περιορισμούς» στη λειτουργία του κράτους δηλ. του επιβάλλει να συμμορφώνεται προς τις απαιτήσεις της διαδικασίας συσσώρευσης του κεφαλαίου. Το κράτος πρέπει να υπηρετεί τις ανάγκες αυτής της διαδικασίας, εφόσον από το ρυθμό συσσώρευσης του κεφαλαίου εξαρτώνται η ευρωστία της οικονομίας και άρα τα δημόσια έσοδα από τη φορολογία, που με τη σειρά τους χρηματοδοτούν τις δημόσιες δαπάνες. Άρα υπάρχει δομική σχέση μεταξύ κράτους και οικονομίας. Κοινωνική πολιτική Το κοινωνικό κράτος (ή κράτος ευημερίας) ορίζεται ως η χρήση κρατικής εξουσίας προκειμένου να μεταβληθούν οι όροι αναπαραγωγής της εργασιακής δύναμης και να συντηρηθεί ο μη εργαζόμενος πληθυσμός στις καπιταλιστικές κοινωνίες. Τα βασικά μέσα που διαθέτει είναι η άμεση παροχή επιδομάτων και υπηρεσιών, η παράλληλη χρήση του φορολογικού συστήματος και η ρύθμιση των ιδιωτικών δραστηριοτήτων. 5

6 Όσον αφορά την αναπαραγωγή της εργασιακής δύναμης, Το κράτος επηρεάζει το διαθέσιμο εισόδημα των εργαζομένων για την αγορά καταναλωτικών αγαθών μέσω της φορολογίας και των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης, ρυθμίζει τις ποιοτικές προδιαγραφές των προϊόντων, επιδοτεί ή παρέχει άμεσα κοινωνικές υπηρεσίες είτε δωρεάν είτε σε χαμηλές τιμές. Με όλους αυτούς τους τρόπους το κράτος ολοένα και περισσότερο ελέγχει το ύψος, την κατανομή και το πρότυπο κατανάλωσης στις σύγχρονες καπιταλιστικές κοινωνίες. Αλλά ο ρόλος του κράτους στην αναπαραγωγή της εργασιακής δύναμης επεκτείνεται και πέραν των ποσοτικών διαστάσεων της αναπαραγωγής. Η αναπαραγωγή της εργασιακής δύναμης περιλαμβάνει και ένα ποιοτικό στοιχείο, εφόσον η εργασία στις σύγχρονες καπιταλιστικές κοινωνίες απαιτεί ιδιαίτερες μορφές κοινωνικοποίησης και συμπεριφοράς, ειδικές ικανότητες και δομές προσωπικότητας. Από τις κοινωνικές υπηρεσίες, η εκπαίδευση, η κοινωνική εργασία και τα προγράμματα κατάρτισης χρησιμοποιούνται ειδικά για να εφοδιάσουν το εργατικό δυναμικό με τα χαρακτηριστικά που απαιτεί η εργασία. Τα παιδιά αποτελούν το εργατικό δυναμικό της επόμενης γενιάς και αυτός είναι ένα λόγος που εξηγεί την επέκταση της κρατικής παρέμβασης σ αυτόν τον τομέα. Το κράτος βοηθά στην αναπαραγωγή των γενεών, δηλαδή την ανατροφή και την κοινωνικοποίηση των παιδιών. Σχεδόν όλες οι κοινωνικές πολιτικές λαμβάνουν υπόψη την ικανότητα των οικογενειών να αναθρέψουν τα παιδιά. Όχι μόνο η εκπαιδευτική πολιτική αλλά και η πολιτική υγείας, στέγασης κλπ. Περιέχουν μέτρα που υποβοηθούν τις οικογένειες σ αυτό τους το ρόλο. Η συντήρηση του μη εργαζόμενου πληθυσμού αποτελεί το δεύτερο σκέλος του κοινωνικού κράτους. Όλες οι κοινωνίες περιλαμβάνουν ομάδες ατόμων που είναι ανίκανα προς εργασία για βιοπορισμό: παιδιά, ηλικιωμένοι, άνεργοι, ασθενείς, ανάπηροι, πνευματικά καθυστερημένοι κλπ. και γι αυτό όλες αναπτύσσουν μηχανισμούς μεταβίβασης μέρους του κοινωνικού προϊόντος από τους άμεσους παραγωγούς σ αυτές τις ομάδες. Οι οικογενειακές και συγγενικές δομές έχουν παίξει κομβικό ρόλο σ αυτή τη μεταβίβαση σ όλες τις κοινωνίες και συνεχίζουν να τον παίζουν ακόμα και σήμερα. Αλλά αυτός όλο και περισσότερο υποκαθίσταται ή ρυθμίζεται από μία ποικιλία κρατικών μέτρων. Αυτός είναι ένας πρωταρχικός τομέας παρέμβασης του κοινωνικού κράτους σήμερα. Στην πραγματικότητα το δεύτερο σκέλος του κοινωνικού κράτους δεν μπορεί να διακριθεί αυστηρά από το πρώτο. Πρώτον, τα παιδιά είναι μία μη παραγωγική ομάδα, που όμως αποτελεί τον μελλοντικό εργαζόμενο πληθυσμό. Συνεπώς η διαδικασία συντήρησης του μη εργαζόμενου πληθυσμού συγχέεται με αυτήν της αναπαραγωγής της μελλοντικής εργασιακής δύναμης. Δεύτερον, πολλές άλλες ομάδες του μη εργαζόμενου πληθυσμού είναι δυνητικά μέρος του εργατικού δυναμικού, όπως οι ασθενείς εργάσιμης ηλικίας και οι άνεργοι, που αποτελούν μέρος του εφεδρικού στρατού εργασίας. Παρ όλα αυτά, οι δύο βασικές λειτουργίες του κοινωνικού κράτους αντιστοιχούν στις δύο βασικές απαιτήσεις όλων των ανθρώπινων κοινωνιών: την αναπαραγωγή του εργαζόμενου πληθυσμού και τη συντήρηση του μη εργαζόμενου πληθυσμού. Το κοινωνικό κράτος αποτελεί θεσμική απάντηση σ αυτές τις δύο απαιτήσεις μέσα 6

7 στις ιδιαίτερες συνθήκες των αναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών. Όμως το κοινωνικό κράτος δεν είναι ο μόνος κοινωνικός θεσμός που παίζει αυτόν το ρόλο. Επειδή το ρόλο αυτό παίζουν κατά μεγάλο μέρος η οικογένεια και οι ευρύτερες συγγενικές δομές, είναι ανάγκη να εξεταστούν οι αλληλοδιαπλοκές μεταξύ του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, της οικογένειας και του κοινωνικού κράτους. Στις προκαπιταλιστικές κοινωνίες η οικογένεια συνδύαζε τις παραγωγικές με τις καταναλωτικές δραστηριότητες. Η εμφάνιση των καπιταλιστικών κοινωνικών σχέσεων οδήγησε βαθμιαία σ έναν πλήρη διαχωρισμό μεταξύ της σφαίρας της παραγωγής και της σφαίρας της αναπαραγωγής, ανάμεσα στον άνδρα κουβαλητή και στη γυναίκα νοικοκυρά. Η «σύγχρονη» οικογένεια αναπτύχθηκε τον 19ο αιώνα μεταξύ των μεσαίων τάξεων, αλλά η σταθερότητά της μεταξύ των κατώτερων εργαζόμενων τάξεων ήταν πάντα προβληματική. Η πρακτική της κοινωνικής εργασίας και η δραστηριοποίηση των φιλανθρωπικών οργανώσεων εμφανίστηκαν εκείνη την εποχή για να αντιμετωπίσουν την «αδυναμία προσαρμογής» της εργατικής οικογένειας. Από αυτές τις πρακτικές ξεπήδησε στη συνέχεια ένας συνδυασμός κοινωνικών δράσεων του κράτους που απέβλεπαν στη στήριξη της οικογένειας στο ρόλο της να αναπαράγει και να συντηρεί τον πληθυσμό. Ειδικές κρατικές πολιτικές με στόχο τη λειτουργία της οικογένειας και τις σχέσεις στο εσωτερικό της ακολούθησαν την αρχική φάση κατασκευής μιας κοινωνικής υποδομής. Η ταχεία συσσώρευση του κεφαλαίου κατά τη μεταπολεμική περίοδο είχε ως συνέπεια τη βαθμιαία αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στο εργατικό δυναμικό, οι περισσότερες εκ των οποίων ήσαν παντρεμένες, και τη σύγκρουση μεταξύ των «δύο ρόλων των γυναικών» - της εργαζόμενης και της μητέρας. Ταυτόχρονα το ποσοστό των διαζυγίων και χωρισμών ανήλθε σημαντικά, όπως και αυτό των μονογονεϊκών οικογενειών. Οι μεταπολεμικές εξελίξεις στο πεδίο της κοινωνικής πολιτικής και της κοινωνικής εργασίας για την οικογένεια αντανακλούν την προσπάθεια του κράτους να ανταποκριθεί στις ανάγκες που προέκυψαν από τις απρόβλεπτες αλλαγές στο ρόλο και τη λειτουργία της τελευταίας. Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε, ότι το κοινωνικό κράτος εκφράζει μία νέα σχέση μεταξύ του κράτους και της οικογένειας στη διαδικασία αναπαραγωγής της εργασιακής δύναμης και συντήρησης του μη εργαζόμενου πληθυσμού, η οποία διαμορφώνεται προοδευτικά στις συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες εξέλιξης των αναπτυγμένων καπιταλιστικών οικονομιών τον 20ο αιώνα και ιδιαίτερα μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Οι λειτουργίες του σύγχρονου κράτους και οι δαπάνες του κοινωνικού κράτους Η άρρητη υπόθεση της όλης συζήτησης για τις λειτουργίες του κράτους είναι ότι η ανάλυση υποδεικνύει τους προσδιοριστικούς παράγοντες της κρατικής δράσης, που είναι οι λειτουργικές απαιτήσεις του κεφαλαίου. Σύμφωνα μ αυτήν την ανάλυση, το κράτος ανταποκρίνεται σ αυτές τις απαιτήσεις. Ομως η υπόθεση αυτή είναι αυθαίρετη και γι αυτό η λειτουργικές θεωρίες του κράτους έχουν υποστεί κριτική. Πράγματι, το γεγονός ότι κάποια λειτουργία, όπως π.χ. η αναπαραγωγή της εργασιακής δύναμης, είναι απαραίτητη για τη συσσώρευση του κεφαλαίου δεν μας λέει τίποτα για το αν το κράτος καλύπτει ή όχι αυτήν την ανάγκη του κεφαλαίου ή για το πώς την καλύπτει. Η διαπίστωση του τί συμβαίνει στην πράξη προϋποθέτει 7

8 την μελέτη του τρόπου με τον οποίο οι ανάγκες του κεφαλαίου μεταφράζονται σε πολιτικές διεκδικήσεις και κρατικές πολιτικές. Ωστόσο, αν και οφείλουμε να απορρίπτουμε κάθε λειτουργική ερμηνεία του κοινωνικού κράτους, παραμένει χρήσιμο να οριοθετούμε τις λειτουργίες του κράτους, διότι αυτές μας υποδεικνύουν τις τάσεις που λειτουργούν στο εσωτερικό του κράτους. ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ Με τον ορό μετανάστευση εννοούμε την κάθε μετακίνηση ατόμου που γίνεται από μια περιοχή ή χωρά όπου βρίσκεται κατοικία του σε μια άλλη με σκοπό την μόνιμη ή προσωρινή εγκατάσταση του εκεί. Διακρίνεται σε εξωτερική και εσωτερική, σε ελεύθερη και αναγκαστική και μόνιμη και προσωρινή. Η εξωτερική μετανάστευση αναφέρεται στη μετακίνηση ατόμων έξω από τα σύνορα μιας χώρας, ενώ η εσωτερική αναφέρατε στην μετακίνηση που γίνεται εντός των ορίων μια χώρας. Ως μετανάστες από τον Ο.Η.Ε ορίζονται αυτοί που μεταναστεύουν από την μια χωρά στην άλλη για να βρουν εργασία, καθώς και οι συγγενείς τους. Η μετανάστευση των ελλήνων άρχισε κατά την βυζαντινή περίοδο και συνεχίστηκε κατά την εποχή της τουρκοκρατίας και μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης. Η οικονομική κατάσταση ήταν αυτή που ανάγκασε τους Έλληνες να μεταναστεύσουν προς την δύση. Παρόλα αυτά το μεγαλύτερο μεταναστευτικό ρεύμα σημειώθηκε κατά την περίοδο Περιμου άνθρωποι εγκατέλειψαν την ώρα και εγκαταστάθηκαν σε υπερπόντιες χώρες όπως Η.Π.Α και Αυστραλία. Τις δεκαετίες του 20 και του 30 υπάρχει μείωση της μετανάστευσης και εγκατάσταση των ελλήνων και σε άλλες χώρες όπως Καναδά και Αφρική με την ελπίδα για μια εργασία. Τα 30 επόμενα χρόνια μετακινηθήκαν συνολικά Έλληνες με κορύφωμα της χρονιές που κάθε χρόνια αποδημούσαν πρίμου άνθρωποι. Τα νεωτέρα χρόνια από το 1975 και μετά παρατηρείται σταδιακή κάμψη της μετανάστευση και παράλληλα αυξάνεται ο αριθμός των Ελλήνων που επαναπατρίζονται. Τα τελευταία χρόνια ξαναπαρατηρειτε η αύξηση των μεταναστών αυτή την φορά τόσο προς την Ευρώπη όσο και προς υπερπόντιες χώρες όπως η Αυστραλία. Μόνο το Έλληνες θέλησαν να φύγουν στη Γερμάνια και οι περισσότεροι από αυτούς το πραγματοποίησαν. Πολύ Δημοφίλης προορισμός τα τελευταία χρόνια είναι η Αυστραλία όπου σε 2 χρόνια σταλθήκαν βιογραφικά Ελλήνων και πολλά από αυτά ικανοποιήθηκαν. Ο μεγάλος αριθμός Ελλήνων εκεί, περίπου , δείχνει ότι η Αυστραλία ήταν και είναι χωρά υποδοχής Ελλήνων μεταναστών. Παρόλα αυτά και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπως Σουηδία, Αγγλία και Ελβετία, υπάρχει μεγάλος αριθμός αποδήμων Ελλήνων. Παρόμοιο φαινόμενο παρουσιάζεται και σε χώρες εκτός Ευρώπης όπως Καναδά και Η.Π.Α. 8

9 Όλα αυτά τα χρόνια οι ηλικιακές ομάδες που κυρίως μεταναστεύουν ενιαυτός των νέων, από ετών. Επίσης παρατηρούμε ότι υπάρχει διάφορα μεταξύ των δυο φύλων με το αρσενικό να υπερτερεί. Αυτή η διάφορα τα τελευταία χρόνια έχει μειωθεί λογά της όλο και μεγαλύτερης αναζήτησης εργασίας από τις γυναίκες. Γεωγραφικά βλέπουμε ότι το μεγαλύτερο κύμα μεταναστών προέρχεται από παραμεθόριες περιοχές όπως Θράκη και ήπειρο αλλά και από αγροτικές και ημιαστικές όπου εκεί οι επιλογές εύρεσης εργασίας είναι λιγότερες. Συνολικά οι έλληνες που εγκατέλειψαν την χωρά λογά της ανεργίας ανέρχονται στα κατοίκους εκ των οποίων πήγαν στην Αμερική και στην Ευρώπη. Λιγότεροι είναι οι έλληνες κάτοικοι της Ωκεάνιας που ανέρχονται σε και αυτοί της Αφρικής που είναι Λίγοι Έλληνες υπάρχουν στην Ασία και συγκεκριμένα μόνο ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ Η εσωτερική μετανάστευση είναι η μετακίνηση του πληθυσμού στο εσωτερικό της ίδιας χώρας. Το φαινόμενο εμφανίστηκε στην Ελλάδα μεταπολεμικά και σιγά σιγά πήρε μεγάλες διαστάσεις κάτω από ορισμένες καταστάσεις που δημιουργήθηκαν στη χώρα την περίοδο αυτή Με βάση τα στοιχειά των απογράφων είναι εύκολο να παρατηρήσει κάνεις την Ελληνική αστυφιλία αφού το 61% των ελλήνων προτίμα τα μεγάλα αστικά κέντρα. Αυτό, είναι απολύτως λογικό, αφού οι άνθρωποι καταλήγουν στις μεγάλες πόλεις, αναζητώντας ένα υψηλότερο βιοτικό επίπεδο, καθώς επίσης και καλύτερες υποδομές στην αγορά εργασίας. Συνεπώς, μπορούμε να πούμε πως τα αίτια αυτού του είδους μετανάστευσης, είναι κυρίως οικονομικά και σε πολλές περιπτώσεις είναι άμεσα συνδεδεμένα με τα επίπεδα ανεργίας στο τόπο τον όποιο εγκαταλείπουν οι μετανάστες. Επίσης, η εσωτερική μετανάστευση μπορεί να οφείλεται σε μεταθέσεις, οι οποίες αν και συνήθως είναι δεδομένης χρονικής διάρκειας, μπορεί να αποτελέσουν έναρξη μελλοντικής μετανάστευσης. Βεβαία, μεγάλα είναι και τα ποσοστά εσωτερικής μετανάστευσης που οφείλοντας στην εκπαίδευση. αυτό συμβαίνει κυρίως όταν κάποιος φύγει φοιτητής. Ακόμα, η εσωτερική μετανάστευση μπορεί πολλές φορές να οφείλεται σε παράγοντες όπως ο στρατός και η θητεία που κάθε άνδρας πρέπει να εκτίσει. Γενικά, η εσωτερική μετανάστευση είναι αυτή που ουσιαστικά προσδιορίζει Ρον δυναμική του χώρου, καθώς αποτελεί τον ισχυρότερο παράγοντα κατανομής του πληθυσμού στην διάρθρωση των δημογραφικών δόμων(φύλο, ηλικία) των πληθυσμών των χωρικών ενοτήτων. 9

10 Από την αλλά μεριά τον τελευταίο καιρό στην χωρά μας παρατηρείται ένα μεγάλο ποσοστό(69%) κάτοικων των αστικών κέντρων, που δηλώνουν πως θα προτιμούσαν να τα εγκαταλείψουν, αναζητώντας μια καλύτερη και πιο ήσυχη ζωή, με αυξημένες και όσες εργασιακές ευκαιρίες στην ύπαιθρο. Παρατηρείται έτσι μια πρόθεση μαζικής αποκέντρωσης και εκγυμνάσεις των μεγαλουπόλεων. Με βάση τα παραπάνω, συμπεραίνουμε πως η εσωτερική μετανάστευση έχει συνήθως αρνητικές επιπτώσεις για τον τόπο ο όποιος εγκαταλείπεται, καθώς έτσι έχουμε εκγύμναση του και μύωση του εργατικού του δυναμικού. Σε αντίθεση, ο τόπος που γίνεται ο προορισμός των μεταναστών έχει ανεπτυγμένο βιοτικό επίπεδο και αποκτά σταδιακά βιομηχανική και όχι μόνο ανάπτυξη, καθώς γίνεται στόχος αρκετών επενδυτών. Έτσι καταλήγουμε σε δύο κυρία συμπεράσματα. Πρώτον, κύριος παράγοντας από τον όποιο εξαρτάται η εσωτερική μετανάστευση είναι η ανεργία.και δευτερογενής εξίσου σημαντικός παράγοντας συνέχισης του φαινόμενου αυτού, είναι η ιδία η εσωτερική μετανάστευση που κάνει τν ζωή κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα να φαντάζει ιδανικεύω ταυτοχρονα,τα αρνητικά στοιχειά της υπαίθρου έρχονται σιγά σιγά στο φηκαρώνοντας έτσι την παραμονή των ανθρώπων εκεί όλο δυσκολότερη. ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΓΕΝΝΗΣΕΩΝ Η ανεργία έχει οδηγήσει σε αύξηση της υπογεννητικότητας συμφώνα με τους ερευνητές, που υποστηρίζουν ότι το ποσοστό των γεννήσεων μειώθηκε σε πολλές χώρες κατά τη διάρκεια της κρίσης. Επισημαίνουν μάλιστα ότι οι επιστήσεις στον τομέα αυτό είναι πιο έντονες σε χώρες, όπου τα εισοδήματα μειωθήκαν περισσότερο. Συμφώνα με τους επιστήμονες, η διεθνής ύφεση έχει θύσει τέρμα στην πρώτη εναρμονισμένη αύξηση των ρυθμών αύξησης της γονιμότητας σε όλο τον ουσιαστικά ανεπτυγμένο κόσμο, μετά την δεκαετία του 60, όταν είχε αρχίσει η πτώση των γεννήσεων, καθώς τα ζευγάρια και οι εργαζόμενες γυναίκες φοβούνταν για το εργασιακό του μέλλον αν έμεναν έγκυες. Ακλούθησε πιο πρόσφατα μια ανάστροφη της πτωτικές τάσης, αλλά τώρα οι ρυθμοί των γεννήσεων φαίνεται πως και πάλι πέρασαν σε πτωτική φάση εξαιτίας της ανεργίας. Η ανακοπή των γεννήσεων είναι έντονη σε χώρες όπως οι Η.Π.Α, η Ισπανία και η Ελλάδα. Συμπεραίνουμε λοιπόν σε γενικές γραμμές ότι η ανεργία αποτελεί έναν από τους παράγοντας που επηρέασαν το ποσοστό γονιμοποίησης. Άλλοι παράγοντας που θα μπορούσαν να παίξουν σημαντικό ρολό σε αυτό το ζήτημα είναι η στροφή των γυναικών στην καριέρα και στην οικονομική τους ανεξαρτησία. 10

11 ΑΥΞΗΣΗ ΘΑΝΑΤΩΝ Τέλος στη ζωή του επεχείρησε να βάλει χτες το απόγευμα ένας 37χρονος Μεσαριάς ο όποιος πήδηξε στο κενό από την ταραστώ του σπιτιού του στο Ταμπάκη. Ο νεαρός άνδρας, συμφώνα <<Πατρίδα>>, το τελευταίο διάστημα ήταν πολύ απογοητευμένος, γιατί δεν έβρισε δουλεία και την κακή του ψυχολογική κατάσταση γνώριζαν οι οικείοι του στους οποίους καθημερινά μιλούσε για τον Γολγοθά που ανέβαινε. Η ανεργία και η κρίση οδηγούν τους νέους στην αυτοκτονία. Παγκόσμια ημέρα κατά της αυτοκτονίας είναι η 10η Σεπτεμβρίου. Στην Ελλάδα συμφώνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ο δείκτης των αυτοκτονιών είναι περίπου 4 ανά πληθυσμό ατόμων κάθε χρόνο. Το 2006 η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία κατέγραψε 394 αυτοκτονίες. Για το 2010 ωστόσο η εκτιμήσεις φέρνουν τον αριθμό στα 500 άτομα λογά της αύξηση των αυτοκτονιών κατά 15% μετά την οικονομική κρίση. Για το 2011 προβλέπονται 1000 αυτοκτονίες μόνο το πρώτο εξάμηνο. Οι οικονομική κρίση ωθεί όλο και περισσότερους έλληνες στην αυτοκτονία. Ενώ μέχρι τώρα οι περισσότερες απόπειρες αυτοκτονίας γίνονταν από γυναίκες, το τελευταίο καιρό, λογά της ανεργίας, όλο και περισσότεροι άνδρες επιχαρούν να δώσουν ύελος στη ζωή τους. Αν και δεν υπάρχουν μέχρι στιγμής αριθμείται στοιχειά, βλέπουμε ότι οι άνδρες που αποπειρώνται να αυτοκτονήσουν λογά των χρεών, της ανεργίας και της αδυναμίας τους να βρουν δουλεία, είναι ηλικίας ετών. Ο υπουργός Υγείας έχει επισημάνει την αύξηση των αυτοκτονιών που αγγίζει το 40%. Συμφώνα με τον παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας το 2009 στην Ελλάδα σημειώνονταν 1 θάνατος κάθε μέρα ενώ σήμερα το 2011 ο αριθμός αυτός έχει 3πλασιαστει. Η Ελλάδα έχει το μεγαλύτερο ποσοστό αύξησης σε αυτοκτονίες σε ολόκληρη την Ευρώπη με κύριο λόγο την ανεργία και η κλήσεις στη γραμμή υποστήριξης έχουν 4πλασιαστει από το Συμφώνα με στοιχειά της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής 4042 έβαλαν τέλος στη ζωή τους το διάστημα από το 1999 μέχρι και τι Οι 3288 από αυτούς ήταν άνδρες ενώ 745 ήταν οι γυναίκες. ΜΟΧΛΟΣ ΠΙΕΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΩΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΚΑΤΑΠΑΤΗΣΗ ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ Ευθεία καταπάτηση θεμελιωδών δικαιωμάτων των εργαζομένων σημειώνεται τα τελευταία διαστήματα, με πρόσχημα την «οικονομική κρίση». Υπό την απειλή της απόλυσης και τον εφιάλτη της ανεργίας, καλούνται εκβιαστικά οι εργαζόμενοι να αποδεχτούν ατομικές συμβάσεις, μετατροπής βασικών όρων της εργασιακής 11

12 σχέσεις, όπως περικοπή ωρών εργασίας με αντίστοιχη ή μεγαλύτερη περικοπή αποδοχών Αυτές οι «ατομικές συμφωνίες», που επιβάλλονται από τον εργοδότη, έχουν εξαιρετικά δυσμενή αποτελέσματα για τον εργαζόμενο, αφού ουσιαστικά μετατρέπουν τη μόνιμη, αορίστου χρόνου απασχόληση σε μερική ή σε «εκ περιτροπής» εργασία και οδηγούν στην απώλεια κατοχυρωμένων εργασιακών, ασφαλιστικών και συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων. Εκτός των ανωτέρω, το βασικό χαρακτηριστικό των περισσότερων «ατομικών συμφωνιών» είναι ότι δεν αναφέρεται ρητά η ημερομηνία λήξης τους και αυτοδίκαιης και χωρίς άλλους όρους επαναφοράς στο πρότερο καθεστώς της εργασιακής σχέσης. Συνεπώς οι εργαζόμενοι που κάτω από πιέσεις και με την απειλή της απόλυσης μετατρέπουν με «ατομική συμφωνία» την εργασιακή τους σχέση, βρίσκονται δεινή κατάσταση με απρόβλεπτες συνέπειες για το μέλλον. Οι εργαζόμενοι πριν προχωρήσουν σε οποιαδήποτε ενέργεια, θα πρέπει να γνωρίζουν ότι η «ατομική συμφωνία» που τους «προτείνει» ο εργοδότης ενέχει τους εξής κινδύνους: Να μετατραπεί για πάντα η πλήρης απασχόληση με μερική απασχόληση ή σε «εκ περιτροπής εργασία», με αποτέλεσμα να μειωθούν οι μηνιαίες αποδοχές, τα δώρα (Πάσχα Χριστούγεννα), το επίδομα αδείας, η άδεια και σε περίπτωση απόλυσης να αποζημιώνονται με τον αντίστοιχο μειωμένο μισθό. Να χάσουν την αποζημίωση και τα δικαιώματα που απορρέουν από αυτή, αφού έχει εμφανιστεί το φαινόμενο ο εργοδότης, πρώτα να βάζει τον εργαζόμενο εκβιαστικά να υπογράφει οικιοθελή αποχώρηση και μετά να υπογράφει νέα ατομική σύμβαση εργασίας με νέα ημερομηνία πρόσληψη. Να ζημιωθούν στον υπολογισμό της σύνταξης εφόσον θα ασφαλίζονται σε μικρότερη ασφαλιστική κλάση. Να ασφαλίζονται για λιγότερες μέρες το μήνα. Να μετατρέψουν μόνιμα τον ημερήσιο ή μηνιαίο μισθό, σε ωρομίσθιο. Να χαθεί η αμοιβή της υπερεργασίας καθώς και της υπερωρίας. 12

13 ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΚΑΙ ΑΝΕΡΓΙΑ Η ανεργία πλήττει κυρίως τους νέους και τις χαμηλότερες κοινωνικές ομάδες, δηλαδή. τους εργάτες και τους ιδιωτικούς υπαλλήλους, καθώς αυτοί είναι περισσότερο ευάλωτοι στις οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές.παρόλα αυτά στην σύγχρονη οικονομική συγκυρία η ανεργία πλήττει όλες τις κοινωνικές κατηγορίες, ακόμη και τις ανώτερες. με δεδομένη την παρατεταμένη οικονομική ύφεση, την επόμενη δεκαετία η επέκταση της μόνιμης ανεργίας σε ολοένα και ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού πρέπει να θεωρείται δεδομένη.και η προοπτική μιας παρατεταμένης κατάστασης ανεργίας δεν απειλεί μόνο τους νέους αλλά και τους άνω των 30 εως 50 ετών, οι οποίοι ενώ έχουν εργαστεί επί σειρά ετών, από τη μια μέρα στην άλλη βρίσκονται απολυμένοι, χωρίς καμία δυνατότητα επανένταξης στον κόσμο της εργασίας. Η ανεργία στους νέους. Το ποσοστό μεταξύ των ηλικιών ετών είναι το τρίτο υψηλότερο πανευρωπαϊκά, έχοντας εκτοξευτεί στο 38,5%. Επίσης σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat, για το α' τρίμηνο του 2011 η Ελλάδα έχει σπάσει άλλο ένα ρεκόρ. Το εγχώριο ποσοστό ανεργίας αυξάνεται ταχύτερα από οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Οπως προκύπτει και από τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, το ποσοστό της επίσημης ανεργίας ήταν το α' τρίμηνο του 2010 στο 11,7% για να φτάσει μόλις ένα χρόνο μετά στο ιστορικό υψηλό του 15,9%. Η ανεργία άνω των 30 έως ετών. Κόκκινο χτυπά η ανεργία και ειδικότερα άνω των 30 εως 50 ετών. Διπλασιάστηκαν οι νέοι άνεργοι μέσα σε τρία χρόνια. Αύξησηρεκόρ σημείωσαν τα ποσοστά ανεργίας τα τελευταία τρία χρόνια, καθώς άγγιξε το 95%. Δυστυχώς η μεγάλη πλειονότητα των νέων ανέργων είναι 30 έως 50 ετών. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, ένας στους πέντε πολίτες κοντά στην παραγωγική ηλικία 45 ετών είναι χωρίς δουλειά. Ειδικότερα, στους απόφοιτους τριτάξιας μέσης εκπαίδευσης το ποσοστό ανεργίας ξεπερνάει το 18,2% και οι δουλειές των ανειδίκευτων καλύπτονται όλο και πιο συχνά από πτυχιούχους και αποφοίτους λυκείου. Ο διοικητής του ΟΑΕΔ, εξήγησε πως για κάθε 100 και πλέον πτυχιούχους που μπαίνουν κάθε χρόνο στην αγορά εργασίας, η ιδιωτική οικονομία δημιουργεί μόνο 15 θέσεις. Η ανεργία στις γυναίκες. Τα γυναικεία ποσοστά ανεργίας είναι πολύ ψηλότερα από τα ανδρικά, ακόμα και στις νεότερες γενιές, όπου έχουν εξισωθεί το εκπαιδευτικό επίπεδο και τα μορφωτικά προσόντα μεταξύ των δύο φύλων. Οι αιτίες θα πρέπει να αναζητηθούν, εκτός από τις διακρίσεις στην αγορά εργασίας και τον προδιαγεγραμμένο προορισμό των γυναικών στην οικιακή εργασία, στην ανεπάρκεια επίσης του ρυθμού δημιουργίας θέσεων εργασίας έναντι της τεράστιας κινητοποίησής τους γα αναζήτηση αμειβόμενης εργασίας. Η καταπολέμηση της ανεργίας των γυναικών εντάσσεται στην πάλη συνολικά ενάντια στην ανεργία, για παραγωγικές επενδύσεις και προστασία της εργασίας. Η μείωση και το μοίρασμα των ωρών 13

14 εργασίας, ώστε όλες και όλοι να έχουμε πρόσβαση στην εργασία, πρέπει να αποτελέσει βασικό στόχο του παγκόσμιου κινήματος εργατριών και ανέργων. Η ανεργία στις ανώτερες κοινωνικές ομάδες. Η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση οδήγησε εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο στην ανεργία, ενώ παράλληλα μείωσε σημαντικά τον πλούτο των... εχόντων. Εντύπωση, ωστόσο, προκαλεί η προσφυγή ολοένα περισσότερων πλούσιων στο πτωχευτικό δίκαιο, λόγω της συνεχιζόμενης καθίζησης της αγοράς ακινήτων. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Ερευνών για πτωχεύσεις, οι αιτήσεις πτώχευσης από μέλη πλούσιων οικογενειών αυξήθηκαν κατά 73% το β' τρίμηνο σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο. Στατιστικά στοιχεία Σύμφωνα με τον ΟΑΕΔ, στα άτομα ανέρχονται οι εγγεγραμμένοι άνεργοι στα μητρώα του κατά το μήνα Ιούνιο. Από αυτά, οι είναι άνδρες, ποσοστό 42,43%, και οι είναι γυναίκες, ποσοστό 57,57%. Ο αριθμός αυτός παρουσιάζει αύξηση κατά 0,32% σε σχέση με τον μήνα μαϊο Κατά τον Ιούνιο πάντα, οι αναγγελίες προσλήψεων εμφανίζονται μειωμένες κατά -13,2% ενώ οι καταγγελίες και λήξεις συμβάσεων μειώθηκαν κατά -14,5%. Επισημαίνεται ότι την περίοδο Ιουνίου Ιουλίου εγγράφονται στα μητρώα του Οργανισμού οι αναπληρωτές εκπαιδευτικοί. Κατανομή των εγγεγραμένων ανέργων Στην ηλικιακή ομάδα από ετών αναλογεί το (62,59%) των εγγεγραμμένων ανέργων, στην ηλικιακή ομάδα κάτω των 30 αναλογεί το (28,02%) και στην ηλικιακή ομάδα άνω των 55 ετών αναλογεί το (9,39)%. Στο εκπαιδευτικό επίπεδο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αναλογεί το (45,54%) των εγγεγραμμένων ανέργων, στο εκπαιδευτικό επίπεδο υποχρεωτικής εκπαίδευσης (έως 3η Γυμνασίου) αναλογεί το (36,90%), στο εκπαιδευτικό επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης το (16,28%) και στο εκπαιδευτικό επίπεδο χωρίς εκπαίδευση αναλογεί το (1,28%). Στους Έλληνες Υπηκόους αναλογεί το (92,68%) των εγγεγραμμένων ανέργων, στους Υπηκόους τρίτων χωρών το (6,00%) και στους Υπηκόους της Ευρωπαϊκής Ένωσης το (1,32%). Οι επιδοτούμενοι άνεργοι από τον ΟΑΕΔ Ο αριθμός των επιδοτούμενων ανέργων ανέρχεται σε άτομα και εμφανίζεται μειωμένος κατά άτομα, ποσοστό 11,06% σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα μάιο. Από το σύνολο των επιδοτούμενων ανέργων, το 82,90% είναι κοινοί επιδοτούμενοι, το 8,55% είναι Οικοδόμοι επιδοτούμενοι, το 4,90% είναι εποχικοί λοιποί επιδοτούμενοι και το 3,08% είναι εποχικοί τουριστικών επαγγελμάτων επιδοτούμενοι. Λοιπά στοιχεία για την ανεργία κατά τον Ιούνιο 2011 Οι αναγγελίες προσλήψεων ανήλθαν σε , μειωμένες κατά 16,54% σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα ( ) και κατά -13,2% σε σχέση με τον Ιούνιο του 2010 ( ). Οι απολύσεις (καταγγελίες συμβάσεων αορίστου χρόνου) έφθασαν τις

15 (αυξημένες κατά 10,01% σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα αλλά μειωμένες κατά -14,9% σε σχέση με τον Ιούνιο 2010), οι λήξεις συμβάσεων ορισμένου χρόνου τις (αυξημένες κατά 93,32% σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα αλλά μειωμένες κατά -14,3% σε σχέση με τον Ιούνιο 2010) και οι οικειοθελείς αποχωρήσεις τις (αυξημένες κατά 8,04% σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα αλλά μειωμένες κατά 18,8% σε σχέση με τον Ιούνιο 2010). Το σύνολο των καταγγελιών συμβάσεων αορίστου χρόνου και των λήξεων συμβάσεων ορισμένου χρόνου ανέρχεται σε , το 63,17% του οποίου οφείλεται σε αποχωρήσεις από την αγορά εργασίας λόγω λήξεων συμβάσεων ορισμένου χρόνου. Το μέγεθος αυτό είναι αυξημένο κατά 51,16% από τον προηγούμενο μήνα μάιο (47.820) αλλά μειωμένο κατά 14,5% σε σχέση με τον Ιούνιο 2010 (84.552). Τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής για το Α τρίμηνο 2011 Ακολουθούν πίνακες και γραφήματα με τις κατανομές της εγχώριας ανεργίας κατά το ά τρίμηνο του 2011 από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛ.ΣΤΑΤ). Οι κατανομές αφορούν την ηλικία, το φύλο, την εκπαιδευτική βαθμίδα και την γεωγραφική κατανομή. Τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας στην χώρα παρουσιάζουν οι νέοι μεταξύ ετών. Πιο συγκεκριμένα στην ηλικία το 35,8% των γυναικών και το 26,9% των ανδρών είναι άνεργοι. 15

16 Σε επίπεδο εκπαίδευσης, τα μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας (23,4%) εμφανίζονται, όπως είναι φυσιολογικό, σε άτομα που δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο: Οι νομοί στην Ελλάδα πρωταθλητές στην ανεργία είναι το Νότιο Αιγαίο, η Δυτική Μακεδονία: 16

17 ΑΝΙΣΣΟΡΟΠΙΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Οι νέοι άνεργοι πιθανόν να εκφράζουν μια μεγαλύτερη επιθετικότητα προς τους γονείς τους, αν αισθάνονται ότι οι γονείς - ως εκπρόσωποι της κοινωνίας των ενηλίκων τους έχουν προδώσει ή δεν τους αποδέχονται. Γίνονται απαιτητικοί απέναντί τους και πιστεύουν ότι τους οφείλουν. Άλλοι νιώθουν άσχημα που επιβαρύνουν τους γονείς τους και αισθάνονται οι ίδιοι υπεύθυνοι που δεν μπορούν να συντηρήσουν τον εαυτό τους. Ένας άνεργος γονέας αισθάνεται πολύ διαφορετικά, γιατί αδυνατεί να προσφέρει στην οικογένειά του όσα πιστεύει ότι οφείλει ή θα ήθελε να δώσει. Έτσι, νιώθει αποτυχημένος, απελπισμένος και κακό πρότυπο για τα παιδιά του. Παύει να είναι ο δυνατός γονιός στον οποίο μπορεί να στηριχθεί το παιδί, αφού αισθάνεται ότι δεν μπορεί πια να αντεπεξέλθει στο ρόλο του. Αυτή η αίσθηση είναι ακόμα πιο έντονη στους άνδρες, αφού στην κοινωνία μας θεωρούνται ακόμα οι βασικοί κουβαλητές στο σπίτι. Η γυναίκα τείνει να είναι πιο ευέλικτη σ' αυτό το θέμα και να αντλεί ικανοποίηση και αυτοπεποίθηση και από τους υπόλοιπους ρόλους τους, ανεξάρτητα από το τι συμβαίνει στον εργασιακό τομέα. Ειδικά σε περιπτώσεις που ο άνδρας χάνει τη δουλειά του και η γυναίκα φέρνει πλέον τα λεφτά στο σπίτι, ο άνδρας μπορεί να αισθάνεται μειονεκτικά και ότι χάνει το ρόλο του μέσα στην οικογένεια, με αποτέλεσμα να καταφέρεται επιθετικά κατά της συντρόφου του και να υπάρχουν πολλές συγκρούσεις. Παρόλα αυτά, η ισχυρή δομή της ελληνικής οικογένειας, ιδιαίτερα στην επαρχία, απορροφά πολλούς από τους κραδασμούς που δημιουργεί η ανεργία και συχνά η όλη δυσαρέσκεια, το άγχος και η απογοήτευση του ανέργου σηκώνονται από τους δικούς της ώμους. Καθώς, ωστόσο, και η οικογένεια σταδιακά χάνει το δέσιμο που είχε στις παλιότερες δεκαετίες και καθώς η ίδια η ανεργία λειτουργεί διαβρωτικά για την οικογένεια, η ανεργία από ατομικό και οικογενειακό πρόβλημα τείνει να εκδηλώνεται, όλο και περισσότερο, σαν κοινωνικό πρόβλημα. Έτσι, η οικογένεια μπορεί να βοηθήσει τον άνεργο με την αναγνώριση και κατανόηση των προβλημάτων του, την τόνωση της αυτοπεποίθησής του αναφορικά με τις ικανότητές του και την υποστήριξη του ανέργου σε όποια επιλογή εργασίας κάνει. 17

18 ΜΟΧΛΟΣ ΠΙΕΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΩΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ Υπό την απειλή της απόλυσης και τον εφιάλτη της ανεργίας, καλούνται εκβιαστικά οι εργαζόμενοι να αποδεχτούν ατομικές συμβάσεις, μετατροπής βασικών όρων της εργασιακής σχέσης όπως περικοπή ωρών εργασίας με αντίστοιχη ή μεγαλύτερη περικοπή αποδοχών. Αυτές οι «ατομικές συμφωνίες», που επιβάλλονται από τον εργοδότη, έχουν εξαιρετικά δυσμενή αποτελέσματα για τον εργαζόμενο, αφού ουσιαστικά μετατρέπουν τη μόνιμη, αορίστου χρόνου απασχόληση σε μερική ή σε «εκ περιτροπής» εργασία και οδηγούν στην απώλεια κατοχυρωμένων εργασιακών, ασφαλιστικών και συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων. Εκτός των ανωτέρω, το βασικό χαρακτηριστικό των περισσότερων «ατομικών συμφωνιών» είναι ότι δεν αναφέρεται ρητά η ημερομηνία λήξης τους και αυτοδίκαιης και χωρίς άλλους όρους επαναφοράς στο πρότερο καθεστώς της εργασιακής σχέσης. Συνεπώς οι εργαζόμενοι που κάτω από πιέσεις και με την απειλή της απόλυσης μετατρέπουν με «ατομική συμφωνία» την εργασιακή τους σχέση, βρίσκονται σε δεινή κατάσταση με απρόβλεπτες συνέπειες για το μέλλον. Οι εργαζόμενοι πριν προχωρήσουν σε οποιαδήποτε ενέργεια, θα πρέπει να γνωρίζουν ότι η «ατομική συμφωνία» που τους «προτείνει» ο εργοδότης ενέχει τους εξής κινδύνους: Να μετατραπεί για πάντα η πλήρης απασχόληση σε μερική απασχόληση ή σε «εκ περιτροπής εργασία», με αποτέλεσμα να μειωθούν οι μηνιαίες αποδοχές, τα δώρα (Πάσχα - Χριστουγέννων), το επίδομα αδείας, η άδεια και σε περίπτωση απόλυσης να αποζημιώνονται με τον αντίστοιχο μειωμένο μισθό. Να χάσουν την αποζημίωση και τα δικαιώματα που απορρέουν από αυτή, αφού έχει εμφανιστεί το φαινόμενο ο εργοδότης, πρώτα να βάζει τον εργαζόμενο εκβιαστικά να υπογράφει οικιοθελή αποχώρηση και μετά να υπογράφει νέα ατομική σύμβαση εργασίας με νέα ημερομηνία πρόσληψης. Να ασφαλίζονται για λιγότερες μέρες το μήνα. Να ζημιωθούν στον υπολογισμό της σύνταξης εφόσον θα ασφαλίζονται σε μικρότερη ασφαλιστική κλάση. Να μετατρέψουν μόνιμα τον ημερήσιο ή μηνιαίο μισθό, σε ωρομίσθιο. Να χαθεί η αμοιβή της υπερεργασίας καθώς και της υπερωρίας. 18

19 ΑΝΕΡΓΙΑ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Από το ερευνητικό έργο του Becker (1968) και μετά, οι μετέπειτα εμπειρικές μελέτες καταλήγουν στο συμπέρασμα πως η σχέση ανάμεσα στις διάφορες κατηγορίες εγκληματικών πράξεων και την ανεργία εμφανίζεται μέσω διαφορετικών οδών. Η πρώτη περίπτωση δείχνει ότι υπάρχει μια θετική αιτιατή σύνδεση ανάμεσα στα δύο μεγέθη, μια άποψη την οποία η πλειοψηφία της μεταγενέστερης βιβλιογραφίας έχει δεχτεί. Συγκεκριμένα, αυτή η οπτική είναι γνωστή ως αποτέλεσμα κινήτρου (motivation effect), όπου μια αύξηση στον δείκτη ανεργίας προκαλεί οικονομικά προβλήματα σε περισσότερους άνεργους ανθρώπους, καθώς οι πηγές εσόδων από νόμιμες δραστηριότητες είναι περιορισμένες, και σε συνδυασμό με το γεγονός ότι διαθέτουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο, αυτό τους οδηγεί τελικά στις εγκληματικές πράξεις. Οι Cantor and Land (1985) όμως έδωσαν μια νέα διάσταση, συσχετίζοντας αρνητικά τα φαινόμενα της ανεργίας και της εγκληματικότητας. Η διάσταση αυτή, γνωστή και ως αποτέλεσμα ευκαιρίας (opportunity effect), ορίζει πως σε περιόδους ύφεσης, λόγω αύξησης της ανεργίας, το σύνολο των εξόδων για την απόκτηση νέων περιουσιακών στοιχείων από τα νοικοκυριά θα μειώνεται, άρα η συνολική αξία των πιθανών οφελών από τις παράνομες δραστηριότητες θα μειώνονται, συνεπώς και οι εγκληματικές πράξεις. Επιπλέον η μακροχρόνια ανεργία αναγκάζει τους (άνεργους) ανθρώπους να παραμένουν για περισσότερο χρόνο στις ιδιοκτησίες τους, και έτσι υπάρχουν λιγότερες δυνατότητες για επιθέσεις κατά ιδιοκτησίας, καθώς και πράξεις βίας, οι οποίες συνήθως εκτυλίσσονται σε δημόσιους χώρους. Aυτή η μορφή προσέγγισηςτης σχέσης εγκληματικότητας-ανεργίας ορίζει πως οι αλλαγές στο "αποτέλεσμα ευκαιρίας" για εγκληματικές ενέργειες εμφανίζονται στο ίδιο χρονικό σημείο με τις αλλαγές στα επίπεδα της ανεργίας, ενώ το "αποτέλεσμα κινήτρου" εμφανίζεται με χρονική υστέρηση από αλλαγές σε ποσοστά ανεργίας. Γενικότερα υπάρχει η άποψη πως το βαθύτερο αίτιο της αποτυχίας για επιβολή ομόφωνης και σταθερής εμπειρικής συσχέτισης μεταξύ εγκληματικότητας και ανεργίας προέρχεται από λανθασμένες μεθόδους μέτρησης του συνόλου των άνεργων ατόμων σε μια κοινωνία, καθώς φαίνεται πως το συνολικό μέγεθος της ανεργίας δεν αποτελεί το καλύτερο εργαλείο που θα δώσει τις λύσεις στο συγκεκριμένο πρόβλημα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι περιπτώσεις όπου φαίνεται πως η μέτρηση της ανεργίας αποκλείει ένα ποσοστό μακροχρόνια ανέργων. Και αυτό διότι, το ποσοστό αυτό έχει παρατήσει τις προσπάθειες για εύρεση εργασίας, καθώς πιστεύει πως λόγω της έλλειψης εξειδίκευσης δεν μπορεί να απασχοληθεί σε σίγουρες θέσεις εργασίας, κατάλληλες για το σύνολο των ικανοτήτων που διαθέτει. Συνεπώς αυτή η παύση της αναζήτησης εργασίας προκαλεί το φαινόμενο της υποεκτίμησης της ανεργίας, καθώς θεωρείται λανθασμένα πως το ποσοστό αυτό δεν αποτελεί μέρος του εργατικού δυναμικού και ως λογικό επακόλουθο, δεν θεωρείται ως άνεργος πληθυσμός. Έτσι λοιπόν, στην προσπάθειά τους να παρουσιάσουν έναν καλύτερο τρόπο μέτρησης της ανεργίας, πολλοί ερευνητές έχουν στραφεί σε διάφορες εναλλακτικές μορφές μη-απασχόλησης, θεωρώντας πως με αυτόν τον τρόπο θα οδηγήσουν σε πιο σταθερά και αξιόπιστα, με βάση την οικονομική θεωρία, αποτελέσματα. μια από τις σημαντικότερες παραμέτρους αποτελεί η χρονική διάρκεια της ανεργίας, και για αυτόν τον 19

20 λόγο έχει πραγματοποιηθεί η εισαγωγή του μεγέθους της μακροχρόνιας ανεργίας, που συνήθως ορίζεται από πολλούς ως η ανεργία άνω των 12 μηνών. Πράγματι, εμπειρικές μελέτες αποδεικνύουν πως η σχέση μακροχρόνιας ανεργίας-εγκληματικότητας εμφανίζεται αρκετά θετική και στατιστικά σημαντική, σε αντίθεση με τον συμβατικό τρόπο μέτρησης της ανεργίας, όπου εκεί τα αποτελέσματα είναι αρκετά ανάμεικτα. Η εμφάνιση της παραπάνω σχέσης συμφωνεί απόλυτα με την οικονομική θεωρία, καθώς το κίνητρο ενός ατόμου να προβεί σε εγκληματικές ενέργειες συνήθως δεν εμφανίζεται αμέσως μετά από την απώλεια της θέσης εργασίας του, αλλά παρουσιάζεται μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, όταν γίνεται έκδηλη η απογοήτευσή του από τις απορρίψεις που δέχεται, στην προσπάθειά του να απασχοληθεί σε μια νέα θέση (ψυχολογικός παράγοντας) ή όταν τα αποθέματα από τα χρηματικά και τα περιουσιακά του διαθέσιμα μειώνονται σε βαθμό που αρχίζει να εμφανίζεται μια κατάσταση φτώχειας (οικονομικός παράγοντας). μια άλλη αρκετά χρησιμοποιημένη παράμετρος έχει σχέση με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά μιας κοινωνίας, και πιο συγκεκριμένα με την ηλικία και το φύλο. Έτσι λοιπόν το ενδιαφέρον της πλειοψηφίας των ερευνητών στρέφεται κυρίως στην μελέτη της επίδρασης της ανεργίας των νέων (και κατά προτίμηση των ανδρών) ανθρώπων στα ποσοστά της εγκληματικότητας. Αυτή η προτίμηση σε άτομα νεότερων ηλικιών οφείλεται στο γεγονός ότι η συγκεκριμένη μερίδα ατόμων χαρακτηρίζεται από εκρηκτικότητα στον χαρακτήρα και από ανευθυνότητα στις πράξεις τους, συνεπώς είναι πιο πιθανό να οδηγούνται σε παράνομες δραστηριότητες, όταν οι καταστάσεις από μια παρατεταμένη περίοδο ανεργίας δυσκολεύουν αρκετά για αυτούς. Και εδώ παρατηρείται μια θετική και αρκετά σημαντική επίδραση της ανεργίας των νέων στα ποσοστά εγκληματικότητας μέσω μελετών. Ενώ η πλειοψηφία των μελετών στηρίζεται στην επίδραση της εγκληματικότητας από την ανεργία, υπάρχουν και περιπτώσεις που ερευνείται το αντίστροφο φαινόμενο, δηλαδή η επίδραση από μια μεταβολή των ποσοστών αδικημάτων στα ποσοστά της ανεργίας. Σύμφωνα με το γενικότερο θεωρητικό σκεπτικό, τα άτομα που έχουν καταδικαστεί λόγω εγκληματικών πράξεων και έχουν εκτίσει τις ποινές τους, είναι αυτά που δυσκολεύονται περισσότερο στην αναζήτηση εργασίας, διότι οι ευκαιρίες για μια νόμιμη εργασία λιγοστεύουν. ΣΥΝΟΧΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ Η επιδίωξη της κοινωνικής συνοχής εκφράζεται κατά κύριο λόγο μέσα από την άμβλυνση των ανισοτήτων στον κοινωνικό χώρο και την καταπολέμηση του φαινομένου του κοινωνικού αποκλεισμού. Νέα φαινόμενα, όπως το οργανωμένο έγκλημα, η τρομοκρατία, οι σύγχρονες μορφές βίας και εκμετάλλευσης αποτελούν προκλήσεις οι οποίες πρέπει να αντιμετωπισθούν με δημοκρατικό τρόπο και στο πλαίσιο της παράδοσης, και όχι σπασμωδικά και κατασταλτικά. Το ίδιο ισχύει και για τα διαρκώς επιτεινόμενα φαινόμενα της μετανάστευσης (κυρίως από χώρες του τρίτου κόσμου ή των πρώην ανατολικών καθεστώτων), του θρησκευτικού φονταμενταλισμού, αλλά και των εσωτερικών κρίσεων στις κοινωνίες (κυρίως στο χώρο της νεολαίας). 20

21 ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ Οι σχέσεις στο χώρο εργασίας όπου η θέση των εργαζομένων βρίσκεται σε κίνδυνο Στο χώρο εργασίας μπορούμε να διακρίνουμε τρία βασικά πλέγματα διαπροσωπικών σχέσεων: σχέσεις με συναδέλφους ή την υπόλοιπη εργασιακή ομάδα σχέσεις με προϊσταμένους και σχέσεις με υφισταμένους. Ειδικότερα, οι σχέσεις με τους συναδέλφους μπορεί να χαρακτηρίζονται από ανταγωνισμό και διαπροσωπικές συγκρούσεις. Οι σχέσεις με τους προϊστάμενους από έλλειψη εκ μέρους τους φροντίδας και ανθρώπινης αντιμετώπισης, ενώ όσον αφορά στις σχέσεις με τους υφισταμένους το πρόβλημα επικεντρώνεται κυρίως στο κατά πόσο το άτομο έχει τη δυνατότητα να κάνει κάθετο καταμερισμό ευθυνών και αρμοδιοτήτων και να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που συνεπάγονται οι συμμετοχικές διαδικασίες στη λήψη αποφάσεων. Κακές θεωρούνται οι σχέσεις που χαρακτηρίζονται από χαμηλό βαθμό εμπιστοσύνης, χαμηλό βαθμό στήριξης του ενός από τον άλλο και έλλειψη ενδιαφέροντος για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το άτομο. Οι κακές σχέσεις μπορούν να οδηγήσουν σε ανταγωνισμό, απομόνωση και δυσαρέσκεια προς τη δουλειά και κατά επέκταση σε αγχογόνες καταστάσεις. Υπάρχουν όμως και μερικές άλλες όψεις των κοινωνικών σχέσεων στο χώρο της εργασίας που μπορούν να αποδειχτούν αγχογόνες: Η ανασφάλεια που δημιουργεί το αίσθημα ότι το άτομο δε μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις μιας νέας θέσης. Εδώ μεγάλο ρόλο παίζει ο βαθμός κοινωνικής στήριξης που προσφέρεται από τα άλλα μέλη. Η «πυκνότητα» στον εργασιακό χώρο, όταν δηλαδή πολλά άτομα συνευρίσκονται σε μικρό χώρο και δε δίνεται στο άτομο η δυνατότητα να ικανοποιήσει την ανάγκη του για προσωπικό χώρο εργασίας και δημιουργικότητας. Η γειτνίαση ή η υποχρεωτική συνεργασία με άτομο που διακατέχεται από εργασιομανία και δίνει γρήγορο και ασφυκτικό ρυθμό στην εργασία. Οι πιέσεις της ομάδας να συμμορφωθεί το άτομο με κανόνες που ίσως δεν συμφωνεί δεν υιοθετεί. Κοινωνικές σχέσεις Οι κοινωνικές σχέσεις μπορεί να έχουν και έμμεσες επιδράσεις στην ποιότητα ζωής κάποιου μέσα από την συνεισφορά που έχουν στην οικονομική ευημερία που επηρεάζει με τη σειρά της τα επίπεδα ψυχικής και σωματικής υγείας: Έχουν αυτοκαταστροφικός τάσεις Οξύνει τις διαφορές σε αυτούς που έχουν εργασία και προβαίνουν σε ακρότητες 21

22 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ Όξυνση φαινομένων της κοινωνικής, παθογένειας(βία, ναρκωτικά, εγκληματικότητα) Υποκινούνται από πολιτικούς,οι οποίοι τους μια θέση εργασίας και Αναπτύσσεται το αίσθημα της κατωτερότητας Δυσαρμονική θέση με τα άλλα μέλη της ομάδας και οικογενείας και της κοινωνίας Η απώλεια της εργασίας επηρεάζει την αυτοεκτίμηση των ανέργων μέσω ενός πλέγματος αλληλεπιδράσεων συναισθημάτων ενοχής λόγω αυτής της απώλειας, αλλά και λόγω της απώλειας οικονομικών πόρων. Σε έρευνες που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ ανέργων και των οικογενειών τους παρουσιάσθηκε μεγάλη ανομοιομορφία στον βαθμό της επίδρασης του γεγονότος της απώλειας της εργασίας και στις αντιδράσεις: από την προσαρμογή και την αποτελεσματική αντιμετώπιση της νέας κατάστασης μέχρι την διάλυση της οικογένειας. Ως παράγοντες οικογενειακής σταθερότητας κατά την ανεργία επισημαίνονται τα εξής: ο υψηλός βαθμός επαγγελματικών δεξιοτήτων, η ύπαρξη αντίστοιχης εμπειρίας κατά το παρελθόν, το ύψος των οικονομικών πόρων και υποχρεώσεων, το μέγεθος της οικογένειας (οι πολυμελείς οικογένειες ανταπεξέρχονται αποτελεσματικότερα) και ο βαθμός αλληλεγγύης μεταξύ των μελών της οικογένειας. Η ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΑΝΕΡΓΩΝ Η ανεργία, πλήττει έντονα την ελληνική κοινωνία την τελευταία δεκαετία. Εκτός από οικονομικές έχει επίσης και ψυχολογικές συνέπειες. Αυτές, δεν είναι ίδιες σε όλες τις κοινωνικές τάξεις. Οι εργάτες, όσο κι αν απελπίζονταν για την καθημερινή τους επιβίωση, τελικά αντιστέκονταν στην κατάθλιψη. Αντίθετα, όλα τα στατιστικά στοιχεία επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι η ανεργία στις υψηλές κοινωνικές τάξεις δεν γίνεται σχεδόν ποτέ αποδεκτή και τα άτομα αυτά αρνούνται ακόμη και να φανταστούν τη δυνατότητα να αλλάξουν εργασιακό καθεστώς ή να αναζητήσουν μιαν άλλη, κοινωνικά «υποδεέστερη» εργασία. Αντί να αντιδράσουν ενεργητικά πέφτουν σε κατάθλιψη, και όχι σπάνια οδηγούνται στην αυτοκτονία. Χαρακτηριστική είναι η αντίδραση των «γιάπηδων» που απροσδόκητα χάνουν την περίοπτη μέχρι χθες κοινωνική τους θέση. μάνατζερ, διευθυντικά στελέχη επιχειρήσεων και επιτυχημένοι ελεύθεροι επαγγελματίες αρνούνται συστηματικά να αποδεχτούν το γεγονός ότι, παρά τις μέχρι τότε φιλότιμες προσπάθειές τους, βρέθηκαν τελικά οι ίδιοι στη θέση των θυμάτων του συστήματος που με τόση ενεργητικότητα και πάθος είχαν υπηρετήσει. Οι ψυχολογικές διαταραχές των ανέργων δε διαβαθμίζονται μόνο από τη μία κοινωνική τάξη στην άλλη αλλά και μεταξύ ηλικιών και φύλων. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση νέων ανέργων που, ενώ δεν παρουσίαζαν χαμηλούς δείκτες ψυχικής υγείας όσο ακόμα 22

23 ήταν μαθητές, εμφάνισαν ψυχικές διαταραχές όταν βρέθηκαν άνεργοι, ενώ εν συνεχεία, όταν βρήκαν ξανά δουλειά, η ψυχική τους υγεία αποκαταστάθηκε. Η απώλεια της εργασίας αποτελεί αναμφισβήτητα σημαντική πηγή στρες και κατάθλιψης. μεταξύ των 42 πιο στρεσογόνων γεγονότων, η απώλεια της εργασίας καταλαμβάνει την 8η θέση. Στα σύγχρονα κράτη πρόνοιας, με τα ταμεία ανεργίας και την πολύπλευρη κοινωνική υποστήριξη, η ανεργία μπορεί να συνεπάγεται τις περισσότερες φορές σοβαρά οικονομικά προβλήματα, αλλά δεν οδηγεί σε πείνα και σε εξαθλίωση. Πολλοί ερευνητές θεωρούν ότι ο βασικός λόγος που η ανεργία αποτελεί στρεσογόνο εμπειρία είναι κυρίως επειδή η εργασία συνεπάγεται και μη οικονομικά οφέλη, που έχουν χαρακτηριστεί «λανθάνουσες συνέπειες της εργασίας», όπως η χρονοοργάνωση της ημέρας ή η αυτοεκτίμηση και ο σεβασμός των άλλων. Σύμφωνα με την έρευνα, που πραγματοποίησε η Εταιρεία Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ψυχικής Υγείας (ΕΠΑΨΥ) υπό την επίβλεψη του Δρ Στέλιου Στυλιανίδη, σε δείγμα 900 ατόμων (άνω των 18 ετών) από τη Χαλκίδα, την Ερέτρια, την Αμάρυνθο, τη Λάμψακο, την Αρτάκη και τα Ψαχνά, περιοχές που έχουν πληγεί ανεπανόρθωτα από τη βίαιη αποβιομηχάνιση τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται κλονισμός στην ψυχική τους υγεία και είναι έντονη η ανάγκη ψυχολογικής υποστήριξης στον πληθυσμό. Από τα στοιχεία προκύπτει ότι ένα ποσοστό 29% πάσχει από τουλάχιστον μία ψυχική διαταραχή. Συγκεκριμένα το 26% των ανέργων πάσχει από κατάθλιψη ενώ υψηλά ποσοστά κατάθλιψης μετρήθηκαν σε γυναίκες, ηλικιωμένους (άνω των 75), εργάτες κ.λπ. Το ποσοστό των διαταραχών συναισθήματος είναι 16,8% και των αγχωδών διαταραχών 17%. Ψυχωτικά συμπτώματα βρέθηκαν σε ποσοστό 2,22% Ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι το αυτοκτονικό ρίσκο βρέθηκε σε ποσοστό 7% στο σύνολο του δείγματος ενώ στους ανέργους το ποσοστό αυτό εκτινάσσεται στο 20%. Το τελευταίο ποσοστό επιβεβαιώνει το γεγονός ότι η κατάθλιψη λόγω της ανεργίας σχετίζεται άμεσα με τις αυξήσεις των αυτοκτονιών. Οι άντρες έχουν τριπλάσιες πιθανότητες να χρησιμοποιήσουν την αυτοκτονία ως μέσο διαφυγής από τα οικονομικά προβλήματα και την επαγγελματική απαξίωση. Αυτό έρχεται σε συμφωνία και με τα ευρήματα ελληνικών μελετών, σύμφωνα με τα οποία ο άντρας πλήττεται περισσότερο από την ανεργία (εκδηλώνοντας περισσότερα ψυχολογικά προβλήματα), ακριβώς επειδή η δομή της οικογένειας στην Ελλάδα εξακολουθεί να είναι πατριαρχική και ο άντρας να θεωρείται ακόμα και σήμερα ο «κουβαλητής» αυτός που ζει και συντηρεί την οικογένεια. Οι ψυχολογικές διαταραχές των ανέργων και η διαρκής ανασφάλεια, αυτοαμφισβήτηση και άγχος που τους διακατέχει, τους οδηγεί σε χρήση αλκοόλ, ναρκωτικών ουσιών και σε υπερβολικό κάπνισμα. Ωστόσο οι συνέπειες αυτές διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή. Σε περιοχή της Αγγλίας νέοι άνεργοι δήλωναν αυξημένη χρήση παράνομων ναρκωτικών. Ανάλογες τάσεις διαπιστώθηκαν και σε νέους άνεργους στη Νορβηγία, οι οποίοι όμως δεν συσχέτιζαν τα παράνομα ναρκωτικά με την καταπολέμηση του στρες, αλλά τα θεωρούσαν μέρος του εναλλακτικού πολιτισμικού προτύπου που υιοθετούσαν λόγω της ανεργίας. Επιπρόσθετα, η ανεργία και εθνική κατάθλιψη λόγω της οικονομικής κρίσης οδηγεί τους Έλληνες στο νόμιμο τζόγο, στα ψυχοφάρμακα και στο αλκοόλ. Οι περισσότεροι πολίτες που στρέφονται στο τζόγο πιστεύουν ότι θα μπορέσουν θα βελτιώσουν τα οικονομικά τους. Από την άλλη, όσοι στρέφονται στο αλκοόλ και τα ψυχοφάρμακα δεν συνειδητοποιούν ότι τελικά τους δημιουργείται εξάρτηση. 23