ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΕΡΟΜΕΝΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΩΝ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΤΕΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ «ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ» ΠΟΥ ΔΙΑΘΕΤΕΙ Η ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΤΕΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ. ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ: ΚΟΣΚΙΝΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΕΠΟΠΤΕΥΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Δρ ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΤΡΑ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2014

2 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ σελ. 1 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ σελ. 3 ΠΕΡΙΛΗΨΗ σελ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο : ΕΙΣΑΓΩΓΗ σελ Ορισμός Ακαδημαϊκής βιβλιοθήκης σελ Αποστολή και μελλοντική εξέλιξη της Ακαδημαϊκής Βιβλιοθήκης σελ Πρότυπα Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών σελ Πρότυπα για υπηρεσίες σελ Πρότυπα για συλλογές σελ Πρότυπα για προσωπικό σελ Πρότυπα για κτίριο και εξοπλισμό σελ Πρότυπα για διαχείριση και διοίκηση σελ Πρότυπα για τα οικονομικά σελ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο : ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ (ΒΚΠ) σελ Σύντομο ιστορικό σελ Διοικητική διάρθρωση σελ Περιγραφή εγκαταστάσεων και εξοπλισμού σελ Κατανομή υπηρεσιών, συλλογών και χώρων κατά όροφο σελ Δίκτυα και εξοπλισμός Η/Υ σελ Παρεχόμενες υπηρεσίες της ΒΚΠ σελ Ανάγνωση σελ Δανεισμός σελ Διαδανεισμός παραγγελίες σελ Παροχή ηλεκτρονικών υπηρεσιών σελ Συστήματα βιβλιογραφικών αναζητήσεων ( OPACs) σελ Εκπαίδευση χρηστών σελ Παροχή ασύρματης σύνδεσης στο διαδίκτυο σελ Εκτυπώσεις σελ Σύστημα ψηφιοποίησης βιβλίων σελ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο : ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΕΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ σελ Σύντομο ιστορικό σελ Οργάνωση της βιβλιοθήκης σελ Περιγραφή εγκαταστάσεων και εξοπλισμού σελ Παρεχόμενες υπηρεσίες σελ Ανάγνωση σελ Δανεισμός σελ. 38 1

3 Διαδανεισμός παραγγελίες σελ Παροχή ηλεκτρονικών υπηρεσιών σελ Συστήματα βιβλιογραφικών αναζητήσεων ( OPACs) σελ Ασύρματο δίκτυο σελ Εκτυπώσεις φωτοτυπίες σελ Οπτικοακουστικό υλικό σελ Συνοπτική παρουσίαση της βιβλιοθήκης του ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδας με έδρα το Μεσολόγγι σελ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ο : ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΩΝ ΔΥΟ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΩΝ - ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ «ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ» ΠΟΥ ΔΙΑΘΕΤΕΙ Η ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΤΕΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ σελ Συνοπτική παρουσίαση της ΒΚΠ σελ Συνοπτική παρουσίαση της Βιβλιοθήκης του ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδας με έδρα την Πάτρα σελ Σύγκριση των δύο Βιβλιοθηκών σελ Καταγραφή του πληροφοριακού υλικού σχετικά με το γνωστικό αντικείμενο «τουρισμός» που διαθέτει η βιβλιοθήκη του ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδας σελ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ σελ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ σελ. 55 2

4 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Πρώτα από όλα θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα καθηγητή μου κύριο Αλκιβιάδη Παναγόπουλο, που μου έδωσε τη δυνατότητα να ασχοληθώ με ένα τόσο ενδιαφέρον θέμα. Θα ήθελα επίσης να τον ευχαριστήσω για τη βοήθεια, την καθοδήγηση και τις χρήσιμες συμβουλές που μου έδωσε για να ολοκληρώσω επιτυχώς την πτυχιακή μου εργασία. Επίσης ευχαριστώ την Προϊσταμένη της βιβλιοθήκης του ΤΕΙ Πατρών κα Αν. Αταμέγκου καθώς και τον Προϊστάμενο της βιβλιοθήκης ΑΕΙ Πατρών κο Ι. Τσάκωνα για τις πολύτιμες πληροφορίες που μου παρείχαν. Τέλος ένα μεγάλο ευχαριστώ χρωστάω στους γονείς μου, την αδερφή μου Αγγελική τον σύζυγο μου Χρήστο και το γιο μου Χρυσόστομο για τη ψυχολογική υποστήριξη που χρειαζόμουν για να ολοκληρώσω της σπουδές μου. 3

5 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ο τίτλος της παρούσας πτυχιακής εργασίας είναι «Συγκριτική μελέτη της οργάνωσης και των προσφερόμενων υπηρεσιών των βιβλιοθηκών του Πανεπιστημίου Πατρών και του ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδας. Καταγραφή του πληροφοριακού υλικού σχετικά με το γνωστικό αντικείμενο «ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ» που διαθέτει η βιβλιοθήκη του ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδας». Σκοπός της είναι να πραγματοποιηθεί μια παρουσίαση των δύο βιβλιοθηκών, να εξαχθούν συμπεράσματα σχετικά με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα τους, ώστε τελικά να βοηθήσουν στην καλύτερη λειτουργία τους προς όφελος της εκπαιδευτικής κοινότητας. Αρχικά πραγματοποιούμε μια εισαγωγή γενικά για τις Ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες, ώστε να καταλάβει ο αναγνώστης την αποστολή, το σκοπό, τους στόχους και τα πρότυπα που πρέπει να έχει μια τέτοια βιβλιοθήκη. Στη συνέχεια παρουσιάζουμε τη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Πατρών. Ξεκινάμε με ένα σύντομο ιστορικό και κατόπιν καταγράφουμε όλο το υλικό που συλλέξαμε σχετικά με την οργάνωση της και τις παρεχόμενες υπηρεσίες που προσφέρει στους χρήστες. Περιγράφουμε αναλυτικά το χώρο, τη διοικητική διάρθρωση, τον εξοπλισμό και δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στις ηλεκτρονικές υποδομές της. Κατά παρόμοιο τρόπο στο επόμενο κεφάλαιο παρουσιάζουμε τη βιβλιοθήκη του ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδας, η οποία αποτελείται από δυο βιβλιοθήκες, μία με έδρα την Πάτρα και μια με έδρα το Μεσολόγγι για να καταλήξουμε στο τέταρτο και πιο σημαντικό κεφάλαιο όπου γίνεται η σύγκριση των δύο βιβλιοθηκών. Στο τέλος αυτού του κεφαλαίου πραγματοποιούμε αναζήτηση στον ηλεκτρονικό κατάλογο της βιβλιοθήκης του ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδας για τη λέξη «ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ» και παρουσιάζουμε τα αποτελέσματα της αναζήτησης. 4

6 1.1 Ορισμός Ακαδημαϊκής βιβλιοθήκης 1.ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ακαδημαϊκή βιβλιοθήκη είναι η βιβλιοθήκη που εξυπηρετεί τις ανάγκες ενός εκπαιδευτικού ιδρύματος ανώτατης εκπαίδευσης (πανεπιστήμιο, τεχνολογικό εκπαιδευτικό ίδρυμα ή κολλέγιο). Η ακαδημαϊκή βιβλιοθήκη εδρεύει συνήθως στους ίδιους χώρους του ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος που εξυπηρετεί και ο βασικός στόχος της είναι η παροχή επιστημονικού υλικού (έντυπου ή /και ηλεκτρονικού) για την άριστη εξυπηρέτηση των πληροφοριακών αναγκών των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας (διοικητικού προσωπικού, διδακτικού προσωπικού, φοιτητές/ σπουδαστές). Η συλλογή του υλικού μιας ακαδημαϊκής βιβλιοθήκης αναπτύσσεται, διαμορφώνεται και αξιολογείται με βάση το πρόγραμμα σπουδών του ιδρύματος στο οποίο ανήκει (Βλάχου Χαλκιοπούλου Μ., 1996). Οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες είναι κέντρα συλλογής, επεξεργασίας και διάχυσης των πληροφοριών με βασικό σκοπό την υποστήριξη του εκπαιδευτικού, επιστημονικού και ερευνητικού έργου των Πανεπιστημίων. Περιλαμβάνουν βιβλία, βάσεις δεδομένων, οπτικοακουστικό υλικό, περιοδικά, ηλεκτρονικά περιοδικά και ηλεκτρονικό κατάλογο βιβλιοθήκης. (OPAC Online Public Access Catalog ή αλλιώς Ανοιχτός Κατάλογος Ανοικτής Πρόσβασης)( Ως μηχανισμός διαχείρισης και υποστήριξης της πρόσβασης στα τεκμήρια, στις πληροφορίες και στη γνώση, είναι αναπόσπαστο λειτουργικό τμήμα του πανεπιστημίου, σε βαθμό που να μην νοείται πανεπιστημιακός χώρος χωρίς ένα τέτοιο μηχανισμό, χωρίς δηλαδή τη βιβλιοθήκη. Θα μπορούσαμε να ορίσουμε την ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη σαν το πλέον ζωντανό κύτταρο στο σώμα του οργανισμού που καλείται πανεπιστημιακός χώρος. Θα την ονομάζαμε ένα πρακτορείο γνώσης, όπου βρίσκουν ικανοποίηση οι ανάγκες για επιστημονική έρευνα και πνευματική τελειοποίηση. Με βάση ότι το πανεπιστήμιο είναι μια κοινότητα με περισσότερες από τρεις κοινωνικές τάξεις ανθρώπων που άλλοι λίγο, άλλοι πολύ διάγουν μέρος της ζωής τους εκεί, και επιπλέον ορισμένοι «γεννούν» και πνευματικά παιδιά, του δίνουμε παραστατικά το σχήμα του δένδρου. Σ αυτό το σχήμα η ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη έχει τη θέση της ρίζας του δένδρου με όλα τα παράρριζα της. Μια σύντομη ιστορική αναδρομή θα μας πείσει για την αξία της ακαδημαϊκής βιβλιοθήκης. Η βιβλιοθήκη γεννήθηκε τότε, όταν η συσσώρευση πείρας είχε γίνει τόσο μεγάλη, ώστε άρχισε να υπερβαίνει τις ικανότητες της ανθρώπινης μνήμης και η διαφύλαξη αυτής της πείρας δεν μπορούσε πλέον να εξασφαλίζεται μέσω της προφορικής μετάδοσης. Αρχικά δεν υπήρχαν βιβλιοθήκες. Η εκπαίδευση ήταν προνόμιο της άρχουσας τάξης και των πλουσίων. Οι Ακαδημαϊκές Βιβλιοθήκες ήκμασαν από την Βυζαντινή εποχή 5

7 με έντονο τον ελληνικό χαρακτήρα, σπουδαιότερο επίτευγμα αυτής της περιόδου είναι η βιβλιοθήκη του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου μέχρι το 1453 μ.χ. που περιείχε βιβλία επιστημονικού περιεχομένου. Στην περίοδο του Μεσαίωνα ήκμασε κατά πολύ η πανεπιστημιακή κοινότητα και από τότε ολοένα και περισσότερα πανεπιστημιακά κέντρα εμφανίζονται και κυριαρχούν έως και σήμερα. Σήμερα οι Ακαδημαϊκές Βιβλιοθήκες των αναπτυγμένων χωρών παρουσιάζουν έναν καλά συντονισμένο οργανισμό που λειτουργεί σε επιστημονική βάση των προτύπων Βιβλιοθηκών και συμβάλλουν στην υπόθεση της ανάπτυξης της επιστήμης. Αναφορικά με την εκπαίδευση η Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη δίνει οντότητα στον καθηγητή, ανεξαρτητοποίηση στη μαθησιακή έφεση του φοιτητή, ώστε ο τελευταίος να μην είναι αναγκαστικά εξαρτημένος από τον καθηγητή, αλλά μόνο από την γνώση που θα του παρέχεται από την Βιβλιοθήκη μέσω του βιβλιοθηκονόμου (Βλάχου Χαλκιοπούλου Μ., 1996). 1.2 Αποστολή και μελλοντική εξέλιξη της Ακαδημαϊκής Βιβλιοθήκης Σύμφωνα με το Νόμο 3404/2005 ΦΕΚ 260 Α «Ρύθμιση θεμάτων του Πανεπιστημιακού και Τεχνολογικού Τομέα της Ανώτατης Εκπαίδευσης και λοιπές διατάξεις», άρθρο 16, αποστολή της Κεντρικής Βιβλιοθήκης κάθε Πανεπιστημίου είναι η ενίσχυση και υποστήριξη των εκπαιδευτικών και ερευνητικών δραστηριοτήτων του Ιδρύματος, η συμβολή της στη διαχείριση, παροχή και διάθεση εξειδικευμένων πληροφοριών στην ευρύτερη εθνική και διεθνή κοινότητα και η ουσιαστική συμμετοχή της σε κάθε δραστηριότητα για την παιδεία και τον πολιτισμό. Κάθε ακαδημαϊκή βιβλιοθήκη καθορίζει το σκοπό, τους στόχους και την πολιτική υλοποίησής τους με ακρίβεια και τον διατυπώνει σε γραπτό κείμενο, το οποίο περιγράφει τη δομή της βιβλιοθήκης, τις λειτουργίες της, τις υπηρεσίες που προσφέρει στους χρήστες της, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των χρηστών της, καθώς επίσης την πολιτική και τη στρατηγική υλοποίησης της πολιτικής της. Το κείμενο αυτό αποτελεί τον Κανονισμό Λειτουργίας της Βιβλιοθήκης. Βασικός στόχος της ακαδημαϊκής βιβλιοθήκης είναι να παρέχει άμεση έγκυρη, έγκαιρη και αποτελεσματική γνώση και πληροφορία. Ο στόχος επιδιώκεται με τη συγκέντρωση του κατάλληλου κατά περίπτωση υλικού σε έντυπη, μη έντυπη, ηλεκτρονική ή άλλη σύγχρονη ή μελλοντική μορφή υλικού, και την οργάνωση του υλικού αυτού για τη διάθεσή του στα μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας, φοιτητές, σπουδαστές και διοικητικό προσωπικό. Το είδος της συλλογής καθορίζεται από το επιστημονικό πεδίο που καλύπτει η συγκεκριμένη βιβλιοθήκη. Στα πλαίσια του στόχου αυτού εντάσσονται: Η ανάπτυξη και διατήρηση μιας συλλογής ειδικευμένης στα επιστημονικά θέματα που καλύπτονται στο ίδρυμα, ικανής να στηρίξει το εκπαιδευτικό και ερευνητικό έργο του ιδρύματος. Η οργάνωση της συλλογής σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα και τις σύγχρονες αντιλήψεις για την τεχνική επεξεργασία του υλικού της συλλογής. 6

8 Η χρήση των σύγχρονων προϊόντων της τεχνολογίας της πληροφόρησης και των επικοινωνιών, τόσο στην οργάνωση και λειτουργία της Βιβλιοθήκης γενικότερα, όσο και την επεξεργασία, αποθήκευση και αναζήτηση πληροφοριών. Η χρήση και η αξιοποίηση των εξωτερικών πηγών πληροφόρησης προς όφελος των χρηστών της, στην επίτευξη των σκοπών και των στόχων της. Η χρήση των πηγών πληροφόρησης σε οποιοδήποτε μέσο κι αν έχει χρησιμοποιηθεί για την καταγραφή και διάδοσή της σε τοπικό ή διεθνές επίπεδο, η αξιολόγησή τους και η ανάκτηση εκείνων των πληροφοριών που στηρίζουν την πραγματοποίηση του σκοπού και των στόχων της βιβλιοθήκης και του ιδρύματος. Η παροχή σύγχρονων υπηρεσιών πληροφόρησης τόσο σε τοπικό επίπεδο, όσο και σε απομακρυσμένους χρήστες με τη χρήση των διευκολύνσεων του Διαδικτύου. Η σημαντική συνεισφορά της στην εκπαιδευτική διαδικασία και τη λήψη αποφάσεων για τη στήριξη εκπαιδευτικών ζητημάτων που αφορούν στην επίτευξη των στόχων του ιδρύματος. Η στήριξη της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Η εκπαίδευση, καθοδήγηση και ενθάρρυνση των φοιτητών στη χρήση των πηγών πληροφόρησης για την αντιμετώπιση των εκπαιδευτικών και ερευνητικών αναγκών κατά τη διάρκεια των σπουδών τους. Η συμβολή της στην πολιτιστική, κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη της περιοχής, στην οποία εδρεύει το ίδρυμα, και της χώρας εν γένει. Επίσης μια Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη είναι απαραίτητο να έχει δυναμικό και όχι στατικό χαρακτήρα. Αυτό σημαίνει ότι, ο τρόπος οργάνωσης και λειτουργίας της πρέπει να διαφοροποιείται προοδευτικά και να μεταβάλλεται, προκειμένου να συμβαδίζει με τους εκπαιδευτικούς και ερευνητικούς στόχους της Ακαδημαϊκής Κοινότητας, στην οποία ανήκει, ώστε να διασφαλίζεται η ποιοτική παροχή υπηρεσιών. Η διασφάλιση ποιότητας στις υπηρεσίες που παρέχει μια βιβλιοθήκη πρέπει να αποτελεί βασικό μέλημα των υπευθύνων της. Η βελτίωση της επίδοσης της βιβλιοθήκης προϋποθέτει την ύπαρξη στοιχείων για την τρέχουσα επίδοση και τα αποτελέσματα από τυχόν προσπάθειες βελτίωσης που έχουν κατά καιρούς αναληφθεί. Πάντως πρέπει να σημειώσουμε ότι η «Βιβλιοθήκη» περνά μια ώρα κρίσης και μετεξέλιξης, αφού η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας τείνει να αντικαταστήσει το βιβλίο με ηλεκτρονικά μέσα έτσι ώστε να προβληματιζόμαστε αν θα έχουμε στο μέλλον βιβλιοθήκες. Ο μελλοντικός ρόλος, η θέση και η μορφή της βιβλιοθήκης συνεχώς μεταβάλλονται και μια σειρά εξελίξεων τις ακολουθούν. Η με ταχύτατους ρυθμούς διευρυνόμενη χρήση της τηλεματικής, καθώς και η σημαντικότερη συνέπειά της, η δημιουργία της πραγματικότητάς του διαδικτύου, διαφοροποιούν ριζικά ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών δραστηριοτήτων, δημιουργώντας με πρωτοφανή ταχύτητα ένα παράλληλο, ψηφιακό περιβάλλον άσκησης των δραστηριοτήτων αυτών. Οι επιδράσεις γίνονται ορατές με τις ριζικές αλλαγές στη δομή και τη λειτουργία των μηχανισμών παραγωγής, διακίνησης και διάθεσης της πληροφορίας (ψηφιακή δημοσίευση, ηλεκτρονικό βιβλίο). Στο πλαίσιο αυτό οι βιβλιοθήκες επηρεάζονται άμεσα και το γεγονός αυτό αποτελεί, ίσως, τον κυριότερο λόγο για την αναθεώρηση της μορφής, της δομής και της συγκρότησης και του ρόλου της (Μπώκος, Γ. 1999). 7

9 Μια σημαντική πρόοδο στον τομέα αυτό στον ελληνικό χώρο, αποτέλεσε η δημιουργία του HEAL- Link (Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών), όπως είναι η ηλεκτρονική ονομασία της κοινοπραξίας των Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. Ο Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (Σ.Ε.Α.Β.), που συστάθηκε σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 17 του ν. 3404/2005 (Α 260), έχει ως σκοπό την εξοικονόμηση πόρων και την παροχή βελτιωμένων υπηρεσιών υποστήριξης του εκπαιδευτικού και ερευνητικού έργου των μελών του. Ειδικότερα, μεταξύ των στόχων του Σ.Ε.Α.Β. περιλαμβάνονται η συντονισμένη ανάπτυξη των συλλογών των επί μέρους κεντρικών βιβλιοθηκών, η δημιουργία συστήματος διαδανεισμού σε εθνικό επίπεδο, η χάραξη κοινής στρατηγικής στον τομέα της πρόσβασης σε ηλεκτρονικό υλικό με σκοπό την αποτελεσματικότερη για τη χώρα διαχείριση των πηγών πληροφόρησης και η υιοθέτηση κοινών προτύπων και δεικτών απόδοσης των υπηρεσιών τους. Μέλη του Συνδέσμου είναι όλα τα Α.Ε.Ι. της χώρας (22 Πανεπιστήμια και 14 Τ.Ε.Ι.), η Ακαδημία Αθηνών και η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Εξάλλου, στο πλαίσιο των δράσεών του, ο Σ.Ε.Α.Β. συνεργάζεται με φορείς της Ελλάδας και της Κύπρου. Συνεργαζόμενα μέλη του είναι το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, το Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών, οι ερευνητικοί φορείς που εποπτεύονται από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας και τα 3 Δημόσια Πανεπιστήμια της Κύπρου. Μέσω της HEAL-Link παρέχεται η δυνατότητα πρόσβασης στο πλήρες κείμενο σε πλήθος περιοδικών καθώς και πρόσβαση σε βιβλιογραφικές βάσεις, ηλεκτρονικά βιβλία και λεξικά. Δημιουργήθηκε επίσης η Μονάδα Ολικής Ποιότητας των Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (ΜΟΠΑΒ) ( η οποία λειτουργεί στο πλαίσιο του έργου "Ανάπτυξη της ψηφιακής συνεργασίας των Βιβλιοθηκών των Ιδρυμάτων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης" που χρηματοδοτείται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης και Αρχικής Επαγγελματικής Κατάστασης (ΕΠΕΑΕΚ). Βασικός στόχος της συγκεκριμένης υπηρεσίας είναι η ψηφιοποίηση της διαδικασίας συγκέντρωσης και επεξεργασίας των στατιστικών στοιχείων που αφορούν στις Ακαδημαϊκές Βιβλιοθήκες της Ελλάδας. Επιπλέον στόχοι της ΜΟΠΑΒ είναι: Η συλλογή, επεξεργασία, ανάλυση και παρουσίαση στοιχείων σχετικών με τις Ελληνικές Ακαδημαϊκές Βιβλιοθήκες Η χρήση διαδικασιών αποτίμησης και εφαρμογής κανόνων διασφάλισης ποιότητας στις Ελληνικές Ακαδημαϊκές Βιβλιοθήκες Η καθιέρωση Δεικτών Αποτίμησης και Αξιολόγησης Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών Η ψηφιοποίηση της διαδικασίας συγκέντρωσης και επεξεργασίας των στατιστικών στοιχείων H δημιουργία θεματικού Portal με ηλεκτρονική πρόσβαση σε πληροφορίες που αναφέρονται σε στατιστικά στοιχεία βιβλιοθηκών, μεθόδους ανάλυσης δεδομένων, Δεικτών Αποτίμησης κτλ. 8

10 Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων η Μονάδα Ολικής Ποιότητας Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών: Συνεργάζεται με όλες τις Ελληνικές Ακαδημαϊκές Βιβλιοθήκες από τις οποίες συλλέγει στατιστικές πληροφορίες, τις οποίες στη συνέχεια επεξεργάζεται και αναλύει Συνεργάζεται με αντίστοιχες Μονάδες του εξωτερικού για την ανταλλαγή πληροφοριών που θα τη διευκολύνουν στην υλοποίηση των στόχων της (π.χ. LIBECON, LISU, κτλ.) Χρησιμοποιεί άλλες διαθέσιμες πηγές στατιστικής πληροφόρησης (π.χ. Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, UNESCO, κ.ά) Η ΜΟΠΑΒ χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και από την 20η Ιανουαρίου 1999 λειτουργεί στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Τέλος, δημιουργήθηκε το διαπανεπιστημιακό σύστημα ψηφιακής βιβλιοθήκης για την ηλεκτρονική τεκμηρίωση της σύγχρονης ελληνικής «γκρίζας» βιβλιογραφίας, ΑΡΤΕΜΙΣ, με σκοπό τη συστηματική αρχειοθέτηση και διάδοση της πνευματικής παραγωγής των ΑΕΙ και ΤΕΙ της χώρας (διπλωματικές, μεταπτυχιακές και διδακτορικές εργασίες, σημειώσεις διδασκαλίας, κ.α.) με τη βοήθεια της τεχνολογίας των ψηφιακών βιβλιοθηκών. 1.3 Πρότυπα Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών Ο οργανισμός που είναι αρμόδιος για τα πρότυπα που ισχύουν στην Ελλάδα γύρω από τις Ακαδημαϊκές Βιβλιοθήκες είναι ο Ελληνικός Οργανισμός Τυποποίησης (ΕΛΟΤ), ο οποίος έχει υιοθετήσει τα πρότυπα της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ενώσεων Βιβλιοθηκών και Ιδρυμάτων (International Federation of Library Associations and Institutions IFLA). Τα πρότυπα είναι μια απαραίτητη βοήθεια για τις βιβλιοθήκες και τους βιβλιοθηκονόμους. Ο καθένας μπορεί να φανταστεί τι εικόνα θα δημιουργούταν αν η κάθε βιβλιοθήκη σχεδίαζε το δικό της πρότυπο για κάθε εργασία της. Είναι οδηγοί για την ίδρυση νέων βιβλιοθηκών αλλά και για την βελτίωση των ήδη υπαρχουσών. Είναι δημιουργημένα από επαγγελματίες βιβλιοθηκονόμους προκειμένου να επιτύχουν και να διατηρήσουν τους στόχους που έχουν θέσει στους εαυτούς τους. Σύμφωνα με τα πρότυπα της IFLA (1987), λοιπόν, κάθε Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη θα πρέπει να έχει καθορίσει τον σκοπό της με ακρίβεια και να τον έχει συντάξει με τέτοιο τρόπο ώστε να αντανακλά τους σκοπούς και τους στόχους του εκπαιδευτικού ιδρύματος του οποίου αποτελεί μέρος. Για να μπορέσει όμως να ανταποκριθεί, θα πρέπει να διαθέτει ικανοποιητικό αριθμό κατάλληλου προσωπικού, χρηματοδότησης, κτιριακές εγκαταστάσεις, εξοπλισμό, συλλογή και να παρέχει τις κατάλληλες υπηρεσίες. Παρακάτω δίνονται πρότυπα της IFLA όπως επεξεργάστηκαν και προσαρμόστηκαν στην ελληνική πραγματικότητα από την Μονάδα Ολικής Ποιότητας των Ελληνικών 9

11 Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών και παρουσιάζονται στον Οδηγό 3 «Πρότυπα για τις Ελληνικές Ακαδημαϊκές Βιβλιοθήκες» (ΜΟΠΑΒ, Ιωάννινα 1999) Πρότυπα για υπηρεσίες Πρότυπο Α.1. «Οι υπηρεσίες που παρέχονται από μια Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη θα πρέπει να διευκολύνουν τη χρήση της καταγραμμένης πληροφορίας σε όλες τις μορφές και από όλους τους χρήστες της Βιβλιοθήκης, προκειμένου να στηρίξουν τις διδακτικές και ερευνητικές ανάγκες και τα προγράμματα του Πανεπιστημίου». Αυτό σημαίνει ότι μία Βιβλιοθήκη, όταν αναπτύσσει και εφαρμόζει το πρόγραμμα υπηρεσιών της, θα πρέπει να δίνει προτεραιότητα στις ανάγκες των φοιτητών, των καθηγητών και του υπόλοιπου Ακαδημαϊκού προσωπικού του Πανεπιστημίου, οι οποίοι συγκροτούν τους βασικούς χρήστες της Βιβλιοθήκης. Στην περίπτωση που υπάρχουν και άλλες υποχρεώσεις ή δεσμεύσεις, η Βιβλιοθήκη θα πρέπει να τις χαρακτηρίζει ως δευτερεύουσες. Μια Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη θα πρέπει να παρέχει τις ακόλουθες υπηρεσίες: Υπηρεσίες αναφοράς και πληροφόρησης οι οποίες θα είναι διαθέσιμες σε σημεία που αναγνωρίζονται και εντοπίζονται άμεσα και εύκολα κατά τη διάρκεια των επίσημων ωρών εξυπηρέτησης. Εξειδικευμένη και σε βάθος βοήθεια σε άτομα που χρησιμοποιούν τα μέσα της Βιβλιοθήκης. Ειδικά προετοιμασμένους βιβλιογραφικούς οδηγούς και οδηγούς για θεματικές ή τοπικές έρευνες. Διαλέξεις και σεμινάρια που αφορούν βιβλιογραφικές έρευνες. Υπηρεσίες που θα διευκολύνουν πρόσβαση σε μη-έντυπες μορφές ενημέρωσης και βάσεις δεδομένων. Υπηρεσίες, οι οποίες θα διευκολύνουν την πρόσβαση σε καταγραμμένες πληροφορίες σε άλλες συλλογές της Βιβλιοθήκης. Οι υπηρεσίες θα πρέπει να σχεδιαστούν με τέτοιο τρόπο, ώστε να αντιμετωπίζουν ικανοποιητικά το όλο φάσμα των διαφορετικών πληροφοριακών και βιβλιογραφικών αναγκών που προκύπτουν σε ποικίλους Ακαδημαϊκούς τομείς και σε στα τμήματα του Πανεπιστημίου. Πρότυπο Α.2. «Μία Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη θα πρέπει να οργανώνει εγγραφές των συλλογών της. Οι εγγραφές αυτές πρέπει να είναι ολοκληρωμένες, να έχουν συνοχή και να είναι σύμφωνες με εθνικά βιβλιογραφικά πρότυπα και απαιτήσεις, ώστε να διασφαλίζουν τη μεγαλύτερη πρόσβαση στις συλλογές τους και στο περιεχόμενό τους». Αυτό σημαίνει ότι η έκταση της βιβλιογραφικής κάλυψης που πρέπει να παρέχεται σε μια συγκεκριμένη Βιβλιοθήκη, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως για παράδειγμα εάν μια Βιβλιοθήκη έχει βιβλιοστάσια ανοιχτής ή κλειστής πρόσβασης, την έκταση και τη φύση των εξειδικευμένων συλλογών της, την ιστορία και τις παραδόσεις της Βιβλιοθήκης και του Πανεπιστημίου και τη φύση των ειδικών ρυθμίσεων συνεργασίας που η Βιβλιοθήκη μπορεί να έχει αναπτύξει με άλλες Βιβλιοθήκες ή συμμετέχοντας σε κοινοπραξίες Βιβλιοθηκών. Για να εξασφαλιστεί τόσο η αποτελεσματική πρόσβαση στις συλλογές, όσο και η αύξηση της αποτελεσματικότητας, θα πρέπει τα βιβλιογραφικά αρχεία μιας 10

12 Ακαδημαϊκής Βιβλιοθήκης να προσαρμόζονται στα αναγνωρισμένα πρότυπα της καταλογογράφησης και ταξινόμησης. Τα βιβλιογραφικά αρχεία θα πρέπει να προσαρμοστούν σε σχέση με τις περιοδικές καταγραφές των συλλογών. Κάθε Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη που αποτελείται από πολλά τμήματα θα πρέπει να έχει ένα συλλογικό κατάλογο των αναγραφών της. Πρότυπο Α.3. «Μία Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη, θα πρέπει να παρέχει τη μεγαλύτερη δυνατή πρόσβαση στις συλλογές της για όλου στους χρήστες, μέσα στα όρια των συγκεκριμένων υποχρεώσεων και προτεραιοτήτων του Πανεπιστημίου». Πολλοί είναι οι παράγοντες που συντελούν στην πρόσβαση στις συλλογές των Βιβλιοθηκών, όπως για παράδειγμα: οι κανονισμοί και οι διαδικασίες δανεισμού, οι ώρες εξυπηρέτησης του κοινού, οι ρυθμίσεις ασφαλείας και η λειτουργική αποτελεσματικότητα που έχει. Παρά το γεγονός ότι είναι δυνατό να υπάρχουν σημαντικές διαφορές στον τρόπο λειτουργίας από Βιβλιοθήκη σε Βιβλιοθήκη, ωστόσο κάποιοι συγκεκριμένοι κανόνες θα πρέπει να εφαρμόζονται από κάθε Βιβλιοθήκη. Τα περισσότερα τεκμήρια στις συλλογές της Βιβλιοθήκης θα πρέπει να είναι διαθέσιμα ανά πάσα στιγμή, τόσο για ενημέρωση όσο και για δανεισμό σε εξουσιοδοτημένους χρήστες. Πρόσβαση και δανεισμός σε σπάνια, εύθραυστα ή με μεγάλη ζήτηση αντικείμενα θα πρέπει να ελέγχεται και να περιορίζεται ανάλογα. Για να εξασφαλιστεί η μεγαλύτερη δυνατή διαθεσιμότητα των συλλογών σε όσους έχουν εξουσιοδοτηθεί να τις χρησιμοποιούν, θα πρέπει να καθοριστούν με προσοχή σαφείς όροι δανεισμού. Οι όροι δανεισμού θα πρέπει να είναι κοινοί για κάθε κατηγορία χρηστών. Κατάλληλες προφυλάξεις θα πρέπει να ληφθούν ώστε να προστατευθούν οι συλλογές των Βιβλιοθηκών από κλοπές ή καταστροφές. Η έγκυρη επιστροφή σε καλή κατάσταση όλου του υλικού που δανείζεται θα πρέπει να επιβάλλεται σε όλους του δανειζόμενους. Οι διαδικασίες δανεισμού και οι λειτουργίες συντήρησης των βιβλιοστασίων σε μια Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη θα πρέπει να είναι αποτελεσματικές και ικανοποιητικές. Θα πρέπει να υπάρχει ένα συγκεκριμένο και συνεχές πρόγραμμα καταγραφής των ραφιών. Οι ώρες λειτουργίας της Βιβλιοθήκης θα πρέπει να ανταποκρίνονται στις περιόδους μικρής ή μεγάλης κίνησης, στον αριθμό Τμηματικών, Περιφερειακών και άλλων ειδικών Βιβλιοθηκών και στη διαθεσιμότητα εναλλακτικού αναγνωστηρίου Πρότυπα για συλλογές Πρότυπο Β.1. «Οι συλλογές μιας Ακαδημαϊκής Βιβλιοθήκης θα πρέπει να έχουν επαρκές μέγεθος και να δίνουν τη δυνατότητα να στηρίζουν όλες τις διδακτικές ανάγκες του Πανεπιστημίου και να διευκολύνουν τα ερευνητικά προγράμματα». Μια Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη θα πρέπει να παρέχει όλες τις πληροφοριακές πηγές που χρειάζονται για άμεση στήριξη όλων των διδακτικών προγραμμάτων του Πανεπιστημίου τόσο σε προπτυχιακό όσο και σε μεταπτυχιακό επίπεδο. Εάν οι πληροφοριακές πηγές δεν είναι άμεσα διαθέσιμες τότε τα διδακτικά προγράμματα δεν μπορούν να διεξαχθούν επιτυχώς. Στις πληροφοριακές πηγές της Βιβλιοθήκης πρέπει να περιλαμβάνεται βιβλιογραφικό και άλλο υλικό που προτείνεται από τους διδάσκοντες για χρήση των φοιτητών καθώς και βασικά περιοδικά και περιοδικές εκδόσεις κατάλληλα για προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές. 11

13 Συλλογές με ελλείψεις και βασικές αδυναμίες μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα στη διεξαγωγή έρευνας. Η συγκέντρωση και η συντήρηση μεγάλων συλλογών και η εφαρμογή περιεκτικών προγραμμάτων προσκτήσεων πρέπει να θεωρούνται ότι παρέχουν μια πληροφοριακή πηγή, η παρουσία της οποίας μέσα στο Πανεπιστήμιο είναι σημαντική με την προϋπόθεση ότι η γνώση αυξάνεται και μεταδίδεται με ικανοποιητικό τρόπο. Είναι προφανές ότι καμία Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη δεν μπορεί να κατέχει στις συλλογές της όλη τη καταγραμμένη πληροφόρηση την οποία χρειάζονται οι διδάσκοντες ή οι μεταπτυχιακοί φοιτητές κατά τη διάρκεια της έρευνάς τους. Ωστόσο, είναι σημαντικό οι συλλογές να έχουν κάποιο σημαντικό μέγεθος, σκοπό, και ποιότητα για να προάγουν την έρευνα και όχι να την περιορίζουν. Προτεραιότητα των Βιβλιοθηκών θα πρέπει να αποτελεί η βελτίωση και η ανάπτυξη των συλλογών τους, οι οποίες αντικατοπτρίζουν και στηρίζουν τα Ακαδημαϊκά προγράμματα και, παράλληλα, πρέπει να τις ενδυναμώνουν μέσα στο ίδιο το Πανεπιστήμιό τους. Επίσης, πρέπει να βασίζονται άμεσα στις συμφωνίες ανάμεσα σε Βιβλιοθήκες για διαδανεισμό, για την αμοιβαία στήριξη εξειδικευμένων ερευνητικών αναγκών, ακόμη και για τις πιο εκτενείς ερευνητικές συλλογές. Έχουν γίνει προσπάθειες για να προσδιοριστούν με ακριβείς ποσοτικούς τρόπους μέτρησης σχετικά το ποσοστό επαρκούς μεγέθους μιας συλλογής Ακαδημαϊκής Βιβλιοθήκης. Δεν έχει δημιουργηθεί ακόμη ένας κοινός αριθμητικός δείκτης επάρκειας που να μπορεί να εφαρμοστεί σε γενικό επίπεδο. Σήμερα, οι μαθηματικοί τύποι που υπάρχουν παρουσιάζουν κατά προσέγγιση στοιχεία, τα οποία υποδεικνύουν ένα γενικό επίπεδο ανάγκης. Εάν εφαρμοστούν αυθαίρετα και μηχανικά μπορεί να παραποιήσουν τα πραγματικά στοιχεία μιας δεδομένης κατάστασης. Παρ όλα αυτά τα ποσοτικά μέτρα είναι ολοένα και πιο σημαντικά για την ποιοτική κρίση που πρέπει τελικά να εφαρμοστεί στις Ακαδημαϊκές Βιβλιοθήκες και στις συλλογές τους. Πρότυπο Β.2: «Οι συλλογές μιας Ακαδημαϊκής Βιβλιοθήκης θα πρέπει να περιέχουν όλες τις μορφές καταγραμμένης πληροφόρησης». Η Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη έχει χαρακτηριστεί, παραδοσιακά, ως αποθήκη μέσα στο Ίδρυμα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης για την έντυπη πληροφόρηση, που χρειάζεται να στηρίξει τα διδακτικά και ερευνητικά προγράμματα. Καθώς η καταγραμμένη πληροφόρηση γίνεται διαθέσιμη ολοένα και περισσότερο σε μια ποικιλία μορφών, όπως για παράδειγμα CD-Roms, ηλεκτρονικά περιοδικά και πολυμέσα πρέπει αυτό το υλικό, εκτός από αυτό που χρειάζεται αποκλειστικά για χρήση μέσα στην αίθουσα, να αποκτάται, να οργανώνεται και να είναι διαθέσιμο μέσω της Ακαδημαϊκής Βιβλιοθήκης. Πρότυπο Β.3: «Η συλλογή μιας Ακαδημαϊκής Βιβλιοθήκης θα πρέπει να αναπτύσσεται συστηματικά και με συνέπεια, βασισμένη σε ξεκάθαρες και λεπτομερείς αρχές». Δεδομένου του σημαντικού εύρους των συλλογών μιας Ακαδημαϊκής Βιβλιοθήκης και των πολλών διαφοροποιήσεών τους σε θεματικό επίπεδο, είναι απαραίτητο να υπάρχει ένας κανονισμός για την ανάπτυξη της συλλογής που να προσδιορίζει με σαφήνεια τους κανόνες της επιλογής και πρόσκτησης του υλικού. Με την καθιέρωση 12

14 αυτής της πολιτικής οι βιβλιοθηκονόμοι προσπαθούν να εξασφαλίσουν ότι οι συλλογές της Βιβλιοθήκης σχεδιάζονται και αναπτύσσονται σύμφωνα με τους Ακαδημαϊκούς, ερευνητικούς και υπηρεσιακούς στόχους και προτεραιότητες του Πανεπιστημίου και μέσα στα όρια των οικονομικών πόρων που υπάρχουν. Οι βιβλιοθηκονόμοι, και ιδιαίτερα οι θεματικοί βιβλιοθηκονόμοι, οι οποίοι έχουν μια στενή συνεργασία με το διδακτικό προσωπικό και με τη διοίκηση θα πρέπει να είναι υπεύθυνοι για το σχεδιασμό και την εφαρμογή της πολιτικής αυτής. Αναγνωρίζοντας τις υπάρχουσες δυσκολίες στην ανάπτυξη της συλλογής, είναι απαραίτητο η Βιβλιοθήκη να έχει μια συνολική και συνεχή πρόσβαση στην πληροφόρηση για όλες τις νέες εξελίξεις- τις ήδη υπάρχουσες και τις υπό σχεδιασμόσε Ακαδημαϊκά, ερευνητικά και υπηρεσιακά προγράμματα του Πανεπιστημίου. Από τη στιγμή που θα κωδικοποιηθεί ο κανονισμός ανάπτυξης της συλλογής της Βιβλιοθήκης θα πρέπει να γνωστοποιηθεί και να εγκριθεί από το διδακτικό προσωπικό και τη διοίκηση του Πανεπιστημίου. Για να εξασφαλιστεί ότι η πολιτική αυτή αντικατοπτρίζει τις αλλαγές μέσα στο ίδρυμα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, η πολιτική θα πρέπει να αναθεωρείται τακτικά και προσεκτικά Πρότυπα για το προσωπικό Πρότυπο Γ.1: «Μια Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη θα πρέπει να απασχολεί έναν ικανοποιητικό αριθμό προσωπικού διαφορετικών ειδικεύσεων για να αναπτύξει, να οργανώσει και να διατηρήσει συλλογές και για να παρέχει πληροφοριακές υπηρεσίες που θα ικανοποιούν τις ανάγκες των χρηστών». Ο αριθμός του προσωπικού μιας Ακαδημαϊκής Βιβλιοθήκης καθορίζεται από πολλούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένου του αριθμού των τμημάτων που χωρίζεται η Βιβλιοθήκη, του αριθμού των σημείων της εξυπηρέτησης που χρειάζονται προσωπικό, του αριθμού των ωρών εξυπηρέτησης που παρέχονται, του αριθμού και των ειδικών χαρακτηριστικών των αντικειμένων που επεξεργάζονται ετησίως, τη φύση και την ποιότητα της διαδικασίας στην οποία υποβάλλονται, το μέγεθος των συλλογών και το πλήθος των δανεισμών που διενεργούνται. Συμφωνίες συνεργασίας ανάμεσα στα Ιδρύματα επηρεάζουν τον αριθμό του προσωπικού. Καθώς οι παράγοντες ποικίλλουν από ένα Ίδρυμα στο άλλο δεν υπάρχει κάποιο μοντέλο ή φόρμουλα που να προταθεί για τον ορισμό του βέλτιστου αριθμού του προσωπικού. Το προσωπικό μιας Ακαδημαϊκής Βιβλιοθήκης θα πρέπει να απαρτίζεται από άτομα με ποικίλες ειδικότητες: επαγγελματίες: επαγγελματίες βιβλιοθηκονόμους, διοικητικούς υπαλλήλους και μεταπτυχιακούς φοιτητές. Οι βιβλιοθηκονόμοι θα πρέπει να εξασκούν τις βασικές Ακαδημαϊκές και επαγγελματικές λειτουργίες της Βιβλιοθήκης: ανάπτυξη της συλλογής, υπηρεσίες αναφορών και πληροφόρησης και ανεξάρτητες δραστηριότητες που σχετίζονται με το βιβλιογραφικό έλεγχο του υλικού. Όλες οι κατηγορίες του προσωπικού θα πρέπει να έχουν κατάλληλη μόρφωση και εμπειρία, συμπεριλαμβανομένων-όποτε χρειάζεται-πτυχίων στους τομείς απασχόλησής τους. Η τοποθέτηση του προσωπικού μέσα σε μια συγκεκριμένη Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη σχετίζεται με το πεδίο των λειτουργιών και των υπηρεσιών που παρέχονται και με τις συνολικές απαιτήσεις εργασίας. Πρότυπο Γ.2 «Οι πρακτικές διοίκησης του προσωπικού σε μία Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη θα πρέπει να βασίζεται σε έντιμες και σύγχρονες αρχές και να συνάδουν με 13

15 τις πρακτικές που εφαρμόζονται για το υπόλοιπο προσωπικό του Πανεπιστημίου και τους στόχους και σκοπούς της Βιβλιοθήκης». Οι όροι και οι προϋποθέσεις της εργασίας των διαφόρων κατηγοριών προσωπικού σε μια Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη θα πρέπει να είναι σύμφωνοι με τους όρους του Ιδρύματος και τις προϋποθέσεις απασχόλησης ανάλογου προσωπικού σε σχετικές κατηγορίες οπουδήποτε μέσα στο Ίδρυμα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Επίσης, οι όροι και οι προϋποθέσεις για τους διοικητικούς υπαλλήλους και τους φοιτητές που απασχολούνται στη Βιβλιοθήκη θα πρέπει να είναι παραπλήσιοι με αυτούς που αφορούν παρόμοιους υπαλλήλους μέσα στο Ίδρυμα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης σαν σύνολο Πρότυπα για κτίριο και εξοπλισμό Πρότυπο Δ.1 «Μια Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη θα πρέπει να διαθέτει χώρους και εξοπλισμό, που θα καλύπτουν τις παρούσες και τις αναμενόμενες ανάγκες του Πανεπιστημίου και των προγραμμάτων του». Τα κτίρια μιας Ακαδημαϊκής Βιβλιοθήκης θα πρέπει να έχουν επαρκές μέγεθος και ποιότητα να στεγάσουν τις συλλογές και να παρέχουν αρκετό χώρο για να χρησιμοποιηθεί από φοιτητές, διδακτικό προσωπικό και άλλους χρηστές. Θα πρέπει, επίσης, να υπάρχει αρκετός χώρος για τις λειτουργίες της Βιβλιοθήκης που είναι απαραίτητες για τη παροχή των υπηρεσιών της. Η επάρκεια των χώρων δεν μπορεί να προσδιοριστεί απλά με βάση τις παρούσες ανάγκες. Το μέγεθος και η σύνθεση των νέων φοιτητών στο Ίδρυμα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, η φύση των διδακτικών και ερευνητικών προγραμμάτων, η μορφή και ο ρυθμός εκδόσεων επηρεάζουν πολύ τις απαιτήσεις της Βιβλιοθήκης. Γι αυτό και είναι απαραίτητο οι απαιτήσεις αυτές να υπόκεινται σε συνεχή αξιολόγηση και σχεδιασμό. Μια Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη θα πρέπει να είναι ελκυστική, φιλική και προσεκτικά σχεδιασμένη, ώστε να προάγει μία αποδοτική λειτουργία και αποτελεσματική χρήση. Στο σχεδιασμό του κτιρίου της Βιβλιοθήκης πρέπει να ληφθούν υπόψη παράγοντες όπως: α) γενικά περιβαλλοντικά στοιχεία που επηρεάζουν το προσωπικό, τους χρήστες και τις συλλογές (φως, εξαερισμός, έλεγχος θερμοκρασίας και υγρασίας, κάθετη και οριζόντια μετακίνηση, χαρακτηριστικά ασφάλειας), β) τον σχεδιασμό των ραφιών, γ) τον αριθμό και ποικιλία θέσεων ανάγνωσης, δ) τη σχέση ανάμεσα στα βιβλιοστάσια και στις θέσεις του αναγνωστηρίου, ε) τη σχέση ανάμεσα στα σημεία εξυπηρέτησης, στ) την ικανοποιητική κίνηση του υλικού και ζ)την επάρκεια του χώρου για το προσωπικό και τις λειτουργίες της Βιβλιοθήκης. Η βασική σκέψη στο σχεδιασμό ενός κτιρίου που προορίζεται για Βιβλιοθήκη θα πρέπει να είναι η λειτουργία του. Απ τη στιγμή που η φύση των συλλογών, των υπηρεσιών, των λειτουργιών και των αναγκών των χρηστών μιας Βιβλιοθήκης μπορούν να αλλάξουν σημαντικά με το χρόνο, η τωρινή και μελλοντική ευελιξία είναι σημαντικό στοιχείο στο σχεδιασμό μιας Βιβλιοθήκης. Αν και το αρχιτεκτονικό στυλ και οι παραδόσεις ενός Πανεπιστημίου μπορεί να επιβάλουν κάποια 14

16 σχεδιαστικά χαρακτηριστικά για το κτίριο της Βιβλιοθήκης, δε θα πρέπει τέτοιοι παράγοντες να διακινδυνεύουν τη βασική λειτουργική άποψη. Πρότυπο Δ.2 «Οι Βιβλιοθήκες θα πρέπει να είναι χτισμένες σε τέτοια θέση ώστε η Ακαδημαϊκή Κοινότητα να έχει εύκολη πρόσβαση σ αυτές». Οι αξιώσεις των διεπιστημονικών κλάδων και της έρευνας, η αναγνώριση των αναγκών των προπτυχιακών φοιτητών, η επιτακτική ανάγκη εξασφάλισης λειτουργικών οικονομιών είναι μαζί με άλλους παράγοντες που συνηγορούν υπέρ της λειτουργίας της Βιβλιοθήκης σε φυσικά ενιαία τοποθεσία. Η γενική εκτίμηση είναι ότι οι Κεντρικές Βιβλιοθήκες βελτιώνουν την πρόσβαση στις πηγές και αποφεύγουν τη δαπανηρή επανάληψη στην ανάπτυξη και διατήρηση των συλλογών. Υπάρχουν, ωστόσο, περιστάσεις, όπως η χωροταξία της Πανεπιστημιούπολης, ο ρυθμός της χρήσης και το μέγεθος των συλλογών οι οποίες μπορούν να συνεχίσουν να δικαιολογούν τη διατήρηση των πολλαπλών Τμηματικών Βιβλιοθηκών. Απομακρυσμένα κτίρια αποθήκευσης, μπορούν να καθιερωθούν ώστε να αντιμετωπιστούν ελλείψεις χώρου. Σε Ανώτατα Ιδρύματα-όπου το σχέδιο αποκέντρωσης συνεχίζεται- είναι σημαντικό να χτίζονται Κεντρικές Βιβλιοθήκες, ώστε να ελαττώνονται τα προβλήματα μετακίνησης των χρηστών της Βιβλιοθήκης Πρότυπα για διαχείριση και διοίκηση Πρότυπο Ε.1 «Η θέση της Ακαδημαϊκής Βιβλιοθήκης μέσα στη διαχειριστική και διοικητική δομή του Ιδρύματος τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης θα πρέπει να είναι ξεκάθαρη και οι ευθύνες της Διοίκησης της Βιβλιοθήκης και του Διευθυντή της θα πρέπει να προσδιορίζονται και να καθορίζονται με σαφήνεια». Πρέπει να ξεκαθαριστεί μέσα στην Ακαδημαϊκή Κοινότητα η θέση της Βιβλιοθήκης στη διαχειριστική και διοικητική δομή του Ιδρύματος. Επίσης πρέπει να ξεκαθαριστεί η εξουσία και οι ευθύνες του υπευθύνου της Βιβλιοθήκης, προκειμένου να αποφευχθούν παρεξηγήσεις και διαμάχες που μπορεί να φανούν επιζήμιες τόσο για το Ίδρυμα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης όσο και για τη Βιβλιοθήκη. Επειδή η Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη έχει άμεση σχέση με τη διδασκαλία και την έρευνα, θα πρέπει να θεωρείται ως μια από τις βασικότερες μονάδες του Πανεπιστημίου και ο Διευθυντής θα πρέπει να παίρνει τακτικά μέρος στον Ακαδημαϊκό σχεδιασμό και στη λήψη αποφάσεων. Για ευνόητους λόγους το άτομο αυτό θα πρέπει να δίνει αναφορά στον Πρύτανη ή Πρόεδρο του Ιδρύματος Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Πρότυπο Ε.2 «Η διαχειριστική και διοικητική δομή της Βιβλιοθήκης θα πρέπει να είναι ξεκάθαρη και να είναι σύμφωνη με τη διοικητική δομή του Πανεπιστημίου αλλά και με τις ιδιαίτερες ανάγκες και απαιτήσεις της Βιβλιοθήκης». Είναι απαραίτητο να είναι σαφής η διαχειριστική και διοικητική δομή της Ακαδημαϊκής Βιβλιοθήκης. Με τον τρόπο αυτό θα διευκολύνονται οι οργανωτικές της δραστηριότητες και η λήψη αποφάσεων. Αυτό περιλαμβάνει τον προσδιορισμό των ρόλων και των ευθυνών όλων των κατηγοριών του προσωπικού στη διαχείριση της Βιβλιοθήκης. Είναι σημαντικό η διοίκηση της Βιβλιοθήκης να αντικατοπτρίζει τις αρχές και τις πρακτικές που εφαρμόζονται οπουδήποτε μέσα στο Ίδρυμα. Ωστόσο οι αρχές αυτές πρέπει να τροποποιούνται όπου είναι αναγκαίο ώστε να περιλαμβάνουν και καταστάσεις και θέματα που αναφέρονται σε μια Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη. 15

17 Πρότυπο Ε.3 «Στην περίπτωση που υπάρχουν περισσότερες από μία Βιβλιοθήκες σε ένα Ίδρυμα Ανώτατης Εκπαίδευσης θα πρέπει να υπάρχει στενή συνεργασία ανάμεσα σε όλες αυτές τις Βιβλιοθήκες, ώστε οι χρήστες να χρησιμοποιήσουν επαρκώς και ικανοποιητικά όλες τις πηγές πληροφόρησης και υπηρεσίες της Βιβλιοθήκης». Κανένα συγκεκριμένο μοντέλο διαχείρισης Βιβλιοθηκών δε θα εξυπηρετήσει εξίσου καλά όλα τα Ιδρύματα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, αλλά όποιο μοντέλο και αν επιλέξει κάποιο Ίδρυμα θα πρέπει να έχει ως αρχή την ισότιμη κατανομή των πηγών και των υπηρεσιών της Βιβλιοθήκης. Οι ανάγκες των ερευνητών διαφέρουν από τη μια επιστήμη στην άλλη και συχνά οι ανάγκες των φοιτητών διαφέρουν από τις ανάγκες του διδακτικού προσωπικού. Αυτά τα ανταγωνιστικά συμφέροντα δεν μπορούν να συμφιλιωθούν πάντοτε. Όμως ένα σημαντικό έργο της διοίκησης της Βιβλιοθήκης είναι να επιτύχει μια ισορροπία στη παροχή υπηρεσιών σε όλες τις ομάδες. Άσχετα με το πώς είναι καθορισμένες οι διοικητικές σχέσεις ανάμεσα στις διάφορες μονάδες της Βιβλιοθήκης, είναι σημαντικό να καθιερωθούν μηχανισμοί συντονισμού που να εξασφαλίζουν ότι η πολιτική παροχής υπηρεσιών ευρίσκονται σε αρμονία, γίνεται έλεγχος των δαπανών ώστε να αποφεύγονται διπλές αναγραφές και μεγιστοποιείται η πρόσβαση στις συλλογές της Βιβλιοθήκης. Εάν άλλες υπηρεσίες πληροφόρησης όπως, για παράδειγμα, οπτικοακουστικά κέντρα, κέντρα υπολογιστών, υπηρεσίες αναζήτησης πληροφοριών on-line, αλλά και Βιβλιοθήκες δεν υπάγονται σε κάποια κεντρική υπηρεσία διαχείρισης, τότε θα πρέπει ο μηχανισμός συντονισμού να συσχετίσει τις δραστηριότητες των οργανισμών αυτών μεταξύ τους. Πρότυπο Ε.4 «Οι βασικές πολιτικές και διαδικασίες της Ακαδημαϊκής Βιβλιοθήκης θα πρέπει να προσδιορίζονται με ακρίβεια και να αναθεωρούνται τακτικά». Μία Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη θα πρέπει να προσδιορίσει τις βασικές πολιτικές και διαδικασίες που ακολουθεί και να τις καταγράψει σε έντυπη μορφή. Οι γραπτές δηλώσεις της πολιτικής θα πρέπει να είναι διαθέσιμες ανά πάσα στιγμή σε όλο το προσωπικό της Βιβλιοθήκης και τους χρήστες Πρότυπα για τα οικονομικά Πρότυπο Ζ.1 «Μια Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη θα πρέπει να λαμβάνει επαρκή επιχορήγηση που θα της επιτρέπει να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις και τις ευθύνες της όπως είναι καταγραμμένες στα προηγούμενα πρότυπα». Οι συνολικές ανάγκες του προϋπολογισμού μιας Ακαδημαϊκής Βιβλιοθήκης μπορούν να καθοριστούν μόνο σε σχέση με τις υποχρεώσεις της Βιβλιοθήκης. Έχουν γίνει πολλές προσπάθειες για να δημιουργηθούν κάποιοι μαθηματικοί τύποι ή άλλοι αντικειμενικοί τρόποι υπολογισμού των αναγκών του προϋπολογισμού μιας Ακαδημαϊκής Βιβλιοθήκης. Αυτά τα μέτρα ποικίλλουν από το συνδυασμό της επιχορήγησης με τον αριθμό των φοιτητών που εγγράφονται ή τον προσδιορισμό ενός ελάχιστου ποσοστού του συνολικού λειτουργικού προϋπολογισμού του Πανεπιστημίου που θα έπρεπε να δοθεί στη Βιβλιοθήκη. Τέτοιες αντικειμενικές προσεγγίσεις στον καθορισμό του προϋπολογισμού δε λαμβάνουν υπόψη τους και την πολυπλοκότητα των απαιτήσεων που αντιμετωπίζει 16

18 μία Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη, όπως και τις βασικές διαφορές των Βιβλιοθηκών διαφορετικών Ιδρυμάτων. Αυτές οι καταστάσεις δυσκολεύουν τον καθορισμό ενός βιώσιμου μοντέλου που να μπορεί να εφαρμοστεί σε όλες τις Ακαδημαϊκές Βιβλιοθήκες για να κατανείμουν τον προϋπολογισμό τους ανά μεγάλη θεματική κατηγορία (μισθοί, προσκτήσεις, βιβλιοδεσία, διάφορες παροχές και άλλα έξοδα). Η κατανομή του προϋπολογισμού «αυτόματα» βασίζεται στις τοπικές απαιτήσεις και προτεραιότητες. Για παράδειγμα, εάν μία Βιβλιοθήκη αναμένεται να εφαρμόσει ένα σημαντικό αριθμό ξεχωριστών τμημάτων με παράλληλες ή διπλές δραστηριότητες, οι δαπάνες της για τους μισθούς θα είναι μεγαλύτερες, εάν δεν ίσχυε κάτι τέτοιο. Σε κάθε περίπτωση είναι απαραίτητο μία Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη να έχει μία επαρκή επιχορήγηση για να βοηθήσει να αναπτύξει κατάλληλες συλλογές, να παρέχει κατάλληλες υπηρεσίες, να φέρνει εις πέρας απαραίτητες λειτουργίες και να ικανοποιεί απαιτήσεις και προσδοκίες που υπάρχουν. Εάν η επιχορήγηση είναι μικρότερη απ αυτή που χρειάζεται για να ικανοποιήσει αυτές τις ανάγκες, η Βιβλιοθήκη δε θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τις ανάγκες που έχει. Πρότυπο Ζ.2 «Ο προϋπολογισμός της Ακαδημαϊκής Βιβλιοθήκης θα πρέπει να είναι ένα ξεχωριστό τμήμα του συνολικού προϋπολογισμού του Ιδρύματος. Ο προϋπολογισμός θα πρέπει να προετοιμάζεται και να διαχειρίζεται από τον υπεύθυνο της Βιβλιοθήκης, ο οποίος θα πρέπει να συμμετάσχει και στο συνολικό σχεδιασμό του προϋπολογισμού του Πανεπιστημίου». Η δικαιοδοσία για την προετοιμασία, υποβολή, υποστήριξη και διαχείριση του προϋπολογισμού της Ακαδημαϊκής Βιβλιοθήκης θα πρέπει να δοθεί στον υπεύθυνο της Βιβλιοθήκης. Ο υπεύθυνος θα πρέπει να έχει απόλυτη ευθύνη για τη διαχείριση του προϋπολογισμού, αλλά να έχει και τη δικαιοδοσία που χρειάζεται για τη μεγιστοποίηση της χρήσης των συνολικών πόρων της Βιβλιοθήκης. Η Βιβλιοθήκη θα πρέπει να είναι υπεύθυνη για την προετοιμασία επαρκών και τακτικών αναφορών για τις δαπάνες καθ όλη τη διάρκεια του έτους. Εξαιτίας της σπουδαιότητας της Βιβλιοθήκης στο Ίδρυμα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης και της ανάγκης να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τις αλλαγές των απαιτήσεων, προτεραιοτήτων και Ακαδημαϊκών προγραμμάτων, είναι βασικό ο προϋπολογισμός της Βιβλιοθήκης να δημιουργηθεί σε στενή σχέση κι έχοντας γνώση της συνολικής διαδικασίας σχεδιασμού του προϋπολογισμού του Πανεπιστημίου. Ο υπεύθυνος της Βιβλιοθήκης πρέπει να έχει άμεση και συνεχή ενημέρωση για τη διαδικασία αυτή. Με βάση τα παραπάνω πρότυπα θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε την οργάνωση και τις παρεχόμενες υπηρεσίες των βιβλιοθηκών του Πανεπιστημίου Πατρών και του ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδας. 17

19 2.ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ( 2.1 Σύντομο ιστορικό Η Βιβλιοθήκη & Κέντρο Πληροφόρησης (ΒΚΠ), όπως είναι η πλήρης ονομασία της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Πατρών, ιδρύθηκε το 1964, παράλληλα με το Πανεπιστήμιο Πατρών. Τα δύο πρώτα χρόνια ( ) τόσο η Διοίκηση του Πανεπιστημίου όσο και η Βιβλιοθήκη στεγαζόταν στην Αθήνα και κατόπιν στο πρώτο κτίριο του Πανεπιστημίου στην οδό Κορίνθου, στην Πάτρα. Τότε μπήκαν τα θεμέλια για τη μετέπειτα λειτουργία της, με την καθοδήγηση της αμερικανίδας βιβλιοθηκονόμου κ. Ann Martin -Παπάζογλου και τις προσπάθειες της κ. Κατερίνας Λαμπροπούλου- Παλούμπη, που ήταν η πρώτη υπάλληλος. Το 1967 η Βιβλιοθήκη στεγάστηκε στα προκατασκευασμένα της Πανεπιστημιούπολης, στο Ρίο. Ο χώρος που καταλάμβανε ήταν 300 τ.μ., είχε 40 θέσεις αναγνωστηρίου, ράφια χωρητικότητας τόμων και γραφείο για 6 άτομα. Το 1971, μετά από εισήγηση του καθηγητή Μ. Πελεκάνου, που ήταν Έφορος της Βιβλιοθήκης, πραγματοποιήθηκε μια εμπεριστατωμένη μελέτη για την καλύτερη λειτουργία και βιωσιμότητα της βιβλιοθήκης από τον ειδικό του ΟΟΣΑ, κ. A.G. MacKenzie. Τότε στη βιβλιοθήκη υπήρχαν μονογραφίες και 300 τίτλοι επιστημονικών περιοδικών. Το προσωπικό της ήταν 5 άτομα, ενώ οι διδάσκοντες του Πανεπιστημίου 60 και οι φοιτητές Μετά την ολοκλήρωση των δύο κύριων κτιρίων (Α και Β κτίριο) του Πανεπιστημίου η Βιβλιοθήκη μεταφέρθηκε στο Α κτίριο, όπου και παρέμεινε μέχρι το καλοκαίρι του Παρότι το Πανεπιστήμιο την εποχή εκείνη ήταν αρκετά μικρότερο σε εκπαιδευτικές και ερευνητικές δραστηριότητες, η στελέχωση και η χρηματοδότηση της Βιβλιοθήκης δεν επαρκούσε για να καλύψει τις ερευνητικές και διδακτικές ανάγκες του ακαδημαϊκού προσωπικού, ούτε καν τις ελάχιστες ανάγκες των φοιτητών, με αποτέλεσμα μια συνεχή φθίνουσα πορεία και παρακμή. Η πρώτη αναπτυξιακή προσπάθεια έγινε τον Ιούλιο του Η Βιβλιοθήκη τότε εγκαταστάθηκε στο ισόγειο της βόρειας πτέρυγας του κτιρίου των Ηλεκτρολόγων Μηχανικών, σε έναν ωφέλιμο χώρο περίπου 700 τ.μ.. Από τότε άρχισαν τα πρώτα βήματα για τη δημιουργία μιας «νέας» Βιβλιοθήκης, που θα πρόσφερε στους χρήστες της περισσότερες δυνατότητες και υπηρεσίες με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών, αφήνοντας πίσω της συμβατικές λειτουργίες και ξεπερνώντας με εναλλακτικές λύσεις τις ανεπαρκείς συλλογές. 18

20 Το 1988, αγοράστηκε ο βασικός εξοπλισμός για τη μηχανογράφηση των λειτουργιών της βιβλιοθήκης. Την ίδια εποχή, η Βιβλιοθήκη έγινε η πρώτη στην Ελλάδα συνδρομήτρια σε τράπεζες πληροφοριών σε οπτικούς δίσκους, όπως Μedline, Life Sciences Collection κλπ. Το 1989 άρχισε να λειτουργεί μια νέα υπηρεσία, η Υπηρεσία Διαδανεισμού, προκειμένου να καλυφθούν ανάγκες χρηστών σε άρθρα και βιβλία που δεν υπήρχαν στις συλλογές της Βιβλιοθήκης. Στις αρχές της δεκαετίας του 90 έγινε η εγκατάσταση του πρώτου τοπικού δικτύου και η Βιβλιοθήκη συμμετείχε για πρώτη φορά σε Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα. Τότε τέθηκαν και οι βάσεις της συνεργασίας της με βιβλιοθήκες του εξωτερικού, γεγονός που τη βοήθησε να μένει κοντά στις τεχνολογικές εξελίξεις που επηρέαζαν από τότε δυναμικά το χώρο. Το 1993 άρχισε η online πρόσβαση σε εξωτερικούς διαθέτες μέσω του μοναδικού τότε στην Πάτρα συστήματος επικοινωνιών Hellaspac. Σε συνεργασία και χρηματοδότηση από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, στα πλαίσια του προγράμματος STRIDE, λειτούργησε στη Βιβλιοθήκη Εστιακό Σημείο Τεκμηρίωσης. Την ίδια χρονιά, για πρώτη φορά, η προμήθεια των περιοδικών, κατόπιν διεθνούς διαγωνισμού, ανατίθεται σε μεγάλο οίκο του εξωτερικού με προφανή οφέλη για την ακαδημαϊκή κοινότητα. Το 1996 ήταν μια σημαντική χρονιά γιατί τότε τέθηκαν τα θεμέλια του νέου κτιρίου, το οποίο εγκαινιάστηκε τον Αύγουστο του Η ανάπτυξη της Βιβλιοθήκης συνεχίστηκε χάρι στα κονδύλια του ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ, που χρηματοδότησε το 2002 το έργο ΤΗΛΕΦΑΕΣΣΑ, με κύριο στόχο την ανάπτυξη και προσφορά στους χρήστες νέων προωθημένων ηλεκτρονικών υπηρεσιών. Τον Αύγουστο του 2003 η Βιβλιοθήκη μετακόμισε στο νέο της κτίριο όπου στεγάζεται έως σήμερα, με ωφέλιμο χώρο τ.μ. 2.2 Διοικητική διάρθρωση H Βιβλιοθήκη και Κέντρο Πληροφόρησης (ΒΚΠ) είναι μια Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη με μορφή Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου και λειτουργεί ως αυτοτελής και αποκεντρωμένη υπηρεσία του Πανεπιστημίου Πατρών σε επίπεδο Διεύθυνσης, σύμφωνα και με τα οριζόμενα στο Ν. 3404/2005. Η λειτουργία της εποπτεύεται από Εφορεία με τετραετή θητεία που ορίζεται από τη Σύγκλητο του Πανεπιστημίου. Η λειτουργία της ΒΚΠ διέπεται από τον Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας, βάσει του οποίου ορίζεται και η διοικητική διάρθρωση σε τμήματα με τις αρμοδιότητες τους. Τις υπηρεσίες της ΒΚΠ διευθύνει Προϊστάμενος, ο οποίος έχει τα εξής καθήκοντα: εποπτεύει και συντονίζει την όλη λειτουργία της ΒΚΠ και κατανέμει το προσωπικό στις επιμέρους υπηρεσίες και τμήματα Εκπονεί τον ετήσιο απολογισμό της ΒΚΠ 19

21 Φροντίζει για την συνεχή ενημέρωση και εκπαίδευση τόσο του προσωπικού όσο και των χρηστών της ΒΚΠ Εισηγείται προγράμματα συνεργασίας με άλλες Βιβλιοθήκες και οργανισμούς Για την καλύτερη οργάνωση και λειτουργία της, η ΒΚΠ διαρθρώνεται στα εξής Τμήματα: 1. Τμήμα Διοίκησης και Γραμματείας Είναι υπεύθυνο για τον προγραμματισμό της λειτουργίας της ΒΚΠ Μεριμνά για την διακίνηση πάσης φύσεως αλληλογραφίας Τηρεί το πρωτόκολλο καθώς και το αρχείο των σχετικών εγγράφων Διεκπεραιώνει τις οικονομικές υποχρεώσεις της ΒΚΠ και τηρεί σχετικά αρχεία 2. Τμήμα Προσκτήσεων, Τεκμηρίωσης και Βιβλιογραφικής Ενημέρωσης Μεριμνά για την πρόσκτηση παντός εντύπου και βιβλιακού υλικού, περιοδικών, εκθέσεων, εφημερίδων, και γενικώς παντός εντύπου ή άλλου υλικού όπως φιλμ, ταινιών, μικροφίλμ, CD ROMs κ.α., αναγκαίου για τους εκπαιδευτικούς και ερευνητικούς σκοπούς του Πανεπιστημίου Πατρών. Φροντίζει για την παραλαβή, σφράγιση, ταξινόμηση, ευρετηρίαση, καταλογογράφηση και συντήρηση του παραπάνω υλικού Εκδίδει ανά τρίμηνο βιβλιογραφικό δελτίο 3. Τμήμα /Υποστήριξης Χρηστών Είναι συνδεδεμένο με τοπικά και διεθνή δίκτυα και προμηθεύει άρθρα σε χαρτί ή ψηφιακή μορφή από περιοδικά στα οποία η ΒΚΠ δεν είναι συνδρομητής Μεριμνά για τον διαδανεισμό βιβλίων από βιβλιοθήκες του εσωτερικού ή εξωτερικού καθώς και για τις αντίστοιχες οικονομικές υποχρεώσεις αυτών των παραγγελιών Εκπληρώνει αντίστοιχα αιτήματα, από βιβλιοθήκες του εσωτερικού και εξωτερικού από το υλικό της ΒΚΠ Είναι υπεύθυνο για την εκπαίδευση των χρηστών της ΒΚΠ Βοηθά τους χρήστες στις βιβλιογραφικές και θεματικές τους αναζητήσεις και τους καθοδηγεί/εκπαιδεύει στη χρήση των ηλεκτρονικών εργαλείων (βάσεις δεδομένων, CD ROM, Internet κ.α.) της ΒΚΠ Περιλαμβάνει την Μονάδα Ηλεκτρονικής Τεκμηρίωσης Τηρεί φωτογραφικό και φωνητικό αρχείο του Πανεπιστημίου, όπως και αρχείο εγγράφων σχετικών με την Ιστορία του Πανεπιστημίου Πατρών Είναι υπεύθυνο για τη συμμετοχή της ΒΚΠ σε ερευνητικά προγράμματα χρηματοδοτούμενα από εθνικούς ή κοινοτικούς πόρους Στα πλαίσια του τμήματος αυτού λειτουργεί οπτικοακουστικό εργαστήριο, το οποίο παρέχει στους χρήστες της ΒΚΠ την δυνατότητα εκμάθησης ξένων γλωσσών. 4. Τμήμα Αναγνωστηρίων και Δανεισμού 20

22 Μεριμνά για την καλή λειτουργία των Αναγνωστηρίων Φροντίζει για την εξυπηρέτηση των χρηστών της ΒΚΠ Λειτουργεί την υπηρεσία Δανεισμού Είναι υπεύθυνο για την παρακολούθηση των επιστροφών του δανεισμένου υλικού και την αποστολή υπομνηστικών για το καθυστερημένο υλικό Είναι υπεύθυνο για την φύλαξη και το διαρκή έλεγχο των βιβλίων Αποσύρει το προς βιβλιοδεσία υλικό Μεριμνά για τη μεταφορά των τευχών των περιοδικών της προηγουμένης ημερολογιακής χρονιάς στα κλειστά βιβλιοστάσια 5. Τμήμα Μηχανοργάνωσης, Έρευνας και Ανάπτυξης Παρέχει ηλεκτρονική υποστήριξη σε όλες τις υπηρεσίες της ΒΚΠ Υποστηρίζει στο μέτρο του εφικτού το μηχανογραφικό πρόγραμμα της ΒΚΠ Έχει την ευθύνη εισαγωγής των τεχνολογιών πληροφόρησης στη ΒΚΠ, καθώς και την εκπαίδευση του προσωπικού της σε αυτές Συνεργάζεται με ιδρύματα και οργανισμούς του εσωτερικού και εξωτερικού σε ερευνητικά προγράμματα που σχετίζονται με την μηχανοργάνωση και την εφαρμογή των τεχνολογιών πληροφόρησης στις Βιβλιοθήκες. Μεριμνά για την τεχνική υποστήριξη του υπάρχοντος εξοπλισμού, κατά το μέτρο του δυνατού. Να σημειώσουμε εδώ ότι δεν υπάρχει υποχρέωση για τοποθέτηση Τμηματαρχών, έτσι η διάρθρωση σε Τμήματα δεν έχει την έννοια της αυστηρής διοικητικής κατανομής αρμοδιοτήτων, αλλά για την κατανομή καθηκόντων στους υπαλλήλους ώστε να γνωρίζει ο καθένας το έργο του μέσα στη βιβλιοθήκη. Συνολικά στη ΒΚΠ εργάζονται 12 άτομα εκ των οποίων 9 είναι βιβλιοθηκονόμοι. Επίσης έχουν τη δυνατότητα να απασχολούνται μεταπτυχιακοί φοιτητές αμειβόμενοι από ιδίους πόρους του Ιδρύματος. Είναι σημαντικό επιπλέον να αναφέρουμε ότι η ΒΚΠ είναι μέλος της Ένωσης Ελλήνων Βιβλιοθηκονόμων & Επιστημόνων Πληροφόρησης, της IATUL (International Association of Technological Universities Libraries) και του LIBER (Association of European Research Libraries). Επίσης είναι από τα ιδρυτικά μέλη του Συνδέσμου Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. 2.3 Περιγραφή εγκαταστάσεων και εξοπλισμού Η ΒΚΠ από τον Αύγουστο του 2003 στεγάζεται στο νέο κτίριο που βρίσκεται στο τέρμα της οδού Αριστοτέλους της Πανεπιστημιούπολης, στα ανατολικά του κτιρίου του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών. Οι χώροι, οι συλλογές και οι υπηρεσίες της ΒΚΠ αναπτύσσονται σε τέσσερα επίπεδα ορόφους. Από αισθητικής άποψης ο χώρος της ΒΚΠ είναι πολύ όμορφα διαμορφωμένος που ελκύει τον αναγνώστη για μελέτη. Οι τοίχοι είναι βαμμένοι με απαλά χρώματα, που δίνουν έναν τόνο ηρεμίας και συγκέντρωσης. Στους τοίχους υπάρχουν πίνακες με εικαστικά έργα που ομορφαίνουν τον χώρο. Και γενικότερα ο 21