ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ ( Τ. Ε. Ε.) ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ

Transcript

1 ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ ( Τ. Ε. Ε.) ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ ΟΜΙΛΙΤΗΣ ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ ΣΑΡΡΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΑΘΗΝΑ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2005

2 ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ Από την άποψη της λειτουργίας και συντήρησης, τα Δημόσια Έργα μπορούν να καταταχθούν σε τρεις κατηγορίες: 1.Τα έργα τα οποία είναι κατά το πλείστον στατικά, χωρίς καθόλου ή με ελάχιστο Η/Μ εξοπλισμό, όπως για παράδειγμα οι γέφυρες, οι σήραγγες, τα λιμενικά έργα κ.λπ. 2.Τα έργα τα οποία έχουν σε μικρό ή μεσαίο βαθμό Η/Μ εξοπλισμό, όπως για παράδειγμα τα κτιριακά. 3.Τα έργα τα οποία έχουν σε μεγάλο βαθμό Η/Μ εξοπλισμό, όπως είναι τα αντλιοστάσια, οι εγκαταστάσεις επεξεργασίας νερού, οι εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας κ.λπ. Στις ανωτέρω κατηγορίες 1 και 2, πρωταρχική σημασία έχει η έννοια της συντήρησης, ενώ στην 3 η κατηγορία η έννοια της λειτουργίας είναι ταυτόσημη με την ύπαρξη του έργου και την εκπλήρωση του σκοπού για τον οποίον κατασκευάστηκε. Πρέπει όμως να σημειωθεί, ότι με την πρόοδο της τεχνολογίας και τις όλο και αυξανόμενες απαιτήσεις που συνεπάγεται η άνοδος του επιπέδου διαβίωσης, οι κατασκευές έχουν όλο και περισσότερες ανάγκες λειτουργίας. Αρκεί να σκεφθούμε τις λειτουργικές ανάγκες ενός σύγχρονου μεγάλου κτιριακού συγκροτήματος που προορίζεται για τη στέγαση Υπηρεσιών, σε σχέση με τις ανάγκες που θα είχε το ίδιο κτίριο πριν από 30 χρόνια. Κατά την άποψή μου, η έννοια της συντήρησης ενός έργου είναι αρκετά δύσκολο να προσδιορισθεί. Τι σημαίνει άραγε συντηρούμε ένα έργο; Μέχρι ποιο βαθμό; Μέχρι ποιο κόστος; Πως υπεισέρχεται η φυσιολογική γήρανση του έργου τόσο από πλευράς φθοράς υλικών αλλά και από πλευράς επάρκειας της κάλυψης του σκοπού για τον οποίο κατασκευάστηκε; Πόσο επηρεάζουν οι κακοτεχνίες της κατασκευής; Υπάρχει βέβαια πάντοτε ο θεωρητικός ορίζοντας της 40ετίας για την οποία σχεδιάζεται ένα έργο και αυτό θα μπορούσε ν αποτελέσει μία βάση για περαιτέρω προβληματισμό, αν και νομίζω ότι αυτός ο αριθμός θα πρέπει ν αναθεωρηθεί κατά περίπτωση, αφού όλοι γνωρίζουμε πολύ καλά ότι υπάρχουν έργα με τριψήφιο αριθμό ηλικίας τα οποία χρησιμοποιούνται από όλους μας μέχρι σήμερα. Σε μία ιδεατή χώρα όπου η Διοίκηση λειτουργεί άψογα, οι πόροι (ανθρώπινοι και οικονομικοί) δεν αποτελούν πρόβλημα και η κακοτεχνία είναι άγνωστη λέξη, οι απαντήσεις στα προηγούμενα ερωτήματα ίσως είναι εύκολες: Συντηρούμε ένα έργο βασιζόμενοι σ ένα πρόγραμμα τακτικών επιθεωρήσεων και ελέγχων το οποίο έχει προσδιορισθεί από το στάδιο της μελέτης του έργου, ούτως ώστε το έργο να παραμένει ασφαλές, λειτουργικό και αισθητικά ευχάριστο μέχρι να συμβεί ένα εκ των εξής δύο πραγμάτων : Είτε το έργο να μην επαρκεί για την κάλυψη των αναγκών για τις οποίες κατασκευάσθηκε. Είτε οι δαπάνες της συντήρησης να έχουν αυξηθεί τόσο, που η περαιτέρω διατήρησή του να κρίνεται οικονομικά ασύμφορη. Στην κατηγορία 3, πρωταρχική σημασία έχει η λειτουργία του έργου, χωρίς βέβαια να υπολείπεται η συντήρηση. Στην περίπτωση αυτή απαιτείται συνεχής ύπαρξη προσωπικού, οι έλεγχοι της κατάστασης των λειτουργικών μερών είναι καθημερινή και οι δαπάνες πολύ μεγαλύτερες. Αμέσως προκύπτει για τα έργα αυτά ο προβληματισμός για την αναγκαιότητα της ανταποδοτικότητας, τουλάχιστον σε βαθμό που να ισοσκελίζονται τα έξοδα με τα έσοδα, προκειμένου το Δημόσιο Έργο να μην αποτελεί παθητικό για τον κρατικό προϋπολογισμό. Αν προσπαθήσουμε να μεταφέρουμε τις πιο πάνω σκέψεις στη σύγχρονη Ελληνική πραγματικότητα, φοβάμαι ότι θα μελαγχολήσουμε για άλλη μια φορά. Το πρόβλημα της 2

3 συντήρησης των Δημοσίων Έργων, έχει λυθεί δια της καταργήσεώς του αφού η συντήρηση των έργων είναι σχεδόν ανύπαρκτη και γίνεται είτε όταν ο βαθμός επικινδυνότητας έχει γίνει πολύ μεγάλος (υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι έχει διαπιστωθεί) είτε αν έχει ήδη εξ αυτού επέλθει ένα δυσάρεστο συμβάν. Έτσι η ασφάλεια των έργων δεν είναι πάντοτε δεδομένη, η λειτουργικότητά τους όχι στο 100% (για την αισθητική ας μην το συζητήσουμε καλύτερα) και τελικά επενδύσεις πολλών δισεκατομμυρίων εγκαταλείπονται στην τύχη τους και στην φθορά του χρόνου. Εδώ θα ήθελα να επισημάνω λαμβάνοντας ρεαλιστικά υπ όψιν και τον τρόπο με τον οποίο ακόμα λειτουργεί η σύγχρονη Ελληνική πραγματικότητα, ότι τα έργα συντήρησης δεν είναι καθόλου ελκυστικά από πολιτική άποψη, αφού η κοπή κορδέλας εγκαινίων είναι μάλλον ανέφικτη. Σε λίγο καλύτερα επίπεδα κινείται η υπόθεση της λειτουργίας των Δημοσίων Έργων, κυρίως επειδή τα περισσότερα από αυτά τα διαχειρίζονται και τα λειτουργούν Οργανισμοί Κοινής Ωφέλειας, αρκετοί από τους οποίους διατηρούν ακόμη μια παλιά παράδοση καλής λειτουργίας που υπήρχε από την ίδρυσή τους. Πέρα από την παράδοση όμως, η καλή λειτουργία των εγκαταστάσεων των ΟΚΩ αποτελεί και σημαντικότατη συνιστώσα της διασφάλισης της καλής ποιότητας των προσφερομένων Υπηρεσιών, ενώ σημαντικό επίσης ρόλο παίζει και το γεγονός ότι οι προαναφερθέντες ΟΚΩ έχουν και ίδια έσοδα, μέρος των οποίων μπορεί να διατίθεται για την λειτουργία των υποδομών τους. Είναι γνωστό, ότι τα τελευταία χρόνια το κράτος με την καίρια συνδρομή και των Κοινοτικών Χρηματοδοτήσεων, έδωσε (και ορθά κατά την άποψή μου) μεγάλο βάρος στην κατασκευή υποδομών που έλειπαν και που ενδεχομένως θα έπρεπε να είχαν κατασκευασθεί προ δεκαετιών. Φυσικά αυτό δεν δικαιολογεί την έλλειψη της συντήρησης, απλώς σ ένα βαθμό την αιτιολογεί. Είναι όμως πλέον επιτακτική η ανάγκη να ξεκινήσει σοβαρή και οργανωμένη αντιμετώπιση του προβλήματος, ώστε τα πολλά έργα υποδομής που έχουν κατασκευασθεί να συντηρούνται κανονικά, με στόχο την συνεχή ασφάλεια και λειτουργικότητα αλλά και την μακροημέρευσή τους. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να αναφερθώ επιγραμματικά στην έννοια της προληπτικής συντήρησης. Νομίζω ότι είναι εύκολο ν αντιληφθούμε ότι μια τέτοια διαδικασία θ απέβαινε τόσο εις όφελος της ασφάλειας του έργου όσο και στην περιστολή των δαπανών συντήρησης, αφού το όποιο πρόβλημα θα μπορούσε να διαπιστωθεί είτε εν τη γενέσει του, είτε ακόμα και ν αποφευχθεί η δημιουργία του. Ένα ερώτημα το οποίο επίσης τίθεται είναι κατά πόσον η ανακατασκευή ενός έργου αποτελεί συντήρηση ή όχι. Κατά την άποψή μου, η έννοια της ανακατασκευής δεν συμβαδίζει με την έννοια της συντήρησης, αφού η ανακατασκευή έργου ή τμημάτων του γίνεται ή για την άρση αστοχιών που έχουν προκληθεί από κακοτεχνίες της κατασκευής, ή για την συμπλήρωση της λειτουργικότητας του έργου που έχει καταστεί αναγκαία είτε λόγω κακού σχεδιασμού είτε επειδή η επάρκεια του έργου έχει ξεπεραστεί από τα γεγονότα σε συντομότερο χρονικό διάστημα απ αυτό που προέβλεπε ο αρχικός του σχεδιασμός. Κατά συνέπεια θεωρώ ότι η ανακατασκευή δεν αποτελεί συντήρηση. Εδώ θα πρέπει να θίξουμε το πρόβλημα των αυθαίρετων επεμβάσεων στα έργα, Δημόσια και ιδιωτικά, αν και το θέμα αφορά κυρίως τα ιδιωτικά οικοδομικά έργα (κατοικίες, εργοστάσια, κ.λπ.) ενώ δεν λείπουν και τα (ευτυχώς λίγα) παραδείγματα αυθαίρετων επεμβάσεων σε Δημόσια κτίρια. Στις περιπτώσεις αυτές καταστρατηγείται για άλλη μια φορά η κείμενη Νομοθεσία, αφού η υποχρεωτική έκδοση οικοδομικής άδειας για εργασίες παρόμοιας φύσης παραλείπεται και η όποια μελέτη υποκαθίσταται από τις επιτόπιες εμπνεύσεις ιδιοκτήτου και εμπλεκομένων τεχνιτών. Έτσι έχουμε δυστυχώς φαινόμενα διανοίξεως θυρών σε φέροντα τοιχεία από οπλισμένο σκυρόδεμα, οπών μεγάλων διαστάσεων σε δοκούς και ακόμα καθαιρέσεις «ενοχλητικών» 3

4 υποστηλωμάτων και υποκατάστασή τους με αυθαίρετες και αμφίβολης επάρκειας ιδιοκατασκευές. Δυστυχώς είναι εκ των πραγμάτων αδύνατη η εποπτεία και ο έλεγχος των χιλιάδων οικοδομικών εργασιών που εκτελούνται καθημερινά, οπότε η αποφυγή φαινομένων παρόμοιας φύσης εναπόκειται μόνο στην ορθή ενημέρωση και στην ευσυνειδησία των εμπλεκομένων μερών, δηλαδή τόσο στην ενημέρωση των πολιτών - ιδιοκτητών (και εδώ το ΤΕΕ θα μπορούσε να συμβάλει αποφασιστικά) όσο και στην ευσυνειδησία του τεχνικού προσωπικού που ασχολείται με παρόμοιας φύσης εργασίες. Αναλύοντας το θέμα της λειτουργίας και συντήρησης των Δημοσίων Έργων θα πρέπει ν αναφερθούμε στα Συγχρηματοδοτούμενα Έργα που κατασκευάζονται με συμβάσεις παραχώρησης. Είναι γεγονός, ότι με αυτή την μέθοδο κατασκευής, πέραν της «ανακούφισης» του κρατικού προϋπολογισμού από την δαπάνη κατασκευής του έργου, επιλύεται αυτομάτως και το πρόβλημα της λειτουργίας και συντήρησής του, αφού το έργο λειτουργεί με ευθύνη και μέριμνα του κατασκευαστή, η δε άρτια συντήρησή του, πέραν του ότι αποτελεί συμβατική του υποχρέωση, αποτελεί και ουσιαστική προϋπόθεση χρήσης του από τους πολίτες. Έαν ένα τέτοιο έργο είναι κακοσυντηρημένο ή λειτουργεί πλημμελώς δεν είναι καθόλου ελκυστικό για το κοινό που καταβάλει αντίτιμο για τη χρήση του και σ αυτήν την περίπτωση ο κατασκευαστής που προσδοκά την απόσβεση της χρηματοδότησης και το κέρδος του από το έσοδο αυτό, θα καταγράψει το έργο στο παθητικό του. Η λύση αυτή φαίνεται ενδιαφέρουσα και μάλλον δίνει μια απάντηση, εκεί βέβαια που μπορεί να εφαρμοστεί. Στην συνέχεια θα προσπαθήσω να παραθέσω κάποιες σκέψεις σχετικές με την οργάνωση της συντήρησης και της λειτουργίας των Δημοσίων Έργων. Συντήρηση Διασφάλιση Πόρων (Κρατικός Προϋπολογισμός).Θα πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια ώστε να καταστούν επιλέξιμες, σε επίπεδο Κοινοτικών Χρηματοδοτήσεων οι δαπάνες συντήρησης. Νομοθετική Ρύθμιση στους εξής άξονες: - Να καθίσταται υποχρεωτική η προληπτική συντήρηση βάσει προγραμμάτων ελέγχου. - Να καθίσταται υποχρεωτική η συντήρηση με συγκεκριμένες διαδικασίες ανά είδος έργου. - Να καθίσταται υποχρεωτική η περιγραφή του τρόπου συντήρησης και των απαραίτητων δοκιμών και επιθεωρήσεων στο στάδιο της μελέτης με παράδοση στον κύριο του έργου ειδικού προς τούτο τεύχους με αναλυτικά πρωτόκολλα. - Να είναι «ονοματισμένοι» οι πόροι που θα διατίθενται για την συντήρηση των έργων και κατ αυτό τον τρόπο να είναι αδύνατη η χρήση τους για άλλο σκοπό. - Να υπάρξει Νομικό Πλαίσιο ώστε να δίδεται η δυνατότητα της ανάληψης της συντήρησης των Δημόσιων Έργων από ιδιώτες, κατ ανάλογο τρόπο με αυτόν που γίνεται η κατασκευή τους. Άλλωστε οι μεγαλύτερες κατασκευαστικές εταιρείες σήμερα στην Ευρώπη, έχουν πολύ μεγαλύτερη δραστηριότητα στους τομείς της παροχής Υπηρεσιών και της λειτουργίας των Έργων παρά σε καθ αυτό κατασκευαστικό έργο. Στην κατεύθυνση αυτή αναμένεται μ ενδιαφέρον η επικείμενη δημοσιοποίηση του σχεδίου Νόμου για τα Συγχρηματοδοτούμενα από τον Δημόσιο και Ιδιωτικό Τομέα Έργα (ΣΔΙΤ-Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα) Δημιουργία Υπηρεσιών Θα ήταν σκόπιμη η δημιουργία κεντρικών Υπηρεσιών με επιτελικό ρόλο και αρμοδιότητα στη συντήρηση μεγάλων και ζωτικής σημασίας έργων. Για 4

5 μικρότερα και τοπικής σημασία έργα θα ήταν σκόπιμη η ανάληψη της συντήρησής τους ανά Περιφέρεια, Νομαρχία και Δήμο ανάλογα με το είδος και την σημασία του έργου. Λειτουργία Για την λειτουργία των Δημοσίων Έργων έχω την άποψη ότι απαιτείται η ένταξη κάθε έργου με παρόμοιες απαιτήσεις σε συγκεκριμένο Φορέα ο οποίος θα έχει και την ευθύνη της λειτουργίας του. Το έργο θα πρέπει να έχει είτε άμεση είτε έμμεση ανταποδοτικότητα, υπολογισμένη με τρόπο ώστε ν αποσβένονται οι δαπάνες λειτουργίας του καθώς και οι δαπάνες συντήρησης και αντικατάστασης εξοπλισμού λόγω φθοράς. Στην κατεύθυνση αυτή το Μετρό της Αθήνας μας έχει δώσει ένα λαμπρό παράδειγμα προς μίμηση τόσο σε επίπεδο λειτουργίας όσο και σε επίπεδο συντήρησης. Ελπίζοντας ότι οι πιο πάνω σκέψεις θα συμβάλλουν στην θετική κατεύθυνση της αντιμετώπισης του προβλήματος της συντήρησης και λειτουργίας των Δημοσίων Έργων στη χώρα μας, σας ευχαριστώ για την προσοχή σας. Αθήνα, Απρίλιος 2005 Μιλτιάδης Α. Σάρρος Πολιτικός Μηχανικός 5