ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ: ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ

Transcript

1 ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ: ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ Δήμητρα Γεννηματά, PharmD, MPH, PhD Νοσοκομειακός Φαρμακοποιός -Δ/ντρια Φαρμακοποιός Ε.Σ.Υ. ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ, «ΚΟΡΓΙΑΛΕΝΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΕΙΟ» Ν.Ε.Ε.Σ.

2 ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ Η επιστήμη και η τέχνη της παρασκευής, από φυσικά συστατικά ή με σύνθεση, κατάλληλων υλικών, για διακίνηση και χρήση στην θεραπεία και την πρόληψη των ασθενειών 2

3 ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΙ ΕΙΔΙΚΟΙ ΣΤΟ ΦΑΡΜΑΚΟ ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΕΙΔΙΚΟΙ ΣΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ Έχασα την δουλειά μου! Έχεις κάτι για να το ξεχάσω? 3

4 ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΕΝΗ ΣΤΟΝ ΑΣΘΕΝΗ ΓΝΩΣΗ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΦΑΡΜΑΚΑ 4

5 ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΠΑΡΟΝ ΙΑΤΡΟΣ ΙΑΤΡΟΣ Rx RX ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΑΣΘΕΝΗΣ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ 5

6 ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ Πηγή : 6

7 ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ Τμήμα ή υπηρεσία ενός νοσοκομείου, που διευθύνεται από έμπειρο φαρμακοποιό Οι φαρμακοποιοί συνεργάζονται με ιατρούς, νοσηλευτικό και άλλο προσωπικό του νοσοκομείου και ασθενείς Διακινεί όλα τα φάρμακα στα νοσηλευτικά τμήματα Συμμετοχή στην κλινική ομάδα 7

8 ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ Δραστηριότητες: Μορφοποίηση, παρασκευή και διανομή φαρμάκων Έλεγχος της χρήσης των φαρμάκων στο νοσοκομείο Ευθύνη για την φαρμακοθεραπεία των ασθενών Διαχείριση του τμήματος Μέλος της ομάδας φροντίδας του ασθενή, στελεχώνοντας την Υπηρεσία Φαρμακευτικής Ενημέρωσης 8

9 ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟΣ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ Ο νοσοκομειακός φαρμακοποιός πρέπει γνωρίζει σχετικά με : Τα φάρμακα και την δράση τους Μορφοποίηση και Παρασκευή σκευασμάτων Διαδικασίες ελέγχου, π.χ. Έλεγχος ποιότητας (παρασκευή διαλυμάτων, μιγμάτων) Διακίνηση φαρμάκων στο νοσοκομείο Ερευνητικές δραστηριότητες (ιατρικές και φαρμακευτικές) Μεθόδους εκπαίδευσης (προγράμματα κατάρτισης) Διοίκηση του φαρμακείου 9

10 ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Οι ρίζες της νοσοκομειακής φαρμακευτικής στη χώρα μας χάνονται στη σκλαβωμένη Ελλάδα. Οι πηγές μας (περιορισμένες και όχι διασταυρωμένα αξιόπιστες ) ανασύρουν στοιχεία για νοσοκομειακούς φαρμακοποιούς στον Ελλαδικό χώρο το 19 ο αιώνα. Όμως υπάρχουν στοιχεία για ίδρυση και λειτουργία νοσοκομείων και διάθεση φαρμάκων στα νοσοκομεία στον ευρύτερο Ελλαδικό χώρο από τον 18 ο αιώνα, αλλά δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες για νοσοκομειακούς φαρμακοποιούς. 10

11 ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Το 1723 η Ελληνική Κοινότητα της Σμύρνης ίδρυσε νοσοκομείο και σώζεται κατάλογος γιατρών και φαρμακοποιών που υπηρέτησαν μέχρι το 1922, οπότε και το νοσοκομείο καταστράφηκε. Στο νοσοκομείο του Γαλατά στην Πόλη, στον ισολογισμό της χρήσης υπάρχουν ξεχωριστά κοντύλια για τον «σπετσέρη» που αντιστοιχούν σε 42,3 γρόσια το μήνα. Στον αντίστοιχο ισολογισμό του 1825 ο φαρμακοποιός έπαιρνε 140 γρόσια το μήνα και υπήρχαν κονδύλια για το βοηθό του τον «παρασπετσέρη» 80 γρόσια το μήνα. Αυτό καταδεικνύει ότι η νοσοκομειακή φαρμακευτική στο νοσοκομείο του Γαλατά είχε τέτοια εξέλιξη μέσα σε 27 χρόνια, που και ο φαρμακοποιός τριπλασίασε τις αμοιβές του και προσελήφθη και βοηθός. 11

12 ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Οι φαρμακοποιοί που υπηρέτησαν σ αυτά τα νοσοκομεία ήταν Έλληνες που σπούδασαν στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης, όπως και πολλοί φαρμακοποιοί που εγκαταστάθηκαν τον 18 ο αιώνα στη Θράκη. Στα Επτάνησα τα πρώτα φαρμακεία απαντώνται επί ενετοκρατίας και τα πρώτα νοσοκομεία στις αρχές του 17 ου αιώνα αλλά δεν υπάρχουν στοιχεία για νοσοκομειακούς φαρμακοποιούς εκείνη την εποχή. Οι φαρμακοποιοί με ιδιωτικά φαρμακεία σπούδαζαν τότε στις φαρμακευτικές σχολές της Ιταλίας. 12

13 ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Το «Βαρδάκειο -Πρώϊο» Νοσοκομείο της Σύρου ήταν το πρώτο νοσοκομείο που λειτούργησε στην ελεύθερη Ελλάδα Φαίνεται ότι ο παλαιότερος νοσοκομειακός φαρμακοποιός που διορίζεται στην ελεύθερη Ελλάδα ήταν ο Γερμανός Αδόλφος Μαν από το Αννόβερο, που διορίστηκε το 1830 στο φαρμακείο του στρατιωτικού νοσοκομείου Ακροναυπλίας. Άλλες πηγές αναφέρουν ότι ο Αδόλφος Μαν ήταν επιχειρηματίας στην περιοχή του Ναυπλίου και ανέλαβε την παρασκευή και προμήθεια φαρμάκων για τα Δημόσια νοσοκομεία της περιοχής και την εκτέλεση συνταγών σε ιδιώτες. Στις αρχές του 20 ου αιώνα απαντάμε τα πρώτα Δημοτικά νοσοκομεία (με το νόμο περί Δημοτικών Νοσοκομείων). Το 1902 χρονιά που εγκαινιάστηκε το Πανάνειο Δημοτικό νοσοκομείο στην Κρήτη, απαντάμε απογραφή 135 φαρμάκων που την υποβάλλει ο φαρμακοποιός Νικολαΐδης στις Μάλιστα έχουμε και στοιχεία για τους προμηθευτές που ήταν η MERCK και η CARLO ERBA. 13

14 ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ Έτσι λοιπόν αρχίζει η πορεία της νοσοκομειακής φαρμακευτικής στη χώρα μας από τις αρχές του 20 ου αιώνα, με τις πρώτες νομοθετικές ρυθμίσεις το 1911 για τα Δημοτικά νοσοκομεία και στη συνέχεια το 1953 με το νόμο 2592, όπου για πρώτη φορά περιγράφεται η οργάνωση των Δημόσιων νοσοκομείων και αναφέρεται η ύπαρξη και λειτουργία νοσοκομειακού φαρμακείου. Με τους τότε Οργανισμούς των νοσοκομείων εμφανίζονται τα πρώτα νοσοκομειακά φαρμακεία αλλά όχι σε όλα τα νοσοκομεία. Από τότε μέχρι το 1985 οι Οργανισμοί, μπαλώνονται, συμπληρώνονται διορθώνονται, αλλά όχι σε ότι αφορά τα φαρμακεία. Από τη δεκαετία του 50 μέχρι σήμερα έχουν περάσει 60 περίπου χρόνια που στο διάβα τους η νοσοκομειακή φαρμακευτική έχει σταθμούς και εξέλιξη. 14

15 ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Το 1983 με τον ιδρυτικό νόμο του ΕΣΥ καθίσταται υποχρεωτική η λειτουργία φαρμακευτικού τμήματος σε όλα τα Δημόσια νοσοκομεία και μάλιστα εντάσσει του φαρμακοποιούς στην Ιατρική Υπηρεσία. Το 1985 με τους τα Προεδρικά Διατάγματα για την ενιαία οργάνωση των νοσοκομείων, εντάσσονται 486 οργανικές θέσεις φαρμακοποιών στα νοσοκομεία και περίπου άλλες τόσες βοηθών φαρμακείου. Το 1992 καθιερώνεται με νόμο η υποχρέωση των νοσοκομειακών φαρμακείων να παρέχουν φάρμακα σε συγκεκριμένες κατηγορίες εξωτερικών ασθενών και να εφημερεύουν όπως οι γιατροί. 15

16 ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 1993: Υπογράφεται το Προεδρικό Διάταγμα 108 για την Οργάνωση και Λειτουργία του νοσοκομειακού φαρμακείου. 2014: Με το άρθρο 5 του Ν.4316 το φαρμακείο διακινεί μόνο φάρμακα Από τότε μέχρι σήμερα ο χρόνος έχει προσθέσει πολλές δυσκολίες και λίγη πρόοδο στην άσκηση της νοσοκομειακής φαρμακευτικής στη χώρα μας. 16

17 17

18 ΕΥΡΩΠΗ 18

19 E.A.H.P. EUROPEAN ASSOCIATION OF HOSPITAL PHARMACISTS (E.A.H.P.). Η E.A.H.P. είναι μια ομάδα εργασίας των εθνικών ενώσεων των Νοσοκομειακών Φαρμακοποιών 34 χωρών της Ευρώπης και περιλαμβάνει περισσότερα από 25,000 μέλη. Οι στόχοι της E.A.H.P είναι: Η ανάπτυξη της Νοσοκομειακής Φαρμακευτικής και η καθιέρωση μιας κοινής φαρμακευτικής πολιτικής σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η ανάπτυξη του ρόλου και της θέσης του Φαρμακοποιού μέσα στην νοσοκομειακή κοινότητα Η ανάπτυξη της συνεργασίας μεταξύ Φαρμακοποιιών και λοιπών επαγγελματιών Υγείας. 19

20 EurAHP Πέντε χρόνια προετοιμασίας ( )! (Arnold Vulto) 2006: Επιλογή των τεσσάρων θεμάτων Biotechnology (Βιοτεχνολογία) 2008 Evidence-based medicine (Ιατρική βασισμένη σε τεκμήρια) 2010 Aspects of compounding ( Θέματα Μορφοποίησης) 2011 Management (Διαχείριση) 2012 Βασικοί οδηγοί η «επέλαση» της τεχνολογίας και η εμφάνιση ΑΠΡΟΒΛΕΠΤΩΝ επιπλοκών / κίνδυνων (π.χ.tgn1412, κλινική μελέτη Northwick Park) 20

21 E.A.H.P.: ΟΡΙΣΜΟΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ Η νοσοκομειακή φαρμακευτική αφορά την παροχή υπηρεσιών υγείας που περιλαμβάνουν την τέχνη, πρακτική, και το επάγγελμα της επιλογής, προετοιμασίας, αποθήκευσης, παρασκευής και διακίνησης φαρμακευτικού υλικού, συμβουλεύοντας επαγγελματίες υγείας και ασθενείς για την ασφαλή, αποτελεσματική και αποδοτική χρήση του. Η νοσοκομειακή φαρμακευτική είναι ένας εξειδικευμένος τομέας (ειδίκευση, ειδικότητα) της φαρμακευτικής, που αποτελεί αυτοτελές τμήμα της υγειονομικής περίθαλψης στις μονάδες υγείας. Η νοσοκομειακή φαρμακευτική είναι το επάγγελμα που προσπαθεί να διατηρήσει και να βελτιώνει συνεχώς τη διαχείριση φαρμάκων και τη φαρμακευτική φροντίδα των ασθενών στα υψηλότερα πρότυπα, στο χώρο των νοσοκομείων. Οι νοσοκομειακοί φαρμακοποιοί παρέχουν υπηρεσίες σε ασθενείς και επαγγελματίες υγείας, στα νοσηλευτικά ιδρύματα. 21

22 E.A.H.P.: Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟΥ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΥ να συμμετέχει στην διαχείριση και διακίνηση κάθε φαρμάκου στο νοσοκομείο, συμπεριλαμβάνοντας κάθε τρόπο με τον οποίο τα φάρμακα επιλέγονται, προμηθεύονται, παραδίδονται, συνταγογραφούνται, χορηγούνται και αναθεωρούνται, για να βελτιστοποιηθεί η συμβολή των φαρμάκων στην ενδεδειγμένη και επιθυμητή έκβαση (πρόληψη,θεραπεία) να βελτιώσει την ασφάλεια και την ποιότητα όλων των διαδικασιών φαρμακοθεραπείας που επηρεάζουν τους ασθενείς του νοσοκομείου να διασφαλίσει την τήρηση των 7 κανόνων φαρμακοθεραπείας: σωστός ασθενής, σωστή δοσολογία, σωστή οδός χορήγησης, σωστός χρόνος, σωστό φάρμακο με σωστή ενημέρωση και τεκμηρίωση. 22

23 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ο ευρωπαίος νοσοκομειακός φαρμακοποιός βρίσκεται σ ένα σταυροδρόμι, για την επαγγελματική και επιστημονική του εξέλιξη, ανάγκη απόκτησης και επικαιροποίησης γνώσεων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων, ανάγκη διαρκούς και ουσιαστικής εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης. βασικό στόχος η ομαλή μετάβαση στην νέα εποχή Φαρμακευτικής επιστήμης και τεχνολογίας, για τους νοσοκομειακούς φαρμακοποιούς της Ευρώπης. Η Ελλάδα ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα και συμμετείχε, με την ελπίδα να μετατραπούν Έλληνες νοσοκομειακοί φαρμακοποιοί σε «κοινωνούς» και «μεταλαμπαδευτές» γνώσης, ικανοτήτων και δεξιοτήτων. 23

24 European Society of Clinical Pharmacy (ESCP) The European Society of Clinical Pharmacy (ESCP) is an organization that promotes, supports, implements and advances education, practice and research in clinical pharmacy in order to optimize outcomes for patients and society ( 24

25 EPSA European Pharmaceutical Students Association The European Pharmaceutical Students Association (EPSA) represents more than pharmacy students and recent graduates in 33 countries throughout Europe. 25

26 ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ 26

27 F.I.P. Pharmacists practice in a wide variety of settings. These include community pharmacy (in retail and other health care settings), hospital pharmacy (in all types of hospital from small local hospitals to large teaching hospitals), the pharmaceutical industry and academia. In addition, pharmacists are involved in health service administration, in research, in international health and in nongovernmental organizations (NGOs). Do we still need pharmacists? What is the value of pharmacy services? 27

28 Τμήμα Νοσοκομειακής Φαρμακευτικής της F.I.P. Οι νοσοκομειακοί φαρμακοποιοί από όλο τον κόσμο ανήκουν στο Τμήμα Νοσοκομειακής Φαρμακευτικής της F.I.P. Το τμήμα Νοσοκομειακής Φαρμακευτικής είναι το δεύτερο μεγαλύτερο τμήμα της FIP και ιδρύθηκε το Έχει επικεντρωθεί στην εκπαίδευση, την επικοινωνία και τη βελτίωση της άσκησης της φαρμακευτικής σε νοσοκομεία σε όλο τον κόσμο. 28

29 Τμήμα Νοσοκομειακής Φαρμακευτικής της F.I.P. Συγκεκριμένα, το τμήμα επιδιώκει να ενισχύσει την άσκηση της φαρμακευτικής, προσδιορίζοντας τους τρόπους με τους οποίους οι φαρμακοποιοί στα νοσηλευτικά ιδρύματα μπορούν να αξιοποιηθούν καλύτερα, για να επιτευχθεί: αποτελεσματικότερη διακίνηση φαρμάκων και διαχείριση εφοδιαστικής αλυσίδας, παροχή αποτελεσματικής φαρμακευτικής φροντίδας βελτίωση των πρακτικών συνταγογραφίας 29

30 F.I.P. HOSPITAL PHARMACY SECTION 30

31 Δ. Γεννηματά & Φ. Μαρίνη

32 ΟΡΙΣΜΟΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑ Αντικείμενο του Νοσοκομειακού Φαρμακευτικού τμήματος είναι η παροχή υπηρεσιών Νοσοκομειακής Φαρμακευτικής. Νοσοκομειακή Φαρμακευτική είναι η Φαρμακευτική που ασκείται στα σύγχρονα νοσηλευτικά ιδρύματα με σκοπό τη κάλυψη των πάσης φύσεως φαρμακευτικών αναγκών τους σε υπηρεσίες 1. οργάνωσης και διοίκησης 2. κλινικής φαρμακευτικής 3. φαρμακευτικής τεχνολογίας και 4. φαρμακευτικής πληροφόρησης 32

33 ΤΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Με το Ν. 1397/83 :καθιερώνεται η Ιατρική Υπηρεσία στα Νοσοκομεία (συμπεριέλαβε όλους τους ιατρούς, οδοντιάτρους, φαρμακοποιούς, βιολόγους, ψυχολόγους, χημικούς, βιοχημικούς και ακτινοφυσικούς) Με τους Οργανισμούς των Νοσοκομείων, το Φαρμακευτικό τμήμα ανήκει στον Εργαστηριακό Τομέα της Ιατρικής Υπηρεσίας μαζί με τα Εργαστηριακά τμήματα. Με τον Ν. 2071/92 και ειδικότερα με τα άρθρα 89 και 90 καθιερώθηκε ο κλάδος των Νοσοκομειακών Φαρμακοποιών και η δημιουργία του Φαρμακευτικού Τομέα υπό προϋποθέσεις. Σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν.Δ. 2592/53 καθώς και τις λοιπές ισχύουσες νομοθετικές διατάξεις που διέπουν τα νοσηλευτικά τμήματα της χώρας ιδρύεται και λειτουργεί το Νοσοκομειακό Φαρμακευτικό Τμήμα, για εξυπηρέτηση αποκλειστικά νοσηλευομένων ασθενών, ασθενών που προσέρχονται στα Τ.Ε.Π. και όσων από τις κείμενες διατάξεις δικαιούνται παροχή φαρμακευτικής περίθαλψης από τα νοσοκομεία του Ε.Σ.Υ Με το Π.Δ. 108/93 τίθενται οι αρχές για την συγκρότηση, οργάνωση & λειτουργία του Νοσοκομειακού Φαρμακείου : Πληθώρα εγκυκλίων, υπουργικών αποφάσεων, Π.Δ. κλπ με οδηγίες που αφορούν τη διαφορετική αντιμετώπιση ως προς τις κατηγορίες ασθενών, κατηγορίες νοσημάτων, κατηγορίες φαρμάκων, κατηγορίες ασφαλιστικών ταμείων, τις διαδικασίες 2014 : Με τα άρθρα 5 και 6 του Ν.4316 (ΦΕΚ Α 270/2014) το νοσοκομειακό φαρμακείο δεν διαχειρίζεται και δεν διακινεί αντιδραστήρια και υγειονομικό υλικό και συμμετέχει στην Ομάδα Υποστήριξης Θρέψης και στα Ογκολογικά Συμβούλια 33

34 ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ 1. Προμήθεια, αποθήκευση, συντήρηση και διάθεση φαρμάκων στα διάφορα τμήματα του νοσοκομείου και στους λοιπούς δικαιούχους. 2. Διαχείριση των φαρμάκων. 3. Παρασκευή και διάθεση παρεντερικών και άλλων στείρων και μη στείρων παρασκευασμάτων. 4. Έλεγχος της προς εκτέλεση συνταγογραφίας για αποφυγή φαρμακευτικών σφαλμάτων. 5. Εφαρμογή κατάλληλων συστημάτων διάθεσης, διακίνησης και παρακολούθησης φαρμάκων, για την ασφαλή χορήγηση και χρήση τους από τους ασθενείς. 6. Έλεγχος των αιτούμενων ποσοτήτων φαρμάκων από τα διάφορα τμήματα του Νοσοκομείου με βάση τις καθημερινές ανάγκες λειτουργίας τους. 34

35 ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ 7. Εφαρμογή υπηρεσιών κλινικής φαρμακευτικής, όπως αυτές προσδιορίζονται από τα διεθνή πρότυπα. 8. Παροχή φαρμακευτικής πληροφόρησης, με ενημέρωση και χορήγηση συμβουλών όπου απαιτείται, για την ορθή χρήση των φαρμάκων και με συμβολή όπου χρειάζεται για τη καλύτερη σχεδίαση διαφόρων σχημάτων ειδικής φαρμακοθεραπείας, με σύγχρονη παρακολούθηση και αξιολόγηση της φαρμακευτικής δράσης αυτών (εφαρμογή κλινικής Φαρμακευτικής). 9. Διαχείριση των φαρμάκων για τη διεξαγωγή κλινικών μελετών, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις και ταυτόχρονη συμμετοχή στη διεξαγωγή των κλινικών μελετών (Κλινική Φαρμακευτική). 10. Συμβολή στην καθιέρωση ορθής, ασφαλούς, ωφέλιμης αλλά και οικονομικά συμφέρουσας φαρμακευτικής πολιτικής για τους ασθενείς, τα ασφαλιστικά ταμεία και τα νοσηλευτικά ιδρύματα. 35

36 Ο Νοσοκομειακός Φαρμακοποιός, στο παρόν και το μέλλον Η εποχή όπου οι απαιτήσεις αφορούσαν μόνο στην προμήθεια και διακίνηση φαρμάκων ανήκει στο παρελθόν. Προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει σήμερα η νοσοκομειακή φαρμακευτική : Η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ: Αφορά στο σύνολο των σύγχρονων επιστημονικών απαιτήσεων που σχετίζονται με την παροχή επιστημονικής πληροφόρησης για την δράση ενός φαρμάκου [αλληλεπιδράσεις, ανεπιθύμητες ενέργειες, δοσολογικά σχήματα, εφαρμογή θεραπευτικών πρωτοκόλλων, θέματα φαρμακοκινητικής, παρασκευή στείρων διαλυμάτων φαρμάκων και σίτισης κ.λ.π.] Η ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ: Το Π.Δ.108/93 με το οποίο καθορίζεται η δομή και η λειτουργία του νοσοκομειακού φαρμακείου θεωρείται πλέον παρωχημένο. Οι σύγχρονες ανάγκες επιβάλλουν την λειτουργική αναδιάρθρωση νοσοκομειακού φαρμακείου και την εξέλιξη του σε Φαρμακευτικό Τομέα, ο οποίος θα περιλαμβάνει αυτόνομα τμήματα τα οποία θα παρέχουν εξειδικευμένες υπηρεσίες υψηλής ποιότητας [παροχή υπηρεσιών στους νοσηλευόμενους ασθενείς, εργαστηριακό φαρμακευτικό τμήμα το οποίο θα περιέχει διάφορες μονάδες και εργαστήρια, παροχή υπηρεσιών σε εξωτερικούς ασθενείς] Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗ: Αφορά στην πληθώρα των διαχειριστικών υποχρεώσεων του νοσοκομειακού φαρμακοποιού, ώστε να τηρούνται οι προϋποθέσεις ορθολογικής διαχείρισης του δημόσιου χρήματος. Η εφαρμογή ενός ενιαίου μηχανογραφικού συστήματος για όλα τα νοσοκομειακά φαρμακεία της χώρας και η εισαγωγή σύγχρονων συστημάτων διαχείρισης και χορήγησης φαρμάκων θα μπορούσε να λειτουργήσει υποστηρικτικά. 36

37 Ο ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΥ Αρμοδιότητες : Επιστημονικές - Διαχειριστικές - Διοικητικές - Παροχή Υπηρεσιών Όχι μόνο «διακίνηση ειδών» Το Φαρμακευτικό Τμήμα είναι «Τμήμα Πυρήνας» του Νοσοκομείου Συνεργάζεται καθημερινά με όλες τις υπηρεσίες & τα τμήματα του νοσοκομείου Εξυπηρετεί εσωτερικούς & εξωτερικούς ασθενείς, με την εκτέλεση συνταγών, τη χορήγηση επιστημονικών πληροφοριών για τη δράση, το τρόπο χορήγησης, την αντιμετώπιση παρενεργειών των φαρμάκων, κ.λ.π. Παρέχει στοιχεία για επιστημονικά & οικονομικά θέματα και απαντά ερωτήματα, που προέρχονται από θεσμούς και φορείς, υγειονομικούς και πολίτες/ασθενείς, ενώ παράλληλα εξοικονομεί πολύτιμους πόρους με την ορθή εφαρμογή συστήματος φαρμακοοικονομικής πολιτικής. Το επιστημονικό του προσωπικό συμβάλλει ουσιαστικά με τη συμμετοχή του στις Επιτροπές Φαρμάκων, Φαρμακοεπαγρύπνησης, Λοιμώξεων, Θρέψης, Εκπαίδευσης του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού Μπορεί να εξασφαλίσει την τήρηση των απαιτούμενων διαδικασιών για την διακίνηση των φαρμάκων κλινικών μελετών σύμφωνα με τη κείμενη νομοθεσία 37

38 Ο σύγχρονος ρόλος των Νοσοκομειακών Φαρμακοποιών Νοσοκομειακή Φαρμακευτική Φροντίδα Φαρμακευτική Φροντίδα είναι : η παροχή φαρμακοθεραπείας με σκοπό την επίτευξη συγκεκριμένων αποτελεσμάτων (στόχων) που βελτιώνουν την ποιότητα ζωής του ασθενή Τέτοιοι στόχοι είναι : η θεραπεία της ασθένειας, η εξαφάνιση ή μείωση των προβλημάτων, η διακοπή ή η επιβράδυνση της παθολογικής διαδικασίας και η πρόληψη της ασθένειας ή της συμπτωματολογίας. Τύποι Φαρμακευτικής Φροντίδας : Η Σφαιρική Φαρμακευτική Φροντίδα (Comprehensive Pharmaceutical Care), στην οποία ο φαρμακοποιός αναλαμβάνει την παροχή φροντίδας προς όλους τους ασθενείς που επιθυμούν να ωφεληθούν από αυτή, ανεξάρτητα από την ασθένεια τους και την φαρμακοθεραπεία που ακολουθούν και Η Εστιασμένη Φαρμακευτική Φροντίδα (Disease- Oriented Pharmaceutical Care), στην οποία ο Φαρμακοποιός παρέχει φαρμακευτική φροντίδα σε ασθενείς που υποφέρουν από συγκεκριμένες ασθένειες (διαβήτης, άσθμα κ.ά.) οι οποίες απαιτούν την χρήση φαρμάκων για μεγάλα χρονικά διαστήματα, πιθανά για όλη την διάρκεια ζωής του ασθενή. 38

39 ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟΥ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΥ Αποστολή του Νοσοκομειακού Φαρμακοποιού: η διαχείριση και διακίνηση του φαρμάκου σε επίπεδο νοσοκομείου, εξασφαλίζοντας την ασφάλεια και την ποιότητα όλων των διαδικασιών που σχετίζονται με αυτό και οι οποίες στοχεύουν στην ποιότητα του αποτελέσματος για τον νοσηλευόμενο ασθενή. Πρέπει έτσι να εξασφαλίζει την τήρηση των 7 «σωστών»: - σωστός ασθενής, - σωστή δόση, σωστή οδός χορήγησης, - σωστός χρόνος, - σωστό φάρμακο με την - σωστή πληροφόρηση και τεκμηρίωση. 39

40 Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟΥ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΥ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ Τα φαρμακευτικά τμήματα των νοσοκομείων χορηγούν φάρμακα και σε εξωτερικούς ασθενείς ορισμένων κατηγοριών, όπως άποροι, πολιτικοί πρόσφυγες, ασθενείς άλλων ασφαλιστικών ταμείων για τα αναφερόμενα ως «νοσοκομειακά κρατικά» φάρμακα (φάρμακα υψηλού κόστους, ΦΥΚ) Ο Νοσοκομειακός Φαρμακοποιός αναπτύσσει κοινωνικό ρόλο, ενώ παράλληλα αποτελεί και τον εγγυητή της ορθής διαχείρισης και διακίνησης νοσοκομειακών σκευασμάτων, συμπεριλαμβανομένων κι αυτών με υψηλό κόστος Επιπλέον, από τους Φαρμακοποιούς του Νοσοκομείου γίνεται έλεγχος στη χορήγηση των φαρμάκων στις παραπάνω ομάδες ασθενών, ώστε να μην υπερχρεώνεται το Νοσοκομείο και η Δημόσια Υγεία εν γένει. Ο αυξανόμενος αριθμός αυτών των ασθενών πρέπει να μας προβληματίζει, γιατί το ελάχιστο προσωπικό που υπηρετεί στα φαρμακευτικά τμήματα των δημόσιων νοσοκομείων δεν επαρκεί για την εξυπηρέτησή τους. 40

41 Ο ΕΠΙΤΕΛΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟΥ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΥ ΤΑ ΟΦΕΛΗ Ο Νοσοκομειακός Φαρμακοποιός με τις γνώσεις & την εμπειρία του μπορεί: 1. Να εξασφαλίσει αποτελεσματική & ασφαλή φαρμακευτική αγωγή για τους ασθενείς - Επάρκεια απαραίτητων φαρμάκων - Έλεγχος συνταγών - Σαφή & τακτική Ενημέρωση όλων των επαγγελματιών υγείας του Νοσοκομείου για το τρόπο φύλαξης, παρασκευής & χορήγησης διαφόρων φαρμάκων 2. Να εξασφαλίσει οικονομικά οφέλη για το Νοσοκομείο - Ενεργός συμμετοχή στις διαδικασίες για επίτευξη φαρμακοοικονομικής πολιτικής του Νοσοκομείου - Χορήγηση φαρμάκων βάσει των εγκεκριμένων από τον Ε.Ο.Φ. ενδείξεων - Ενημέρωση των ιατρών για τις απαραίτητες διαδικασίες συνταγογράφησης, που πρέπει να τηρούνται - Φροντίδα για την τήρηση των διαδικασιών ορθής διαχείρισης φαρμάκων ( π.χ. επιστροφές από τα τμήματα & επιστροφές προς τους προμηθευτές) 41

42 Ο ΕΠΙΤΕΛΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟΥ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΥ ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΟΙ ΕΚΚΡΕΜΟΤΗΤΕΣ. Ο Νοσοκομειακός Φαρμακοποιός με τις γνώσεις & την εμπειρία του μπορεί να προσφέρει δραστικά σε : 1. Βελτίωση των υπηρεσιών υγείας μέσω νέων τεχνολογικών υποδομών 2. Αποτελεσματική- έγκαιρη- ασφαλή- οικονομική εξυπηρέτηση των ασθενών μέσα από τεκμηριωμένες θεραπευτικές προσεγγίσεις 3. Κέρδος για τον πολίτη και το κράτος μέσα από ένα ολοκληρωμένο και πιστοποιημένο σύστημα διαχείρισης Αυτό που εκκρεμεί είναι το νομοθετικό πλαίσιο που θα καθορίσει τις διαδικασίες για όλους τους εμπλεκόμενους με τη διακίνηση και διαχείριση του φαρμάκου αλλά και τον αναγκαίο εκσυγχρονισμό στη λειτουργία των Νοσοκομειακών Φαρμακείων 42

43 ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ Το Φαρμακευτικό Τμήμα οργανώνεται και λειτουργεί σύμφωνα με τη κείμενη φαρμακευτική νομοθεσία, όπως αυτή καθορίζεται από διατάξεις νόμων και τις σχετικές αποφάσεις, εγκυκλίους και οδηγίες του Υπουργείου Υγείας. Οι τρέχουσες αρμοδιότητες περιλαμβάνουν: Προμήθεια φαρμακευτικών ιδιοσκευασμάτων και υλικών αρμοδιότητας Ε.Ο.Φ., σε συνεργασία με τα τμήματα Οικονομικού και Προμηθειών του νοσοκομείου Φύλαξη, ταξινόμηση και παρασκευή φαρμακευτικών ιδιοσκευασμάτων Έλεγχος, χορήγηση, διακίνηση και διαχείριση του φαρμακευτικού και υλικών αρμοδιότητας Ε.Ο.Φ. Επιστημονικός έλεγχος νοσοκομειακού συνταγολογίου, παροχή φαρμακευτικής πληροφόρησης, επιστημονική ενημέρωση και εκπαίδευση του προσωπικού του νοσοκομείου και των ασθενών, για την ασφαλή και ορθολογιστική χρήση των φαρμάκων. Εκτέλεση και έλεγχος των προς εκτέλεση συνταγών νοσηλευομένων και εξωτερικών ασθενών Εκπαίδευση ασκούμενων φοιτητών φαρμακευτικής σχολής, ασκούμενων βοηθών φαρμακείου και προσωπικού του νοσοκομείου Συμμετοχή σε ερευνητικό έργο 43

44 ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΑΣΘΕΝΩΝ (PATIENT SAFETY) ωφελέειν ή μη βλάπτειν ωφελέειν = θεραπευτική παρέμβαση μη βλάπτειν = ασφάλεια ασθενών Δ. Γεννηματά & Φ. Μαρίνη

45 ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ Το σωστό φάρμακο, στη σωστή δόση, τη σωστή χρονική στιγμή, δια της σωστής οδού χορηγείται στο σωστό ασθενή, αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο κάθε προσπάθειας περιορισμού θεραπευτικών σφαλμάτων.

46 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΕΥΤΕΡΑ ΤΡΙΤΗ ΤΕΤΑΡΤΗ ΠΕΜΠΤΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΣΑΒ/ΚΟ ΟΡΡΟΙ ΑΤΟΜΙΚΑ ΣΥΝΤΑΓΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΛΗΡΩΣΕΙΣ ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΝΤΑΓΟΛΟΓΙΑ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑ - ΧΗΜΙΚΑ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΑΤΟΜΙΚΑ ΣΥΝΤΑΓΟΛΟΓΙΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ EKTAKTA EKTAKTA Καθημερινά κα συνοδευόμενα από τα φύλλα συνταγολογίου (άσπρο - ροζ) και ήδη καταχωρημένα ηλεκτρονικά ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Οι συνταγές που καταχωρούνται μέχρι τις 10:00 π.μ. εκτελούνται συγκεντρωτικά από το φαρμακείο, αυθημερόν και τα συνταγολόγια αποστέλλονται για υπογραφές στα τμήματα με την παράδοση του υλικού Οι συνταγές που καταχωρούνται μετά τις 10:00 π.μ. εκτυπώνονται, υπογράφονται και σφραγίζονται από ιατρό και νοσηλευτή/νοσηλεύτρια, παραδίδονται στο φαρμακείο και εκτελούνται αν υπάρχει διαθέσιμο προσωπικό και με σειρά προτεραιότητας Οι αναπληρώσεις γίνονται μετά από συνεννόηση με τα αντίστοιχα τμήματα 46

47 ΦΑΡΜΑΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ ΚΛΙΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ Δ. Γεννηματά & Φ. Μαρίνη

48 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ Δ. Γεννηματά & Φ. Μαρίνη

49 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ Δ. Γεννηματά & Φ. Μαρίνη

50 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ Δ. Γεννηματά & Φ. Μαρίνη

51 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ Δ. Γεννηματά & Φ. Μαρίνη

52 ΓΑΣΤΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ Δ. Γεννηματά & Φ. Μαρίνη

53 ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΠΡΟΩΘΗΜΕΝΩΝ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΩΝ ΣΕ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΟ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Χαλκιαδάκη Δ. 1, Γεννηματά Δ. 2, Όμπαση Μ. 3, Κάτσενος Χ. 4, Μαργαρίτης Α. 4, Μαρίνη Φ. 2, Λαζανάς Μ.Κ. 1 1 Γ Παθολογικό Τμήμα & Μονάδα Λοιμώξεων 2 Φαρμακευτικό Τμήμα 3 Επιτροπή Λοιμώξεων 4 ΜΕΘ Γ.Ν.Α «Κοργιαλένειο-Μπενάκειο» Ε.Ε.Σ.

54 ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΑΣΘΕΝΟΥΣ: ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΜΕΡΙΚΩΝ ΕΙΝΑΙ ΤΟ (Α)ΠΙΘΑΝΟ ΜΕΛΛΟΝ ΚΑΠΟΙΩΝ ΑΛΛΩΝ ; Δήμητρα Γεννηματά, PharmD, MPH, PhD, Καλλιόπη Περδικούρη, PharmD, MSc, Κωνσταντίνα Νίκου, PharmD, PhD, Φωφώ Μαρίνη, PharmD «Κοργιαλένειο- Μπενάκειο» Ν.Ε.Ε.Σ., Π.Ν.Α. «Σπηλιοπούλειο- Η Αγία Ελένη», Γ.Ν.Ν.Θ.Α. «Η Σωτηρία», Αθήνα

55 ΠΗΓΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Π.Ε.Φ.Ν.Ι. «ΗΜΕΡΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ» E.A.H.P. F.I.P. A.Π.Θ. Ζωή Δέδε (2010) Η Νοσοκομειακή Φαρμακευτική στην χώρα μας. Ομιλία στην επιστημονική ημερίδα με τίτλο " Ο ρόλος του Νοσοκομειακού Φαρμακοποιού στην Κοινότητα». 1 ο Διεθνές Συνέδριο: Υγεία για Όλους, Μεσογειακό Forum για την Υγεία και το Περιβάλλον, 5 η Διεθνής Ιατρική Έκθεση Medic Expo Απριλίου 2010, Helexpo Palace Μαρούσι 55

56 ΜΗΝΥΜΑΤΑ

57 ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ!!! Δ. Γεννηματά & Φ. Μαρίνη