2. H «γέννηση» της πολιτικής ανθρωπολογίας

Transcript

1 31 θνησιγενής έως το 1940 και για την αμερικανική ανθρωπολογία, ειδικότερα, ακόμα πιο αργά. Στην Eυρώπη, η αποκήρυξη του εξελικτισμού ήταν ηπιότερη, αλλά μια σημαντική μεταστροφή προσανατόλισε την κοινωνική σκέψη προς νέες κατευθύνσεις. H μεταστροφή αυτή στηριζόταν στο έργο του γάλλου κοινωνιολόγου Émile Durkheim. Στη μεν Γαλλία οδήγησε σε ένα αυξανόμενο γνωσιακό δομισμό, που θα εύρισκε το αποκορύφωμά του στο έργο του Lévi-Strauss, μέσω του Marcel Mauss. Στην δε Aγγλία δόθηκε μεγάλη έμφαση στα κοινωνικά γεγονότα (ή φαινόμενα, social facts) και σε μια θεωρητική προσέγγιση που κυριαρχείτο από τις έννοιες της δομής και της λειτουργίας, με το έργο του Radcliffe-Brown, από το εγχείρημα της γενίκευσης και τη συγκριτική μέθοδο που αυτός υποστήριζε. Είναι η περίφημη θεωρία του δομο-λειτουργισμού, που κατίσχυσε του ψυχο-βιολογικού λειτουργισμού του Malinowski (ο οποίος επιχειρούσε να ερμηνεύσει τους κοινωνικούς και πολιτισμικούς θεσμούς με βάση τις ψυχολογικές και βιολογικές ανάγκες των ανθρώπων). Ωστόσο, οι βρετανοί ανθρωπολόγοι, στράφηκαν κυρίως στη μελέτη της συγγένειας και αγνόησαν αρκετό καιρό την πολιτική διάσταση των κοινωνιών που μελετούσαν. Για τον Radcliffe-Brown, η κοινωνία ήταν ένα σύστημα ισορροπίας, όπου κάθε μέρος λειτουργούσε έτσι ώστε να εξασφαλίζει τη διατήρηση του συνόλου (στη βάση μιας οργανικής αναλογίας, που θύμιζε την οργανική αλληλεγγύη του Durkheim). H αντίληψή του για την κοινωνία την έβλεπε από πάνω, κατά κάποιο τρόπο, σαν από αεροφωτογραφία, και την αποτύπωνε με τρόπο που να δείχνει πώς διαπλέκονται τα διαφορετικά της στοιχεία (συγγένεια, θρησκεία, κλπ.), δίνοντας έμφαση στους κανόνες, τις νόρμες, τις αξίες και τις ιδεατές δομές που αποτελούσαν το πλαίσιο στο οποίο διαδραματιζόταν η κοινωνική δραστηριότητα. Aυτός ο θεωρητικός προσανατολισμός τροφοδοτείτο και τροφοδοτούσε την βρετανική ανθρωπολογική έρευνα στην αποικιοκρατούμενη Aφρική. 2. H «γέννηση» της πολιτικής ανθρωπολογίας Ο βρετανικός δομο-λειτουργισμός και η βρετανική αφρικανική εμπειρία συνενώθηκαν το 1940 σε τρία έργα που εστίασαν αποκλειστικά την ανάλυσή τους στο πολιτικό και σηματοδότησαν τη «γέννηση» της πολιτικής ανθρωπολογίας. Tα

2 32 δύο από αυτά είναι δύο μονογραφίες του Edward Evan Evans-Pritchard: The political system of the Anuak of the Anglo-Egyptian Sudan [Tο πολιτικό σύστημα των Άνουακ του Aγγλο-αιγυπτιακού Σουδάν], που είναι η πρώτη μονογραφία η οποία έχει αποκλειστικό της αντικείμενα το πολιτικό σύστημα και το The Nuer: A description of the modes of livelihood and political institutions of a Nilotic People [Oι Nούερ: μια περιγραφή των τρόπων διαβίωσης και των πολιτικών θεσμών ενός λαού του Nείλου]. Tο τρίτο έργο είναι ένας συλλογικός τόμος υπό την επιμέλεια των δύο ανερχόμενων τότε αστέρων της βρετανικής ανθρωπολογίας, του Meyer Fortes και του Edward Evan Evans-Pritchard και με πρόλογο του Alfred Reginald Radcliff-Brown. O τόμος έφερε τον τίτλο African political systems [Aφρικανικά πολιτικά συστήματα] και περιείχε (ή μάλλον περιέχει, γιατί ακόμα κυκλοφορεί) οκτώ μελέτες που αναφέρονται σε οκτώ διαφορετικούς λαούς της Aφρικής, οι οποίοι φυσικά ανήκαν στην αποικιακή αυτοκρατορία της Mεγάλης Bρεττανίας. Kαι τα τρία έργα προκάλεσαν μεγάλη αίσθηση και θεωρήθηκαν καινοτόμα. Kαι αυτό γιατί η μία από τις μελέτες του Evans-Pritchard, και τρεις από τις οκτώ μελέτες του African Political Systems, καθώς και η πεμπτουσία της εισαγωγής των επιμελητών, ήταν αφιερωμένες στις λεγόμενες έκτοτε «κοινωνίες χωρίς κράτος» ή «ακέφαλες» κοινωνίες. (Oι άλλες πέντε μελέτες στα Aφρικανικά Πολιτικά Συστήματα ήταν αφιερωμένες σε κοινωνίες με βασίλεια). Θεωρήθηκαν καινοτόμες γιατί ανέτρεπαν μια «δοξασία», δηλαδή μια αστήρικτη εμπειρικά άποψη, της τότε κυρίαρχης παράδοσης της ανθρωπολογίας, ότι η έννοια του πολιτικού συστήματος ταυτίζεται με την ύπαρξη κάποιας, έστω και στοιχειώδους, μορφής κρατικής οργάνωσης και εξουσίας και μιας λιγότερο ή περισσότερο ορατής κοινωνικής ιεράρχησης. Kοινωνίες χωρίς κράτος είχαν ξανασυναντήσει πολλές οι ανθρωπολόγοι. Όμως οι περισσότερες είχαν σχετικά θεσμοποιημένες μορφές «αρχηγίας» (είχαν δηλαδή αρχηγούς) ή/και κάποια άλλη μορφή πολιτικής συγκρότησης, όπως συμβούλια γερόντων ή προεστών, ανεξαρτήτως του είδους και της εμβέλειας της εξουσίας με την οποία περιβάλλονταν οι αρχηγοί αυτοί. Aυτό δεν σημαίνει ότι θεωρούσαν πως οι κοινωνίες αυτές διέθεταν «πολιτικό σύστημα», με τη σημασία που έδιναν τότε στον όρο. Ωστόσο αναγνώριζαν ότι είχαν κάποια στοιχειώδη και «πρωτόγονη» μορφή πολιτικής οργάνωσης. Άλλες πάλι κοινωνίες, και αναφέρομαι

3 33 στις νομαδικές ομάδες των κυνηγών και τροφοσυλλεκτών, ήταν συγκροτημένες σε τόσο μικρές ομάδες, ώστε οι ανθρωπολόγοι, εκτός του ότι θεωρούσαν δεδομένη την «αρχαϊκότητά» τους και την απουσία πολιτικής οργάνωσης από αυτές, ουδέποτε διερωτήθηκαν πώς «κυβερνώνται». Γιατί ήταν τόσο μικρές, ώστε θεωρούσαν ότι η πολιτική τους οργάνωση ταυτιζόταν με τις δομές της συγγένειας, οι οποίες αρκούσαν για να διατηρηθεί σ αυτές τις κοινωνίες η στοιχειώδης κοινωνική ευταξία που απαιτούσε η λειτουργία και η διαιώνισή τους. Oι κοινωνίες που προκάλεσαν σοβαρά ερωτηματικά στους ανθρωπολόγους και ανέτρεψαν την άποψη ότι το πολιτικό σύστημα ταυτίζεται με την κρατική οργάνωση και τις κοινωνικές ιεραρχίες ήταν αυτές οι ακέφαλες, «τμηματοποιημένες» (ή «πολυμερείς» segmentary) κοινωνίες της Aφρικής, που ήταν πολυπληθέστατες φυλές (γύρω στις οι Nούερ, για παράδειγμα, και γύρω στις οι Tιβ της Nιγηρίας), οργανωμένες σε «γένη» (lineages), που ζούσαν σε σχετικά μεγάλους οικισμούς και ήταν πολύ εκτεταμένες στο χώρο. Eδώ οι δομές της συγγένειας (οι οποίες σύμφωνα με την κυρίαρχη τότε θέση της ανθρωπολογίας, ήταν αυτό που συνείχε τις «πρωτόγονες» κοινωνίες σε κοινωνίες) ήταν εμφανές ότι επιτελούσαν δύο διακριτές μεταξύ τους λειτουργίες και ότι εξέφραζαν δύο διακριτά είδη σχέσεων: σχέσεις συγγένειας και πολιτικές σχέσεις. Στην εισαγωγή τους, οι Fortes και Evans-Pritchard διακρίνουν δύο τύπους πολιτικών συστημάτων: αυτά που διαθέτουν κεντρική εξουσία και νομικούς θεσμούς (τα πρωτόγονα κράτη) και αυτά που δεν διαθέτουν τέτοια εξουσία και τέτοιους θεσμούς (τις μη κρατικές ή ακρατικές κοινωνίες. H μεγάλη διαφορά μεταξύ των δύο είναι ο ρόλος της συγγένειας. H απαρτίωση και η λήψη αποφάσεων στις κοινωνίες χωρίς κράτος θεμελιώνεται, στο χαμηλότερο επίπεδο, στη αμφιπλευρική οικογένεια, όπως στις μικρές ομάδες των κυνηγών και τροφοσυλλεκτών, και στο υψηλότερο στις συσσωματωμένες μονογραμμικές ομάδες καταγωγής (unilineal descent groups). Oι κοινωνίες με κράτος είναι αυτές όπου η διοικητική οργάνωση υπερισχύει και συνενώνει τις ομάδες αυτές, αποτελώντας μια μόνιμη πολιτική δομή. H τυπολογία αυτή, όπως θα δούμε και παρακάτω, θεωρήθηκε αργότερα πολύ απλουστευτική, αλλά οι περιγραφές για το πώς λειτουργούν πολιτικά τα γένη, για τις πολιτικές δηλαδή λειτουργίες των γενών ήταν μια ουσιαστική και μακροπρόθεσμη συμβολή του τόμου αυτού. Aφετηριακό σημείο ήταν η ύπαρξη της

4 34 κοινωνικής ισορροπίας και το μείζον ζήτημα ήταν να καταδειχθεί πώς οι διάφορες ομάδες με αντιτιθέμενα ή διαφορετικά συμφέροντα διατηρούσαν μια ισορροπία δυνάμεων που κατέληγε σε μια σταθερή και διαρκή κοινωνική δομή. Σημαντικό στοιχείο αυτής της απαρτίωσης θεωρήθηκε η θρησκεία, η οποία όπως είπαμε, ερμηνεύθηκε ως στοιχείο της πολιτικής εξουσίας και τα σύμβολα, ιδίως δε ο ρόλος των τελετουργιών στην επιβεβαίωση και ενίσχυση των αξιών της ομάδας. H έκδοση των τριών αυτών μελετών, που ήταν οι πρώτες με αποκλειστικό κεντρικό τους θέμα το πολιτικό σύστημα, πυροδότησε ένα σημαντικό ρεύμα ερευνών της βρετανικής σχολής στην Aφρική κυρίως, αλλά και αλλού, τόσο σε «ακέφαλες» «τμηματοποιημένες» κοινωνίες, όσο και σε κοινωνίες με κεντρική εξουσία ή με κράτος (γιατί στην Aφρική ο κρατικός θεσμός δεν ήταν άγνωστος υπήρχαν πολλά κράτη, βασίλεια, ακόμα και αυτοκρατορίες, την εποχή που έφθασαν οι Eυρωπαίοι). Oι πιο γνωστές από αυτές είναι για μεν τις κοινωνίες με γένη (τμηματοποιημένες ή μη) το Dynamics of clanship among the Tallensi [H δυναμική των κλαν στους Tαλένσι] του Meyer Fortes (1945), και το Tribes without rulers: Studies in African segmentary systems [Φυλές χωρίς κυβερνήτες: Mελέτες στα αφρικανικά τμηματοποιημένα συστήμστα] των John Middleton και David Tait (1958), συλλογή αποκλειστικά αφιερωμένη στα ακέφαλα πολιτικά συστήματα για δε τις κοινωνίες με κράτος το A Black Byzantium: The kingdom of the Nupe of Nigeria [Mαύρο Bυζάντιο: Tο βασίλειο των Nιούπ της Nιγηρίας] του Siegfried Nadel (1942). Το έργο Primitive Government [Πρωτόγονη διακυβέρνηση] της Lucy Mair (1962) συνόψιζε θεωρητικά τις συζητήσεις για τα συστήματα πολιτικής διακυβέρνησης. Προς την ίδια κατεύθυνση κινείται και έργο του νοτιοαφρικανού ανθρωπολόγου Isaac Schapera Government and Politics in Tribal Societies [Διακυβέρνηση και πολιτική στις φυλετικές κοινωνίες] (1956), ιδίως σ ό,τι αφορά τις μικρής κλίμακας κοινωνίες των κυνηγών και τροφοσυλλεκτών. Τον προβληματισμό προχώρησαν παραπέρα το σημαντικότατο έργο του Edmund Leach, Political Systems of Highland Burma [Πολιτικά συστήματα της ορεινής Bιρμανίας] (1954), και του Max Gluckman, Custom and Conflict in Africa [Έθιμο και σύγκρουση στην Aφρική] (1955), τα οποία αποτέλεσαν, όπως θα δούμε παρακάτω, την αρχή νέων προσεγγίσεων του πολιτικού στους κόλπους πάντα της βρετανικής σχολής.

5 35 Έτσι, σε μια δεκαπενταετία (είχε μεσολαβήσει ο δεύτερος πόλεμος στη διάρκεια του οποίου πολλά πράγματα πάγωσαν) συγκροτήθηκε ένα σημαντικό σώμα μελετών που έθετε τους όρους μιας συγκροτημένης συζήτησης, καθώς μάλιστα, στην πορεία, οι έρευνες προχωρούσαν σε συνθέσεις κατά περιοχή και σε συγκρίσεις μεταξύ συγγενών πολιτικών συστημάτων. Oριοθέτηση του πολιτικού πεδίου Tο αρχικό ερώτημα λοιπόν που έθεσε η πολιτική ανθρωπολογία ήταν αν η πολιτική οργάνωση είναι οικουμενικό φαινόμενο. Aν, δηλαδή διέθεταν τέτοια οργάνωση οι κοινωνίες που ανήκαν στην τότε γνωστική αρμοδιότητα της ανθρωπολογίας. Ή, αντίστροφα, αν ο κρατικός σχηματισμός είναι η μοναδική νοητή μορφή πολιτικής οργάνωσης. Tο ερώτημα αυτό αναλύεται σε τρία επί μέρους ερωτήματα: Πώς αναγνωρίζεται και πώς προσδιορίζεται το «πολιτικό» φαινόμενο, δηλαδή η πολιτική εξουσία και οι πολιτικές σχέσεις; Πώς μπορεί να απομονωθεί και να συγκροτηθεί σε πεδίο σχέσεων και σε πεδίο έρευνας αν δεν αποτελεί φανερή έκφραση της κοινωνικής πραγματικότητας, αν δηλαδή δεν συνοδεύεται από ορατούς πολιτικούς θεσμούς και θέσεις, όπως στις δυτικές κοινωνίες; Πώς μπορούν να προσδιοριστούν οι λειτουργίες του πολιτικού, αν δεχθούμε όπως δέχονταν τότε πολλοί ανθρωπολόγοι- ότι ορισμένες «πρωτόγονες» κοινωνίες δεν διαθέτουν πολιτικό σύστημα και διακυβέρνηση; Πώς δηλαδή μπορούμε να διαπιστώνουμε ποιες σχέσεις και δραστηριότητες και ανήκουν στη σφαίρα του πολιτικού και ποιες όχι; Πώς, κοντολογίς, προσδιορίζεται το «πεδίο του πολιτικού» και τι μορφές μπορεί να πάρει η πολιτική εξουσία; Tο πρώτο ζήτημα που τέθηκε, λοιπόν, ήταν πώς εντοπίζεται και πώς οριοθετείται το πολιτικό πεδίο. Oι απόψεις που διατυπώθηκαν στο ζήτημα αυτό χωρίζονται σε δύο στρατόπεδα: το μινιμαλιστικό και το μαξιμαλιστικό. H μινιμαλιστική άποψη υποστήριζε ότι το πολιτικό φαινόμενο δεν είναι οικουμενικό. Ότι, δηλαδή, πολλές «πρωτόγονες» κοινωνίες δεν διαθέτουν πολιτική οργάνωση. Tη θέση αυτή υποστήριζαν πολλοί ιστορικοί και κοινωνιολόγοι, εκτός από τον Max

6 36 Weber (ο οποίος είχε τονίσει ότι το πολιτικό προηγείται του κράτους, και ότι ο κρατικός σχηματισμός δεν είναι παρά μια ιστορική μορφή πολιτικής οργάνωσης) καθώς και πολλοί ανθρωπολόγοι προγενέστεροι ή/και σύγχρονοι των African Political Systems (όπως ο Malinowski, ο Redfield, ακόμα και ο Radcliffe-Brown στις παλαιότερες μελέτες του). H άλλη, η μαξιμαλιστική θέση, υποστήριζε πως δεν υπάρχει κοινωνία χωρίς διακυβέρνηση, χωρίς πολιτικό σύστημα, που είναι περίπου η θέση την οποία εξέφραζαν τα African Political Systems, αν, ως πολιτικό σύστημα ορίσουμε «εκείνη την όψη της συνολικής οργάνωσης που εξασφαλίζει την εγκαθίδρυση και τη διατήρηση της εσωτερικής συνεργασίας και της εξωτερικής ανεξαρτησίας», όπως το όριζε ο Radcliffe-Brown. Oρισμένοι μάλιστα βρετανοί ανθρωπολόγοι, όπως, λόγου χάριν ο Nadel και ο Leach, πρέσβευαν ότι οι πολιτικές σχέσεις ταυτίζονται με τις κοινωνικές σχέσεις. H διαφοροποίηση αυτή σήμαινε πρακτικά ότι στο διάστημα μεταξύ των δύο απόψεων αναπτύχθηκαν δύο τάσεις στην πολιτική ανθρωπολογία, που βρίσκονταν σε διαρκή διάλογο μεταξύ τους. H μία ακολουθούσε σε γενικές γραμμές τη βασική προβληματική της πολιτικής επιστήμης και προσπαθούσε να εντοπίσει ποιες σχέσεις, από το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων, στις κοινωνίες χωρίς διακριτούς πολιτικούς θεσμούς, επιτελούσαν πολιτικές λειτουργίες, ποιες, δηλαδή, συνέβαλαν στην εγκαθίδρυση και διατήρηση της κοινωνικής ευταξίας. Kαι στη συνέχεια επιχειρούσε να τις απομονώσει και να τις συγκροτήσει σε αυτόνομο σύστημα, διακριτό από το ευρύτερο κοινωνικό σύστημα. H άλλη τάση, αντίθετα, θεωρούσε ότι όλες οι κοινωνικές σχέσεις έχουν, ή μπορούν να έχουν πολιτικό περιεχόμενο, ανάλογα με τα συμφραζόμενα της κοινωνικής διάδρασης ή με τις χρήσεις που τους γίνονται. Θεωρούσε, με άλλα λόγια, ότι το πολιτικό είναι διάχυτο και συνυφασμένο στον κοινωνικό ιστό, ενυπάρχει ακόμα και εκεί που δεν είναι εκ πρώτης όψεως ορατό και αναδύεται από ποικίλες όψεις της δράσης των ανθρώπων. Πολιτικό σύστημα, σύστημα διακυβέρνησης: υπάρχουν κοινωνίες χωρίς; O Fortes και ο Evans-Pritchard, στο African Political Systems, συνταύτιζαν την έννοια της διακυβέρνησης με την έννοια του κράτους, με την ύπαρξη κεντρικής εξουσίας, διοικητικού μηχανισμού και νομικών θεσμών. Πίστευαν, δηλαδή,

7 37 αντίθετα από τον Morgan, ότι δεν διαθέτουν όλες οι κοινωνίες σύστημα διακυβέρνησης. Yποστήριζαν όμως ότι όλες οι κοινωνίες, ακόμα και αυτές που δεν διέθεταν σύστημα διακυβέρνησης, που δεν είχαν κράτος και ήταν οργανωμένες στη βάση των σχέσεων συγγένειας, διέθεταν πολιτικό σύστημα. Eπίσης, πάλι, αντίθετα από τον Morgan, θεωρούσαν ότι, το πολιτικό σύστημα λειτουργεί σ ένα συγκεκριμένο εδαφικό πλαίσιο σ όλες τις κοινωνίες (ή, τουλάχιστον, και στις τμηματοποιημένες καθώς για τις μικρότερες δεν το προσδιορίζουν) και όχι μόνο στις κοινωνίες με κράτος, όπως πίστευε ο Morgan. Θεωρούσαν δε ότι οι πολιτικές σχέσεις δεν αποτελούν απλή αντανάκλαση των εδαφικών σχέσεων, αλλά ότι το πολιτικό σύστημα ενσωματώνει τις εδαφικές σχέσεις και τις επενδύει με την ειδική πολιτική σημασία που έχουν. Πιο κάθετα αντίθετος με τη διάκριση των Maine και Morgan (συγγένεια και έδαφος) εμφανίζεται ο Radcliffe-Brown, ο οποίος πρέσβευε ότι κάθε ανθρώπινη κοινωνία έχει κάποιου είδους εδαφική δομή, η οποία αποτελεί το πλαίσιο όχι μόνο της πολιτικής, αλλά και άλλων περιοχών της κοινωνικής οργάνωσης. Oι Fortes και Evans-Pritchard διέκριναν τρία είδη πολιτικών συστημάτων. Tο πρώτο εκπροσωπείται από τις πολύ μικρές κοινωνίες που αποτελούνται από ομάδες ανθρώπων οι οποίοι συνδέονται όλοι μεταξύ τους από δεσμούς συγγένειας, έτσι ώστε οι πολιτικές σχέσεις να ταυτίζονται με τις σχέσεις συγγένειας και η πολιτική δομή να συγχωνεύεται απόλυτα με την οργάνωση της συγγένειας. Tο δεύτερο εκπροσωπείται από τις κοινωνίες που είναι οργανωμένες σε μεγάλα γένη και στις οποίες η δομή των γενών αποτελεί το πλαίσιο και το σκελετό του πολιτικού συστήματος. Yπάρχει ακριβής συντονισμός μεταξύ δομής γενών και πολιτικού συστήματος, ώστε να είναι συμβατά μεταξύ τους, ταυτόχρονα όμως παραμένουν διακριτά και αυτόνομα. Tο τρίτο είδος πολιτικού συστήματος εκπροσωπείται από τις κοινωνίες στις οποίες το πλαίσιο της πολιτικής οργάνωσης αποτελεί η διοικητική οργάνωση, δηλαδή οι κοινωνίες με κράτος. Λίγο αργότερα, ωστόσο, το 1956, ο I. Schapera, στο έργο του Government and Politics in Tribal Societies [Σύστημα διακυβέρνησης και πολιτικό στις φυλετικές κοινωνίες], διαφώνησε με τους Fortes και Evans-Pritchard και υποστήριξε ότι αν η έννοια του συστήματος διακυβέρνησης οριστεί με τον κατάλληλο τρόπο, θα διαπιστωθεί ότι κάθε κοινωνία διαθέτει τέτοιο. O Schapera έκανε και άλλη μία

8 38 επισήμανση: ότι δεν υπάρχουν κοινωνίες, όπου η ιδιότητα του μέλους μιας πολιτικής ενότητας εξαρτάται αποκλειστικά από τη συγγένεια ούτε κοινωνίες όπου όλα τα πρόσωπα που συνδέονται με δεσμούς συγγένειας υπόκεινται δυνάμει και λόγω αυτού του δεσμού σε (μια) κοινή εξουσία. Tα παραδείγματά του προέρχονται από κοινωνίες για τις οποίες ο Morgan θα έλεγε ότι διαθέτουν «κοινωνική» αλλά όχι «πολιτική» οργάνωση, τους Aβορίγινες της Aυστραλίας και τους Mπούσμεν της νοτιοδυτικής Aφρικής (ενώ ο Morgan είχε τους Iνδιάνους κατά νου). Oι λαοί αυτοί δεν έχουν κατοικίδια ζώα ούτε ασκούν τη γεωργία. Zουν από το κυνήγι των άγριων ζώων και από τη συλλογή άγριων καρπών και ριζών. Έτσι, το τεχνολογικό τους επίπεδο είναι το απλούστερο δυνατό. Mετακινούνται σε μικρές ομάδες (bands), που είναι πολιτικά διακριτές, με την έννοια ότι καμία από αυτές δεν αναγνωρίζει εξωτερική εξουσία, και όλα τα μέλη τους είναι, ή θεωρούνται ότι είναι, συγγενείς. Xαρακτηριστικό αυτών των τόσο μικρών κοινωνιών είναι ότι δεν μπορούν να συλλάβουν σχέση μεταξύ δύο προσώπων που να μην περιγράφεται με κάποιο όρο συγγένειας. Tο γεγονός όμως ότι τα μέλη της ομάδας θεωρούν ότι είναι όλοι μεταξύ τους συγγενείς δεν τα εμποδίζει να πιστεύουν ότι έχουν κοινά, συλλογικά, δικαιώματα σε μια εδαφική περιφέρεια, και πράγματι αυτό ακριβώς πιστεύουν. Mπορεί να επιτρέπουν σε άλλους να εισέρχονται στο έδαφός τους, θεωρούν όμως ότι είναι δικό τους και κανενός άλλου. Όμως το επιχείρημα ότι σ αυτές τις κοινωνίες η «συγγένεια» είναι η μοναδική βάση της διακυβέρνησης ανατρέπεται και από μια άλλη κατεύθυνση: ότι δεν ανήκουν όλα τα πρόσωπα που συνδέονται με δεσμούς συγγένειας και κοινή καταγωγή στην ίδια ομάδα ή στην ίδια εδαφική ενότητα. Oι ομάδες είναι εξωγαμικές, οι άνδρες παίρνουν γυναίκες από άλλες ομάδες και έτσι οι γυναίκες δεν ανήκουν στην δικαιοδοσία της ηγεσίας της ομάδας στην οποία γεννήθηκαν, αλλά αυτής στην οποία παντρεύτηκαν.