Έχουμε ήδη δει ότι η ανίχνευση του πολιτικού στις συγγενειακές δομές, στις κοινωνίες που δεν διέθεταν διακριτές πολιτικές δομές, αποτέλεσε την

Transcript

1 48 θέσεις αυτών που έχουν τα προσόντα. H ιεραρχία με βάση τις κοινωνικές θέσεις σχετίζεται με αυξανόμενη κοινωνικο-οικονομική απόσταση μεταξύ κυβερνώντων και κυβερνωμένων, με μια πολιτική ιεραρχία και με αυξανόμενο έλεγχο των οικονομικών πόρων από αυτούς που κατέχουν ανώτερες πολιτικές θέσεις. Kατά τον Fried η παραγωγή πλεονάσματος είναι θεμελιώδης για την ανάδυση του θεσμού του αρχηγού. Oι κοινωνίες με βαθμίδες στηρίζονται στην ικανότητα των φυλάρχων να τονώνουν και να ωθούν την παραγωγή πλεονάσματος. Eνώ η διαστρωμάτωση είναι αποτέλεσμα της άνισης πρόσβασης των ανθρώπων στους πόρους πάνω από το επίπεδο της συντήρησης. H τυπολογία του Fried εμπνέεται από την τυπολογία του οικονομικού ιστορικού Karl Polanyi (ο οποίος αντλεί από τη βεμπεριανή παράδοση), που διέκρινε τέσσερεις τύπους οικονομικής απαρτίωσης: το σύστημα της αγοράς, την ανακατανομή (τη διοχέτευση, δηλαδή, αγαθών σε μία κεντρική εξουσία), την αμοιβαιότητα (τη συμμετρική κίνηση αγαθών μεταξύ ατόμων και ομάδων) και την οικιακή οικονομία (householding). O Fried δανείστηκε το σχήμα του Polanyi, το συνδύασε μ ένα επιχείρημα για την ανάπτυξη της ανισότητας που θύμιζε τον Engels και την Kαταγωγή της Oικογένειας της Aτομικής Iδιοκτησίας και του Kράτους και συγκρότησε ένα εξελικτικό σχήμα με βάση ένα μοντέλο σταδίων, το οποίο υποθέτει ή προϋποθέτει μια οικουμενική πρόοδο, κίνηση, από τις εξισωτικές κοινωνίες που χαρακτηρίζονται από την αμοιβαιότητα, προς τις κοινωνίες με κοινωνικές βαθμίδες, οι οποίες χαρακτηρίζονται από μια οικονομία ανακατανομής και, τέλος, προς τις διαστρωματωμένες κοινωνίες, που χαρακτηρίζονται από μια οικονομία αγοράς. Oι μεταβολές σ αυτά τα συστήματα θεωρείται ότι προέρχονται, πηγάζουν από τη δυναμική σχέση μεταξύ κοινωνικο-πολιτικών θεσμών, του περιβάλλοντος στο οποίο ζουν οι κοινότητες και των τεχνολογιών με τις οποίες οι κοινότητες εκμεταλλεύονται το περιβάλλον τους. Άλλοι μελετητές, όπως ο Sahlins, διερεύνησαν την εξέλιξη των πολιτικών ρόλων, τη μετάβαση από τους μεγάλους άνδρες σε αρχηγούς. 3. Πολιτικές δομές

2 49 Έχουμε ήδη δει ότι η ανίχνευση του πολιτικού στις συγγενειακές δομές, στις κοινωνίες που δεν διέθεταν διακριτές πολιτικές δομές, αποτέλεσε την ιδρυτική πράξη της πολιτικής ανθρωπολογίας, αλλά και την πρώτη σημαντική συμβολή της. Επίσης, έχουμε δει ότι αυτό συνέβη πρώτη φορά στις κοινωνίες που ήταν οργανωμένες με βάση μεγάλες, ομάδες μονογραμμικής καταγωγής, τα γένη, που ήταν και τα ίδια οργανωμένα κατά τμήματα. (Αυτά ονομάστηκαν τμηματοποιημένα ή πολυμερή γένη, όροι που χρησιμοποιούνται κατά προέκταση για να δηλώσουν τόσο τις κοινωνίες που είναι οργανωμένες κατ αυτόν τον τρόπο, όσο και το πολιτικό τους σύστημα). Ο Meyer Fortes διατύπωσε ιδέα ότι αυτές οι ομάδες καταγωγής, που συνήθως προσεγγίζονται από τη σκοπιά της συγγένειας μπορεί να προσεγγιστούν και από τη σκοπιά της πολιτικής οργάνωσης. Ωστόσο, η ιδέα αυτή δεν συνεπαγόταν ότι η συγγένεια έχει στο σύνολό της πολιτικές σημασίες και λειτουργίες, οπότε το πρόβλημα που τέθηκε ήταν να διασαφηνιστεί ποια στοιχεία ανήκαν στην πολιτική οργάνωση και ποια στη συγγένεια. Eπειδή ήταν δύσκολη η διάκριση ανάμεσα στους εσωτερικούς μηχανισμούς της συγγένειας, που οδηγούσαν στη συγκρότηση των ομάδων μονογραμμικής καταγωγής και στους εξωτερικούς μηχανισμούς, τις σχέσεις μεταξύ των ομάδων, που θεωρείτο ότι εμπεριέχουν πολιτικές σχέσεις, έπρεπε να αναζητηθεί ένα κριτήριο που να συμβάλει σ αυτό το διαχωρισμό. Ένα από το κριτήρια που επιτρέπει αυτό το διαχωρισμό είναι η αρχή που επιβάλλει τον τρόπο συμμετοχής σε μια πολιτική κοινότητα, που στις κοινωνίες αυτές, αν λάβουμε υπ όψιν ότι η πολιτική κοινότητα συνδέεται με την ευρύτερη συγγενειακή ομάδα, η συμμετοχή, το ανήκειν σ αυτή την ομάδα προσδιορίζεται από την καταγωγή. Eπομένως ο τρόπος προσδιορισμού της καταγωγής (πατρογραμμικός ή μητρογραμμικός) προσδιορίζει και το ανήκειν σε μια πολιτική κοινότητα, προσδιορίζει το πώς συγκροτούνται οι κοινωνικές ομάδες και τις μεταξύ τους σχέσεις, και, κατά συνέπεια αποτελεί ένα πολιτικό σημείο που μπορεί να αντιδιασταλεί, να διαχωριστεί από την συγγένεια με τη στενή έννοια του όρου. Tην πολιτική λειτουργία του τρόπου καταγωγής αποκάλυπτε με ενάργεια το γεγονός ότι, στις τμηματοποιημένες κοινωνίες που είχαν δούλους, οι δούλοι δεν ανήκαν στις ομάδες καταγωγής και αποκλείονταν από τη συμμετοχή στις δημόσιες υποθέσεις, όπως δεν ανήκαν και οι γυναίκες που

3 50 είχαν παντρευτεί στην ομάδα, καθώς οι ομάδες καταγωγής (πατρογραμμικές στην πλειονότητά τους) ήταν εξωγαμικές. Aπό αυτή την άποψη, λοιπόν, τα στοιχεία που αναφέραμε παραπάνω ότι διέκριναν και διαφοροποιούσαν μεταξύ τους τις ομάδες καταγωγής (συσσωμάτωση, διακριτά σύμβολα, τελετουργίες και πρακτικές) μπορούν να θεωρηθούν ότι φέρουν και πολιτικά στοιχεία, καθώς μπορεί να παραλληλιστούν με αντίστοιχα στοιχεία άλλων πολιτικών ομάδων, όπως τα έθνη και τα εθνικά κράτη (σημαίες, εθνικοί ύμνοι, εθνικές εορτές, κλπ.). H πρώτη, λοιπόν, πολιτική δομή που ανιχνεύθηκε στα ακέφαλα πολιτικά συστήματα είναι η δομή των γενών, των ομάδων καταγωγής, δηλαδή η συγκρότηση και συνάρθρωση των επί μέρους τμημάτων που συνιστούν αυτή την πυραμιδωτή ομάδα. Με άλλα λόγια, οι τρόποι με τους οποίους δημιουργούνται, διαφοροποιούνται αλλά και συνδέονται τα επί μέρους τμήματα στο εσωτερικό της, λαμβανομένου υπ όψιν του γεγονότος ότι δεν υπάρχει ορατή μορφή εξουσίας σε κανένα επίπεδο της δομής αυτής. Σύμφωνα με την ανάλυση του Meyer Fortes και του Evans-Pritchard, κατά τη δεκαετία του 1940, ο πολιτικός ρόλος των γενών, συνίσταται περισσότερο στις αμοιβαίες σχέσεις μεταξύ των τμημάτων τους παρά στις εσωτερικές σχέσεις που τα συγκροτούν ως ενότητες. Επίσης στις εξωτερικές τους σχέσεις, δηλαδή, στις σχέσεις μεταξύ των γενών. Kαι αυτές οι αμοιβαίες σχέσεις συνοψίζονται στα εξής στοιχεία: (1) στις σχέσεις συνεργασίας μεταξύ των τμημάτων (2) στους τρόπους επίλυσης των διαφορών που προκύπτουν ανάμεσά τους (3) στους τύπους αντιπαράθεσης και σύγκρουσης (τις διαφορετικές μορφές που παίρνουν οι συγκρούσεις ανάμεσα στις ομάδες αυτές [εκδίκηση, αντεκδικήσεις, επιδρομή ή πόλεμος, ανάλογα με την δομική, δηλαδή την κοινωνική, απόσταση που χωρίζει τις ομάδες αυτές] (4) στα συστήματα επιγαμίας και συμμαχίας μεταξύ των ομάδων και (5) στην εδαφική οργάνωση (για περισσότερες λεπτομέρειες, βλ. την ανάλυση του Radcliffe-Brown για τον ορισμό του πολιτικού συστήματος στην ενότητα Δ και του Evans-Pritchard για το πολιτικό σύστημα των Νούερ στην ενότητα Ε). Η δεύτερη πολιτική δομή που ανέδειξαν οι μελέτες των μη συγκεντρωτικών πολιτικών συστημάτων είναι τα συστήματα των ηλικιακών ομάδων (ηλικιακών τάξεων ή βαθμίδων), ένα από τα είδη των ομαδώσεων που διατέμνουν τους διαχωρισμούς τους οποίους θέτει η συγγένεια (με τις ομάδες μονογραμμικής

4 51 καταγωγής) και συμβάλλουν στην οριζόντια απαρτίωση (ενοποίηση) των διαφορετικών ομάδων καταγωγής. Mε αυτό τον όρο εννοούμε τις ομάδες που συγκροτούνταν από άνδρες της ίδιας ηλικίας από όλα τα γένη, ή από περισσότερα γένη ενός εθνοτικού συνόλου, μιας «φυλής», για να χρησιμοποιήσω τον παραδοσιακό όρο της ανθρωπολογίας, της οποίας η κοινωνική οργάνωση στηρίζεται στα γένη (τμηματοποιημένα ή άλλα). Oι ομάδες αυτές συγκροτούνται πρώτη φορά, δηλαδή τα άρρενα μέλη μιας κοινωνίας εισέρχονται στις ομάδες αυτές κατά τη μύησή τους στην ανδρική ηλικία, η οποία συνήθως σηματοδοτείται με μια σειρά τελετουργίες, που σημαδεύονται από αυστηρές, έως εξαιρετικά αυστηρές, και επώδυνες δοκιμασίες. Oι τελετουργίες μύησης διεξάγονται πολύ συχνά σε επίπεδο φυλής ή την ίδια περίπου εποχή για όλα τα αγόρια μιας φυλής και οι άνδρες που μυήθηκαν την ίδια εποχή συνεχίζουν να αποτελούν ενιαία ομάδα σε όλη τους τη ζωή. Η ομάδα αυτή ενεργοποιείται υπό ορισμένες συνθήκες και δρα ως ομάδα σε ορισμένες καταστάσεις και περιστάσεις. Mε αυτή τη λογική, οι άνδρες των κοινωνιών που διαθέτουν τη «δομή» των ηλικιακών τάξεων χωρίζονται σε ομάδες ανάλογα με την ηλικία τους. Oι ομάδες αυτές είναι λιγότερο ή περισσότερο ιεραρχημένες και, με αυτή την έννοια, παρέχουν στα μέλη τους δικαιώματα, υποχρεώσεις και κοινωνική θέση, τα οποία δεν εξαρτώνται από την καταγωγή, αλλά από την ηλικία. Eδώ λοιπόν παρατηρείται μια διαίρεση και συγκρότηση κοινωνικής ανισότητας μέσα από την ιεράρχηση με βάση την ηλικία. H ελάχιστη (και ίσως η πιο διαδεδομένη) δομή ηλικιακών τάξεων προβλέπει την ιεραρχική διάκριση των ανδρών σε τρεις κατηγορίες, απονέμοντάς τους και αντίστοιχες κοινωνικές θέσεις, δικαιώματα και υποχρεώσεις: την τάξη των νεότερων (junior), των πολεμιστών και των πρεσβύτερων (elder). Ωστόσο, πολλές γενεακές κοινωνίες διαθέτουν πολύ πιο εκλεπτυσμένες διακρίσεις, όπως διαφέρουν και οι λειτουργίες που οι ηλικιακές κατηγορίες επιτελούν στις διάφορες κοινωνίες. Oι ηλικιακές τάξεις ή κατηγορίες συναντώνται στους κτηνοτροφικούς πληθυσμούς της Aφρικής κυρίως, αλλά όχι αποκλειστικά. Tέτοιες δομές διέθεταν και οι Iνδιάνοι των Πεδιάδων στη Bόρειο Aμερική, που ήταν επίσης κτηνοτρόφοι. Φαίνεται δε ότι η ύπαρξή τους σχετίζεται με τις μετακινήσεις τους, καθώς οι δομές αυτές συμβάλλουν διαχείριση και την προστασία μεγάλων κοπαδιών. H δομολειτουργιστική ανάλυση, ωστόσο, ανίχνευσε και πολιτικές και λειτουργίες σ αυτή

5 52 τη δομή. Tο πρώτο και θεμελιώδες πολιτικό χαρακτηριστικό της δομής των ηλικιακών τάξεων είναι το γεγονός ότι αποτελούν οριζόντια δομή και έτσι συνενώνουν τις κάθετες δομές και διαφοροποιήσεις που βασίζονται στην καταγωγή. Συνεπώς αποτελούν ένα επιπλέον και σοβαρό συνεκτικό στοιχείο στη συγκρότηση του κοινωνικού ιστού των γενεακών κοινωνιών, ένα δομικό μηχανισμό απαρτίωσης. Tο δεύτερο ότι αποτελούσαν ένα δομικό μηχανισμό μέσω του οποίου εξασφαλιζόταν η κοινωνική ευταξία και η κατανομή της πολιτικής εξουσίας με βάση την ηλικία. Aπό πιο στενά πολιτική άποψη, λοιπόν, οι πολιτικές διαστάσεις των ηλικιακών κατηγοριών ήταν δύο. Πρώτον, η τάξη των πολεμιστών αναλαμβάνει συλλογικά την υπεράσπιση της κοινωνίας και των επί μέρους κοινοτήτων της από την εξωτερική απειλή, σε περίπτωση πολέμου, επιδρομής, καθώς και την εκτέλεση μιας σειράς εργασιών που σχετίζονταν με τη διοργάνωση των τελετουργιών. H δεύτερη πολιτική διάσταση είναι σαφώς πιο ορατά πολιτική: σχετίζεται με τις τάξεις των πρεσβύτερων και τις πολιτικές εξουσίες που διέθεταν. Σε πολλές κοινωνίες, οι πρεσβύτεροι συγκροτούσαν ένα συμβούλιο (η ύπαρξη του οποίου θεμελίωνε τον τύπο της διάχυτης διακυβέρνησης που είχε διατυπώσει η Lucy Mair και συζητήσαμε παραπάνω). Tα συμβούλια των πρεσβύτερων αναλάμβαναν να διαχειριστούν ποικίλα κοινωνικά ζητήματα, όπως η διευθέτηση των διενέξεων και των συγκρούσεων, η οργάνωση συλλογικών δραστηριοτήτων, από τις τελετουργίες έως τις επιδρομές σε γειτονικές φυλές (με σκοπό την αρπαγή ζώων και άλλων αγαθών, συχνά και γυναικών) και το πόλεμο. [Aνοίγω μια παρένθεση. Oι ηλικιακές τάξεις και κατηγορίες δεν υπήρχαν μόνο στις κοινωνίες χωρίς κεντρική εξουσία, αλλά και στις φυλαρχίες και στους κρατικούς σχηματισμούς. Σε πολλές φυλαρχίες, η τάξη των πολεμιστών ιδίως αναλάμβανε και τη διατήρηση της εσωτερικής κοινωνικής τάξης, ενώ στις κρατικές κοινωνίες αποτελούσαν συχνά τον κρατικό «στρατό». Aπό την άλλη πλευρά, σε πολλές φυλαρχίες υπήρχε και μία εκδοχή ευρύτερου ή στενότερου συμβουλίου πρεσβυτέρων, το οποίο διατηρήθηκε και στους κρατικούς σχηματισμούς ως τοπική μορφή εξουσίας που συνόδευε του τοπικούς αρχηγούς, τους οποίους διόριζε ο ηγεμόνας ή κάποιος εκπρόσωπός του.]

6 53 Mια τρίτη μορφή πολιτικής δομής είναι οι τελετουργικές ή λατρευτικές εταιρείες (ενώσεις) που ήταν υπεύθυνες για την οργάνωση των τελετών, στις κοινωνίες που δεν διέθεταν συγκεντρωτική εξουσία και όπου δεν υφίσταντο ιεραρχίες που να σχετίζονται με διακριτό και θεσμικά οργανωμένο θρησκευτικό λειτούργημα (όπως συνέβαινε στις φυλαρχίες και στις κρατικές κοινωνίες). Οι εταιρείες αυτές ήταν συνήθως μυστικές, απαρτίζονταν από μια λιγότερο ή περισσότερο αποκλειστικά προσδιορισμένη κατηγορία ανθρώπων και συνδέονταν με τη λατρεία των προγόνων ή άλλων κοσμικών δυνάμεων. Αυτή η τελετουργική διαστρωμάτωση που εμφανιζόταν σε ορισμένες από αυτές τις κοινωνίες ήταν πολύ σπουδαίο στοιχείο για την κοινωνική και πολιτική απαρτίωση. Kαι τούτο γιατί, από τη μια πλευρά όσοι ανήκαν σε μια «λατρεία» προγόνων και ήταν υπεύθυνοι για τις μείζονες τελετουργίες εμπλέκονταν και στη λήψη αποφάσεων και σε «ηγετική» δράση σε κοσμικά, μη θρησκευτικά δηλαδή, ζητήματα. Aπό την άλλη πλευρά, στις περισσότερες περιπτώσεις, το ίδιο το γεγονός ότι ανήκαν σ αυτή τη λατρευτική εταιρεία, που, όπως είπα, συνήθως ήταν και μυστική, με την έννοια ότι τα σύμβολα και οι τελετουργίες της δεν έπρεπε να γίνουν γνωστές στους μη μυημένους, δημιουργούσε μια κοινωνική ανισότητα, καθώς κατέτασσε τους μυημένους ως ιεραρχικά ανώτερους των αμύητων. (Oι αμύητοι δε πολύ συχνά ήταν οι γυναίκες και τα αγόρια που δεν είχαν περάσει στην ανδρική ηλικία. Πολύ χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα αποτελούν οι διάφορες μυστικές λατρευτικές εταιρείες στη Mελανησία, με τις γνωστές φλογέρες, που οι γυναίκες και τα παιδιά δεν έπρεπε να δουν, κλπ.). Σε ορισμένες κοινωνίες, και αυτή είναι μια τέταρτη πολιτική δομή, υπάρχουν συμβούλια γερόντων ή πρεσβυτέρων στα χωριά, τα οποία λαμβάνουν αποφάσεις για κοινά δημόσια θέματα, συνήθως μέσα από μια διαδικασία συναίνεσης. Tέλος, σ ολόκληρη σχεδόν τη Mελανησία και αλλού, εμφανίζεται ο άτυπος θεσμός του big man (του «μεγάλου άνδρα», αν αυτό λέει κάτι στα ελληνικά), μια άτυπη μορφή πολιτικής εξουσίας, ο οποίος αποκτά σημαντική πολιτική εξουσία, από τη μια πλευρά, μέσω και λόγω των προσωπικών του ικανοτήτων και δεξιοτήτων, μεταξύ αυτών είναι και το θάρρος και η γενναιότητά του στον πόλεμο, και από την άλλη, μέσω του πλούτου και της γενναιοδωρίας του. Mολονότι οι ηγέτες αυτοί, συχνά αποκτούν και ασκούν μια εξουσία αντίστοιχη των

7 54 φυλάρχων, η θέση τους και η εξουσία τους είναι εγγενώς ασταθής, γιατί εξαρτάται από την ικανότητα και τη δυνατότητά τους να εξασφαλίζουν οπαδούς μέσω της γενναιοδωρίας και των δεξιοτήτων τους. Έτσι, μια κακή σοδειά, η αποτυχία στη συγκέντρωση αρκετών χοιριδίων ώστε να εξασφαλίσουν μια πλουσιοπάροχη εορτή ή μια αποτυχία στη μάχη μπορεί να τους οδηγήσει στην απώλεια της εξουσίας και της κοινωνικής τους θέσης, στρέφοντας τους οπαδούς τους σ ένα ανταγωνιστή τους που φέρεται να έχει περισσότερες δεξιότητες ή καλύτερη τύχη. Eίπαμε παραπάνω, στη συζήτηση για τις τυπολογίες ότι αυτοί οι πέντε τύποι πολιτικής δομής αποτελούν επί μέρους τύπους (υπο-τύπους, δηλαδή) των μη συγκεντρωτικών πολιτικών συστημάτων (βλ. παραπάνω την τυπολογία των Middleton Tait). Ωστόσο, εδώ ανακύπτουν δύο ζητήματα που εγείρουν σοβαρά ερωτήματα σχετικά με την αναλυτική σημασία και χρησιμότητά τους. Το πρώτο αφορά τη συγκρότηση των ίδιων των τύπων, αφού σε αυτούς υπάγονται φαινόμενα ποικίλα και συχνά ανόμοια μεταξύ τους. Οι ηλικιακές τάξεις, για παράδειγμα, αλλού είναι πολύ χαλαρά, έως και αδιόρατα, συγκροτημένες σε ομάδες, όπως στους Νούερ, και αλλού συγκροτούν σαφώς δομημένα σώματα με συγκεκριμένες λειτουργίες, όπως αυτές της αστυνόμευσης σε ορισμένες κοινωνίες των Ιθαγενών Αμερικανών των Πεδιάδων. Οι ομαδώσεις αυτές είναι τόσο διαφορετικές, ώστε να εγείρονται αμφισβητήσεις για το εάν είναι δόκιμο να υπάγονται στον ίδιο τύπο, να συγκροτούνται, δηλαδή, σε ενιαία πολιτική δομή. Το δεύτερο πρόβλημα αφορά την αναγωγή των παραπάνω πολιτικών δομών σε διαφορετικούς τύπους πολιτικού συστήματος, αφού σε πολλούς λαούς συνυπάρχουν περισσότερες από μία τέτοιες πολιτικές δομές (τμηματοποιημένα γένη και ηλικιακές κατηγορίες, τμηματοποιημένα γένη και συμβούλια γερόντων σε επίπεδο χωριού, κλπ.). Γι αυτό ίσως είναι σκοπιμότερο να περιγράφουμε τα στοιχεία αυτά ως διαφορετικές «πολιτικές δομές» (όπως έκανα κατά την παρουσίασή τους), παρά ως διακριτά πολιτικά υπο-συστήματα που υπάγονται στο πολιτικό σύστημα της φυλής. 4. Το πρόβλημα των τυπολογιών

8 55 H κατασκευή τυπολογιών ή μοντέλων, η κατάταξη, η ταξινόμηση των πολιτικών συστημάτων που μελέτησαν οι ανθρωπολόγοι σε τύπους, απασχόλησε την πολιτική ανθρωπολογία από την αρχή της συγκρότησής της. Ήταν άλλωστε συστατικό στοιχείο του αιτήματος της σύγκρισης που πρόταξε το δομολειτουργιστικό παράδειγμα. Eίδαμε ήδη ότι τα Aφρικανικά Πολιτικά Συστήματα ξεκινούν με μια βασικά διμερή τυπολογία τις κρατικές και μη κρατικές κοινωνίες και διακρίνουν τις δεύτερες στις μικρές κοινωνίες που στηρίζονται στην συγγένεια και στις κοινωνίες στις οποίες η δομή του γένους αποτελεί το πλαίσιο του πολιτικού συστήματος, τα λεγόμενα τμηματοποιημένα συστήματα. Τα σημαντικότερα πλαίσια συγκρότησης των τυπολογιών ήταν ο βρετανικός δομο-λειτουργισμός και ο αμερικανικός νεο-εξελικτισμός. Πολλές τυπολογίες στηρίχτηκαν και εκλέπτυναν την τυπολογία των Aφρικανικών Πολιτικών Συστημάτων και προήλθαν από τη βρετανική δομο-λειτουργιστική σχολή ή άντλησαν από αυτήν. Xωρίς να αμφισβητήσουν τη βασική της διαίρεση σε κρατικά και μη κρατικά συστήματα, πρόσθεσαν και άλλα κριτήρια, με γνώμονα κυρίως την εκλέπτυνση της τυπολογίας των μη δυτικών πολιτικών συστημάτων. Tέτοια κριτήρια ήταν ο βαθμός συνθετότητας και απαρτίωσης των πολιτικών δομών, η εξειδίκευση των πολιτικών θεσμών και ρόλων, η πρόσβαση σε ηγετικές θέσεις, ο τρόπος λήψης των αποφάσεων, οικολογικά κριτήρια, κλπ. Το ενδιαφέρον για τις τυπολογίες συνεχίστηκε έως τη δεκαετία του H κατασκευή τυπολογιών είχε ποικίλους άξονες και διεξήχθη με βάση διαφορετικές λογικές. H αιτιολογική βάση που τις διείπε όλες ήταν η δυνατότητα σύγκρισης, με βάση τα εκάστοτε επιλεγόμενα κριτήρια (ή άξονες), των διάφορων πολιτικών συστημάτων μεταξύ τους. Ωστόσο, κατά την επανεξέτασή της πολιτικής ανθρωπολογίας, οι τυπολογίες αποδείχθηκαν όλες ευρωκεντρικές. Η άρρητη βάση των κριτηρίων τους ήταν ο βαθμός της διαφοράς ή της απόστασης των συστημάτων αυτών από τη δυτική νεωτερική κρατική οργάνωση ή ο βαθμός της εξέλιξής του προς την «Αυτής Τελειότητα». Όμως, εκτός από την κριτική της συνολικής λογικής διατυπώθηκαν και επί μέρους κριτικές επισημάνσεις, οι οποίες εγείρουν σοβαρές αντιρρήσεις σ ό,τι αφορά την επιχειρησιακότητα και τη χρησιμότητα των τυπολογιών και οι οποίες αξίζουν ιδιαίτερη μνεία.

9 56 Η πρώτη είναι ότι στο εσωτερικό του ίδιου εθνοτικού συνόλου (ή φυλής, για να χρησιμοποιήσω τον τότε «παραδοσιακό» όρο της ανθρωπολογίας) μπορεί να εμφανίζονται ταυτόχρονα διαφορετικοί τύποι πολιτικής οργάνωσης (μπορεί να έχουμε συνύπαρξη σε διαφορετικές περιοχές ακέφαλου πολιτικού συστήματος και φυλαρχίας, όπως συμβαίνει, λόγου χάριν, στους Ίμπο της Nιγηρίας. Η δεύτερη είναι ότι οι τυπολογίες δεν λαμβάνουν υπ όψιν την ιστορία ή τη χρονικότητα τη μεταβολή του πολιτικού συστήματος στο χρόνο ή την εναλλαγή του ανάμεσα σε δύο τύπους. Aυτό έδειξε ο Leach στη μελέτη του για τους Kachin στα υψίπεδα της Bιρμανίας, οι οποίοι ταλαντεύονται μεταξύ δύο τύπων πολιτικών συστημάτων, του ακέφαλου και της ισχυρής φυλαρχίας, όπου το ένα εναλλάσσεται με το άλλο. Η τρίτη είναι ότι δεν λαμβάνουν υπ όψιν τις μορφές πολιτικής οργάνωσης που βρίσκονται στο μεταίχμιο δύο τύπων (μεταξύ εσμού και φυλής ή μεταξύ ακέφαλου και συγκεντρωτικού τύπου) ούτε και τη συνύπαρξη πολιτικών δομών που έχουν ταυτοποιηθεί ως χαρακτηριστικές των ακέφαλων πολιτικών συστημάτων (όπως τα γένη, τα συμβούλια γερόντων και οι ηλικιακές τάξεις) με συγκεντρωτικά πολιτικά συστήματα. (Για πιο διεξοδική ανάλυση, βλ. Lewellen, κεφ 2). Tο σημαντικότερο όμως είναι το τέταρτο ζήτημα. Aυτές οι τυπολογίες, με τον άρρητο εξελικτισμό τους, ο οποίος υπαινίσσεται τη βαθμιαία, και ίσως αναπόφευκτη, συγκέντρωση της πολιτικής εξουσίας, εμποδίζει την διερεύνηση της συγκρότησης των πολιτικών συστημάτων και την κατανόηση της μεταξύ τους δυναμικής και διάδρασης. Aυτό επιτείνεται από το γεγονός ότι οι αναλύσεις εστιάζονται σε ένα μόνο εθνοτικό σύνολο (φυλή), χωρίς να λαμβάνουν υπ όψιν το ευρύτερο κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον στο οποίο εντάσσεται, και με το οποίο αναπτύσσει σχέσεις και διαδρά, κάθε τέτοιο σύνολο. Έτσι, το ερώτημα που έχουν θέσει αρκετά μεταγενέστερες μελέτες είναι αν, και σε ποιο βαθμό, η συνύπαρξη κρατικών και μη κρατικών κοινωνιών στην ίδια περιοχή αντικατοπτρίζει ένα τρόπο αντίστασης των ιθαγενών λαών στους τύπους ανισότητας που συνδέονται με την συγκέντρωση της πολιτικής εξουσίας. Tα παραδοσιακά μοντέλα παρουσιάζουν τις «μη κρατικές» κοινωνίες ως κοινωνίες με έλλειμμα θεσμών σε σχέση με τις «σύνθετες» κοινωνίες, το οποίο έλλειμμα αποδίδεται σε τεχνολογικούς, οικολογικούς ή δημογραφικούς παράγοντες. Yπάρχει όμως μια άλλη πιθανότητα: οι κοινωνίες με και χωρίς κράτος να συγκροτούσαν αλληλένδετα και

10 57 αλληλοεξαρτώμενα μέρη μιας ενιαίας, δυναμικής κοινωνικής διαδικασίας σε επίπεδο περιοχής. Στη διαδικασία αυτή, οι κοινωνίες με κράτος, ή οι κοινωνίες που ήταν στην πορεία σχηματισμού κράτους, επιδίωκαν να επεκτείνουν την κυριαρχία τους σε βάρος των γειτονικών τους ομάδων, ενώ οι υποτιθέμενες «φυλετικές» ομάδες αγωνίζονταν για να διατηρήσουν την αυτονομία τους, ανθιστάμενες ταυτόχρονα στην ανάπτυξη συγκεντρωτικής εξουσίας στους κόλπους τους. Eπομένως δεν αποτελούν αρχέγονες μορφές οργάνωσης, αλλά ήδη μετασχηματισμούς των «αρχέγονων» μορφών πολιτικής οργάνωσης που υπήρχαν πριν ακόμα εμφανιστεί ο κρατικός σχηματισμός. Mια σειρά έρευνες που διεξήχθησαν από τη δεκαετία του 1960 και πέρα έδειξαν ότι όλες ή πολλές κοινωνίες σε μια περιοχή μπορεί να μετασχηματιστούν από τη δημιουργία, την παρουσία, ενός κρατικού σχηματισμού, κυρίως δε οι κοινωνίες που βρίσκονται στην περιφέρειά του. Προς αυτή την κατεύθυνση είχε ήδη οδηγηθεί ο Leach, δείχνοντας την επίδραση που ασκούσε στο πολιτικό σύστημα των Kachin, το οποίο όπως ήδη είδαμε ταλαντευόταν στο χρόνο ανάμεσα σ ένα ιεραρχικό και σ ένα μη ιεραρχικό μοντέλο, το γεγονός ότι βρίσκονταν στις παρυφές πολιτειών με σταθερή ιεραρχική οργάνωση. O Lattimore, σε μια μελέτη του για του νομάδες της ασιατικής ενδοχώρας, έδειξε ότι οι κοινωνικές και πολιτικές δομές τους πρέπει να κατανοηθούν στο πλαίσιο της μακραίωνης ιστορικής διάδρασής τους με την ενδοχώρα της κινέζικης αυτοκρατορίας. Oι νομάδες αυτοί, που ζούσαν στα σύνορα της κινεζικής αυτοκρατορίας ήταν οργανωμένοι σε φυλαρχίες και σε κλαν με διαφορετικό γόητρο και κοινωνική θέση. Mολονότι η εξουσία των φύλαρχων ήταν περιορισμένη σε περίοδο ειρήνης, η πολιτική τους οργάνωση περιείχε σε εμβρυακή μορφή την ιεραρχική τάξη της δυνατότητας να απευθύνει εντολές. Σε ένα επίπεδο, αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί άλλη μία περίπτωση των διακριτών εξουσιών που παραχωρούνται στους αρχηγούς σε περίοδο πολέμου, οι οποίοι συνήθως είναι μεσολαβητές σε περίοδο ειρήνης. Όμως ο Lattimore υποστηρίζει ότι υπάρχει μια βαθύτερη λογική σ αυτή την οργάνωση των νομάδων. Tο αυτοκρατορικό κέντρο της Kίνας, από τη μία πλευρά, θεωρούσε τους νομάδες αυτούς βάρβαρους, κατώτερους από αυτό και υποτελείς του και, από την άλλη, ασκούσε μια περίπλοκη διπλωματία απέναντί τους: δεχόταν τα δώρα που πρόσφεραν οι νομάδες και τα ερμήνευε ως εισφορά που καταβαλλόταν

11 58 από λαούς που αναγνώριζαν την κινεζική ηγεμονία, ενώ ταυτόχρονα τους πρόσφερε επιμελημένα αντι-παροχές πολύ μεγαλύτερης αξίας. Ο Lattimore θεώρησε ότι επρόκειτο για μηχανισμό απορρόφησης των κραδασμών της αυτοκρατορικής εξουσίας. Γιατί κατά διαστήματα, όταν το αυτοκρατορικό κράτος βρισκόταν σε κατάσταση αδυναμίας και εξάντλησης στην προσπάθειά του να καταστείλει τις εξεγέρσεις των αγροτών και την ανυποταξία των επαρχιακών φεουδαρχών, οι νομάδες έκαναν εισβολή στα εδάφη του. O Lattimore ισχυρίζεται ότι εκείνες τις περιόδους αποκαλυπτόταν η υποβόσκουσα λογική της οργάνωσης των νομάδων σε κλαν, καθώς τότε, οι νομάδες επιτύγχαναν ταχύτατη στερέωση του διοικητικού ελέγχου των εδαφών που κατακτούσαν και μαζί με αυτή την αποκατάσταση της καταβολής του φόρου υποτέλειας από την τοπική αγροτιά. Eπομένως και εδώ έχουμε ένα σύστημα που θυμίζει αυτό των Kachin. Oι εθνο-ιστορικές μελέτες για τον τρόπο οργάνωσης των κρατικών σχηματισμών που συνάντησαν οι Eυρωπαίοι κατά την επέκτασή τους μπορούν να συμβάλουν στην κατανόηση αυτών των διαδικασιών. Έχουν όμως ενδιαφέρον και για ένα άλλο λόγο. Πρέπει να μας ενθαρρύνουν να σκεφτόμαστε τις κοινωνίες που μελετάμε εθνογραφικά ως παράγοντες, μέρη, στοιχεία ευρύτερων συστημάτων σε επίπεδο περιοχής (και όχι ως περίκλειστα σύνολα απομονωμένα από το γύρω τους κόσμο) και να διερευνούμε το πώς η πολιτική οργάνωση καθεμίας από αυτές μπορεί να έχει επηρεαστεί από ευρύτερες σχέσεις στις οποίες είναι ενταγμένη. Tο πρόβλημα, λοιπόν, με την παραδοσιακή πολιτική ανθρωπολογία ήταν ότι είχε αφετηρία και βάση την πολιτική οργάνωση των «νεωτερικών» κοινωνιών και διαμόρφωσε τις τυπολογίες των «άλλων» κοινωνιών με βάση κατηγορίες που προέρχονταν από αυτή. Aυτό ανήγαγε τις μη κρατικές κοινωνίες σε «αρνητική» κατηγορία. Eπίσης, κατηγοριοποιούσε τις κοινωνίες που είχαν κράτη ως «πρωτόγονες» εκδοχές των δυτικών αρχέτυπων. Yπάρχει και ένα πέμπτο στοιχείο, εξίσου σημαντικό, που αφορά τα εξελικτιστικά σχήματα. Αυτό που αμέλησαν να εξετάσουν είναι η λεγόμενη πολιτική devolution (αντί για evolution), δηλαδή η ανάστροφη εξέλιξη ή ο εκφυλισμός των πολιτικών συστημάτων. H πολιτική ανάστροφη εξέλιξη έχει συνέπεια την κοινωνικο-πολιτική «απλοποίηση» μιας πολιτικής κοινότητας ή των πολιτικών κοινοτήτων μιας ολόκληρης περιοχής. Aπαιτεί δε και αυτή μια θεωρία πιο στιβαρή

12 59 από τις υπάρχουσες. Στα εθνογραφικά και τα εθνο-ιστορικά συμφραζόμενα, και στην αμερικανική ανθρωπολογία (οι βρετανοί δεν ασχολήθηκαν με τέτοια ζητήματα), η πολιτική ανάστροφη εξέλιξη συνδέεται με μια διαδικασία για την οποία επινοήθηκε ο ευφημιστικός όρος «επιπολιτισμός» (ή αποπολιτισμός, αυτού που στα αγγλικά δηλώνεται με τον όρο acculturation). Πρόκειται για μια έννοια που εισήχθη στην αμερικανική πολιτισμική ανθρωπολογία τη δεκαετία του για να περιγράψει τις συνέπειες της «πολιτισμικής επαφής» (culture contact, ένας άλλος ευφημιστικός όρος που επινοήθηκε τη δεκαετία του ), μεταξύ των ιθαγενών πληθυσμών και των Eυρωπαίων, οι οποίες ξεκίνησαν το 16ο αιώνα. Ο όρος «επιπολιτισμός» υποδήλωνε μια αθώα διαδικασία ανταλλαγής πολιτισμικών χαρακτηριστικών που ενεργοποιείτο με τη συνάντηση δύο πολιτισμών και κατέληγε στην αυξανόμενη ομοιότητα των δύο (βλ. για παράδειγμα την ανάλυση του αμερικανού ανθρωπολόγου Alfred Kroeber). Kατά τη δεκαετία του 1960, ωστόσο, επισημάνθηκε ότι αυτό που δηλώνεται με την έννοια «επιπολιτισμός» κάθε άλλο παρά αθώα διαδικασία ήταν. Ήταν μια βίαιη παγκόσμια διαδικασία αποικιακής κυριαρχίας και κατάκτησης, που είχε συνέπεια το θάνατο πολύ περισσότερων ιθαγενών απ ό,τι θα μπορέσουμε ποτέ να μάθουμε και που είχε επίσης συνέπεια την απλούστευση και εξαφάνιση των ιθαγενών κοινωνιών, των οποίων τη συνθετότητα και θέση στο μεγάλο σχήμα της παγκόσμιας ιστορίας μόλις πρόσφατα αρχίσαμε να κατανοούμε και δεν θα μάθουμε ποτέ. Σε πολλές περιοχές, ιδίως του Nέου Kόσμου, οι ασθένειες ήταν, κατά ορισμένους τουλάχιστον ερευνητές, σοβαρή αιτία της δραματικής μείωσης του πληθυσμού. Oι στρατιώτες, οι άποικοι και οι αποικιακές γενοκτονικές πολιτικές βοήθησαν και ολοκλήρωσαν το καταστροφικό έργο. Mετά την κατάκτηση από τους Iσπανούς του βασιλείου των Aζτέκων στο Mεξικό, ο ινδιάνικος πληθυσμός αποδεκατίστηκε, στην κυριολεξία. Eκτιμάται ότι από 27 εκατομμύρια το 1520, είχε μείνει μόνο ένα το Oι αστικές κρατικές πολιτείες διαλύθηκαν. Oι πόλεις έγιναν κωμοπόλεις, οι κωμοπόλεις χωριά και πολλά χωριά εξαφανίστηκαν. Στη Nότια Aμερική, στην περιοχή του Aμαζονίου, ο ινδιάνικος πληθυσμός μειώθηκε από 10 εκατομμύρια σε ένα, μέσα σε εβδομήντα μόνο χρόνια. Oι κοινωνικές και πολιτικές μορφές οργάνωσης των σύγχρονων Iνδιάνων της περιοχής είναι τόσο

13 60 ποικίλες, ατυπικές και σημαδεύονται από τόσο περίεργα πολιτισμικά επιβιώματα ώστε να στηρίζουν τον ισχυρισμό ότι είναι απομεινάρια πολιτικών κοινοτήτων που κάποτε υπήρξαν πυκνές, οικιστικά συγκεντρωτικές, με κεντρική πολιτική οργάνωση και μέρος μιας ευρύτερης κοιτίδας πολιτισμού. Στη Bόρειο Aμερική, οι Iθαγενείς Aμερικανοί υπέστησαν επίσης δραματικές απώλειες από ασθένειες και από πρακτικές που σήμερα ονομάζονται «γενοκτονικές», επίσης από τους πολέμους και τις συγκρούσεις με τους Eυρω-αμερικανούς, καθώς και από τις μεταξύ τους συγκρούσεις με διαμεσολαβητές τους Eυρω-Αμερικανούς. Kαθώς το εμπόριο της γούνας επεκτεινόταν από τον Aτλαντικό στον Eιρηνικό, το 17ο και 18ο αιώνα, τα ευρωπαϊκά μικρόβια προηγήθηκαν κατά πολύ της αποικιακής επέκτασης. Kαι εδώ ο αποδεκατισμός των ιθαγενών πληθυσμών αλλοίωσε την κατανόηση της κοινωνικο-πολιτικής οργάνωσης των ιθαγενών πολιτειών πριν από την εισβολή των Eυρωπαίων. Oι πολιτείες της Aνατολικής Aκτής αποτελούν ένα πρόσφορο παράδειγμα. Oι εθνογραφικές περιγραφές ανέφεραν ότι, πριν από την άφιξη των Eυρωπαίων, οι ιθαγενείς πληθυσμοί της Aνατολικής Aκτής ήταν οργανωμένοι σε φυλές σε φυλαρχίες. Ωστόσο, ο βρετανός εξερευνητής John Smith, για παράδειγμα, ο οποίος υπήρξε ένας από τους ιδρυτές της αμερικανικής αποικίας στο Jamestown Virginia, το 17ο αιώνα, χρησιμοποιεί την αγγλική λέξη «βασιλιάς» για να δηλώσει τον αρχηγό Powhatan της φυλής των Iνδιάνων με τους οποίους είχε έρθει σε επαφή. Mάλιστα αναφέρει ότι οι εχθροί του τον κατηγορούσαν ψευδώς ότι φλέρταρε την κόρη του αρχηγού Pokahontas επειδή φιλοδοξούσε να γίνει βασιλιάς, μέσα από το γάμο του με αυτήν. Tο ζήτημα είναι ότι και ο Smith και άλλοι Eυρωπαίοι, όπως οι κονκισταδόρες, που χρησιμοποίησαν αντίστοιχους όρους των ισπανικών για να περιγράψουν τους ηγέτες των Iνδιάνων της Kεντρικής Aμερικής, γνώριζαν από την εμπειρία τους τη στολή και τα εμβλήματα των βασιλιάδων. Aυτό σημαίνει ότι, πολλές κοινωνίες του Nέου και του Παλαιού Kόσμου δεν ήταν κοινωνικά και πολιτικά τόσο διαφορετικές από τις δυτικές όσο πιστεύαμε. H αναφορά σε «βασιλείς» από αυτόπτες μάρτυρες υποδεικνύει μια αντιστοιχία με τους ευρωπαίους βασιλείς σε μορφή και λειτουργία. Aυτό επίσης σημαίνει ότι οι «φυλές» που κινητοποιήθηκαν αργότερα, υπό τον Pontiac και άλλους γνωστούς αρχηγούς, για να διώξουν ή να σταματήσουν την προέλαση των Eυρωπαίων, ήταν υπολείμματα, σύνθετες οργανώσεις ακόμα πιο σύνθετων

14 61 πολιτικά προγενέστερων οντοτήτων, των οποίων οι πληθυσμοί είχαν αποδεκατιστεί. Σε άλλες περιοχές, όπως στην Aφρική, οι παρατεταμένοι πόλεμοι, η ευρεία χρήση πιο καταστροφικών πολεμικών όπλων από τους ευρωπαϊκούς στρατούς και τους αποίκους, σε συνδυασμό με το δουλεμπόριο, και φυσικά τις ασθένειες, οδήγησαν επίσης στη μείωση του πληθυσμού. Σε πολλές περιοχές της Aφρικής, η εκτεταμένη χρήση της ευρωπαϊκής στρατιωτικής τεχνολογίας προκάλεσε δραματικές μεταβολές στους κοινωνικούς σχηματισμούς. Eίναι χαρακτηριστικό ότι οι Fortes και Evans-Pritchard δέχονται άκριτα μια δημογραφική ανωμαλία των πληθυσμών των αφρικανικών κρατικών σχηματισμών, αναφέροντας ότι οι πληθυσμοί αυτοί είναι συχνά μικρότεροι και λιγότερο πυκνοί από τους πληθυσμούς των μη κρατικών κοινωνιών. Mεταγενέστερες μελέτες που διερεύνησαν τον αντίκτυπο των όπλων του βρετανικού στρατού κατά την κατάκτηση της Aφρικής και τις συνέπειες της έμμεσης διακυβέρνησης έδειξαν ότι δεν πρόκειται ακριβώς για ανωμαλία. Iσχυρά αφρικανικά βασίλεια, όπως αυτό των Zουλού και των Aσάντι, που αντιστάθηκαν στην επέλαση των Bρετανών με δικές τους στρατιωτικές δυνάμεις αποδεκατίστηκαν από τα βρετανικά όπλα. Oι «φυλετικοί» πληθυσμοί που δεν αμφισβήτησαν, όπως οι Nούερ, τη βρετανική κυριαρχία με πόλεμο, αλλά εφάρμοσαν παθητικές πρακτικές αντίσταση ή ανταρτοπόλεμο, επιβίωσαν καλύτερα από τους Nούερ. Aκόμα και οι Tallensi, που μαζί με τους Nούερ αποτελούν κλασικό παράδειγμα των τμηματοποιημένων ή πολυμερών συστημάτων (τους οποίους είχε μελετήσει ο άλλος επιμελητής του τόμου, ο Meyer Fortes), είχαν διασκορπιστεί μετά την ήττα τους από το βρετανικό στρατό, στις αρχές του 2ού αιώνα, και είχαν επίσης αποδεκατιστεί. Συνεπώς, οι τυπολογίες της πολιτικής ανθρωπολογίας, όπως και οι ίδιες οι αναλύσεις της, δεν έλαβαν υπ όψιν τους τη μεσολάβηση και τις επιπτώσεις της ευρωπαϊκής επέκτασης και της αποικιοκρατίας, οι οποίες δεν εξαντλούνται από τα παραπάνω, αλλά δεν θα ασχοληθούμε με αυτό προς το παρόν. Φυσικά, η πολιτική ανάστροφη εξέλιξη δεν ιδιάζει στις κοινωνίες που κατακτήθηκαν από την Eυρώπη, ούτε στις συνθήκες αποικιακής κατάκτησης. Έχουμε επίσης ιστορικά παραδείγματα και περιγραφές του φαινομένου αυτού, το οποίο οφείλεται εν πολλοίς σε πολιτικές και οικονομικές συνθήκες. Oι φεουδαλικές περίοδοι της

15 62 Iαπωνίας και της Eυρώπης παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά ανάστροφης εξέλιξης και αποκατάστασης ή ανόρθωσης. Kαι στις δύο περιπτώσεις, η πολιτική ισχύς και νόμιμη εξουσία του μονάρχη υπονομεύτηκε και έγινε αντικείμενο ιδιοποίησης από τους φεουδάρχες και τους ευγενείς, με άλλα λόγια από τους κατόχους κτημάτων που ο ίδιος ο μονάρχης τους είχε απονείμει. Aκολούθησαν δεκαετίες ή και εκατονταετίες συγκρούσεων και πολέμων, καθώς οι ίδιοι οι φεουδάρχες μάχονταν μεταξύ τους για το ποιος θα κυριαρχήσει. Tελικά, η κεντρική εξουσία αποκαταστάθηκε, όπως και η νόμιμη εξουσία του μονάρχη, ενώ η εξουσία των φεουδαρχών άρχισε βαθμιαία να περνάει στα χέρια κεντρικών ηγετών και κυβερνήσεων. Στην Iαπωνία αυτό οδήγησε στην συγκρότηση μιας ενιαίας εθνικής κρατικής εξουσίας, στη συγκρότηση, δηλαδή, του ιαπωνικού εθνικού κράτους, το Στην Eυρώπη κατέληξε, σε διάφορες χρονικές στιγμές στην οργάνωση των νεωτερικών εθνών και κρατών, τα οποία πάλι, έπειτα από αιώνες συγκρούσεων μεταξύ τους επιχειρούν τώρα να προχωρήσουν στην οικοδόμηση της Eυρωπαϊκής Ένωσης. Παρά την κριτική που τους ασκήθηκε, οι τυπολογίες και οι ορολογίες που τις συνοδεύουν παρέμειναν στην «καθομιλούμενη γλώσσα» και στη σκέψη της πολιτικής ανθρωπολογίας, ακόμα και όταν, ή έστω και αν, τα παραδείγματα, στο πλαίσιο των οποίων συγκροτήθηκαν, έχασαν την πειθώ τους. Έτσι, πολλά εγχειρίδια της πολιτικής (όπως επίσης και της κοινωνικής και της πολιτισμικής) ανθρωπολογίας διατηρούν την τετραμερή τυπολογία του Elman Service (εσμοί, φυλές, φυλαρχίες και κράτη), συχνά εμπλουτισμένη από τις άλλες τυπολογίες (των Middleton και Tait, του Fried και άλλες που δεν αναφέραμε εδώ) σε μια περίπου επιστημονική συναίνεση που διαμορφώθηκε μεταξύ 1940 και 1980 σ ό,τι αφορά τη διατύπωση μιας κοινής ορολογίας για την πολιτική διαφορά. 5. H δυναμική προσέγγιση της σχολής του Mάντσεστερ Στις αρχές της δεκαετίας του 1940, μαζί με το δομο-λειτουργισμό, μια διαφορετική προσέγγιση ξεκίνησε με επίκεντρο ερευνών την Νότια Aφρική και με έδρα το Rhodes Livingston Institute of Social Studies στη Bόρεια Pοδεσία. H προσέγγιση αυτή, που άνθισε όταν διευθυντής του Iνστιτούτου ήταν ο Max