Περικλής Τάγκας, Καθηγητής. Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων TEI Ηπείρου

Transcript

1 Περικλής Τάγκας, Καθηγητής Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων TEI Ηπείρου

2 Σκοπός: Να τεθούν οι παράμετροι εντός των οποίων το προφίλ του Έλληνα διερμηνέα δημοσίων υπηρεσιών θα πρέπει να ορισθεί επίσημα, με στόχο τη δημιουργία ενός Μητρώου διαπιστευμένων διερμηνέων, με βάση: α) την επισκόπηση της βιβλιογραφίας και τις διεθνείς καλές πρακτικές, β) την εκτεταμένη έρευνα που διεξήχθη στο πλαίσιο του έργου «Κοινοτική Διερμηνεία στην Ελλάδα», που περιλαμβάνει την ανάλυση αναγκών των αλλοδαπών και των δημοσίων υπηρεσιών, και γ) τους περιορισμούς (από νομικής, οικονομικής και κοινωνικής άποψης) που σχετίζονται με την τρέχουσα κατάσταση στη χώρα μας. Οι προτάσεις που διατυπώνονται απεικονίζουν τους ρεαλιστικούς στόχους που απορρέουν από την έρευνα, σε συνδυασμό με τα αποτελέσματα του προγενέστερου ερευνητικού έργου «Η Δικαστηριακή Διερμηνεία στην Ελλάδα». Το προτεινόμενο πλαίσιο φιλοδοξεί να αναβαθμίσει την παροχή διερμηνείας δημοσίων υπηρεσιών στη χώρα μας, σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από αυξημένες και επείγουσες ανάγκες, λόγω των γεωπολιτικών και οικονομικών αλλαγών.

3 Ο πολυδιάστατος ρόλος των «κοινοτικών» διερμηνέων: αποτελούν ξεχωριστή κατηγορία διερμηνέων ή κάτι διαφορετικό; (βλ. CIGreece ερωτηματολόγια υπηρεσιών) Είναι η πολιτισμική διαμεσολάβηση απαραίτητη σε όλες τις δημόσιες υπηρεσίες (όπως, ενδεχομένως, στα σχολεία); Μπορούν (και θα πρέπει) οι διερμηνείς να λειτουργούν επίσης ως «συνήγοροι» των αλλοδαπών; Ποιος είναι ο βαθμός «εμπλοκής» του διερμηνέα (από διάφορες απόψεις).

4 Συχνές συγκρούσεις με τους κώδικες δεοντολογίας, λόγω της πολυπλοκότητας του ρόλου και τα διαφορετικά περιβάλλοντα στα οποία εργάζεται ο διερμηνέας (Hale, 2007). Δεδομένης της ευαισθησίας των θεμάτων που αντιμετωπίζουν, η ανάπτυξη των κατάλληλων δεξιοτήτων και στάσεων είναι ιδιαίτερα σημαντικά στοιχεία. Απαιτείται άριστη εκπαίδευση και κατάλληλη προετοιμασία των διερμηνέων (Perez & Wilson, 2007), ώστε να μπορούν να λαμβάνουν γρήγορες και δύσκολες αποφάσεις, συχνά υπό ψυχολογική πίεση και διλήμματα.

5 1. Έλλειψη διαθέσιμων διερμηνέων στις δημόσιες υπηρεσίες κυρίως, ωστόσο, λόγω έλλειψης πληροφόρησης (είτε από πλευράς των αλλοδαπών είτε των υπαλλήλων). 2. Ανεπαρκείς υπηρεσίες από τους ad hoc διερμηνείς. 3. (Συνεπώς) έλλειψη επαγγελματικής δεοντολογίας. 4. Η επικοινωνία βασίζεται συχνά στη βούληση του υπαλλήλου να εξυπηρετήσει τον αλλοδαπό, με προσωπική του ευθύνη, μη λαμβάνοντας υπόψη τους κανονισμούς.

6 5. Έλλειψη ενός αξιόπιστου συστήματος με τυπικές διαδικασίες που θα πρέπει να ακολουθούνται, ιδιαίτερα στα νοσοκομεία, αλλά επίσης στα σχολεία και σε άλλες δημόσιες υπηρεσίες. Τι συμβαίνει, για παράδειγμα, όταν ένας αλλοδαπός προσέρχεται συνοδευόμενος από έναν συγγενή ή συμπατριώτη του, ο οποίος αναλαμβάνει τον ρόλο του ad hoc διερμηνέα; - 6. Έλλειψη διερμηνέων σπάνιων γλωσσών / κοινοτήτων: Η αξιοπιστία της επικοινωνίας διακυβεύεται εξαιτίας της περιορισμένης γνώσης μιας κύριας ξένης γλώσσας π.χ. της Αγγλικής ή Γερμανικής, κλπ.

7 1. Ανάγκη για επαγγελματικοποίηση Ανάγκη για ένα σύστημα διαπίστευσης, το οποίο προσδίδει αξιοπιστία, παρέχοντας στον διερμηνέα άδεια και εντολή (Skaaden and Felberg, 2012, p. 8). 2. Οι απαιτήσεις, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα και τις προτάσεις των ελληνικών ενώσεων διερμηνέων:

8 - Πανεπιστημιακός τίτλος (στη διερμηνεία, κατά προτίμηση). - Min. 2 max. 5 έτη (ISO13611:2014, Hlavac, 2015) επαγγελματικής εμπειρίας στη διερμηνεία ΔΥ. - Τεστ πιστοποίησης (2 τουλάχιστον επιπέδων). Άλλα πιστοποιητικά / μετα-δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Η εκπαίδευση θα πρέπει να προηγείται της εξέτασης πιστοποίησης. Min 3 max. 5 κατηγορίες διαπιστευμένων διερμηνέων.

9 Προτεινόμενα επίπεδα /κατηγορίες διαπίστευσης: 1 η Κατηγορία. Ανώτερος διερμηνέας: - Πτυχίο διερμηνείας (όχι απαραίτητα εξειδίκευσης στην κοινοτική διερμηνεία διερμηνεία Δημ. υπηρεσιών). - Δύο τουλάχιστον έτη επαγγελματικής εμπειρίας ως διερμηνέας δημοσίων υπηρεσιών. - Τεστ πιστοποίησης επιπέδου 1 (προαιρετικό αν ο διερμηνέας κατέχει ήδη σχετικό πιστοποιητικό ως κοινοτικός διερμηνέας/ Δημ. Υπηρεσιών).

10 2 η Κατηγορία. Επαγγελματίας διερμηνέας: - Απόφοιτος πανεπιστημίου (όχι Τμήματος Διερμηνείας) και τουλάχιστον 2 έτη επαγγελματική εμπειρία στη διερμηνεία. - Εναλλακτικά, αν ο διερμηνέας δεν είναι κάτοχος πτυχίου, θα πρέπει να διαθέτει απολυτήριο λυκείου και είτε πιστοποιητικό άλλου φορέα / επαγγελματικής ένωσης, είτε την ιδιότητα του εγγεγραμμένου μέλους ενός υπάρχοντος «εθνικού μητρώου διερμηνέων» (Hlavac, 2014, p. 35), ή «τουλάχιστον πενταετή προϋπηρεσία στη διερμηνεία», ή, τέλος, «πιστοποιητικό παρακολούθησης θεματικών ενοτήτων στη διερμηνεία, επιπέδου μετα-δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης» (ISO, 2014, p. 8). - Τεστ πιστοποίησης επιπέδου 1.

11 3 η Κατηγορία. Paraprofessional κατώτερος διερμηνέας / πολιτισμικός διαμεσολαβητής : Ο υποψήφιος θα πρέπει να είναι τουλάχιστον κάτοχος πιστοποιητικού αποφοίτησης επιπέδου δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (ώστε να διασφαλίζεται η δυνατότητα κατανόησης βασικών θεμάτων και διαδικασιών). Ικανότητα διερμηνείας σε επίπεδο γενικών (όχι εξειδικευμένων) διαλόγων. Τεστ πιστοποίησης επιπέδου 2 και παρακολούθηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων, πριν ή/και μετά την εξέταση.

12 Η τρίτη κατηγορία θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνει τα μέλη των κοινοτήτων των μεταναστών, σύμφωνα με τις προτάσεις του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (ECHR), οι οποίοι θα δύνανται: A) Να παρέχουν βοήθεια-υποστήριξη σε έναν αλλοδαπό / μετανάστη (π.χ. έναν ασθενή) B) Να συνεργάζονται με πιο έμπειρους διερμηνείς (κατηγορίας 2 ή 1) (ακόμη και με διερμηνεία «ρελαί»), αν είναι απαραίτητο π.χ. σε περιπτώσεις εξειδικευμένων διαλόγων (σε νοσοκομεία, σχολεία, κλπ.).

13 Μια πιθανή 4 η κατηγορία: Τεστ αποκλεισμού (όπως στο νορβηγικό σύστημα- IMDi), σε συνδυασμό με ένα ταχύρρυθμο εκπαιδευτικό πρόγραμμα (για περιπτώσεις σπάνιων γλωσσών). Τα αποτελέσματα της έρευνας καταδεικνύουν τη δυνατότητα πρόσληψης τουλάχιστον αποφοίτων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για τις σπάνιες γλώσσες. Δυνατότητα ανέλιξης στην κατηγορία 3, κατόπιν εκπλήρωσης των απαιτούμενων προϋποθέσεων.

14 Δημιουργία ενός εθνικού Μητρώου Διαπιστευμένων Διερμηνέων Δημοσίων Υπηρεσιών (λαμβάνοντας υπόψη αξιόπιστα συστήματα, όπως π.χ. της Νορβηγίας και της Αυστραλίας). Νομοθετικές ρυθμίσεις που θα ορίζουν ότι η επικοινωνία των δημοσίων υπαλλήλων με αλλοδαπούς θα γίνεται μέσω διερμηνέα, ο οποίος θα επιλέγεται από το εθνικό Μητρώο μέσω Πληροφοριακού Συστήματος, που θα παρέχει πλήρη πρόσβαση στο προφίλ, τα προσόντα και την πιθανή εξειδίκευση (δικαστηριακή, ιατρική, κλπ.) του κάθε διερμηνέα.

15 Δημιουργία εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Online διαδικτυακό υλικό (videos, προσομοιώσεις, ασκήσεις, κώδικες δεοντολογίας, κλπ.), προκειμένου: Α) Να παρέχονται στους διερμηνείς δυνατότητες επιπρόσθετης ανάπτυξης των δεξιοτήτων τους μέσω κατάλληλων δραστηριοτήτων και εφαρμογών, Β) Οι υπάλληλοι να έχουν τη δυνατότητα να εξοικειωθούν με τις διαδικασίες που προβλέπονται κατά τη συνεργασία με διερμηνέα (βλ. επίσης: Perez & Wilson, 2007).

16 Οι Διερμηνείς Δημοσίων Υπηρεσιών θα πιστοποιούνται σύμφωνα με τα προσόντα τους, κατατασσόμενοι σε διαφορετικές κατηγορίες (βαθμίδες), πριν εγγραφούν ως μέλη στο Εθνικό Μητρώο. Όλοι οι διαπιστευμένοι διερμηνείς θα πρέπει να ακολουθούν τον κώδικα δεοντολογίας (είτε πρόκειται για τον γενικό κώδικα, είτε για πιο εξειδικευμένο βλ. π.χ. ιατρική διερμηνεία). Οι διερμηνείς των κατώτερων βαθμίδων θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να εξετασθούν και πιστοποιηθούν σε ανώτερη κατηγορία. Η αμοιβή του διερμηνέα θα πρέπει να κλιμακώνεται αναλόγως, με σχετική αύξηση για τις δύο πρώτες κατηγορίες, ώστε να δημιουργούνται κίνητρα για τη συμμετοχή έμπειρων διερμηνέων στο Μητρώο.

17 Οι διερμηνείς που θα εγγράφονται ως μέλη στο Εθνικό Μητρώο θα πρέπει να έχουν μια πιο ευρεία γνώση (Αποστόλου 2015, σ. 66), πέρα από το γλωσσικό επίπεδο. Συγκεκριμένα, θα πρέπει: α) Να κατέχουν σε άριστο βαθμό τόσο τη γλώσσα-πηγή όσο και τη γλώσσα-στόχο, στο απαιτούμενο επίπεδο, και να διαθέτουν επίσης μεταγνωστικές δεξιότητες (Moser - Mercer, 2008). β) Να είναι εξοικειωμένοι με τις πολιτισμικές διαφορές και τα πραγματολογικά στοιχεία, ώστε να αποφεύγουν τις παρανοήσεις και παρεξηγήσεις.

18 γ) Να κατέχουν ικανότητες και δεξιότητες, όπως οι εξής: - Διαδοχική διερμηνεία (πρωτίστως) ή και - Ταυτόχρονη διερμηνεία - chuchotage (η οποία χρησιμοποιείται κυρίως στη δικαστηριακή διερμηνεία). - Τηλεφωνική ή εξ αποστάσεως διερμηνεία με χρήση τεχνολογικών μέσων (screen interpreting) (ιδιαίτερα σημαντική λόγω ιδιομορφίας της ελληνικής επικράτειας). - Μετάφραση όψεως (προφορική απόδοση γραπτού κειμένου) ή περιληπτική απόδοση κειμένου. δ) Να τηρούν τους κανόνες ηθικής (δεοντολογίας), λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορετικές περιστάσεις (και προκλήσεις) κάτι το οποίο προϋποθέτει την ανάπτυξη ισχυρών δεξιοτήτων (Moser-Mercer, 2008).

19 ε) Να έχουν εξοικειωθεί με τις απαιτούμενες διαδικασίες και τη σχετική ορολογία και να αποκτούν τις απαραίτητες πρακτικές γνώσεις, προκειμένου να εργάζονται σε χώρους όπως: -τα δικαστήρια -η τοπική αυτοδιοίκηση -κυβερνητικές υπηρεσίες (π.χ. γραφεία χορήγησης ασύλου) -πρόνοια / υπηρεσίες κοινωνικής ασφάλισης -νοσοκομεία και ιατρικά κέντρα -σχολεία -ΜΚΟ, κλπ.

20 Η δημιουργία ενός αξιόπιστου συστήματος διαπίστευσης των διερμηνέων απαιτεί τη συνεργασία ακαδημαϊκών και ειδικών, κυβερνητικών στελεχών, κλπ., λαμβάνοντας υπόψη επιτυχημένες διεθνείς πρακτικές (βλ. CILISAT/ Καναδάς, NAATI/Αυστραλία, IMDi/Νορβηγία), ώστε να δημιουργηθούν οι κατάλληλες διαδικασίες και τα μέσα για την επιλογή των υποψηφίων με τις απαιτούμενες γνώσεις και δεξιότητες. Επίπεδο 2 ( paraprofessional / πολιτισμικός διαμεσολαβητής ) και Επίπεδο 1 ( επαγγελματίας and ανώτερος διερμηνέας).

21 Η διερμηνεία δημοσίων υπηρεσιών είναι απαιτητικό επάγγελμα λειτούργημα, καθώς σχετίζεται με διαφορετικά περιβάλλοντα εργασίας και ποικίλες απαιτήσεις. Συνεπώς, η ευαισθητοποίηση όλων των ενδιαφερόμενων μερών (Hale, 2007) είναι σημαντικός παράγοντας για την πρόληψη του κοινωνικού αντίκτυπου της εσφαλμένης επικοινωνίας. Οι διεθνείς καλές πρακτικές υπαγορεύουν τη δημιουργία ενός αξιόπιστου συστήματος διαπίστευσης και στην Ελλάδα, με απώτερο στόχο τη δημιουργία ενός εθνικού Μητρώου Διαπιστευμένων Διερμηνέων Δημοσίων Υπηρεσιών. Η γνώση της θεωρίας και πρακτικής της διερμηνείας, καθώς και των κανόνων δεοντολογίας και των σχετικών διαδικασιών, παρέχει τα εχέγγυα ώστε να γεφυρωθεί το χάσμα ανάμεσα στην ελληνική πραγματικότητα και τους άλλους λαούς και πολιτισμούς, σε μια περίοδο με αυξημένες μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη.

22 Αποστόλου, Φ. (2015). Η μετάφραση και η διερμηνεία για δημόσιες υπηρεσίες στην Ελλάδα. Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα, ΣΕΑΒ. Hale, S. B. (2007). Community Interpreting. New York: Palgrave Macmillan. Hlavac, J. (2015). Formalizing community interpreting standards: a cross-national comparison of testing systems, certification conventions and recent ISO guidelines. International Journal of Interpreter Education, 7(2), Martin, A., & Valero-Garcés, C. (2008). Introduction. In C. Valero-Garcés & A. Martin (Eds.), Crossing Borders in Community Interpreting: Definitions and dilemmas. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins, 1-7. Moser-Mercer, B. (2008). Skill Acquisition in Interpreting. The Interpreter and Translator Trainer, 2(1), Perez, I., & Wilson, Ch. (2007). Interpreter-mediated police interviews: Working as a professional team. In C. Wadensjö, B. E. Dimitrova & A. Nilsson (Eds.). The Critical Link 4: Professionalisation of interpreting in the community. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins, Skaaden, H. and Felberg, T. (2012). Nordic seminar on interpreter training and testing. HiOA Rapport, No 12.

23 CiGreece: Community interpreting in Greece Research team: Stefanos Vlachopoulos (TEI Eipirou) Project leader Periklis Tagkas (TEI Eipirou) Themistocles Gogas (TEI Eipirou) Eleftheria Dogoriti (TEI Eipirou) Fridericki Batsalia (University of Athens) Panagiotis Krimpas (Democritus University of Thrace) Theodoros Vyzas (TEI Eipirou) Ekaterini Florou (TEI Eipirou) Anna Chita (TEI Eipirou) Georgio Iseris (TEI Eipirou) Spiros Dragomanovits (independent researcher) The research leading to these results has received funding from the [EEA] Mechanism under Project Contract n 3681.

24 Dr. Periklis Tagkas, Professor Department of Business Administration, T.E.I. of Epirus,