1 Tel: ,

Transcript

1 Αποτύπωση και ανάλυση της ατομικής συμπεριφοράς σχετικά με την ενεργειακή εξοικονόμηση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας: η περίπτωση του Δήμου Λέσβου. Χατζηγεωργίου Εμμανουήλ 1, Στεφάνου Ιωάννης, Βλοντάκης Γεώργιος EXERGIA, ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Α.Ε. Ομήρου και Βησσαρίωνος 1, Αθήνα Περίληψη Στο άρθρο αυτό αναπτύσσεται και εφαρμόζεται ένα μεθοδολογικό πλαίσιο αποτύπωσης και ανάλυσης της ατομικής συμπεριφοράς απέναντι στα προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας και στις τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με χρήση ερωτηματολογίου. Αρχικά, πραγματοποιείται μία επισκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας μέσω επιστημονικών άρθρων και άλλων πηγών. Στη συνέχεια παρουσιάζεται το μεθοδολογικό πλαίσιο και αναλύονται τα βήματα της διαδικασίας. Επόμενο στάδιο αποτελεί η δημιουργία του ερωτηματολογίου που διανέμεται σε περιοχές της Λέσβου με σκοπό να υπάρξει άμεση επαφή με κατοίκους και λήπτες αποφάσεων. Ακολουθεί η συλλογή των ερωτηματολογίων, η στατιστική επεξεργασία τους, μέσω κατάλληλων λογισμικών εργαλείων, και η ανάλυση συσχέτισης μεταξύ συγκεκριμένων μεταβλητών. Κλείνοντας παρουσιάζονται τα αποτελέσματα και τα συμπεράσματα τα οποία προέκυψαν και διατυπώνονται προτάσεις για περαιτέρω έρευνα και ανάλυση. Η μεθοδολογία που ακολουθείται βασίζεται στη δημιουργία μίας συνεπούς σειράς ερωτήσεων που προσφέρουν μία αρχική ολιστική αποτύπωση της ατομικής συμπεριφοράς σχετικά με την εξοικονόμηση ενέργειας και τις τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Λέξεις Κλειδιά: Εξοικονόμηση Ενέργειας, Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, Ατομική Συμπεριφορά, Έλεγχος Στατιστικής Ανεξαρτησίας Abstract The present paper develops and applies a methodological framework for the depiction of individual behavior for energy saving, rational use of energy and renewable energy sources using a questionnaire. Initially, a literature review is realized through scientific papers and other sources. Subsequently, the methodological framework is presented and the proposed procedure is analyzed. The questionnaire is formulated and distributed in the Greek island of Lesvos, both to local people and particular decision makers. The questionnaires were, initially, orientated to evaluate the level of information of local residents about energy saving, rational use of energy and renewable energy technologies. Then, the questionnaires were gathered and analyzed statistically. Descriptive statistics are presented together with regression analysis of selected variables. Finally, the obtained results and conclusions are presented together with relevant proposals for further investigation. Key Words: Energy Saving, Renewable Energy Sources, Individual Behavior, Statistical Independence Analysis 1 Tel: , office@exergia.gr 1

2 1. Εισαγωγή Τα τελευταία χρόνια, πολλά έργα αξιοποίησης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ)και προγράμματα προώθησης της εξοικονόμησης και της ορθολογικής χρήσης της ενέργειας έχουν αναπτυχθεί σε πολλές περιοχές ανά τον κόσμο. Εκτός από την τεχνολογική τους διάσταση, τα έργα αυτά εγείρουν και θέματα ευρύτερης κοινωνικής και πολιτικής συναίνεσης ενώ ταυτόχρονα η επιτυχία τους βασίζεται σημαντικά και σε ατομικές συμπεριφορές και προτιμήσεις(wüstenhagenetal, 2007). Σύμφωνα με τους Corscaddenetal, (2012), η πολιτική αποδοχή αποτελεί κομβικό παράγοντα για την επιτάχυνση της υλοποίησης έργων ενεργειακής εξοικονόμησης και ΑΠΕ. Για το σκοπό αυτό έχουν διεξαχθεί πολλές μελέτες σε διεθνές επίπεδο, με τις τάσεις της κοινής γνώμης να δείχνουν μια ευρεία και γενική υποστήριξη για αυτό το είδος των προγραμμάτων και τεχνολογιών (Kaldellis et al, 2013). Η στάση της κοινής γνώμης απέναντι στις τεχνολογίες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ μπορεί να επηρεαστεί από: πολιτικούς, κοινωνικούς και δημογραφικούς παράγοντες (Hansla et al, 2008; Zografakis et al, 2010) τις προτιμήσεις και την εξοικείωση των οικιακών καταναλωτών προς συγκεκριμένες εφαρμογές και τεχνολογίες, (για παράδειγμα οι τεχνολογίες εκμετάλλευσης της ηλιακής ενέργειας γενικά παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα αποδοχής από τις ανεμογεννήτριες) (Borchers et al, 2007; Claudy et al, 2011) την γενικότερη αντίληψη των πολιτών σχετικά με τις θετικές και αρνητικές επιπτώσεις των συστημάτων ΑΠΕ (Nomura et al, 2004). Για την περίπτωση της Ελλάδας, αρκετές έρευνες τα τελευταία χρόνια αναλύουν την στάση της κοινής γνώμης απέναντι σε υφιστάμενα ή νέα έργα ΑΠΕ σε διαφορετικές περιοχές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας έρευνας αποτελεί η μελέτη των Kaldellis et al, (2013). Οι συγγραφείς αποτύπωσαν το βαθμό αποδοχής υπαρχόντων αλλά και νέων έργων φωτοβολταικών συστημάτων, υδροηλεκτρικών σταθμών και αιολικών πάρκων σε περιοχές της Βόρειας Ελλάδας. Η έρευνα διεξήχθη με βάση ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα των κατοίκων της κάθε περιοχής, ταχυδρομικά. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, υψηλά επίπεδα αποδοχής των υφιστάμενων και νέων έργων έχουν προκύψει για όλες τις τεχνολογίες που εξετάστηκαν. Είναι ενδιαφέρον, ότι το 85% των ερωτηθέντων διατηρεί θετική στάση απέναντι σε εφαρμογές με φωτοβολταϊκά συστήματα τόσο οικιακής αλλά και βιομηχανικής κλίμακας. Ομοίως, το 80% του δείγματος εμφανίζεται να συμφωνεί με την εγκατάσταση έργων εκμετάλλευσης αιολικής και υδροηλεκτρικής ενέργειας. Επιπλέον, η εμπειρία των κατοίκων σε έργα ΑΠΕ που υπάρχουν ήδη στην περιοχή έχουν καταστήσει σχετικά εύκολη την "ανοχή" στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις αυτών των τεχνολογιών. Ωστόσο, η έρευνα αποκαλύπτει επίσης μια ειδική μειοψηφία των ανθρώπων που είναι αντίθετη με τις εφαρμογές ΑΠΕ, είτε αγνοώντας τυχόν περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά οφέλη είτε απλά εκφράζοντας μία διαφορετική προτίμηση. Η πολιτική συναίνεση αποτελεί σημαντική προϋπόθεση για την έγκριση και εισαγωγή νέων ενεργειακών τεχνολογιών στα σύγχρονα ενεργειακά 2

3 συστήματα ιδίως όταν πρόκειται για δημόσια έργα. Σε αυτήν την περίπτωση ενδεχομένως να μην προκύπτουν μόνο οι κλασσικές αντιδράσεις από την πλευρά των πολιτών (λόγω αλλοίωσης του τοπίου, παραγωγής θορύβου, έμμεσης εκβιομηχάνισης της περιοχής, κ.τ.λ.), αλλά με την ενεργό συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών ενδεχομένως να προκύπτουν και άλλου είδους προβλήματα (Kaldellis 2005; Oikonomouetal, 2013). Αυτά εντοπίζονται στη διάθεση του χώρου εγκατάστασης, στη μείωση της αξίας της γης, στο ύψος των αντισταθμιστικών οφελών για τις τοπικές κοινωνίες, στην εύρεση του αρχικού κεφαλαίου της επένδυσης και στο είδος του επενδυτή (ιδιώτης ή δημόσιος φορέας). Στο ίδιο πλαίσιο οι Malesios and Arabatzis (2010) εξετάζουν τους παράγοντες που διαμορφώνουν την στάση της κοινής γνώμης σχετικά με την έναρξη λειτουργίας υδροηλεκτρικού σταθμού παραγωγής στην περιοχή των Ιωαννίνων και καταλήγουν σε παρόμοια συμπεράσματα. Επιπλέον, η κατανόηση των κινήτρων των καταναλωτών είναι ζωτικής σημασίας για το σχεδιασμό αποτελεσματικών πολιτικών και την προώθηση ή υιοθέτηση προγραμμάτων που θα στοχεύουν στην εξοικονόμηση και στην ορθολογική χρήση ενέργειας ιδιαίτερα στον οικιστικό τομέα. Χρειάζεται να διερευνηθεί η στάση της κοινής γνώμης απέναντι σε τέτοια προγράμματα αναλύοντας τόσο οικονομικές παραμέτρους (π.χ. κόστος αγοράς ηλεκτρικών συσκευών) όσο και μη οικονομικούς παράγοντες (π.χ. βαθμός ενημέρωσης γύρω από ενεργειακά και περιβαλλοντικά θέματα) (Banerjee and Solomon, 2003; Linares and Labandeira, 2010). Η ακαδημαϊκή βιβλιογραφία σχετικά με το τι ωθεί τους οικιακούς καταναλωτές σε συμπεριφορές εξοικονόμησης ενέργειας έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Πρόσφατες έρευνες, παράλληλα με τις συνήθεις μεταβλητές που σχετίζονται με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά και τα χαρακτηριστικά της κατοικίας (SardianouandGenoudi, 2007) επιχειρούν να ενσωματώσουν στην ανάλυσή τους τον ρόλο της ενημέρωσης (EkandSoederholm, 2010), την εν γένει φιλική προς το περιβάλλον συμπεριφορά (Martinsson et al, 2011) και μια σειρά από ψυχολογικούς παράγοντες (Webbetal, 2013). Πολύ πρόσφατα οι Botetzagias et al, (2014) αναλύουν τα κίνητρα που προωθούν την υιοθέτηση τεχνικών εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας σε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα 250 νοικοκυριών στην πόλη των Αθηνών. Οι συγγραφείς χρησιμοποίησαν τηλεφωνικές συνεντεύξεις και ανέπτυξαν ένα ιεραρχικό μοντέλο λογιστικής συσχέτισης για να ερμηνεύσουν την επίδραση δημογραφικών, ψυχολογικών και ηθικών παραμέτρων στην υιοθέτηση συμπεριφορών που προωθούν τη μείωση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας. Από την ανάλυση προέκυψε ότι οι δημογραφικοί και ψυχολογικοί παράγοντες συνεισφέρουν στατιστικά σημαντικά στην υιοθέτηση τέτοιων συμπεριφορών. Συνολικά, υπάρχει η ανάγκη ανάλυσης των συνδέσμων/σχέσεων μεταξύ του τρόπου λήψης των αποφάσεων, του τρόπου ζωής και των αλλαγών στη συμπεριφορά που σχετίζονται με την εισαγωγή τεχνολογιών ΑΠΕ και με τις τεχνικές εξοικονόμησης και ορθολογικής χρήσης ενέργειας σε ευρεία κλίμακα (PolatidisandHaralambopoulos, 2007). Υπό αυτήν την έννοια, βασικός στόχος του συγκεκριμένου άρθρου αποτελεί η ανάπτυξη και εφαρμογή ενός 3

4 μεθοδολογικού πλαισίου αποτύπωσης της ατομικής συμπεριφοράς απέναντι στα προγράμματα εξοικονόμησης και ορθολογικής χρήσης της ενέργειας καθώς και στις σύγχρονες τεχνολογίες ΑΠΕ. Στα επόμενα κεφάλαια παρουσιάζεται το προτεινόμενο μεθοδολογικό πλαίσιο εφαρμογής και το σχετικό ερωτηματολόγιο το οποίο διανέμεται στην περιοχή της Λέσβου με σκοπό να υπάρξει άμεση επαφή με τους κατοίκους και τους λήπτες αποφάσεων. Ακολουθεί η συλλογή των ερωτηματολογίων και η επεξεργασία των αποτελεσμάτων. Κλείνοντας παρουσιάζονται τα συμπεράσματα, που προέκυψαν από την συγκεκριμένη μελέτη και διατυπώνονται προτάσεις για περαιτέρω έρευνα. 2. Μεθοδολογικό Πλαίσιο εφαρμογής Η συγκεκριμένη μελέτη πραγματοποιήθηκε στην περιοχή του Δήμου Λέσβου κατά την χρονική περίοδο ανάμεσα στον Ιανουάριο και τον Μάρτιο του Ο πληθυσμός του Δήμου ανέρχεται σε κατοίκους (Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, 2011). Η περιοχή μελέτης (Δημοτικό Διαμέρισμα Μυτιλήνης) χαρακτηρίζεται από φαινόμενα ατμοσφαιρικής ρύπανσης, εξαιτίας της λειτουργίας του θερμοηλεκτρικού σταθμού της ΔΕΗ στα όρια της πόλης της Μυτιλήνης. Η εγκατεστημένη ισχύς του συγκεκριμένου εργοστασίου είναι 75MW, ενώ η αντίστοιχη για τα αιολικά πάρκα που υπάρχουν στο νησί είναι 12MW (ΡΑΕ, 2014). Επιπλέον, παρατηρούνται συχνές διακοπές ρεύµατος τους καλοκαιρινούς µήνες και κατά τη διάρκεια έντονων καιρικών φαινομένων τους χειμερινούς µήνες, λóγω µη εκσυγχρονισµού των εγκαταστάσεων και του δυκτίου μεταφοράς και διανομής (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Λέσβου, 2001). Η μεθοδολογία που ακολουθείται βασίζεται στη δημιουργία μίας ολοκληρωμένης και συνεπούς σειράς ερωτήσεων που θα προσφέρουν μία ολιστική αποτύπωση της ατομικής συμπεριφοράς σχετικά με τα προγράμματα εξοικονόμησης και ορθολογικής χρήσης της ενέργειας στον οικιστικό τομέα. Παράλληλα, εξετάζεται και η προτίμηση των ερωτηθέντων ως προς τις ΑΠΕ, με έμφαση στις τεχνολογίες αξιοποίησης της ηλιακής ενέργειας για την παραγωγή θερμότητας και ζεστού νερού (ηλιακοί θερμοσίφωνες) και την παραγωγή ηλεκτρισμού(φωτοβολταικά συστήματα). Το δείγμα αναφοράς αποτελείται από 100 άτομα και προήλθε από τυχαία επιλογή. Το ερωτηματολόγιο περιλαμβάνει συνολικά 29 ερωτήσεις, κυρίως πολλαπλής επιλογής κλειστού τύπου. Από τις απαντήσεις στις ερωτήσεις θα γίνει αντιληπτό κατά πόσο το δείγμα διατηρεί θετική στάση απέναντι σε καινούργιες, φιλικές προς το περιβάλλον, πηγές ενέργειας, στη μείωση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας και στη συγκράτηση των εκπομπών CO 2 με υιοθέτηση τεχνικών ενεργειακής εξοικονόμησης στον οικιστικό τομέα. Το ερωτηματολόγιο είναι δομημένο σε τρία (3) μέρη: 1. Εξοικονόμηση και ορθολογική χρήση ενέργειας. Οι ερωτήσεις αυτής της κατηγορίας αφορούν το σύστημα θέρμανσης και ψύξης κάθε κατοικίας, το σύστημα φωτισμού και τη συχνότητα χρήσης των κυριότερων ηλεκτρικών οικιακών συσκευών. Επιπλέον, οι ερωτώμενοι καλούνται να ιεραρχήσουν τα κριτήρια με τα οποία επιλέγουν την αγορά μιας ηλεκτρικής συσκευής καθώς και τις τεχνολογίες που είναι διαθέσιμες για την εξοικονόμηση και την ορθολογική χρήση ενέργειας σε οικιακό, τοπικό αλλά και εθνικό επίπεδο. 2.Προτίμηση σχετικά με τις τεχνολογίες ΑΠΕ. Στη συγκεκριμένη ενότητα του ερωτηματολογίου, αρχικά, 4

5 εξετάζεται η άποψη των ερωτηθέντων σχετικά με τις επιπτώσεις από τη χρήση συστημάτων ΑΠΕ για την παραγωγή ενέργειας. Ακόμη καταγράφονται και ταξινομούνται τα εμπόδια που υπάρχουν στην εφαρμογή των ΑΠΕ. Τέλος, οι ερωτώμενοι καταθέτουν τις προτιμήσεις τους σχετικά με την εγκατάσταση έργων ΑΠΕ σε δημόσιες ή ιδιωτικές εκτάσεις με την βοήθεια δημόσιων ή ιδιωτικών επενδύσεων. 3. Γενικές ερωτήσεις. Αφορούν την ηλικιακή κατανομή, το μορφωτικό επίπεδο και το εισόδημα και άλλα. Τα αποτελέσματα αναλύθηκαν μέσω του λογισμικού SPSS και του EXCEL με σκοπό την εξαγωγή περιγραφικών συμπερασμάτων για αν το δείγμα στη Λέσβο, διατηρεί θετική στάση στην εμφάνιση καινούργιων, φιλικών προς το περιβάλλον ΑΠΕ και στη συγκράτηση των εκπομπών CO 2 με υιοθέτηση τεχνικών εξοικονόμησης ενέργειας, σε οικιακό και τοπικό επίπεδο. Επιπλέον, πραγματοποιείται συνδυαστική ανάλυση επιλεγόμενων μεταβλητών του δείγματος με την βοήθεια ελέγχου στατιστικής ανεξαρτησίας. 3. Αποτελέσματα 3.1Εξοικονόμηση και ορθολογική χρήση ενέργειας Στο ακόλουθο Σχήμα 1 αποτυπώνεται το Διμηνιαίο κόστος της κατανάλωσης ηλεκτρισμού σε ευρώ. Η κατανάλωση αυτή έχει μετρηθεί με βάση τους λογαριασμούς της ΔΕΗ και αφορά το οίκημα στο οποίο διαμένει ο κάθε ερωτώμενος. Καλοκαίρι Χειμώνας 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% < > 100 Σχήμα 1:Διμηνιαίο κόστος κατανάλωσης ηλεκτρισμού σε Από το Σχήμα 1 παρατηρούμε ότι δεν υφίστανται σημαντικές διαφοροποιήσεις στην κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος μεταξύ χειμερινής και καλοκαιρινής περιόδου. Χρειάζεται να επισημανθεί ότι οι αυξημένες τιμές στα ποσοστά των ατόμων που δηλώνουν κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος μεγαλύτερη από 100 (60% για το χειμώνα και 55% για το καλοκαίρι) πιθανόν να οφείλονται στην προσμέτρηση του φόρου ηλεκτροδοτούμενων ακινήτων που ενσωματώνεται στους λογαριασμούς της ΔΕΗ ανά συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα. Στο Σχήμα 2 αποτυπώνεται η παλαιότητα του οικιακού συστήματος θέρμανσης που χρησιμοποιείται από το δείγμα αναφοράς. 5

6 Δεν γνωρίζω; 11% Λιγότερο από 5 χρόνια; 26% Πάνω από 10 χρόνια; 37% 5-10 χρόνια; 26% Σχήμα 2: Παλαιότητα του συστήματος θέρμανσης Στο ακόλουθο Σχήμα 3 παρουσιάζονται τα κριτήρια σύμφωνα με τα οποία το δείγμα δηλώνει ότι επιλέγει μία ηλεκτρική συσκευή. Ευκολία χρήσης Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας Χωρητικότητα Εξωτερικές διαστάσεις Σχεδιασμός Τιμή 0% 10% 20% 30% 40% Σχήμα 3: Κριτήρια επιλογής ηλεκτρικής συσκευής Από το Σχήμα 3 προκύπτει ότι όταν το δείγμα ρωτήθηκε για τα κριτήρια με τα οποία επιλέγει μία ηλεκτρική συσκευή, κυριότερος παράγοντας με ποσοστό 37% φάνηκε να είναι το κόστος της, ενώ το 29% υπέδειξε την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας ως ένα σημαντικό κριτήριο επιλογής. Στο Σχήμα 4 αποτυπώνονται οι πηγές ενημέρωσης του δείγματος σχετικά με τις δυνατότητες εξοικονόμησης ηλεκτρικής ενέργειας στον οικιστικό τομέα. 6

7 25% 20% 15% 21% 15% 12% 21% 16% 10% 5% 0% 5% 2% 6% 1% Σχήμα 4: Πηγές ενημέρωσης για την εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας Στο ακόλουθο Σχήμα 5 αποτυπώνονται οι σημαντικότερες τεχνολογίες για την εξοικονόμηση και την ορθολογική χρήση ενέργειας σύμφωνα με τους ερωτηθέντες. Βελτίωση των υποδομών Ενεργειακή διαχείριση σε πολεοδομικό επίπεδο Συμπαραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού Εξοικονόμηση ενέργειας στις μεταφορές Εξοικονόμηση από μη τεχνολογικές πηγές - ορθολογική χρήση συστημάτων Εξοικονόμηση ενέργειας από χρήση αποδοτικών συσκευών Ενεργειακή διαχείριση-παρακολούθηση συστημάτων Επεμβάσεις στις εγκαταστάσεις θέρμανσης/ψύξης Επεμβάσεις στα κτιρια για εξοικονόμηση ενέργειας 0% 5% 10% 15% 20% 25% Σχήμα 5: Σημαντικότερες τεχνολογίες για την εξοικονόμηση και την ορθολογική χρήση ενέργειας Από το Σχήμα 5 παρατηρούμε ότι σχετικά με τις τεχνολογίες που θεωρούν σημαντικότερες για την εξοικονόμηση και την ορθολογική χρήση της ενέργειας, το 20% περίπου των ερωτηθέντων προέβαλε ως σημαντικότερες τις επεμβάσεις στα κτίρια. Ακολουθούν με ποσοστά κοντά στο 15% η βελτίωση των υποδομών και οι επεμβάσεις στις εγκαταστάσεις θέρμανσης και ψύξης. Χρειάζεται να επισημανθεί ότι η βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας των κτιρίων αποτελεί σημαντική προτεραιότητα της ενεργειακής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EU, 2010). 7

8 3.2 Ατομική προτίμηση σχετικά με τις τεχνολογίες ΑΠΕ Στο ακόλουθο Σχήμα 6 αποτυπώνεται η στάση του δείγματος σχετικά με την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταικά συστήματα σε σπίτια. 90% 85% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2% 13% αρνητική ουδέτερη θετική Σχήμα 6: Στάση του δείγματος απέναντι στη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταικά συστήματα σε σπίτια Στο Σχήμα 6 παρατηρούμε ότι ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό του δείγματος, της τάξεως του 85%, διατηρεί θετική στάση απέναντι στη χρήση φωτοβολταικών για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε σπίτια και το 13% ουδέτερη, ενώ μόνο το 2% διατηρεί αρνητική στάση. Στο παρακάτω Σχήμα 7 αποτυπώνονται τα εμπόδια στην εφαρμογή συστημάτων ΑΠΕ σύμφωνα με την άποψη του δείγματος. κόστος-ανεπαρκής χρηματοδότηση ανεπαρκής γνώση των ειδικώντεχνικών μη αποδοχή του κοινού αδιαφορία του κοινού αγνοια του κοινού Τεχνικά 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% Σχήμα 7: Εμπόδια στην εφαρμογή συστημάτων ΑΠΕ Από το Σχήμα 7παρατηρούμε ότι οι ερωτηθέντες προέβαλαν τον παράγοντα του κόστους και της ανεπαρκούς χρηματοδότησης ως το κυριότερο εμπόδιο για την εφαρμογή των συστημάτων ΑΠΕ με ποσοστό που 8

9 αγγίζει το 33%, ενώ ακολουθούν παράγοντες όπως η άγνοια και η αδιαφορία του κοινού με ποσοστό 20% και 14% αντίστοιχα. Τέλος, στο ακόλουθο Σχήμα 8 αποτυπώνεται η στάση του δείγματος σχετικά με την προοπτική εγκατάστασης έργων ΑΠΕ σε διαφορετικές περιοχές. 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 74% 67% 64% 52% 42% 35% 35% 27% 29% 23% 18% 12% 6% 8% 7% αρνητική ουδέτερη θετική σε ιδιωτική περιοχή-έκταση σε δημόσια περιοχή έκταση ιδιωτικής επένδυσης δημόσιας επένδυσης συνύπαρξη ιδιωτών/ δημοσίου Σχήμα 8: Στάση του δείγματος απέναντι στη προοπτική εγκατάστασης έργων Α.Π.Ε. σε διαφορετικές περιοχές Από το Σχήμα 8 παρατηρείται η ξεκάθαρη προτίμηση των ερωτηθέντων στην εγκατάσταση έργων ΑΠΕ είτε με πρωτοβουλία και χρηματοδότηση του δημοσίου (74%) είτε σε δημόσιες εκτάσεις (64%). Αντιθέτως η χωροθέτηση έργων ΑΠΕ σε ιδιωτικές περιοχές κρίνεται από το 23% της κοινής γνώμης αρνητικά και από το 35% ουδέτερα. Σε πρόσφατη παρόμοια έρευνα που έγινε στην Βόρεια Ελλάδα (Kaldellis et al, 2013) το ποσοστό της κοινής γνώμης που διάκειται ευνοϊκά σε νέα έργα ΑΠΕ βρίσκεται περίπου στο 70%. 3.3Στατιστική ανεξαρτησία επιλεγόμενων μεταβλητών Στον ακόλουθο Πίνακα 1, παρουσιάζονται τα αποτελέσματα του ελέγχου στατιστικής ανεξαρτησίας των μεταβλητών "παλαιότητα συστήματος θέρμανσης ετήσιο οικογενειακό εισόδημα", με τη βοήθεια της στατιστικής δοκιμής Χ 2. Πίνακας 1:Στατιστική ανεξαρτησία ανάμεσα στην παλαιότητα του συστήματος θέρμανσης και στο ετήσιο εισόδημα Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2-sided) Pearson Chi-Square 4, ,584 LikelihoodRatio 3, ,725 N of Valid Cases 100 9

10 Όπως προκύπτει από την παραπάνω ανάλυση η μεταβλητή ετήσιο οικογενειακό εισόδημα δεν επηρεάζει σημαντικά την παλαιότητα του συστήματος θέρμανσης σε μια κατοικία, εφόσον η τιμή του στατιστικού λάθους (0,584) είναι μεγαλύτερη από το κατώφλι του 0,05. Στον ακόλουθο Πίνακα 2, αποτυπώνονται τα αποτελέσματα του ελέγχου στατιστικής ανεξαρτησίας των μεταβλητών "αντίληψη σχετικά με την παραγωγή ενέργειας από φωτοβολταικά συστήματα σε σπίτια ετήσιο κατά κεφαλή εισόδημα", με τη βοήθεια της στατιστικής δοκιμής Χ 2. Πίνακας 2:Στατιστική ανεξαρτησία ανάμεσα στην αντίληψη για την παραγωγή ενέργειας από φωτοβολταικά συστήματα και στο ετήσιο εισοδήμα Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2-sided) Pearson Chi-Square 5,485 4,241 LikelihoodRatio 6,270 4,180 N of Valid Cases 100 Από τον Πίνακα 2 συμπεραίνουμε ότι η τιμή του στατιστικού λάθους (0,241) καθιστά στατιστικά ασήμαντη την συσχέτιση μεταξύ των δύο εμπλεκόμενων μεταβλητών. Αυτό πρακτικά σημαίνει, ότι η θετική στάση του δείγματος αναφορά όσον αφορά τη παραγωγή ενέργειας από φωτοβολταικά συστήματα δεν εξαρτάται από το εισόδημα του. 4. Συμπεράσματα Από την σύντομη επισκόπηση της βιβλιογραφίας προέκυψε ότι η στάση της κοινής γνώμης απέναντι σε έργα ΑΠΕ παρουσιάζει σημαντικές διαφοροποιήσεις από περιοχή σε περιοχή. Εξίσου ασταθής και ευμετάβλητη είναι και η διάθεση των νοικοκυριών να υιοθετήσουν τεχνολογίες εξοικονόμησης και ορθολογικής χρήσης ενέργειας. Και στις δύο περιπτώσεις η στάση της κοινής γνώμης καθορίζεται από ποικίλους παράγοντες όπως η άγνοια, οι τοπικές περιβαλλοντικές συνθήκες, οι εθνικές ενεργειακές πολιτικές, η πληροφόρηση σχετικά με τα οφέλη των εφαρμοζόμενων τεχνολογιών, καθώς και ψυχολογικές ή ηθικές παράμετροι που ωθούν τα άτομα στο να υιοθετούν στάσεις και συμπεριφορές φιλικές προς την εξοικονόμηση ενέργειας και την βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας. Σε κάθε περίπτωση, η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε στο παρόν άρθρο στόχευε στο να παρέχει ένα "στιγμιότυπο" των τάσεων του δείγματος αναφοράς σχετικά με τις ΑΠΕ και την εξοικονόμηση ενέργειας, σε μία νησιωτική περιοχή. Συνοψίζοντας την ανάλυση, καταλήγουμε στα εξής βασικά πορίσματα: Οι επεμβάσεις στα κτίρια αποτελούν για το δείγμα μας τον πιο καθοριστικό παράγοντα για την εξοικονόμηση ενέργειας. Ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα (85%) αποδοχής της κοινής γνώμης συγκεντρώνει η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταικά συστήματα στα σπίτια, με τις αντίστοιχες αρνητικές γνώμες να είναι μόλις 2%. 10

11 Το 37% του δείγματος θεωρεί ως το βασικότερο κριτήριο επιλογής μιαςηλεκτρικής συσκευής την τιμή της, ενώ ακολουθεί η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας με ποσοστό 29%. Το σημαντικότερο εμπόδιο για την δημιουργία νέων έργων ΑΠΕ θεωρείται το κόστος και η ανεπαρκής χρηματοδότηση τέτοιων επενδύσεων με ποσοστό λίγο πάνω από το 30% του δείγματος. Το 74% των ερωτηθέντων διάκειται θετικά στην προοπτική εγκατάστασης έργων ΑΠΕ στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου με τη μορφή δημόσιων επενδύσεων ενώ το 64% με τη σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Το 37% του δείγματος χρησιμοποιεί στην κατοικία του σύστημα θέρμανσης που είναι παλιότερο από 10 χρόνια. Η παλαιότητα του συστήματος θέρμανσης καθώς και η αντίληψη του δείγματος σχετικά με τη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβαλταικά συστήματα στα σπίτια είναι στατιστικά ανεξάρτητες από το ετήσιο οικογενειακό εισόδημα των ερωτώμενων. Αν και το δείγμα που χρησιμοποιήθηκε στα πλαίσια του συγκεκριμένου άρθρου είναι σχετικά μικρό, η αρχική εκτίμηση που απορρέει είναι ότι η πλειοψηφία των κάτοικων του δείγματος αναφοράς αναγνωρίζει τις θετικές επιπτώσεις των τεχνικών εξοικονόμησης και ορθολογικής χρήσης ενέργειας και των έργων ΑΠΕ. Οι συγγραφείς προτείνουν ως περαιτέρω πεδία ανάλυσης τη συγκριτική αξιολόγηση διαφορετικών περιπτώσεων μελέτης στην Ελλάδα και την Ευρώπη, χρησιμοποιώντας μεγαλύτερα δείγματα αναφοράς και ολοκληρωμένα μοντέλα στατιστικής ανάλυσης. Επιπλέον έμφαση θα μπορούσε να δοθεί στην ενσωμάτωση στα ερωτηματολόγια παραμέτρων (όπως οικονομικών, και περιβαλλοντικών) που εξηγούν την υιοθέτηση τεχνικών εξοικονόμησης και ορθολογικής χρήσης ενέργειας από την πλευρά των οικιακών καταναλωτών. Ευχαριστίες Η έρευνα αυτή χρηματοδοτείται από το ΕΣΠΑ , Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Δράση Υποστήριξη των Επιχειρήσεων για την απασχόληση προσωπικού υψηλού επιπέδου. Βιβλιογραφία Banerjee, A., Solomon, B.D., Eco-labeling for energy efficiency and sustainability: a meta-evaluation of US programs. Energy Policy 31 (2) Borchers, A.M., Duke, J.M., Parsons, G.R., Does willingness to pay for green energy differ by source? Energy Policy 35 (6) Botetzagias, I., Malesios, C., Poulou, D., Electricity curtailment behaviors in Greek households: Different behaviors, different predictors. Energy Policy Claudy, M.C., Michelsen, C., O Driscoll, A., The diffusion of microgeneration technologies-assessing the influence of perceived product 11

12 characteristics on home owners willingness to pay. Energy Policy 39 (3) Corscadden, K., Wile, A., Yiridoe, E., Social license and consultation criteria for community wind projects. Renewable Energy E.U., 2010.On the energy performance of buildings. Directive 2010/31/EU of the European Parliament and of the Council, of 19 May 2002, in: Official Journal of the European Union L153/13. Ek, K., Soederholm, P., Thedevilis in the details: household electricity saving behavior and the role of information. Energy Policy 38 (3) Hansla, A., Gamble, A., Juliusson, A., Garling, T., Psychological determinants of attitude towards and willingness to pay for green electricity. Energy Policy 36 (2) Kaldellis, J.K., Social attitude towards wind energy applications in Greece.Energy Policy Kaldellis, J.K., Kapsali, M., Kaldelli, El., Katsanou Ev., Comparing recent views of public attitude on wind energy, photovoltaic and small hydro applications. Renewable Energy Linares, P., Labandeira, X., Energy efficiency: economics and policy. Journal of Economic Surveys 24 (3) Malesios, C., Arabatzis, G., Small hydropower stations in Greece: the local people s attitudes in a mountainous prefecture. Renewable Sustainable Energy Reviews Martinsson, J., Lundqvist, L.J., Sundstrom, A., Energy savingin Swedish households.the(relative) importance of environmental attitudes. Energy Policy 39 (9) Nomura, N., Akai, M., 2004.Willngness to pay for green electricity in Japan as estimated through contingent valuation method. Aplied Energy 78 (4) Oikonomou, E.K., Kilias, V., Goumas, A., Rigopoulos, A., Karakatsani, E., Damasiotis, M., Papastefanakis, D., Marini, N., Renewable energy sources (RES) projects and their barriers on a regional scale: The case study of wind parks in the Dodecanese islands, Greece. Energy Policy Polatidis, Η.,Haralambopoulos, D., Renewable energy systems: A societal and technological platform. Renewable Energy Sardianou, E., Estimating energy conservation patterns of Greek households. Energy Policy 35 (7) Sardianou, E., Genoudi, P., Which factors affect the willingness of consumer to adopt renewable energies? Renew Energy

13 Webb, D., Soutar, G.N., Mazzarol, T., Saldaris, P., Self-determination theory and consumer behavioural change: evidence from a household energy-saving behavior study. J.Environ. Psychol Wüstenhagen, R., Wolsink, M., Burer, M.J, Social acceptance of renewable energy innovation: An introduction to the concept. Energy Policy Zografakis, N., Sifaki, E., Pagalou, M., Nikitaki, G., Psarakis, V., Tsagarakis, K.P., Assessment of public acceptance and willingness to pay for renewable energy sources in Crete, Renewable and Sustainable. EnergyReviews 14 (3) ΔήμοςΛέσβου, Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας,