ΗΠολεοδοµίαως Ρύθµιση

Transcript

1 ΗΠολεοδοµίαως Ρύθµιση

2 Ανάπτυξη των πόλεων προβλήματα Ηµεγέθυνσητωνπόλεων, ησυσσώρευσηπληθυσµού, χρήσεων και δραστηριοτήτων δηµιουργούν συνεχώς χωρικά, περιβαλλοντικά αλλά και κοινωνικά προβλήµαταπουχρειάζονταιδιευθέτηση.

3 Ανάπτυξη των πόλεων προβλήματα Πόλη προβλήµατα Προβλήµαταανάπτυξηςκαιµεγέθυνσηςτωνπόλεων: Πληθυσµιακή µεγέθυνση, επεκτάσεις πόλεων, νέες εξυπηρετήσεις, σχέσεις της πόλης µε το γύρω φυσικό της περιβάλλον, µόλυνση, ρύπανση Προβλήµαταστοεπίπεδοτηςσυνεργασίαςκαιανταγωνισµούχρήσεων: Ανάµιξη οχλουσών χρήσεων, ρύπανση, κυκλοφοριακό και εµπόδια επικοινωνίας χρήσεωνκαιδραστηριοτήτων. Κατοχήγηςκαικαταπατήσεις. Προβλήµατα στο επίπεδο της διανοµής του χώρου: Προβλήµατα εξασφάλισης δηµόσιων κοινοχρήστων χώρων και υποδοµών Κοινωνική διαστρωµάτωση και ανισότητα συνθηκών διαβίωσης. Ανισότητα κοινωνικής υποδοµής σε επιµέρους τοµείς της πόλης Προβλήµατασυνολικήςφυσιογνωµίαςτηςπόλης: Αισθητική, πολιτιστική, ιστορικήφυσιογνωµία. υσκολίεςεξασφάλισηςσυνολικής αισθητικής εικόνας, διατήρηση της ιστορικής και πολιτιστικής της ταυτότητας

4 Ανάπτυξη των πόλεων προβλήματα Πολεοδοµία «Πολεοδοµώ» στην κυριολεξία σηµαίνει «δοµώ κτίζω την πόλη». Η στενή αυτή ερµηνεία δεν εξαντλεί την ουσία της σηµερινής επιστήµης των πόλεων ούτε το εύρος των εφαρµογών της. Ρόλος και εφαρµογές της πολεοδοµίας 1. Κατανόηση / µελέτη / ανάλυση του φαινοµένου της πόλης 2. Σχεδιασµός του φυσικού χώρου της πόλης 3. Ρύθµιση / ιαχείρισητηςπόλης / θέσπιση κανονιστικών µηχανισµών

5 Ανάπτυξη των πόλεων προβλήματα Ρόλος και συµβολή της πολεοδοµίας 1. Μελέτη, κατανόηση ερµηνεία του φαινοµένου της πόλης Πολεοδοµική Θεωρία 2. Σχεδιασµός του φυσικού χώρου της πόλης 3. Ρύθµιση / ιαχείρισητηςπόλης / θέσπιση κανονιστικών µηχανισµών Εφαρµοσµένη πολεοδοµία Πολεοδοµικοί κανονισµοί Η πολεοδοµία ως ρύθµιση

6 πολεοδοµία ως ρύθµιση

7 Ανάπτυξη των πόλεων προβλήματα Ρόλος και συµβολή της πολεοδοµίας ύο άξονες παρέµβασης Σύνολο κοινωνικού / οικονοµικού χώρου Συνολικές επεµβάσεις Σύνολο φυσικού χώρου Κοινωνικο-οικονοµικός χώρος της πόλης Τµήµα κοινωνικού/ οικονοµικού χώρου Τµηµατικές επεµβάσεις Φυσικός χώρος της πόλης Τµήµα φυσικού χώρου

8 Πόλεις / αστικά τµήµατα χωρίς πολεοδοµική ρύθµιση

9 Πόλειςστηνπρώτηβιοµηχανικήεπανάσταση (19 ος αι) Η όλη της εφιαλτικής νύχτας* Στα 1880, ο James Thomson, ένας άσηµος ποιητής της βικτοριανής εποχής, εκδίδειέναµακρόσυρτοποίηµαστοοποίοπεριγράφειµια, δαντικής επιρροής, διαδροµή στον Κάτω Κόσµο. Το ποίηµα ξεχάστηκε σύντοµα, όχι όµως και ο τίτλος του: The city of dreadful night. Κι αυτό γιατί η περιήγηση του Thomson, στα έγκατα του Κάτω Κόσµου, θα µπορούσε κάλλιστα να αποτελεί µια περιήγηση στο Λονδίνο, το Λίβερπουλ ή το Μάντσεστερ της εποχής. Η εφιαλτική κατάσταση της βικτοριανήςπόληςέγινετοκυρίαρχοθέµατηςδεκαετίας. Ο W.T. Stead, εκδότηςτηςπρωινήςεφηµερίδαςτουλονδίνου, Pall Mall Cazette, χρησιµοποιείτοντίτλοτου ποιήµατοςτου Thomsonσεέναάρθροτου, τον Οκτώβριο του 1883, στο οποίο γράφει χαρακτηριστικά: Ο φοβερός Φλωρεντινός (εννοεί τον ποιητή άντη) θα είχε να προσθέσει περισσότερα στοιχεία φρίκης στην περιγραφή της Κόλασης, µετά από τη διαµονή του σε ένα λονδρέζικο slum. Αναφοράστο: Peter Hall, Cities of Tomorrow, Blackwell Publishers, updated edition 1997, p.14

10 Οι πόλεις µεγεθύνονται Ηρύθµισηαπουσιάζει: - Πόλειςχαοτικές, βρώµικες, χωρίς κανόνες υγιεινής, χωρίς στοιχειώδειςυπηρεσίες, χωρίς αποχετευτικάσυστήµατα, καταστροφήαπορριµµάτωνκ.ά. Μεγαλύτερο πρόβληµα τα πόσιµο νερό και η προέλευσή του. - Μαζικέςαρρώστιεςπληθυσµού, τύφος, τυφοειδήςπυρετός, φυµατίωση, χολέρα - Περιοχές συγκέντρωσης των εργατών σε φτηνές και άθλιες πολυκατοικίες slums

11 Η High Street τηςγλασκώβης, φωτογραφία του 1868 (Καρύδης 2006)

12 Κατοικίες slums στο Nottinghamshire στο βικτοριανό Λονδίνο

13 Παιδική εργασία στις ΗΠΑ αρχέςτου 20 ου αιώνα

14 Αστικά τµήµατα χωρίς πολεοδοµική ρύθµιση Τα σύγχρονα slums των µεγαλουπόλεων Brasilia, µιαεξ αρχής σχεδιασµένη νέαπόλη πρωτεύουσα Oscar Niemeyer Lucio Costa

15

16

17 1956 Ο µεγαλόπνοος εθνικός προγραµµατισµός µιας νέας βιοµηχανικής χώρας προδιαγράφουν την Μπραζίλια σαν πρωτεύουσα της χώρας και νέο πολιτικό και πολιτιστικό κέντρο κατοίκων

18 Αυτογενής οικισµός (favela) γύρω από την Μπραζίλια των 3,507,662 πλέον κατοίκων

19 Πανοραµικήόψητηςπολυπληθούς Favela da Rocinha στο Rio de Janeiro. Στα 2004, εκτιµιούντανότιτο 19 % τουπληθυσµούτου Rio ζούσεσε favelas. Rocinha, Pavão-Pavãozinho, Parada de Lucas, Maré and Turano είναι µερικές από τις πιο διάσηµες

20 Pachuca, Μεξικό

21 Mumbai India Το Dharavi θεωρείται η µεγαλύτερη περιοχή αυτογενών οικισµών σε ολόκληρη την Ασία (reuters: Punit Paranjpe)

22 Mumbai India

23 Manila, Filippines

24 Αστικά τµήµατα χωρίς πολεοδοµική ρύθµιση Στον ελληνικό χώρο Προσφυγικά στην Καστέλλα Πειραιά τον Μεσοπόλεµο

25

26

27 ΠολεοδοµικόςΣχεδιασµός στηνελλάδα Επίπεδα Σχεδιασµού Νοµοθετικό και οργανωτικό πλαίσιο πολεοδοµικού σχεδιασµού στην Ελλάδα

28 Σύντοµη επισκόπηση του Θεσµικού πλαισίου Πολεοδοµίας στην Ελλάδα Η ιστορία συγκρότησης του θεσµικού πολεοδοµικού στην Ελλάδα µπορεί να διακριθεί στις παρακάτω περιόδους 1 η περίοδος: η περίοδος: 1923 έωςδεκαετία 70 3 η περίοδος: δεκαετία 70 έως η περίοδος: 1982 έωςσήµερα

29 Σύντοµη επισκόπηση του Θεσµικού πλαισίου Πολεοδοµίας στην Ελλάδα 1 η περίοδος: Συγκρότηση του ελληνικού κράτους και πρώτες προσπάθειες για σχεδιασµότωννέωνελληνικώνπόλεων. Εκπονήθηκανσχέδιαγια: Πάτρα 1828 Πύλος 1829 Αθήνα 1830 Ναύπλιο 1834 Μονεµβασιά 1836 Ερµούπολη 1837 Ναύπακτος 1838 Θήβα 1850 Καλαµάτα 1860 Σχέδια χωρίς κανονιστικούς όρους και χωρίςύπαρξηνοµοθετικούπλαισίου. Σηµαντικά όµως σχέδια από άποψη σχεδιασµού και µορφολογίας, που υλοποιήθηκαν από διεθνείς οµάδες σηµαντικών Μηχανικών και Πολεοδόµων της εποχής (Ελλήνων και Γερµανών κυρίως)

30 Σύντοµη επισκόπηση του Θεσµικού πλαισίου Πολεοδοµίας στην Ελλάδα 2ηπερίοδος: 1923 έωςδεκαετία 70 Περίοδος σταθµός στην ιστορία του πολεοδοµικού σχεδιασµού στην Ελλάδα, µε την ψήφιση του Νόµου 17-7/ «Περί Σχεδίων Πόλεων, Κωµών και Συνοικισµών του Κράτους και της οικοδοµής αυτών». Στη συνέχεια εκδόθηκε το /γµα της περί «Γενικού Οικοδοµικού Κανονισµού» Εργαλείο πολεοδοµικό για µισό αιώνα περίπου. Ολόκληρος ο ελληνικόςχώροςεντάχθηκενοµοθετικάσετρειςκατηγορίες: 1. Περιοχές εντός Σχεδίου Πόλεως 2. Περιοχές εκτός Σχεδίου Πόλεως 3. Οικισµοίπροϋπάρχοντεςτου 1923

31 Σύντοµη επισκόπηση του Θεσµικού πλαισίου Πολεοδοµίας στην Ελλάδα 3ηπερίοδος: δεκαετία 70 έως 1982 Το Σύνταγµα το 1975 και ειδικότερα στο άρθρο 24, θέτει τις αρµοδιότητες και τις υποχρεώσεις του κράτους που ελέγχει την πολεοδοµική ανάπτυξη, την προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος 4ηπερίοδος: 1982 έωςσήµερα Σηµαντικότατος ο νόµος 1337 / 1983 ο οποίος αποτελεί το ισχύων θεσµικό πλαίσιοτουπολεοδοµικούσχεδιασµού. ΠρόσφαταψηφίστηκενέοςΝόµοςπουσυµπληρώνειτον 1337/83, ον / 97 για «Bιώσιµη οικιστική ανάπτυξη των πόλεων και οικισµών της χώρας και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ 124 Α / )

32 Βάσειτουισχύοντοςθεσµικούπλαισίου, κάθε επίπεδο του πολεοδοµικού σχεδιασµού: απευθύνεταισεένασυγκεκριµένοεπίπεδοπόλης, έχει συγκεκριµένους στόχους απαιτεί εκπόνηση συγκεκριµένων µελετών για την υλοποίησητωνστόχων, διαθέτει διαφορετικά πολεοδοµικά εργαλεία

33 Επίπεδα πολεοδοµικού σχεδιασµού στην Ελλάδα Σύνολο πόλης Σύνολο ευρύτερης περιοχής οικισµών Στρατηγικά κείµενα, Ορισµός Χρήσεων Γης, Πολεοδοµικοί Κανονισµοί Ρυθµιστικό Σχέδιο Γενικό Πολεοδοµικό Σχέδιο - ΓΠΣ Σχέδιο Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτών Πόλεων ΣΧΟΑΠ Νέα Οικιστική Ενότητα Ανάπλαση Υφιστάµενης Οικιστικής Ενότητας Ειδικές Οικιστικές Ενότητες ΒΕΠΕ, ΒΙΠΕ, ΒΙΟΠΑ ZEΠ, ΖΕΕ, ΖΕΚ Πολεοδοµική Μελέτη Επέκτασης και Αναθεώρησης Πολεοδοµική Μελέτη Ανάπλασης Πολεοδοµική Μελέτη Ενεργού Πολεοδοµίας Ρυµοτοµικό Σχέδιο, και Γενικός Οικοδοµικός Κανονισµός -ΓΟΚ Κτίριο / οικοδοµικό συγκρότηµα τµήµα αστικού χώρου Αρχιτεκτονική Μελέτη Οικοδοµική άδεια

34 ΤοΡυµοτοµικόΣχέδιο (Ν 2508/97, άρθρο 2 και 3) Απαιτείται σε Πολεοδοµική µελέτη αναθεώρησης Πολεοδοµική µελέτης επέκτασης Πολεοδοµική µελέτη ανάπλασης Το Ρυµοτοµικό Σχέδιο καθορίζει τα όρια δηµόσιου ιδιωτικού χώρου. Με το ρυµοτοµικό σχέδιο καθορίζεται ο τρόπος δόµησης µιας περιοχής, όρια χώρων, οδικά δίκτυα, απαγορευτικές γραµµές δόµησης και γενικά οριοθετούνται χρήσεις γης. Σταρυµοτοµικάσχέδιαπρέπειναφαίνονται: Τα όρια πολεοδοµικών ενοτήτων Τα όρια κεντρικών περιοχών και περιοχών ειδικών λειτουργιών Όρια δηµόσιου ιδιωτικού χώρου (Ρυµοτοµικές και οικοδοµικές γραµµές) Προκήπια και στοές Πεζόδροµοι Οι όροι δόµησης Προτεινόµενα ή κηρυγµένα µνηµεία, χώροι και οικιστικά σύνολα

35

36 Ρυµοτοµική γραµµή πράσινο χρώµα Οικοδοµική γραµµή κόκκινο χρώµα

37 Γενικός Οικοδοµικός Κανονισµός Ο Γενικός Οικοδοµικός Κανονισµός συµπληρώνει το Ρυµοτοµικό Σχέδιο και καθορίζει: Σύντοµη ιστορική αναδροµή ΓΟΚ 1929 ΓΟΚ 1955 ΓΟΚ 1973 ΓΟΚ 1985 Το σύνολο της επιτρεπόµενης δόµησης σε µιαπεριοχή (Σ.. / µέγιστοεπιτρεπόµενούψος, κάλυψη οικοπέδου) Τον τρόπο χωροθέτησης του κτιρίου σε ένα οικόπεδο (αποστάσεις από όρια οικοπέδου, προκήπια, στοές κλπ) Τηνογκοπλασίατουκτιρίου (γεωµετρικόστερεό, αίθρια, ηµιυπαίριοιχώροι, όψεις, αρχιτεκτονικές προεξοχέςκλπ)

38 Γενικός Οικοδοµικός Κανονισµός ΓΟΚ 29: Ένας οικοδοµικός κανονισµός που αναφέρεται εκτενώς στον τρόπο σύνταξης σχεδίων πόλεως και λιγότερο στον τρόπο οικοδόµησης. Είναι σαφώς επηρεασµένος από την βαβαρέζικη νοµοθεσία που επικρατεί τότε στην Ελλάδα, ήταν σαφής και λειτουργικόςγιατηνεποχήτου. ΓΟΚ 55: ίνει βάρος στο σχέδιο του οικισµού, στους κοινόχρηστους και οικοδοµήσιµους χώρους, θεσπίζει οικοδοµικά συστήµατα, θεσπίζει την αισθητικήδιαµόρφωσητωνκτηρίωνκαιτοναρχιτεκτονικόέλεγχο, προτείνει συνέχεια µετώπου στην οικοδοµική, καθορίζει θέση κτηρίου καιύψη. ΓΟΚ 73: Εξειδίκευση του τρόπου δόµησης σύµφωνα µε τα οικοδοµικά συστήµατα, λεπτοµερώς και φωτογραφικά. Παράλληλα θέτει ουσιαστικά το θέµα των αυθαιρέτων. ΓΟΚ 85: Ο σηµερινός ΓΟΚ εµφανίστηκε µε τις καλύτερες προθέσεις και απόψεις. Θέλησενακάνειανατροπέςτοενεργόοικοδοµικότετράγωνο, την ενοποίηση των ακαλύπτων. Στον ΓΟΚ 85 εµφανίζεται επίσης για πρώτη φορά η έννοια του ιδεατού στερεού και του επιτρεπόµενου όγκου. Στην πράξη, τα περισσότερα από τα θετικά του στοιχεία δεν εφαρµόζονται

39 Γενικός Οικοδοµικός Κανονισµός Συντελεστής δόµησης (Σ ) είναι ο αριθµός, ο οποίος πολλαπλασιαζόµενος µε την επιφάνεια του οικοπέδου, δίνει τη συνολική επιφάνεια όλων των ορόφων των κτιρίων που µπορούν να κατασκευαστούνστοοικόπεδοσύµφωνα µετιςοικείεςδιατάξεις. Επιφάνειαοικοπέδουσεεµπορικήπεριοχή = 185 µ2 Συντελεστής όµησης: 1,60 Άρα συνολική επιφάνεια όλων των κτιρίων σε όλους τους ορόφους (δόµηση): 1,85 χ 1,60 = 296 µ2 Το πώς θα κατανεµηθούν αυτά τα 296µ2 στο οικόπεδο είναι συνάρτηση του ποσοστού κάλυψης και του επιτρεπόµενου ύψους

40 Γενικός Οικοδοµικός Κανονισµός Ποσοστό επιτρεπόµενης κάλυψης του οικοπέδου είναι ο λόγος της µέγιστης επιφάνειας που επιτρέπεται να καλυφθεί προς τη συνολική επιφάνειατουοικοπέδου. Υποχρεωτικός ακάλυπτος χώρος του οικοπέδου είναι ο χώρος που αφήνεται ακάλυπτος για να µην υπάρχει υπέρβαση του ποσοστού κάλυψηςήτουσυντελεστήδόµησηςπουισχύειστηνπεριοχή. Συνήθως το κτίριο τοποθετείται ελεύθερα µέσα στο οικόπεδο. Όπου το κτίριο δεν εφάπτεται µε τα πίσω και πλάγια όρια του οικοπέδου, αφήνεται απόσταση από αυτά που είναι συνάρτηση του ύψους του κτιρίου Μέγιστο επιτρεπόµενο ύψος κτιρίου, ή µέγιστο επιτρεπόµενο ύψος περιοχής είναι το ύψος του ανώτατου επιπέδου του κτιρίου, πάνω από το οποίο απαγορεύεται κάθε δόµηση εκτός από τις εγκαταστάσεις που επιτρέπονταιειδικάκαιπεριοριστικά.

41 Γενικός Οικοδοµικός Κανονισµός Με διάφορα εργαλεία ο ΓΟΚ επιχειρεί να εξασφαλίσει καλέςσυνθήκεςαερισµούκαιφωτισµού, ποιοτικότερο και πιο ποικίλο περιβάλλον ιδιαίτερα στα πυκνοκατοικηµένα αστικά κέντρα Ιδεατό στερεό / ηµιϋπαίθριοι χώροι / αίθρια / στοές

42 Ιδεατό στερεό

43

44 Γενικός Οικοδοµικός Κανονισµός Υµιϋπαίθριος χώρος είναι ο στεγασµένος χώρος του κτιρίου, του οποίουηµία τουλάχιστον πλευρά είναι ανοιχτή προς τον κοινόχρηστο χώρο ή τους ακάλυπτους χώρους του οικοπέδου και οι υπόλοιπες πλευρές ορίζονται από τοίχους ή κατακόρυφα φέροντα στοιχεία

45 Η πολεοδοµία ως ρύθµιση του χώρου Ηπολεοδοµικήρύθµισητουχώρουδεναρκείγιαναάρει κοινωνικές ανισότητες Η πολεοδοµική ρύθµιση µπορεί υπό προϋποθέσεις ναδιαµορφώσειέναποιοτικότεροχωρικόπεριβάλλον: Ευέλικτες και διαρκώς προσαρµασµόνες στα νέα δεδοµένα ρυθµίσεις Εφαρµογή των ρυθµίσεων Κοινωνική ευαισθητοποίηση και γνώση