ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΛΛΗΝΙ ΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΤΕΥΧΟΣ 16 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2003 Ι. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Transcript

1 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ Σταδίου Αθήνα Τηλ , Fax Αθήνα, 18 Νοεµβρίου 2003 ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΛΛΗΝΙ ΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΤΕΥΧΟΣ 16 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2003 Ι. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 2002: Ρυθµός αναπτύξεως 3,0 3,3% Πληθωρισµός 3,4% 2003: Ρυθµός αναπτύξεως 2,5% Πληθωρισµός 3,0 3,3% 2004: Ρυθµός αναπτύξεως 3,5 4,0% Πληθωρισµός 2,8 3,0% Η ανάλυση των βραχυπροθέσµων τάσεων της οικονοµίας από το ΙΤΕΠ οδηγεί σε ριζικώς διαφορετικές προβλέψεις από τις επίσηµες, τις οποίες περιέργως υιοθετούν άκριτα οι διεθνείς οργανισµοί: Η πρόβλεψη µας για ρυθµό αναπτύξεως κατά το 2003 της τάξεως του 2,5% έχει ενισχυθεί περαιτέρω από τις ενδείξεις όλων των διαθέσιµων οικονοµικών δεικτών. Αντιθέτως, η πρόβλεψή µας για πληθωρισµό ίσο ή χαµηλότερο του 3% δεν φαίνεται να επαληθεύεται. Η παράλογη έξαρση των τιµών σε µια σειρά από αγροτικά προϊόντα, καθώς και αισιόδοξη παραδοχή για την τιµή του πετρελαίου διετήρησε τον πληθωρισµό σε επίπεδο υψηλότερο του 3%. Η µεγάλη κατά 10% περίπου µείωση της εισροής τουριστικού συναλλάγµατος εξαρκεί για µείωση του ρυθµού αναπτύξεως κατά 1 και πλέον ποσοστιαία µονάδα. Η ιδιωτική κατανάλωση δείχνει σηµεία κοπώσεως, αφού η τάση µέχρι και τον Ιούνιο ήταν εντόνως πτωτική. Η µόνη δραστηριότητα που εµφανίζεται να κινείται µε ζωηρό ρυθµό, βάσει αδειών, δεν αντανακλάται εισέτι στους δείκτες παραγωγής, αφού ακόµη και η παραγωγή τσιµέντου εµφανίζει µείωση κατά 3,1% στην περίοδο Ιανουαρίου-Ιουλίου. 1

2 Συµπεραίνοµε, ότι αν και το υπόλοιπο του έτους δεν υπάρξει αισθητή βελτίωση στις ενδείξεις που παρέχουν οι οικονοµικοί δείκτες, πρέπει, λογικώς, και ο υιοθετούµενος στην παρούσα έκθεση ρυθµός αναπτύξεως να αξιολογηθεί ως αισιόδοξη εκτίµηση. Υπάρχει µια σειρά συγκυριακών και µη παραγόντων που προϊδεάζουν, ότι ο ρυθµός αναπτύξεως θα επιταχυνθεί κατά το προσεχές έτος, ώστε να διαµορφωθεί σε επίπεδο 3,5 4,0%. Από πλευράς παραγωγής: (α) Ο αγροτικός τοµέας, λόγω του διετούς κύκλου που εξακολουθεί, έστω και ασθενέστερα σε σύγκριση µε το παρελθόν, να χαρακτηρίζει την ελαιοπαραγωγή, και της λογικής παραδοχής ότι οι καιρικές συνθήκες θα επιτρέψουν επάνοδο της παραγωγής πολλών κατηγοριών γεωργικών προϊόντων στα πρότερα επίπεδα χωρίς επηρεασµό της µακροπροθέσµου τάσεως είναι πολύ πιθανό να καταγράψει άνοδο που δεν θα εκπλήξει αν υπερβεί και το 4%. (β) Το προϊόν των κατασκευών και λόγω χρονικών υστερήσεων θα πραγµατοποιήσει αξιόλογη αύξηση 4-5%. (γ) Λόγω του (β) αλλά και της εύλογης προσδοκίας για ένα καλό τουριστικό έτος, το προϊόν της µεταποιήσεως θα αυξηθεί µε ταχύτερο ρυθµό σε σύγκριση µε το τρέχον έτος. (δ) Η επιτάχυνση του ρυθµού ανόδου της υλικής παραγωγής θα επηρεάσει ανοδικά τον ρυθµό αυξήσεως της παραγωγής υπηρεσιών, ανεξαρτήτως και πέραν της άµεσης επιδράσεως του τουρισµού. Από πλευράς ζητήσεως (α) Οι επιχειρηµατικές επενδύσεις πιθανότατα θα ενθαρρυνθούν και από τα αναγγελθέντα περί µειώσεως της φορολογίας των κερδών κλπ. (β) Οι δηµόσιες επενδύσεις θα κινηθούν πιθανώς µε χαµηλότερο ρυθµό. Ωστόσο, θα παραµείνει σε επίπεδα συµβατά µε επιτάχυνση του ρυθµού αναπτύξεως. (γ) Επιτάχυνση του ρυθµού προβλέπεται και για τις εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών, κυρίως λόγω των υπηρεσιών. (δ) Η τραπεζική χρηµατοδότηση της ιδιωτικής καταναλώσεως θα συνεχίσει να επιβραδύνεται, όχι µόνο λόγω της απότοµης αυξήσεως του χρέους των νοικοκυριών, αλλά και λόγω των αυστηρότερων προϋποθέσεων που τίθενται σχετικώς. Ωστόσο, ο ρυθµός αυξήσεως αυτής είναι απίθανο να υπολειφθεί αισθητά του τρέχοντος ρυθµού. Καθ όσον αφορά στον πληθωρισµό, ο διεθνώς συντελούµενος αποπληθωρισµός, η λογικώς αναµενόµενη σηµαντική αύξηση της αγροτικής παραγωγής και η επίσης λογικώς αναµενόµενη σταθεροποίηση της τιµής του πετρελαίου σε πολύ χαµηλότερα επίπεδα, θα εξαλείψουν τις επιπτώσεις συγκυριακών αυξητικών παραγόντων. Ωστόσο, η διατήρηση του πληθωριστικού πυρήνα σε υψηλό επίπεδο και η προϊούσα χαλάρωση της πολιτικής παροχών, µισθολογικών και µη (πολιτικός κύκλος), δεν θα επιτρέψει αισθητή αποκλιµάκωση του πληθωρισµού. Πρέπει, ωστόσο, να υπογραµµισθεί ότι παρά το γεγονός ότι οι βραχυπρόθεσµες εξελίξεις των βασικών οικονοµικών µεγεθών, όπως είναι η ανάπτυξη, ο πληθωρισµός, τα δηµόσια οικονοµικά και το ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών, µπορεί να περιέχουν και συγκυριακά στοιχεία, παραλλήλως, όµως, και προεξαρχόντως καταγράφουν και υποκείµενες µακροπρόθεσµες τάσεις. Οι τάσεις δε αυτές, δυστυχώς, καταγράφουν λίαν δυσµενείς προοπτικές. (α) Η δυναµική της οικονοµικής αναπτύξεως βρίσκεται σε πλήρη αναντιστοιχία προς την ποσότητα των κοινοτικών πόρων που εισρέουν στην χώρα για την δηµιουργία οικονοµικής υποδοµής. Ο ρυθµός αναπτύξεως είναι κατώτερος του δικαιολογουµένου 2

3 από τον ρυθµό αυξήσεως των επενδύσεων. Ο ρυθµός δε αυτός, όσον ανεπαρκής και αν είναι, δεν πρόκειται να διατηρηθεί, επειδή λειτουργούµε µε κοινό νόµισµα και έχοµε αποκτήσει καλύτερες υποδοµές. Η δηµιουργία υποδοµών δεν πρόκειται να αλλάξει τις τάσεις προς το καλύτερο, αν η κοινωνία δεν ανανήψει αναπτυξιακά, αποβάλλοντας ιδεοληψίες και εµφυτεύµατα που αναπτύσσουν δυνάµεις αρνητικές προς την εργασία, χωρίς, όµως, να αναπτύσσουν αντίστοιχες αρνητικές στάσεις για την υλική διάσταση της ευηµερίας. Πέραν των χαµηλών ροπών προς αποταµίευση και καταβολή προσπαθείας για την κατάκτηση καλύτερου επιπέδου ζωής, η διεθνής ανταγωνιστικότητα της εγχώριας παραγωγής έχει δεχθεί σοβαρό πλήγµα από την ασκηθείσα πολιτική ονοµαστικής συγκλίσεως. Η αποκλιµάκωση του πληθωρισµού και των δηµοσιονοµικών ελλειµµάτων στηρίχθηκε υπερβαλλόντως στην υπερτίµηση της δραχµής και όχι στην αποκλιµάκωση του κόστους παραγωγής. Τοιουτοτρόπως, η ονοµαστική σύγκλιση δεν συνδυάστηκε µε αντίστοιχο βαθµό εξυγιάνσεως δοµών και θεσµών της οικονοµίας, µε περαιτέρω συνέπεια η ένταξη στο ενιαίο νόµισµα να γίνει µε υπερτιµηµένη δραχµή. (β) Η ως άνω πολιτική αποκλιµακώσεως του πληθωρισµού έσχε ως αποτέλεσµα ο πληθωριστικός πυρήνας να διαµορφωθεί σε επίπεδα µη συµβατά µε εγγενείς τάσεις µακροπροθέσµου νοµισµατικής σταθερότητος. Η συµπίεση του πληθωρισµού κάτω από το επίπεδο του 3%, θα προσκόπτει πάντοτε στην γρανιτώδη αντίσταση της σχέσεως πραγµατικών µισθών-παραγωγικότητας. (γ) Η πολιτικώς αβλαβής πολιτική αποκλιµακώσεως του πληθωρισµού έχει πλήξει τη διεθνή ανταγωνιστικότητα της εγχώριας παραγωγής και έχει οδηγήσει σε διαρθρωτικό έλλειµµα µεγαλύτερο του 10% επί του ΑΕΠ. Το ποσοστό δε αυτό είναι το µεγαλύτερο στον κόσµο και ασφαλώς δεν είναι διατηρήσιµο, χωρίς εξωτερικό δανεισµό ή εξωθήσεως της οικονοµίας σε οδυνηρή υφεσιακή κατάσταση. Το µεγάλο και διογκούµενο έλλειµµα δεν έχει ακόµη εκδηλωθεί στην εσωτερική αγορά ως αύξηση των επιτοκίων. Όταν η αύξηση της ρευστότητας του πιστωτικού συστήµατος που προήλθε από την εισαγωγή του ευρώ θα έχει εξαντληθεί, οι ανάγκες δανεισµού θα αυξήσουν τα επιτόκια και µε εξωτραπεζική αγορά κεφαλαίου παραπαίουσα, η ούτως ή άλλως ισχνή επιχειρηµατική δραστηριότητα θα δεχθεί ισχυρό πλήγµα. Περαιτέρω, (δ) για τον ίδιο λόγο, η µείωση των δηµοσιονοµικών ελλειµµάτων είναι εγγενώς ασταθής. ιότι δεν στηρίχθηκε σε µείωση του δηµοσίου τοµέα, σε µείωση των δηµοσίων δαπανών ως ποσοστό του ΑΕΠ. Το µεγαλύτερο ποσοστό µειώσεως του δηµοσιονοµικού ελλείµµατος προήλθε υπερβαλλόντως από µείωση των επιτοκίων δανεισµού, η οποία µε τη σειρά της προήλθε από την µείωση του πληθωρισµού, ο οποίος ως κύριο αίτιο αποκλιµακώσεως είχε την διατήρηση υπερτιµηµένης δραχµής, και δη εγκλωβισθείσας στο νέο σύστηµα. Η ελληνική οικονοµία έγινε τοιουτοτρόπως όµηρος µιας βολικής πολιτικώς, αλλά λανθασµένης οικονοµικής πολιτικής ονοµαστικής συγκλίσεως, διότι άφησε ανέπαφους όλους τους υποκείµενους παράγοντες του χαµηλού ρυθµού αναπτύξεως και των δυνάµεων δηµιουργίας ελλειµµάτων και πληθωριστικών πιέσεων. 3

4 ΙΙ. ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 1. Επίδοση Τουριστικού Τοµέα: Τρέχουσες Τάσεις Η τουριστική οικονοµία της χώρας επεβεβαίωσε και κατά το τρέχον έτος την από δεκαετίες αποκοπή του ρυθµού αναπτύξεως αυτής από τις διεθνείς τάσεις και τις τάσεις που επικρατούν όχι µόνο στις µεσογειακές ανταγωνίστριες χώρες, αλλά και στον µέσο όρο της Ευρώπης. Με µείωση της επιδόσεώς της, εκφραζοµένης σε εισροή συναλλάγµατος, κατά ποσοστό της τάξεως του 10%, πραγµατοποιεί καταστροφική οπισθοδρόµηση, καθ ον χρόνο οι ανταγωνίστριες χώρες εξακολουθούν κάτω από τις ίδιες αντιξοότητες να αναπτύσσονται, έστω και µε βραδύτερο ρυθµό. Πρέπει δε να υπογραµµισθεί ότι η µεγάλη αυτή µείωση είναι περισσότερο επώδυνη απ όσο δείχνει η εισροή συναλλάγµατος, αφού η µείωση των αφίξεων κινείται στο 2%. Η µεγάλη αυτή απόκλιση µεταξύ ρυθµού µειώσεως των αφίξεων και ρυθµού µειώσεως του τουριστικού συναλλάγµατος είναι το σύνθετο αποτέλεσµα µετρίας µειώσεως των αφίξεων και αρκετά µεγαλύτερης µειώσεως του αριθµού των διανυκτερεύσεων και των τιµών που χρεώνουν τα καταλύµατα. Οι µαρτυρίες από πλευράς ξενοδόχων είναι εν προκειµένω απόλυτες. Η εξέλιξη αυτή είναι πολύ χειρότερη παρά αν είχε προκληθεί από µείωση των αφίξεων, διότι υπογραµµίζει την ολίσθηση του αλλοδαπού τουρισµού στην χώρα σε εισοδηµατικές τάξεις κατώτερες. Η κατά το τρέχον έτος υποβάθµιση της τουριστικής ζωής, αλλά και η γενικότερη ασυδοσία από µέρους πλήθους κατά βάση εξωξενοδοχειακών επιχειρήσεων όσον αφορά σε τιµές και ποιότητα, επέφερε, λόγω και της ευρείας δηµοσιότητάς των, πρόσθετο πλήγµα στην τουριστική εικόνα της Ελλάδος, καθ ον χρόνο διανύοµε την τελική ευθεία για τους Ολυµπιακούς. υστυχώς, η Πολιτεία υπήρξε από µακράν θεατής της καλής και άκοπης σχετικώς πορείας του ελληνικού τουριστικού τοµέα. Με την εµφάνιση, όµως, νέων ανταγωνιστικών τουριστικών προορισµών, που λειτουργούν µε πιλότο, µε συνείδηση του ρόλου και των αναγκών της τουριστικής αναπτύξεως, απεκαλύφθη η ανθρωπογενής γυµνότητα του τουριστικού τοµέα στη χώρα µας. Ενώ δε η φανέρωση αυτής της γυµνότητας έχει γίνει προ πολλού χρόνου, η Πολιτεία µέχρι και σήµερα παραµένει απαθής. Εκφράζοµε το φόβο ότι το τίµηµα θα είναι ασήκωτο για την παραπαίουσα ελληνική οικονοµία. Οι συναλλαγµατικές απώλειες για την περίοδο υπερβαίνουν τα 2 δις ευρώ, καθ ον χρόνο το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών γίνεται και αυτό απειλητικό µε τα µεγάλα και αυξανόµενα ελλείµµατά του. Όπως έχει τονισθεί και προκύπτει από µελέτες, δεν υπάρχουν άλλες διέξοδοι για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονοµίας έξω από τους εξωστρεφείς τοµείς του τουρισµού και της εµπορικής ναυτιλίας. Είναι δε και οι δύο αυτοί τοµείς εµφαντικώς παρηγκωνισµένοι εκ µέρους της οικονοµικής πολιτικής. Η περιφερειακή κατανοµή της µειώσεως διαφέρει ουσιωδώς από περιοχή σε περιοχή. Σε εννεάµηνη βάση, οι µεγάλοι τουριστικοί προορισµοί Κρήτη, Ρόδος, Χαλκιδική- Θεσσαλονίκη, Κέρκυρα εµφανίζουν οµοιόµορφες µειώσεις, κινούµενες στο διάστηµα από 1,3% (για την περιοχή Θεσσαλονίκης) έως 4,3% για την Ρόδο. Τρεις µικροί σχετικώς προορισµοί εµφανίζουν µειώσεις της τάξεως του 30%, µόνο δε ένας, επίσης µικρός προορισµός (Καλαµάτα), έχει πραγµατοποιήσει αξία λόγου αύξηση. Τα στοιχεία του Σεπτεµβρίου αποκαλύπτουν σηµαντική επιδείνωση, αφού η µείωση για το σύνολο της χώρας σε όρους αφίξεων είναι 7,5% (αεροδρόµια), έναντι µέσου όρου 2,2% για το εννεάµηνο. Η τουριστική εικόνα για τις ανταγωνίστριες χώρες είναι σαφώς καλύτερη, όπως δείχνουν τα κάτωθι στοιχεία αφίξεων: Κροατία +6,4% (Ιανουάριος-Αύγουστος) 4

5 Τουρκία +2,8% (Ιανουάριος-Σεπτέµβριος) αλλά +11,9% (Ιούλιος) +19,1% (Αύγουστος) +5,5% (Σεπτέµβριος) Πορτογαλία +1,8% (Ιανουάριος-Ιούλιος) Ισπανία +0,5% (Ιανουάριος-Ιούλιος) Ωστόσο, οι τάσεις σε όλες αυτές τις χώρες εµφανίζονται βελτιούµενες, σε αντίθεση µε τα καθ ηµάς. 2. Πρόβλεψη για το 2004 Με βάση τις µεσοπρόθεσµες τάσεις, δεν θα ανέµενε κανείς το 2004 να είναι ένα ιδιαιτέρως καλό έτος, παρά την παρουσία δύο θετικών σηµαντικών εξωγενών παραγόντων: των Ολυµπιακών Αγώνων και της ανακάµψεως της παγκοσµίου οικονοµίας, στους οποίους είναι λογικό να προστεθεί και η άµβλυνση του ζοφερού κλίµατος, το οποίο πηγάζει από την τροµοκρατία και τις συµπαροµαρτούσες µε αυτή διεθνείς δράσεις, καθώς και από µη προβλεπόµενες απειλές, όπως είναι ο ιός της άτυπης πνευµονίας. Ασφαλώς, η παρουσία δυσµενών παραγόντων δεν πρέπει να υποβαθµισθεί: (α) οι παράγοντες που έχουν προκαλέσει την µετακίνηση της ζητήσεως προς άλλους προορισµούς δεν έχουν αρθεί, (β) οι εντυπώσεις από τις ακραίες συµπεριφορές κατά το τρέχον έτος είναι εισέτι ζωηρές λόγω και της ευρείας δηµοσιότητος αυτών, (γ) η αξιοποίηση των νέων πηγών προελεύσεως ήταν µια σηµαντική δυνατότητα, η οποία έχει µείνει αναξιοποίητη και (δ) υπερτιµηµένο ευρώ είναι φυσικό να επηρεάσει δυσµενώς την ζήτηση του τουριστικού προϊόντος της Ζώνης του Ευρώ και, φυσικά, της Ελλάδος. Είναι οµολογουµένως δύσκολο να διατυπωθούν προβλέψεις µε βάση τις τάσεις. Οποιοδήποτε αποτέλεσµα είναι πιθανό. Θεωρούµε, ωστόσο, ως πιθανότερη εξέλιξη την αύξηση ζητήσεως του ελληνικού τουριστικού προϊόντος, έστω και µόνο βραχυπροθέσµως. Η λογικώς αναµενόµενη έντονη διαφήµιση λόγω των Αγώνων, αλλά και η συσσωρευµένη επιθυµία επισκέψεως από το πλήθος των εξοικειωµένων µε την ελληνική τουριστική πραγµατικότητα επισκεπτών, είναι δυνατόν να προκαλέσουν αύξηση της εισροής τουριστικού συναλλάγµατος µεγαλύτερη του 5%. Απλή επάνοδος των συναλλαγµατικών ροών στο επίπεδο του 2002 θα ισοδυναµούσε µε αύξηση της τάξεως του 10%. Στην οικονοµική επιστήµη αποτελεί αξίωµα ότι είναι σχετικώς ευχερές να προκληθεί υφεσιακή κατάσταση και πολύ δύσκολο η κατάσταση αυτή να αναστραφεί. Η τουριστική Ελλάδα βρίσκεται στην δεύτερη αυτή φάση. Θα χρειασθεί τιτάνια προσπάθεια από την Πολιτεία, τους ιδιώτες επιχειρηµατίες και τους µισθωτούς του τοµέα να επανατοποθετήσουν τον τοµέα σε ανοδική τροχιά. Την Πολιτεία, διότι οι αναπτυξιακές διέξοδοι είναι περιορισµένες, τους επιχειρηµατίες, διότι πωλούν Ελλάδα σε όρους ήλιου, θάλασσας και εθνικής κληρονοµιάς και πρέπει να αποδεικνύονται ευγνώµονες για την τύχη αυτή, και τους µισθωτούς, διότι οι αναπτυξιακές επιλογές αλλά και οι δικές τους συνδικαλιστικές πρακτικές, τους έχουν κυριολεκτικά στριµώξει στην γωνία. εν έχουν καν την δυνατότητα µεταναστεύσεως διότι η παγκόσµια αγορά εργασίας δεν προσφέρεται. Για ίδιον όφελος, λοιπόν, αλλά και για το καλό της χώρας, οφείλουν όλοι να δραστηριοποιηθούν αναλαµβάνοντες και τις αντίστοιχες θυσίες προς έξοδο από την ήπια τρέχουσα αλλά την σκληρή και αφόρητη επερχόµενη κρίση. 5

6 ΙΙΙ. ΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Το 2002 η παγκόσµια οικονοµία εισήλθε σε φάση ανακάµψεως, µετά την απότοµη επιβράδυνση που προκάλεσε συγκυρία αρνητικών παραγόντων το 2001 (τροµοκρατία, λογιστικές απάτες, συνέπειες της χρηµατιστηριακής φούσκας). Η επί µακρόν επαπειλούµενη επέµβαση στο Ιράκ και η µε αυτήν συµπορευθείσα αύξηση της τιµής του πετρελαίου προκάλεσαν νέο κύµα αβεβαιότητος, µε αποτέλεσµα χρονική µετάθεση της ανακάµψεως. Σε όλες τις περιοχές του κόσµου, µε εξαίρεση τις χώρες σε φάση µεταβάσεως, παρετηρήθη επιβράδυνση, η οποία είναι ιδιαιτέρως έντονη στις χώρες της Ευρωζώνης και στις νεοβιοµηχανικές χώρες της Ασίας. Η αναπτυξιακή επίδοση στις ΗΠΑ δεν φαίνεται να διαφέρει της προβλεφθείσας, γεγονός που υπογραµµίζει την υπεροχή της χώρας αυτής σε τεχνολογικές επινοήσεις και εφαρµογές, χωρίς εµπόδια από την αγορά εργασίας, σε αντίθεση µε τις χώρες της Ευρωζώνης, όπου οι διατηρούµενες δυσκαµψίες στην αγορά εργασίας, η πληθωριστική φοβία και δηµοσιονοµική δυσειδαιµονία, δεν αφήνουν περιθώρια για δραστηριοποίηση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Χαρακτηριστικό των οικονοµικών εξελίξεων είναι οι επιδόσεις των αναπτυσσοµένων και των σε µετάβαση χωρών, όπου οι επιπτώσεις των αρνητικών παραγόντων που ανεφέρθησαν είναι όλως οριακές, γεγονός που επαληθεύει για µια ακόµη φορά την διαπίστωση ότι οι χώρες αυτές, µε προεξάρχουσες τις δύο µεγάλες πληθυσµιακά και οικονοµικά χώρες Κίνα και Ινδία, έχουν σε υψηλό βαθµό ανεξαρτοποιηθεί, αναπτυσσόµενες αυτονόµως. Στις δύο αυτές οµάδες χωρών ο ρυθµός αναπτύξεως ήταν 5,0% και 4,9%, αντιστοίχως, έναντι προβλεποµένων 5,2% και 4,5%. Η οριακή αυτή υστέρηση των πραγµατοποιήσεων έναντι των προβλέψεων οφείλεται αποκλειστικώς στην σοβαρή αναπτυξιακή επιβράδυνση των χωρών της Λατινικής Αµερικής, όπου η σχετική υστέρηση έναντι των προβλέψεων είναι ιδιαιτέρως µεγάλη (-1,9 ποσοστιαίες µονάδες). Ο θόρυβος περί της ανάγκης ανατιµήσεως του κινεζικού νοµίσµατος δεν είναι βέβαιο ότι καταγράφει µε ακρίβεια τη νέα διαµορφωθείσα κατάσταση σε χώρες, όπως η Κίνα. Ευχάριστη εξέλιξη αποτελεί, επίσης, η αποκόλληση της Ιαπωνίας από τους, υπό στατιστική έννοια, µηδενικούς ρυθµούς αναπτύξεως επί σειρά ετών, χωρίς να έχει ακόµη απεγκλωβισθεί από την παγίδα ρευστότητος και τις δυσµενείς επιπτώσεις του αρνητικού πληθωρισµού στις επιχειρηµατικές προσδοκίες και την ανάπτυξη επενδυτικών πρωτοβουλιών. Παρά τις επιπτώσεις από την αύξηση της τιµής του πετρελαίου και τις εξ αυτού του λόγου δηµιουργηθείσες πληθωριστικές προσδοκίες, η αύξηση του παγκόσµιου πληθωρισµού φαίνεται να είναι οριακή τόσο στις ανεπτυγµένες όσο και στις αναπτυσσόµενες χώρες. Η συνέχιση του αποπληθωρισµού των υπό µετάβαση χωρών αποτελεί θετική εξέλιξη, σε αντίθεση προς τις χώρες της Αφρικής και Ν. Αµερικής, όπου παρά την σχετικώς βραδεία ανάπτυξη, οι πληθωριστικές πιέσεις δεν φαίνεται να αποκλιµακώνονται. Οι χαµηλοί ρυθµοί πληθωρισµού στις ανεπτυγµένες οικονοµίες υπογραµµίζουν την ύπαρξη περιθωρίων για εφαρµογή πολιτικών διαστολής της οικονοµικής δραστηριότητος, προς αντιµετώπιση και της ανεργίας αντί της κατασπαταλήσεως πόρων προς απορρόφηση ανέργων σε προσωρινή βάση και µε κριτήρια µη αρκούντως οικονοµικά. Εν απουσία απροβλέπτων εξω-οικονοµικών µείζονος σηµασίας δυσµενών εξελίξεων, η παγκόσµια οικονοµία προβλέπεται ότι θα επιταχύνει σηµαντικά τον ρυθµό αναπτύξεώς της και δυσαναλόγως περισσότερο τον ρυθµό αυξήσεως του παγκοσµίου εµπορίου. Συγκεκριµένα εκτιµάται αύξηση του ρυθµού αναπτύξεως της παγκόσµιας οικονοµίας από 3,2% το 2003 σε 4,1% το Το σύνολο της αυξήσεως θα προέλθει από τις ανεπτυγµένες χώρες, οι οποίες σήκωσαν και το σύνολο σχεδόν του βάρους από τους ανωτέρω µνηµονευθέντες δυσµενείς παράγοντες. Οι αναπτυσσόµενες οικονοµίες, ως σύνολο, εκτιµάται ότι θα κινηθούν µε τον ίδιο 6

7 αναπτυξιακό ρυθµό, όπως και το 2003, ενώ στις ανεπτυγµένες οικονοµίες ο ρυθµός αναπτύξεως προβλέπεται να αυξηθεί κατά 50% περίπου. Θα ήταν, ωστόσο, υπεραπλούστευση να θεωρήσοµε ότι έχουν εκλείψει οι αβεβαιότητες και οι κίνδυνοι που έθεσαν σε δοκιµασία τις ανεπτυγµένες οικονοµίες κατά την εκπνέουσα τριετία. Καθ όσον αφορά στην Ευρωζώνη, ειδικότερα, είναι ακριβές να υποστηριχθεί ότι έχει εισέλθει σε φάση ανακάµψεως. Υπάρχουν πολλές και πείθουσες µαρτυρίες. Ωστόσο, υπάρχουν ερωτηµατικά καθ όσον αφορά στην ορµή της ανακάµψεως, διότι: (α) η επεκτατική δηµοσιονοµική πολιτική των τριών µεγάλων χωρών είναι πιθανόν, υπό την πίεση συµµορφώσεως προς τις επιταγές του Συµφώνου Σταθερότητος, να ανακοπεί, (β) η υπερτίµηση του ευρώ, µπορεί να ικανοποιεί τις περί χαµηλού πληθωρισµού επιδιώξεις, αλλά βλάπτει και θα εξακολουθήσει να βλάπτει την ανταγωνιστικότητα της παραγωγής της Ευρωζώνης τόσο για τα εξαγόµενα, όσο και για τα εισαγόµενα αγαθά, (γ) οι διαρθρωτικές δυσκαµψίες παραµένουν ανέπαφες και εξακολουθούν να λειτουργούν ανασταλτικά για την επίτευξη υψηλών ρυθµών αναπτύξεως. εν πρέπει, φυσικά, να αγνοηθεί το γεγονός, ότι η πρόβλεψη για σηµαντική κατά 50% αύξηση του ρυθµού αυξήσεως των ανεπτυγµένων δεν φαίνεται, εµφανώς τουλάχιστον, να επηρεάζει τον ρυθµό αναπτύξεως των αναπτυσσοµένων και προς µετάβαση χωρών. Γεγονός που γεννά υποψία για επιφυλακτική πρόβλεψη ενόψει των εκπλήξεων που επεφύλαξαν οι προβλέψεις για το Καθ όσον αφορά στις πληθωριστικές πιέσεις, η πρόβλεψη τις θέλει αποδυναµωµένες από 3,9% το 2003 σε 3,2% το 2004 για την παγκόσµια οικονοµία. Η αποκλιµάκωση φαίνεται να συντελείται σε µεγάλο βαθµό συµµέτρως µεταξύ των 3 οµάδων χωρών. Η σταθεροποιητική αυτή τάση, που είναι συνέπεια των απανταχού συντελουµένων προσπαθειών εξυγιάνσεως των δηµοσίων οικονοµικών, ελέγχου των µισθών και αποδυναµώσεως των διαρθρωτικών προβληµάτων, είναι πιθανόν να επιταθεί από τυχούσα ανατίµηση του κινεζικού νοµίσµατος. 7