ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΣΩΜΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Σ.ΕΠ.Ε.) ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. Ημερομηνία: Τρίτη, 28 Σεπτεμβρίου 2010

Transcript

1 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΣΩΜΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Σ.ΕΠ.Ε.) ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Ημερομηνία: Τρίτη, 28 Σεπτεμβρίου 2010 Θέμα: Ομιλία του Ειδικού Γραμματέα ΣΕΠΕ, Μ. Χάλαρη, στο Διεθνές Σεμινάριο με θέμα «Αδήλωτη Εργασία, Μετανάστευση, Κρίση, Πολιτικές Αντιμετώπισης και Κοινωνικά Δικαιώματα» Έντεκα χρόνια πριν, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε Ανακοίνωσή της είχε επισημάνει πως η αδήλωτη εργασία, εάν δεν αντιμετωπιστεί σωστά, απειλεί να υπονομεύσει τη δυνατότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να πετύχει το στόχο των περισσότερων και καλύτερων θέσεων εργασίας καθώς και της μεγαλύτερης ανάπτυξης. Σήμερα, η Ανακοίνωση αυτή παραμένει βασανιστικά επίκαιρη και αναφέρεται σε ένα φαινόμενο το οποίο απασχολεί όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η αδήλωτη εργασία συνιστά μορφή κοινωνικού «dumping» που οδηγεί σε αθέμιτο ανταγωνισμό μεταξύ των επιχειρήσεων εξαιτίας αφενός της καταβολής αποδοχών κατώτερων από τις νόμιμες και αφετέρου της μη καταβολής ασφαλιστικών εισφορών. Σε κάθε περίπτωση, δημιουργεί συνθήκες καταπάτησης των εργασιακών δικαιωμάτων αλλά και προσβολής της αξιοπρέπειας των εργαζομένων. Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας, όπως και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη μετάβαση από την αδήλωτη στη νόμιμη εργασία ως προαπαιτούμενο για την επίτευξη συνθηκών αξιοπρεπούς εργασίας. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ως αδήλωτη εργασία νοούνται «όλες οι αμειβόμενες δραστηριότητες που είναι νόμιμες ως προς τη φύση τους αλλά δεν δηλώνονται στις δημόσιες αρχές, λαμβανομένων υπ όψιν των διαφορετικών κανονιστικών ρυθμίσεων στα κράτη-μέλη». Η ΔΟΕ, προσεγγίζοντας την αδήλωτη εργασία στο ευρύτερο πλαίσιο της παραοικονομίας, την ορίζει ως «το σύνολο των οικονομικών δραστηριοτήτων από εργαζομένους και οικονομικές μονάδες οι οποίες - νομικά ή στην πράξη - δεν καλύπτονται ή καλύπτονται ανεπαρκώς από τις επίσημες ρυθμίσεις». Ο ορισμός αυτός περιλαμβάνει την έννοια της αδήλωτης εργασίας όπως την αντιλαμβάνεται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενώ παράλληλα καλύπτει και εργαζομένους οι οποίοι δεν υπάγονται, ενδεχομένως, στο σύνολο των διατάξεων της εργατικής νομοθεσίας (πχ οικιακοί ή γεωργικοί μισθωτοί). Στο πλαίσιο της παρούσας ομιλίας, πάντως, και για τα ελληνικά

2 δεδομένα πρέπει να διευκρινισθεί ότι όταν μιλάμε για αδήλωτη εργασία αναφερόμαστε σε δύο κατηγορίες εργαζομένων: α) σε Έλληνες οι οποίοι εργάζονται ανασφάλιστοι (και οι οποίοι, επομένως, δεν εμφανίζονται σε καμία συναλλαγή του εργοδότη με τις αρμόδιες Αρχές (ΙΚΑ, ΣΕΠΕ, ΟΑΕΔ) και β) σε αλλοδαπούς οι οποίοι είτε βρίσκονται παράνομα στη χώρα είτε βρίσκονται νόμιμα στη χώρα αλλά δεν έχουν δικαίωμα να εργάζονται. Και για τις δύο αυτές κατηγορίες θα κάνουμε κάποια πιο εξειδικευμένα σχόλια παρακάτω. Οπωσδήποτε δεν πρέπει να συγχέουμε την αδήλωτη εργασία με τις λεγόμενες άτυπες μορφές απασχόλησης (ορθότερος είναι ο όρος «ατυπικές») οι οποίες ενδεικτικά περιλαμβάνουν τη μερική απασχόληση, την αυτοαπασχόληση, τις συμβάσεις έργου, τηλεργασία, φασόν, κτλ και οι οποίες συχνά υποκρύπτουν σχέση εξηρτημένη εργασίας. Αναφορικά με εργοδότες και επιχειρήσεις, η αδήλωτη εργασία μπορεί να κατηγοριοποιηθεί σε τέσσερις συνδυασμούς ανάλογα με την προσφορά και τη ζήτηση: - Προσφορά και ζήτηση από ιδιώτες πχ ιδιαίτερα μαθήματα, φύλαξη παιδιών, καθαρισμός οικίας - Προσφορά από ιδιώτες και ζήτηση από επιχειρήσεις πχ παροχή υπηρεσιών εργαζομένου σε εταιρεία καθαρισμού όταν οι υπηρεσίες αυτές δεν δηλώνονται στις αρχές - Προσφορά από επιχειρήσεις και ζήτηση από ιδιώτες πχ εργασίες χωρίς απόδειξη σε ξενοδοχεία, εστιατόρια, καταστήματα - Προσφορά από επιχειρήσεις και ζήτηση από επιχειρήσεις πχ στον τομέα των κατασκευών όταν υπεργολάβοι, με τη σύμφωνη γνώμη του κύριου εργολάβου, απασχολούν παράνομους οικονομικούς μετανάστες. Ειδικά για την περίπτωση της Ελλάδας, ως παράγοντες που ωθούν στη χρήση της αδήλωτης εργασίας θα μπορούσαν να αναφερθούν οι εξής: - το ύψος των ασφαλιστικών εισφορών που καλούνται να καταβάλουν εργοδότες και εργαζόμενοι - οι ισχύοντες φορολογικοί συντελεστές - το ποσοστό ανεργίας - η έκταση της αυτοαπασχόλησης - οι μεταναστευτικές ροές στην ελληνική αγορά εργασίας και - η εξέλιξη διαχρονικά των πραγματικών αποδοχών Οι παράγοντες αυτοί, σε συνδυασμό με δομικούς παράγοντες και ιδιαιτερότητες της ελληνικής αγοράς εργασίας, φαίνεται ότι αποτελούν κίνητρο - οικονομικό κίνητρο - για την ανάπτυξη της αδήλωτης εργασίας. Σύμφωνα με έρευνα του 2004 του Παρατηρητηρίου Απασχόλησης - το μέγεθος της παραοικονομίας στην Ελλάδα είχε υπολογισθεί σε 29% περίπου του επισήμου ΑΕΠ

3 - το ποσοστό του εργατικού δυναμικού της χώρας που απασχολείται στην παραοικονομία είναι περίπου 26% κάνοντας τη βασική υπόθεση ότι η παραγωγικότητα στην παραοικονομία είναι ίση με την παραγωγικότητα στην κανονική οικονομία - τόσο το προϊόν όσο και το εργατικό δυναμικό που απασχολείται στην παραοικονομία έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, φαινόμενο που παρατηρείται και σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες και - η παραοικονομία στην Ελλάδα είναι μεγαλύτερη ακόμη και από αυτή χωρών με χαμηλότερο επίπεδο ανάπτυξης. Ενδιαφέρον έχει, επίσης, να δούμε σε ποιους κλάδους εντοπίζεται το φαινόμενο της αδήλωτης εργασίας. Σύμφωνα με μελέτη του 2007, λοιπόν, που χρηματοδοτήθηκε στο πλαίσιο του Γ ΚΠΣ, - στον τομέα της εστίασης ανέρχεται στο 38% (εκτίμηση που συμφωνεί με τα στοιχεία του ΙΚΑ για τον κλάδο) - 50% στα café-bar (αντίστοιχο ποσοστό εκτιμούν και Κοινωνικοί Επιθεωρητές Εργασίας οι οποίοι ρωτήθηκαν) - στη νυχτερινή διασκέδαση 55% - στη φιλοξενία 25% - 30% στις ταχυμεταφορές - στις διανομές κατ οίκον 60% - στις υπηρεσίες ασφαλείας πάνω από 25% - 43% στην καθαριότητα και - 38% στις κατασκευές και - στον τομέα της μεταποίησης 26% για τη βιοτεχνία και 14% για τη βιομηχανία. Στο σημείο αυτό, θα ήθελα να εξηγήσω ορισμένα γενικά πράγματα για το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) καθώς και για το ρόλο του στην αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας: Το ΣΕΠΕ συστάθηκε το 1998 ως μηχανισμός ελέγχου της εφαρμογής της εργατικής νομοθεσίας. Υπάγεται απευθείας στον Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, απασχολεί τρεις κατηγορίες Επιθεωρητών Εργασίας (Κοινωνικούς, Τεχνικούς και Υγειονομικούς), διαθέτει Υπηρεσίες σε όλη την επικράτεια και ο ρόλος του δεν είναι μόνο ελεγκτικός αλλά και συμβουλευτικός και συμφιλιωτικός. Ειδικά για την αδήλωτη εργασία, προβλέπεται από τον ιδρυτικό του νόμο ότι έχει ως έργο, μεταξύ άλλων, «την έρευνα, παράλληλα και ανεξάρτητα από τους ασφαλιστικούς οργανισμούς, της ασφαλιστικής κάλυψης των εργαζόμενων». Όταν κατά τον έλεγχο εντοπίζονται ανασφάλιστοι εργαζόμενοι, Έλληνες ή αλλοδαποί οι οποίοι νόμιμα βρίσκονται στη χώρα και μπορούν να εργάζονται, οι Επιθεωρητές του ΣΕΠΕ ενημερώνουν τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΙΚΑ προκειμένου οι τελευταίες να προβούν στις απαραίτητες ενέργειες. Μέχρι πρότινος ανάλογες ήταν οι ενέργειες για τους παράνομους αλλοδαπούς οι οποίοι, όπως αναφέρθηκε ανωτέρω είτε βρίσκονται παράνομα στη χώρα είτε βρίσκονται νόμιμα αλλά δεν έχουν άδεια να εργάζονται (πχ οικογενειακή συνένωση). Στις

4 περιπτώσεις αυτές, οι υπηρεσίες του ΣΕΠΕ ενημέρωναν την Περιφέρεια προκειμένου η τελευταία να επιβάλει τις νόμιμες κυρώσεις (πρόστιμο ή/και κλείσιμο επιχείρησης). Πλέον, μετά την πρόσφατη τροποποίηση του άρθ. 86 του Ν. 3386/2005, όταν η παράνομη απασχόληση αλλοδαπών διαπιστώνεται από τους Επιθεωρητές του ΣΕΠΕ, τότε επιβάλλουν οι ίδιοι την κύρωση του προστίμου ( ανά παράνομο αλλοδαπό) ενημερώνοντας, όμως, και πάλι την Περιφέρεια για τυχόν άλλες ενέργειες. Επίσης να αναφερθεί ότι την περίοδο αυτή τα Υπουργεία Εργασίας και Εσωτερικών επεξεργάζονται σχέδιο ΚΥΑ, η έκδοση της οποίας προβλέπεται από το προαναφερθέν άρθ. 86, για τον προσδιορισμό των κριτηρίων καθορισμού του ύψους των προστίμων. Από τις αρχές του 2010, έχει ενεργοποιηθεί η διάταξη του άρθ. 151 του Ν. 3655/2008 και διενεργούνται πλέον τακτικοί έλεγχοι από μεικτά κλιμάκια αποτελούμενα από υπαλλήλους της Ειδικής Υπηρεσίας Ελέγχου Ασφάλισης (ΕΥΠΕΑ) του ΙΚΑ και του ΣΕΠΕ. Τα μεικτά κλιμάκια έχουν ενταχθεί στον προγραμματισμό δράσης των υπηρεσιών του ΣΕΠΕ ενώ καταβάλλεται και συνεχής προσπάθεια αύξησης της αποτελεσματικότητας των ελέγχων μέσα από τη θέσπιση ποσοτικών και ποιοτικών στόχων, την αξιοποίηση των καταγγελιών και τη συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους. Στη συνέχεια θα ήθελα να σας παρουσιάσω ορισμένα στατιστικά στοιχεία σχετικά με τη δράση των μεικτών κλιμακίων ΙΚΑ-ΣΕΠΕ τα οποία αν και αφορούν μία περίοδο επτά μηνών θεωρώ ότι αποτυπώνουν ικανοποιητικά την παρούσα κατάσταση: Ποσοστό ελεγχθεισών επιχειρήσεων από ΕΥΠΕΑ και ΣΕΠΕ επι του συνόλου των επιχειρήσεων ανά την Επικράτεια κατά το χρονικό διάστημα Φεβρουάριος 2010-Αύγουστος ,1% ,9% ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΛΕΓΧΘΕΙΣΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΑΝΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ

5 Ποσοστό ελέγχων ανά γεωργαφική περιφέρεια για το χρονικό διάστημα Φεβρουάριος Αύγουστος ,90% 8,83% 0,45% 1,34% 16,99% 2,15% 18,28% 0,49% 18,17% 5,31% 2,65% 0,49% 0,56% 20,86% 0,00% 1,61% 0,92% ΑΝΑΤ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ & ΘΡΑΚΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΠΕΙΡΑΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ Ν.ΚΥΚΛΑΔΩΝ ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ Ποσοστό ανασφάλιστης εργασίας επί του συνολικού αριθμού ελεγχθέντων εργαζομένων για το χρονικό διάστημα Φεβρουάριος Αύγουστος 2010 ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΡΓΤΑΖΟΜΕΝΩΝ ,30% ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 27,36% 7851 ΜΑΡΤΙΟΣ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 27,42% ,40% 8181 ΜΑΪΟΣ ,53% ΙΟΥΝΙΟΣ ,42% ΙΟΥΛΙΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 24,30% ,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΑΣΦΑΛΙΣΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΑΣΦΑΛΙΣΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

6 Ποσοτό ανασφάλιστης εργασίας ανά περιοχή ελέγχου για το χρονικό διάστημα Φεβρουάριος Αύγουστος ,73% ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ,89% 17,92% ,68% 24,89% ΠΕΡ. ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΡ. ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ MAKEΔΟΝΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΕΡΓΑΖΟΜΈΝΩΝ ΠΟΥ ΕΛΕΧΘΗΚΑΝ ΠΕΡ. ΚΡΗΤΗΣ ΠΕΡ. ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΠΕΡ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΑΝΑΣΦΑΛΙΣΤΟΙ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ Ανασφάλιστη εργασία ημεδαπών και αλλοδαπών επί του συνόλου των εργαζομένων για το χρονικό διάστημα Φεβρουάριος 2010 Αύγουστος2010 ΜΗΝΑΣ ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΗΜΕΔΑΠΟΙ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΑΝΑΣΦΑΛΙΣΤΟΙ ΗΜΕΔΑΠΟΙ ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΑΣΦΑΛΙΣΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΗΜΕΔΑΠΩΝ ΑΛΛΟΔΑΠΟΙ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΑΝΑΣΦΑΛΙΣΤΟΙ ΑΛΛΟΔΑΠΟΙ ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΑΣΦΑΛΙΣΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ ΜΑΡΤΙΟΣ ΑΠΡΙΛΙΟΣ ΜΑΪΟΣ ,15% ,19% ,34% ,85% ,28% ,07% ,77% ,50% ΙΟΥΝΙΟΣ ,56% ,84% ΙΟΥΛΙΟΣ ,51% ,13% ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ,94% ,01% ΣΥΝΟΛΟ ,90% ,60%

7 Μεταβολή Ανασφάλιστης Εργασίας Ημεδαπών και Αλλοδαπών για το χρονικό διάστημα Φεβρουάριος Αύγουστος ,00% 35,00% 37,19% 38,85% 37,07% 37,50% 30,00% 25,00% 20,00% 24,84% 28,13% 25,01% 15,00% 10,00% 24,15% 24,34% 24,28% 19,77% 21,56% 22,51% 23,94% 5,00% 0,00% ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ ΜΑΡΤΙΟΣ ΑΠΡΙΛΙΟΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΑΣΦΑΛΙΣΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΗΜΕΔΑΠΩΝ ΜΑΪΟΣ ΙΟΥΝΙΟΣ ΙΟΥΛΙΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΑΣΦΑΛΙΣΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ Αριθμός Επιχειρήσεων που ελέγχθηκαν και ύψος επιβληθέντων προστίμων ΥΨΟΣ ΠΡΟΣΤΙΜΩΝ \ ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΛΕΓΧΘΕΙΣΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΥΨΟΣ ΕΠΙΒΛΗΘΕΝΤΩΝ ΠΡΟΣΤΙΜΩΝ ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΟΥ ΕΛΕΓΧΘΗΚΑΝ ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟΕΛΕΓΧΘΕΙΣΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟΧΡΟΝΙΚΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟΕΠΙΒΛΗΘΕΝΤΩΝ ΠΡΟΣΤΙΜΩΝ (ΣΕΕΥΡΩ) ΓΙΑΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟΔΙΑΣΤΗΜΑ Κλείνοντας θα ήθελα να επισημάνω ότι δεν υπάρχουν μαγικές συνταγές για τη λύση του προβλήματος ούτε βεβαίως υπάρχει μόνο ένας τρόπος να προσεγγίσουμε το πρόβλημα. Η λύση, όπως δείχνει και η ευρωπαϊκή εμπειρία, βασίζεται στο σωστό «μείγμα»:

8 - συλλογή κατάλληλων πληροφοριών, - τήρηση στατιστικών στοιχείων, - συντονισμός δημοσίων υπηρεσιών και ανταλλαγή πληροφοριών, - διενέργεια εστιασμένων ελέγχων, - πρόβλεψη και επιβολή διοικητικών κυρώσεων οι οποίες να είναι ανάλογες με τη σοβαρότητα των παραβάσεων και πρόσφορες να αποτρέψουν τη χρήση της αδήλωτης εργασίας και - συνεχής παρακολούθηση της υφιστάμενης κατάστασης για εντοπισμό νέων δεδομένων.