ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΛΕΤΗΣ

Transcript

1 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Η παρούσα διπλωματική εργασία εκπονήθηκε την περίοδο Σεπτέμβριος 2004 Ιούνιος 2005 στα πλαίσια του Μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών του τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών. Πριν από την παρουσίαση αυτής της διπλωματικής εργασίας θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους όσους συνέβαλαν στην πραγματοποίηση της και ιδιαίτερα: Τον καθηγητή Τεχνικής Γεωλογίας και υπεύθυνο του Μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών κ. Γεώργιο Κούκη για την καθοδήγηση του σε όλη την διάρκεια της έρευνας καθώς και για την αμέριστη συμπαράσταση του στην εκπόνηση εργασίας. Τον Επίκουρο καθηγητή κ. Νικόλαο Σαμπατακάκη για τις πολύτιμες συμβουλές και υποδείξεις που μου παρείχε καθώς και για την κριτική που έκανε στο κείμενο της εργασίας. Τους υποψήφιους διδάκτορες στο αντικείμενο της τεχνικής γεωλογίας Στέλλα Παπανακλή και Ανδρέα Σπυρόπουλο για την σημαντική τους βοήθεια στις εργαστηριακές δοκιμές αλλά και για τις πολύτιμες συμβουλές τους κατά την εκπόνηση της εργασίας. Τέλος θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους συναδέλφους μου μεταπτυχιακούς φοιτητές για τις ανταλλαγές απόψεων,το ενδιαφέρον τους και για τη σημαντική βοήθεια τους σε όλα τα στάδια της εργασίας. ΠΑΤΡΑ, ΙΟΥΝΙΟΣ 2005

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΛΕΤΗΣ 2.ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 2.1.ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ 3. ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ 3.1.ΓΕΝΙΚΑ 3.2.ΥΔΡΟΓΡΑΦΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ 3.3.ΑΝΑΓΛΥΦΟ 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ 4.1. ΓΕΝΙΚΑ 4.2.ΓΕΩΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΖΩΝΕΣ ΚΑΙ ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΑΛΠΙΚΟΥ ΥΠΟΒΑΘΡΟΥ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΦΥΛΛΙΤΙΚΗ -ΧΑΛΑΖΙΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ (ΗΜΙΜΕΤΑΜΟΡΦΩΜΕΝΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ) ΖΩΝΗ ΓΑΒΡΟΒΟΥ- ΤΡΙΠΟΛΕΩΣ ΖΩΝΗ ΩΛΟΝΟΥ - ΠΙΝΔΟΥ 4.3.ΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΑΛΠΙΚΩΝ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΩΝ 4.4.ΝΕΟΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 4.5.ΣΕΙΣΜΟΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 5.ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΗ ΥΔΡΟΛΟΓΙΑ 5.1.ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΑ ΚΑΤΑΚΡΗΜΝΙΣΜΑΤΑ 5.2.ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΗ ΑΠΟΡΡΟΗ 6.ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΑ 6.1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ 6.2.ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΣΧΗΜΑ- ΤΙΣΜΩΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΩΝ

3 7.ΣΚΛΗΡΑ ΕΔΑΦΗ-ΜΑΛΑΚΟΙ ΒΡΑΧΟΙ 7.1.ΟΙ ΜΑΡΓΟΛΙΘΟΙ ΩΣ ΣΚΛΗΡΑ ΕΔΑΦΗ-ΜΑΛΑΚΟΙ ΒΡΑΧΟΙ 7.2.ΕΦΑΡΜΟΓΗ 7.3.ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ 7.4.ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΔΟΚΙΜΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 7.5. ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΤΩΝ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ ΞΗΡΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΕΙΔΙΚΟ ΒΑΡΟΣ ΚΑΙ ΔΕΙΚΤΗΣ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ ΞΗΡΗ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΠΟΡΩΔΕΣ ΞΗΡΕΣ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΕΙΔΙΚΟ ΒΑΡΟΣ ΚΑΙ ΤΙΜΗ ΣΦΥΡΑΣ SCHMIDT ΔΕΙΚΤΗΣ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΙΜΗΣ ΣΦΥΡΑΣ SCHMIDT ΔΕΙΚΤΗΣ ΧΑΛΑΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΠΟΡΩΔΕΣ Η ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΤΩΝ ΚΥΜΑΤΩΝ ΚΑΙ Ο ΔΕΙΚΤΗΣ ΧΑΛΑΡΩΣΗΣ Η ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΚΥΜΑΤΩΝ ΚΑΙ Η ΤΙΜΗ ΤΗΣ ΣΦΥΡΑΣ SCHMIDT TΙΜΗ ΤΗΣ ΣΦΥΡΑΣ SCHMIDT ΚΑΙ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΠΟΡΩΔΕΣ ΣΥΜΠΙΕΣΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΜΗΤΙΚΕΣ ΤΑΧΥΤΗΤΕΣ ΚΥΜΑΤΩΝ ΔΕΙΚΤΗΣ ΧΑΛΑΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΠΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ 7.6.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 8. ΔΟΚΙΜΗ ΕΡΠΥΣΜΟΥ 8.1.ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΟΚΙΜΗΣ 8.2.ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΧΡΟΝΟΥ ΚΑΙ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗ ΔΥΝΑΜΗ ΚΑΙ ΤΗ ΠΙΕΣΗ 8.3.MΙΚΡΟΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΡΠΥΣΜΟΥ 8.4.ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΔΟΚΙΜΗΣ ΕΡΠΥΣΜΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΦΟΡΤΙΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΟΚΙΜΗΣ 8.5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 9.ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΔΟΚΙΜΩΝ 9.1.ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΟΡΙΟΥ ΥΔΑΡΟΤΗΤΑΣ ΜΕ ΤΗ ΣΥΣΚΕΥΗ CASAGRANDE (ΑΑSΗΤΟ Τ89/60 - ΑSΤΜ D ) 9.2.ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΟΡΙΟΥ ΠΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (ΑΑSΗΤΟ Τ90/61-ΑSΤΜ D ) 9.3.ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΔΕΙΚΤΗ ΧΑΛΑΡΩΣΗΣ (SLAKE DURABILI INDEX) TY

4 9.4.ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΔΥΝΑΜΙΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΥΠΕΡΗΧΩΝ ΚΥΜΑΤΩΝ ΔΙΑΜΕΣΟΥ ΒΡΑΧΩΔΩΝ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ (ULTRASONIC PULSE METHOD ) ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΕΙΚΤΗ ΣΗΜΕΙΑΚΗΣ ΦΟΡΤΙΣΗΣ (POINT LOAD INDEX ) 9.6. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΝΤΟΧΗΣ ΣΕ ΜΟΝΑΞΟΝΙΚΗ ΘΛΙΨΗ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΝΤΟΧΗΣ ΣΕ ΜΟΝΑΞΟΝΙΚΗ (ΑΝΕ- ΜΠΟΔΙΣΤΗ) ΘΛΙΨΗ ΜΕ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΜΕΤΡΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟ ΤΟΥ ΜΕΤΡΟΥ ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ(Ε) ΚΑΙ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΡΟISSON (Ν) 10.ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΔΟΚΙΜΕΣ ΠΟΥ ΕΚΤΕΛΕΣΤΗΚΑΝ - ΣΥΜΠΕΡΑ ΣΜΑΤΑ 10.1.ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ 10.2.ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ-ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

5

6 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΛΕΤΗΣ 1 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΛΕΤΗΣ Η παρούσα διπλωματική εργασία έχει σαν αντικείμενο μελέτης την αποτίμηση των φυσικών και μηχανικών παραμέτρων των σκληρών εδαφώνμαλακών βράχων και συγκεκριμένα του σχηματισμού του μαργολίθου. Η περιοχή μελέτης τοποθετείται στον Ν.Αχαϊας και εκτείνεται από την ευρύτερη περιοχή της Πάτρας μέχρι την περιοχή της Ακράτας. Η περιοχή αυτή λόγω της μεγάλης έκτασής της περιλαμβάνει δύο διαφορετικές ζώνες. Συγκεκριμένα περιλαμβάνει τις εξής γεωτεκτονικές ζώνες: 1.Ζώνη Γαβρόβου Τριπόλεως 2.Ζώνη Ωλονού Πίνδου Οι ιδιαιτερότητες των φυσικών και μηχανικών χαρακτηριστικών των σχηματισμών αυτών και ειδικότερα των μαργολίθων, απαιτούν τη συστηματική τους διερεύνηση. Για τον λόγο αυτό η μελέτη τους στα πλαίσια της παρούσας εργασίας αποκτά μεγάλο ενδιαφέρον. Η εργασία αυτή περιλαμβάνει τα παρακάτω στάδια: Περιγραφή των γεωλογικών συνθηκών σε ευρεία κλίμακα και συγκέντρωση τεκτονικών, σεισμικών και υδρομετεωρολογικών στοιχείων της ευρύτερης περιοχής μελέτης Λεπτομερής εξέταση, διαχωρισμός και ακριβής προσδιορισμός των θέσεων δειγματοληψίας της περιοχής μελέτης. Δειγματοληψία από τους σχηματισμούς που απαντώνται στην περιοχή και εκτέλεση εργαστηριακών δοκιμών. Προσδιορισμός των φυσικών μηχανικών και δυναμικών παραμέτρων των υπό εξέταση υλικών. Στατιστική επεξεργασία των τιμών των εργαστηριακών δοκιμών με σκοπό την εξαγωγή διαφόρων συμπερασμάτων για τη μηχανική συμπεριφορά των μαργολίθων. Στην παρούσα φάση πρέπει να τονισθεί ότι η συμπεριφορά των μαργολίθων πλησιάζει τη συμπεριφορά των εδαφών αλλά και των βραχωδών σχηματισμών και για τον λόγο αυτό, στην βιβλιογραφία αναφέρονται ως

7 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΛΕΤΗΣ 2 «Σκληρά εδάφη-μαλακοί βράχοι». Άλλωστε τα τελευταία χρόνια πολλοί ερευνητές μελετούν τη συμπεριφορά τους, αφού οι σχηματισμοί αυτοί φιλοξενούν μεγάλα έργα σε παγκόσμια κλίμακα.

8 2. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 3 2. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Η περιοχή μελέτης από την οποία πάρθηκαν τα δείγματα εστιάζεται στο βορειοδυτικό τμήμα της Πελοποννήσου και συγκεκριμένα στον Νομό Αχαΐας. Η περιοχή αυτή αποτελείται από δύο διαφορετικές τοποθεσίες: Η πρώτη εστιάζεται στην ευρύτερη περιοχή της πόλης των Πατρών και συγκεκριμένα κατά μήκος της ευρείας παράκαμψης και η δεύτερη οριοθετείται από το χωριό του Διακοπτού φτάνοντας μέχρι και την ευρύτερη περιοχή της πόλης της Ακράτας. Η περιοχή μελέτης φαίνεται χαρακτηριστικά στην παρακάτω εικ 2.1 όπου δίνεται ο χάρτης Δήμων Επαρχιών του Νομού Αχαΐας και περιλαμβάνεται σε τρεις διαφορετικούς Δήμους : το Δήμο Πατρέων, το Δήμο Διακοπτού και το Δήμο Ακράτας. Εικ 2.1 Χάρτης Δήμων Επαρχιών του Νομού Αχαΐας όπου φαίνεται και η περιοχή μελέτης.

9 2. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ - ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Με βάση τον χάρτη χρήσεων γης (ΟΚΧΕ, 1996) η περιοχή έρευνας καλύπτεται από 22 κατηγορίες χρήσεων γης. Από την ομαδοποίηση των κατηγοριών αυτών σε 8 κύριες κατηγορίες προκύπτουν τα στοιχεία που παρουσιάζονται στον πίνακα 2.1 και στο διάγραμμα της εικόνας 2.2. Πίνακας 2.1 Συνοπτική κατανομή των χρήσεων γης για την περιοχή έρευνας(στοιχεία ΟΚΧΕ, 1996).. 'Οπως παρατηρούμε από την ανάλυση των στοιχείων αυτών προκύπτει ότι ένα μεγάλο μέρος της περιοχής έρευνας (περίπου 61%) καλύπτεται από φυσική βλάστηση (Δάση, θαμνότοποι, φυσικοί βοσκότοποι). Οι περιοχές που καλύπτονται από φυσική βλάστηση όπως φαίνεται και από τον σχετικό χάρτη είναι κυρίως οι ορεινές και ημιορεινές ζώνες, ενώ αντίθετα το σύνολο σχεδόν των πεδινών και παράκτιων περιοχών καλύπτεται από καλλιέργειες οι οποίες καλύπτουν συνολικά το 36,7 % της επιφάνειας της περιοχής έρευνας. Και για την περιοχή έρευνας όπως και για το σύνολο του νομού το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την συγκέντρωση πληθυσμού στις αντίστοιχες περιοχές, όπως φαίνεται στον χάρτη κατανομής πληθυσμού αναμένεται να δημιουργεί σημαντική περιβαλλοντική πίεση στις περιοχές αυτές, πίεση η οποία θα έχει δυσμενή αποτελέσματα στην ποιότητα των διαθέσιμων επιφανειακών και υπόγειων υδατικών πόρων..

10 2. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 5 Εικ. 2.2 Χάρτης χρήσεων γης της ευρύτερης περιοχής έρευνας (Στοιχεία ΟΚΧΕ, 1996)

11 2. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 6 Εικ. 2.3 Συνοπτικός χάρτης χρήσεων γης της ευρύτερης περιοχής έρευνας (Στοιχεία ΟΚΧΕ, 1996)

12 2. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 7 Εικ.2.4 Διάγραμμα αναλυτικής κατανομής των χρήσεων γης για την περιοχή έρευνας (Στοιχεία ΟΚΧΕ, 1996) Ως προς την απασχόληση των κατοίκων, ο κύριος τομέας απασχόλησης είναι ο πρωτογενής, δηλαδή η Γεωργία και κατά δεύτερο λόγω η κτηνοτροφία και η αλιεία. Ένα σημαντικό κομμάτι των κατοίκων ασχολείται και με τον δευτερογενή τομέα, αν και τα τελευταία χρόνια σημειώνεται εκτεταμένη αποβιομηχάνιση της περιοχής με το κλείσιμο αρκετών μεγάλων βιομηχανικών μονάδων. Παρά ταύτα συνεχίζει να λειτουργεί ένας σημαντικός αριθμός μικρών βιομηχανικών και βιοτεχνικών μονάδων. Οι περισσότερες από τις μονάδες αυτές είναι συγκεντρωμένες κυρίως γύρω των αστικών περιοχών Αιγίου, Διακόπτου και Καλαβρύτων. Από αυτές οι ευρισκόμενες σε υψηλότερα υψόμετρα (Π.χ. ορεινή περιοχή Καλαβρύτων) και συνδεόμενες με την παραγωγή ρυπαντικού φορτίου, παρουσιάζουν και τον μεγαλύτερο εν δυνάμει περιβαλλοντικό κίνδυνο για μόλυνση των υδροφόρων στην ευρύτερη έκταση της κατάντη περιοχής, λόγω του γεγονότος της επικράτησης στην περιοχή της εν δυνάμει μόλυνσης, πετρωμάτων στα οποία αναπτύσσεται υπόγεια ροή μέσω ασυνεχειών, ανοιγμάτων δηλαδή που δεν παρέχουν δυνατότητα φίλτρου των κατερχομένων ουσιών.

13 2. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 8 Εικ. 2.5 Διάγραμμα συνοπτικής κατανομής των χρήσεων γης για την περιοχή έρευνας(στοιχεία ΟΚΧΕ, 1996) Τέλος τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερη ανάπτυξη στο νομό παρουσιάζει ο τομέας του τουρισμού, οποίος αναπτύσσεται κυρίως στις παράκτιες περιοχές του νομού αλλά κατά δεύτερο λόγο και στα ορεινά με τη δημιουργία ξενώνων και χιονοδρομικών κέντρων..

14 3. ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ 9 3. ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ 3.1 ΓΕΝΙΚΑ Ο νομός Αχαΐας είναι ένας από τους πλέον ορεινούς νομούς της χώρας. Οι κυριότεροι ορεινοί όγκοι στην περιοχή της έρευνας είναι: α. Ο Χελμός. Καλύπτει το Νοτιανατολικό τμήμα της περιοχής έρευνας και έχει μέγιστο υψόμετρο m. β. Το Παναχαϊκό βρίσκεται στις δυτικές παρυφές της περιοχής έρευνας. Το μέγιστο υψόμετρο του είναι m. γ. Ο Ερύμανθος (Ωλονός). Βρίσκεται νότια του Παναχαϊκού και έχει μέγιστο υψόμετρο m. Όλοι οι ορεινοί όγκοι έχουν γενική διεύθυνση αξόνων ΒΒΔ-ΝΝΑ/κή και δημιουργήθηκαν κατά το στάδιο των Αλπικών πτυχώσεων και δέχθηκαν επίσης την επίδραση της μεταορογενετικής ανύψωσης από το Πλειόκαινο έως σήμερα. Η περιοχή χωρίζεται σε 7 κύριες και 5 δευτερεύουσες λεκάνες απορροής όπως φαίνεται στο χάρτη της εικόνας 3.1 Όλοι οι ποταμοί της περιοχής έρευνας (Κριός, Κράθις, Βουραϊκός, Λαδοπόταμος, Κερυνίτης, Σελινούντας, Μεγανείτης) σχηματίζουν δέλτα με τη μορφή κώνων ριπιδίων. Αυτό οφείλεται στο συσχετισμό προσφοράς κλαστικών υλικών, διασποράς αυτών από θαλάσσια ρεύματα αλλά κυρίως στην ταχύτητα των ανοδικών ή καθοδικών κινήσεων που επικρατούν στις περιοχές εκβολής. 3.2 ΥΔΡΟΓΡΑΦΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ Το υδρογραφικό δίκτυο μιας λεκάνης συνιστά το σύνολο των χειμάρρων και ποταμών παροδικής ή μόνιμης ροής τα οποία διαρρέουν και αποστραγγίζουν τη λεκάνη αυτή. Η μορφή του υδρογραφικού δικτύου είναι συνάρτηση της σύστασης και διαβρωσιμότητας των γεωλογικών σχηματισμών, της τεκτονικής, των κλίσεων του τοπογραφικού ανάγλυφου καθώς και των κλιματικών παραγόντων της συγκεκριμένης περιοχής.

15 3. ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ 10 Εικ Χάρτης υδρολογικών λεκανών της περιοχής έρευνας

16 3. ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ 11 Το υδρογραφικό δίκτυο της περιοχής έρευνας είναι μέτρια ανεπτυγμένο και επικρατεί η κατακόρυφη διάνοιξη των κοιλάδων η πλειονότητα των οποίων είναι συμμετρικής μορφής. Η επικρατούσα μορφή του υδρογραφικού δικτύου είναι η γωνιώδης που υποδηλώνει τη συμμετοχή των ρηγμάτων στη μορφογένεση της περιοχής. Οι Δούτσος και Καμηλάρης, (1984) συγκρίνουν την ποσοστιαία κατανομή των κυριοτέρων διευθύνσεων του υδρογραφικού δικτύου με τις διευθύνσεις των ρηγμάτων της περιοχής και διαπιστώνουν μια τέλεια προσαρμογή που σημαίνει άμεση γενετική σχέση της διανοίξεως των κοιλάδων με τα προϋπάρχοντα ρήγματα. 3.3 ΑΝΑΓΛΥΦΟ Η γεωμορφολογική εικόνα μιας περιοχής είναι αποτέλεσμα της λιθολογικής της σύστασης, της τεκτονικής και της συνδυασμένης δράσης της διάβρωσης και της αποσάθρωσης. Ο ρόλος της γεωμορφολογίας επηρεάζει σημαντικά τη διαμόρφωση των υδρογεωλογικών συνθηκών μιας περιοχής (Σούλιος, 1975). Το σημερινό ανάγλυφο είναι αποτέλεσμα των μεταλπικών τεκτονικών κινήσεων, καθώς και της εξέλιξης των διαφόρων μορφολογικών κύκλων που συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Συγκριτικά με άλλες περιοχές παρατηρείται ότι στη περιοχή συντηρείται ένα ισχυρό ανάγλυφο π.χ. το μέσο υψόμετρο της έκτασης των αυτοτελών υδρολογικών λεκανών όλης της Αχαΐας (έκταση κm 2 ) ευρέθη 636,1 μ. ενώ το αντίστοιχο των λεκανών της ΒΑ ευρέθη 862 μ. Με βάση τα γεωμορφολογικά δεδομένα η περιοχή έρευνας μπορεί να διαιρεθεί σε δυο ενότητες: α. Ένα κεντρικό τομέα που αποτελείται από τους ορεινούς όγκους(εικόνα 3.2). οι οποίοι γεωλογικώς συνίστανται από σχηματισμούς κατά κύριο λόγο της ζώνης Ωλονού-Πίνδου και δευτερευόντως της ζώνης Γαβρόβου-Τρiπολης.

17 3. ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ 12 Ο τεκτονισμός είναι σημαντικός και στον τομέα αυτό σχηματίζεται ένα τραχύ πολυσχιδές ανάγλυφο με ανεπτυγμένο υδρογραφικό δίκτυο. Ο παράγοντας αποσάθρωση επιδρά σημαντικά με αποτέλεσμα μεγάλες ποσότητες αποσαθρωμάτων να συσσωρεύονται στους πρόποδες των ορέων, στις κλιτύες των κοιλάδων και στα περιθώρια των ορεινών λεκανών. β. Ένα περιφερειακό λοφώδη τομέα (Εικόνα 3.2). που αποτελείται από μεταλπικά ιζήματα που περιβάλλουν τους ορεινούς όγκους του κεντρικού τομέα. Οι κορυφές των λόφων εμφανίζονται συνήθως αποστρογγυλωμένες και σπανιότερα οξύληκτες. Όσον αφορά την εξέλιξη των γεωμορφολογικών κύκλων ο κεντρικός ορεινός τομέας κατατάσσεται σε ένα μεταβατικό στάδιο μεταξύ νεότητας και ωριμότητας Θα αναμενόταν όμως τα χαλαρά ιζήματα του τομέα αυτού να ευρίσκονται στο στάδιο του γήρατος, όπου η μορφολογία είναι ομοιόμορφη και το υδρογραφικό δίκτυο είναι πλήρως ανεπτυγμένο. Αυτό όμως δεν παρατηρείται λόγω των τεκτονικών ανοδικών κινήσεων, οι οποίες προκαλούν ανύψωση της περιοχής με αποτέλεσμα την διατήρηση ενός ισχυρού ανάγλυφου και την αναζωπύρωση της δράσης των εξωγενών παραγόντων. Ο περιφερειακός λοφώδης τομέας χαρακτηρίζεται από απότομες κλιτύες και την παρουσία μικρών υδρορευμάτων και κατατάσσεται στο στάδιο της νεότητας

18 3. ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ 13 Εικ. 3.2 Χάρτης σκιασμένου αναγλύφου της περιοχής έρευνας

19 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 14 4 ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ 4.1. ΓΕΝΙΚΑ Όπως αναφέρθηκε στο προηγούμενο κεφάλαιο η σύγχρονη γεωμορφολογική εικόνα της περιοχής είναι το σύνθετο αποτέλεσμα της γεωλογικής δομής (στρωματογραφικής διάρθρωσης - τεκτονικής) και των εξωγενών διεργασιών που επέδρασαν επί αυτής (κλιματολογικοί παράγοντες κ.λ.π.). Για την κατανόηση της γεωλογικής δομής της περιοχής είναι δυνατόν να διακριθούν κατά αρχήν δύο ενότητες α) η ενότητα των σχηματισμών του υποβάθρου β) η ενότητα των σχηματισμών του επικαλύμματος (Εικόνα 4.1., 4.3,4.4 ). Οι σχηματισμοί επικαλύμματος είναι νεότεροι (μεταλπικοί) και για την δημιουργία τους υπεύθυνη είναι η νεοτεκτονική που επέδρασε στην περιοχή. Η νεοτεκτονική αυτή, είναι ενεργός μέχρι σήμερα, και είναι επίσης υπεύθυνη και για την δημιουργία της Κορινθιακής - Πατραϊκής τάφρου. Οι σχηματισμοί υποβάθρου είναι παλαιότεροι, αλπικής δημιουργίας και για την ερμηνεία της στρωματογραφικής εξέλιξης και δομής τους είναι χρήσιμη ακόμη η αναφορά στις γεωτεκτονικές ζώνες. 4.2 ΓΕΩΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΖΩΝΕΣ ΚΑΙ ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΑΛΠΙΚΟΥ ΥΠΟΒΑΘΡΟΥ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Οι γεωτεκτονικές ζώνες που δομούν τον Ελληνικό χώρο φαίνονται στην εικόνα 4.1 Οι Ελληνικές οροσειρές, με γενική διεύθυνση ανάπτυξης ΔΒΔ-ΝΝΑ αποτελούν προέκταση του Διναρικού κλάδου του Αλπικού ορογενετικού συστήματος. Η διάκριση του Ελληνικού γεωσυγκλίνου, που αποτελούσε μικρό μέρος του μεγάλου αλπικού γεωσυγκλίνου, σε γεωτεκτονικές ζώνες έγινε για πρώτη φορά από τον

20 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 15 Αubouin, (1959) και στηρίχθηκε αρχικά στην παλαιογεωγραφική ανάπτυξη υποθαλάσσιων δυαδικών συστημάτων ράχεων-αυλάκων με διεύθυνση δομής εκείνη του Ελληνικού ορογενετικού τόξου (Εικόνα 4.2). Σε κάθε ζώνη περιγράφεται ορισμένη στρωματογραφική αλληλουχία στηριζόμενη στους ιδιαίτερους λιθολογικούς χαρακτήρες των σχηματισμών που συμμετέχουν και στην ιδιαίτερη τεκτονική συμπεριφορά. Η συλλογή των παραπάνω στοιχείων για κάθε ζώνη ήταν και εξακολουθεί να είναι συσσωρευτική (με αμφισβητήσεις και αντιπαραθέσεις φυσικά) και ήταν αποτέλεσμα της προσπάθειας πολλών γεωεπιστημόνων ερευνητών. Νεότερες απόψεις συνυφασμένες με εκείνες της παγκόσμιας τεκτονικής (θεωρεία λιθοσφαιρικών πλακών) συνδέουν ακόμα περισσότερο το συγκεκριμένο γεωσύγκλινο και τις συγκεκριμένες ζώνες σε συγκεκριμένες παλαιογεωγραφικές θέσεις στην πορεία του γεωλογικού χρόνου, σε συγκεκριμένες δομές ανάπτυξης. Ο Βrunn, (1965) διέκρινε τις γεωτεκτονικές ζώνες σε δυο κύριες ομάδες: α) τις εξωτερικές και β) τις εσωτερικές. Ο διάκριση τους στηρίχθηκε κυρίως στο γεγονός ότι, στις πρώτες εκδηλώθηκε μια μόνο κύρια ορογένεση (Αλπική), ενώ, στις δεύτερες εκδηλώθηκαν και οι πρώιμες Ανωϊουρασικές -Κατωκρητιδικές ορογενετικές δράσεις. Οι εξωτερικές ζώνες, οι περισσότερες των οποίων συμμετέχουν στην δομή της Πελοποννήσου είναι: Ζώνη Παρνασσού - Γκιώνας: Αναπτύσσεται κυρίως στη Στερεά Ελλάδα και Ανατολική Πελοπόννησο. Ζώνη Ωλονού - Πίνδου: Επεκτείνεται από τα Αλβανικά σύνορα μέχρι την Κρήτη. Ζώνη Γαβρόβου - Τριπόλεως: Εντοπίζεται στην Ήπειρο, Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησο και Κρήτη. Ζώνη Ιόνιος ή Αδριατικοϊόνιος: Εμφανίζεται στη Δυτική Ελλάδα και Ήπειρο μέχρι Πελοπόννησο και εν μέρει στα Ιόνια νησιά. Ζώνη Παξών ή Προαπούλιος: Καλύπτει μέρος των Ιονίων νησιών. Τα όρια των παραπάνω ζωνών παρουσιάζονται στην εικόνα 4.1

21 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 16 Εικ. 4.1 Γεωτεκτονική διάταξη των Ελληνίδων ζωνών RΗ. Μάζα της Ροδόπης, Sm. Σερβομακεδονική μάζα, CR. Περιροδοπική ζώνη, (Ρe. Ζώνη Παιανίας, Ρα. Ζώνη Πάικου, ΑΙ. Ζώνη Αλμωπίας) = Ζώνη Αξιού, ΡΙ. Πελαγονική ζώνη, Αο. Αττικο-Κυκλαδική ζώνη, Sρ. Υποπελαγονική ζώνη, ΡK Ζώνη Παρνασσού - Γκιώνας, Ρ. Ζώνη Πίνδου, G. Ζώνη Γαβρόβου -Τρίπολης, ι. Ιόνιος ζώνη, ΡΧ. Ζώνη Παξών ή Προαπούλια, Αu. Ενότητα πλακωδών ασβεστόλιθων (Ρlattencalk) πιθανόν της Ιονίου ζώνης.(κατά Μountrakis et al 1983). Όπως φαίνεται στον χάρτη της εικόνας 4.3 στην γεωλογική δομή του υποβάθρου της περιοχής έρευνας συμμετέχουν οι εξής γεωτεκτονικές ζώνες: Η ζώνη Γαβρόβου-Τριπόλεως η οποία αναπτύσσεται με την μορφή τεκτονικών παραθύρων στο κεντρικό και ανατολικό τμήμα της περιοχής έρευνας όπου αποτελεί το αυτόχθονο υπόβαθρο. Η ζώνη Ωλονού-Πίνδου η οποία έχει επωθηθεί με την μορφή καλύμματος και λεπιοειδή δομή επάνω στην ζώνη Γαβρόβου- Τριπόλεως. Η εξέλιξη των ζωνών αυτών στο αλπικό γεωσύγκλινο φαίνεται στην εικόνα 4.2

22 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 17 Εικ. 4.2 Παλαιογεωγραφική και τεκτονική εξέλιξη των εξωτερικών γεωτεκτονικών ζωνών(κατά J.Aubouin,1959 από Κατσικάτσος,1992 με τροποποιήσεις) Η λεπτομερής γεωτεκτονική εξέλιξη των ζωνών που συμμετέχουν στην δομή της περιοχής έρευνας έχει ως εξής:

23 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Φυλλιτική-Χαλαζιτική σειρά (Ημιμεταμορφωμένο υπόβαθρο) H σειρά αυτή εμφανίζεται στην ευρύτερη περιοχή Ζαρούχλας υπό μορφή τεκτονικού παραθύρου, γνωστή ως Φυλλιτική-Χαλαζιτική σειρά ή σειρά Ζαρούχλας. Η σειρά αυτή αποτελεί τοπικά από το Μάτι Ζαρούχλας έως την λίμνη Τσιβλού το δάπεδο της κοίτης του ποταμού Κράθι (Εικόνες 4.3 & 4.4) Κατά πολλούς ερευνητές η ζώνη αυτή αποτελεί το ημιμεταμορφωμένο υπόβαθρο της ζώνης Γαβρόβου-Τριπόλεως ενώ κατά άλλους φαίνεται να παρεμβάλλεται τεκτονικά μεταξύ των σχηματισμών της ενότητας Ρlattencalk και Τρύπαλι (υποκείμενοι) και των σχηματισμών της ζώνης Γαβρόβου-Τριπόλεως (υπερκείμενοι). Σύμφωνα με τα χαρτογραφημένα φύλλα του ΙΓΜΕ Κανδήλα και Δάφνη, 1: η σειρά Ζαρούχλας αποτελείται από τους ακόλουθους σχηματισμούς: Ασβεστόλιθοι, γύψοι και σπηλαιώδεις δολομιτικοί ασβεστόλιθοι που συνήθως εμφανίζονται διερρηγμένοι και λατυποποιημένοι. Σχιστόλιθοι, μαύροι, τεφροί ή πρασινωποί, σερικιτικοί, ψαμμίτες και κροκαλοπαγή. Λάβες πράσινες, συχνά με σχιστώδη όψη και φακούς ασβεστόλιθων και σχιστολίθων Ζώνη Γαβρόβου- Τριπόλεως Αποκαλύπτεται στο ανατολικό νοτιανατολικό άκρο της περιοχής έρευνας υπό μορφή τεκτονικού παραθύρου τοποθετούμενη (στρωματογραφικά;τεκτονικά;) επάνω στη Φυλλιτική-Χαλαζιτική σειρά (ημιμεταμορφωμένο υπόβαθρο). Αποκαλύπτεται επίσης (Εικόνα 4.3 ) σε μια μικρή εμφάνιση στο βορειανατολικό τμήμα της περιοχής έρευνας, συγκεκριμένα στην περιοχή Νιάματα, στον κάτω ρου του Βουραϊκού ποταμού, επάνω από τον ομώνυμο σταθμό του οδοντωτού σιδηρόδρομου. Στην εικόνα 4.7 φαίνεται η λιθοστρωματογραφική διάρθρωση της ζώνης Γαβρόβου-Τριπόλεως Αναλυτικότερα οι λιθοστρωματογραφικές ενότητες που

24 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 19 συμμετέχουν στη δομή της ζώνης από τις παλαιότερες προς τις νεώτερες έχουν ως εξής: α. Ραίτιο - Κατ. Κρητιδικό. Δολομίτες που μεταπίπτουν σε δολομίτες με φύκη και στη συνέχεια σε εναλλαγές λευκών και μαύρων δολομιτών και νηριτικών ασβεστόλιθων. Πάχος, πολλές εκατοντάδες μέτρα. Εικ. 4.3 Γεωλογικός χάρτης της ευρύτερης περιοχής έρευνας

25 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 20 Εικ. 4.4 Υπόμνημα γεωλογικού χάρτη περιοχής έρευνας

26 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 21 Εικ. 4.5 Γεωλογική τομή των σχηματισμών του Αλπικού υπόβαθρου της περιοχής έρευνας.η θέση της τομής παρουσιάζεται στον χάρτη της επόμενης εικόνας

27 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 22 Εικ Χάρτης περιοχής μελέτης β. Ανωτ. Κρητιδικό. Δολομίτες λεπτοστρωματώδεις και ασβεστόλιθοι παχυστρωματώδεις, με φακούς ασβεστόλιθων με ρουδιστές. Πάχος σχηματισμού, πολλές εκατοντάδες μέτρα. γ. Παλαιόκαινο - Ανωτ.Ηώκαινο. Ασβεστόλιθοι, νηριτικοί, συχνά ωολιθικοί με ορίζοντες δολομιτών,οι οποίοι προς τα πάνω μεταπίπτουν σε ασβεστόλιθους με κροκαλοπαγή και ασβεστομαργαΐκά υλικά, που αποτελούν τη ζώνη μετάβασης στο φλύσχη. Πάχος σχηματισμού πολλές εκατοντάδες μέτρα.

28 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 23 Εικ. 4.7.Σχηματική λιθοατρωματογραφική στήλη της ζώνης Γαβρόβου -Τρίπολης. 1: μαρμαρυγιακοί σχιστόλιθοι, 2: φυλλίτες, 3: χαλαζίτες, 4: ασβεστολιθικές ενστρώσεις, 5: δολομίτες, 6: μαύροι ασβεστόλιθοι, 7: λατυποπαγείς ασβεστόλιθοι, 8: βωξιτική εμφάνιση, 9: φλύσχης. δ. Ανωτ. Ηώκαινο-Ολιγόκαινο. Φλύσχης. Παρουσιάζει μικρή εξάπλωση στο νοτιανατολικό τμήμα του νομού και αποτελείται από: Ιλυολίθους και πηλίτες με λεπτές ενστρώσεις ιλυούχων ψαμμιτών και κροκαλοπαγών. Ιλυούχους ψαμμίτες έως ψαμμίτες με ενστρώσεις ή φακούς κροκαλοπαγών, μικρολατυποπαγών και ιλυολίθων Κροκαλοπαγή, με κροκάλες από όλους τους στρωματογραφικούς ορίζοντες της ζώνης Ωλονού- Πίνδου, που εντοπίζονται κυρίως στους ανώτερους ορίζοντες. Πάχος σχηματισμού περίπου μέτρα.

29 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Ζώνη Ωλονού - Πίνδου. Το όνομα της ζώνης αυτής δόθηκε από τον Ρhilippson από το βουνό Ωλονός (Ερύμανθος) της Πελοποννήσου και την οροσειρά της Πίνδου. Όπως φαίνεται από τον γεωλογικό χάρτη (Εικόνα 4.3) αυτή η ιζηματογενής σειρά που είναι συνεχής από το Τριαδικό έως το Ηώκαινο έχει μεγάλη εξάπλωση στην περιοχή έρευνας. Από τεκτονική άποψη αποτελεί επωθησιγενές κάλυμμα πάνω στα ιζήματα της ζώνης Γαβρόβου-Τριπόλεως, της οποίας έχει καλύψει ένα μεγάλο τμήμα. Εξ άλλου, η έντονη τεκτονική δράση έχει προκαλέσει τη δημιουργία επάλληλων τεκτονικών λεπιών (εικόνα 4.5) κυρίως στην μετωπική περιοχή του καλύμματος, τα οποία χαρακτηρίζουν από πλευράς τεκτονικής, τη ζώνη αυτή. Στην εικόνα 4.8 φαίνεται η λιθοστρωματογραφική διάρθρωση της ζώνης Ωλονού-Πίνδου. Σύμφωνα με τους γεωλογικούς χάρτες 1: του ΙΓΜΕ (φύλλα Χαλανδρίτσα, Γούμερο, Δάφνη, Κανδήλα και Ναύπακτος), οι λιθοστρωματογραφικές ενότητες της ζώνης, που συμμετέχουν στη γεωλογική δομή της Αχαΐας, έχουν ως εξής:.03.0 α) Ανωτ. Τριαδικό. Κλαστική σειρά Πριολίθου. Σύνολο ψαμμιτοΐλιολιθικό που περιέχει μερικές ενστρώσεις ασβεστολίθων με πυριτικούς, κονδύλους. Πάχος σχηματισμού50μ. β) Ανωτ.Τριαδικό-Λιάσιο Ασβεστόλιθοι Δρυμού i)ασβεστόλιθοι με λεπτή ένστρωση ιλυολιθικών ασβεστόλιθων και ιλυολίθων στο μεσαίο τμήμα (ανώτερη σειρά), ii) Εναλλαγές ασβεστολίθων με πράσινους ιλυόλιθους. Κατά θέσεις ιάσπιδες πάχους 5-10μ, ενώ σε μερικά λέπια, οι ασβεστόλιθοι συνυπάρχουν με πυριτικούς ορίζοντες και ηφαιστειακούς τόφφους (κατώτερη σειρά).

30 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 25 Πάχος σχηματισμού 150μ. περίπου Ηφαιστειακοί τόφφοι. Αφθονούν στη βάση των ασβεστόλιθων Δρυμού και στον πυρήνα των ραδιολαριτών του Άνω Ιουρασικού, σε πλήρη ανάμιξη με τα ιζηματογενή πετρώματα. Εικ. 4.8 Σχηματική λιθοστρωματογραφική στήλη, αντιπροσωπευτική της ζώνης Ωλονού -Πίνδου. γ) Ανωτ. Ιουρασικό - Νεοκώμιο. Ραδιολαρίτες - Ιλυόλιθοι: i) Οι ραδιολαρίτες αποτελούνται από ιάσπιδες με ενστρώσεις ιλυολίθων, ηφαιστειακών τόφφων και παρεμβολές στην κορυφή λατυποπαγών ασβεστολίθων. Εξελίσσονται σε στιφρούς ασβεστόλιθους με πυριτόλιθους, ii) Οι ιλυόλιθοι Καστελίου αρχίζουν με εναλλαγή ιλυολίθων και ασβεστόλιθων και προοδευτικά μεταπίπτουν σε ιλυολίθους με φακούς ασβεστόλιθων

31 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 26 Πάχος σχηματισμού 120 μ. δ) Κατωτ.Κρητιδικό Σχηματισμοί "πρώτου". Φλύσχη. Ιλυόλιθοι, ψαμμίτες και μικρολατυποπαγείς ασβεστόλιθοι (στρωματογραφική μετάβαση από τους υποκείμενους ραδιολαρίτες στους υπερκείμενους ασβεστόλιθους). Πάχος 20-40μ. ε) Ανωτ. Κρητιδικό Πλακώδεις ασβεστόλιθοι». Στη βάση τους επικρατούν ενστρώσεις αργιλικών ιάσπιδων. Στην όλη ενότητα συμμετέχουν λατυποπαγείς ασβεστόλιθοι με θραύσματα ρουδιστών, ενώ οι ιλυολιθικές ενστρώσεις είναι σπάνιες. Πάχος σχηματισμού μ στ) Μαιστρίχτιο - Παλαιόκαινο. Στρώματα μετάβασης. Εναλλαγές πλακωδών ασβεστόλιθων, άσβε στο-μαργαϊκών υλικών, ψαμμιτών και λατυποπαγών ασβεστόλιθων, με ορίζοντα μαύρων πυριτόλιθων πάχους 10-12μ,, καθοδηγητικό του Αν. Μαιστρίχτιου» Πάχος σχηματισμού 50 περίπου μ. ζ) Ηώκαινο. Φλύσχης.Εναλλαγές παχέων στρωμάτων ψαμμιτών και ψαμμιτικών ιλυολίθων. Στη βάση της σειράς απαντούν μαργαΐκοί ασβεστόλιθοι πάχους 50 μ. περίπου. Συνολικό ορατό πάχος μέχρι 500μ Τέλος, μεταξύ των σειρών Τριπόλεως και Ωλονού-Πίνδου εντοπίζεται σχηματισμός που αποτελεί τεκτονοΐζηματογενές σύμπλεγμα. Πρόκειται για ετερομετρικό σχηματισμό από τεμάχη ασβεστολιθικά με κροκάλες και ογκολίθους διαφόρων οριζόντων του καλύμματος των ζωνών Ωλονού-Πίνδου και Τριπόλεως, καθώς και εκρηξιγενών

32 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 27 πετρωμάτων, με ψαμμιτοΐλυολιθικό συνδετικό υλικό. Επίσης, τοπικά εμφανίζεται στη βάση των λεπιών λόγω της έντονης τεκτονικής δράσης. Πάχος σχηματισμού 1-150μ. 4.3 ΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Τεκτονική εξέλιξη των αλπικών σχηματισμών. Στην εικόνα 4,2 έχει δοθεί σε αδρές γραμμές η τεκτονικήπαλαιογεωγραφική εξέλιξη των εξωτερικών γεωτεκτονικών ζωνών στο Ελληνικό γεωσύγκλινο. Αναλυτικότερα και σύμφωνα με νεότερες απόψεις (τεκτονική των λιθοσφαιρικών πλακών) από το τέλος του Παλαιοζωικού αιώνα έως σήμερα ο Ελληνικός χώρος είναι ένα πεδίο πολλαπλών αποκλίσεων και συγκρούσεων μικρών λιθοσφαιρικών πλακών. Αν και στο παραπάνω διάστημα οι γεωτεκτονικές διεργασίες είναι συνεχείς μπορούμε να διακρίνουμε τρία στάδια, τα κύρια χαρακτηριστικά των οποίων θα αναλυθούν στην συνέχεια. Στο πρώτο στάδιο (Κάτω Ιουρασικό -220 εκατ. χρόνια) και αφού έχει προηγηθεί η διάσπαση της Παγγαίας και το κλείσιμο του ωκεανού της Τηθύος (Πρωτοτηθύς), οι μικροπλάκες της Απουλίας και της Πελαγονικής, εξελίσσονταν ως παθητικά περιθώρια και συνόρευαν με στενές και επιμήκεις ωκεάνιες λεκάνες όπως ο ωκεανός της Πίνδου αλλά και άλλες ωκεάνιες λεκάνες, οι νοτιότερες και ανατολικότερες των οποίων αποτέλεσαν την Νεοτηθύ όπως φαίνεται στην εικόνα 4.9 Οι Εξωτερικές Ελληνίδες συγκροτούσαν στην αρχή του Μεσοζωικού μια ανθρακική πλατφόρμα η οποία αργότερα κατά την διάρκεια του Άνω Ιουρασικού διανοίγεται και τροποποιείται σε δυο υβώματα με νηριτική ανθρακική ιζηματογένεση (ασβεστόλιθοι, δολομίτες), την ζώνη της Προ-Απούλιας και τη ζώνη της Τρίπολης που διαχωρίζονται από μια αύλακα την Ιόνια ζώνη με πελαγικά-ημιπελαγικά ιζήματα (αργιλικοί σχίστες, κερατόλιθοι, ασβεστόλιθοι). Προς τα ανατολικά η ζώνη της Τρίπολης μεταβαίνει προοδευτικά σε μια λεπτή πελαγική

33 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 28 ακολουθία λεπτοστρωματωδών ασβεστόλιθων που εναλλάσσονται με κερατόλιθους και ραδιολαρίτες τη ζώνη της Πίνδου. Εικ Παλαιογεωγραφικός χάρτης που δείχνει την κατανομή των λιθοσφαιρικών πλακών στην Ανατολική Μεσόγειο κατά τη διάρκεια τον Κάτω Ιουρασικού (κατά Robertson et al, 1991 από Δούτσος, 2000). Στη βάση της ιζηματογενούς ακολουθίας αναγνωρίστηκαν ωκεάνιοι βασάλτες και δείχθηκε έτσι ότι το υπόβαθρο της ζώνης της Πίνδου έχει το χαρακτήρα της ωκεάνιας λιθόσφαιρας. Ο ωκεανός της Πίνδου διατηρήθηκε ανοικτός από το Μέσο-Τριαδικό έως την αρχή του Ηωκαίνου. Προς τα ανατολικά περιορίζονταν από ένα άλλο παθητικό περιθώριο την Υποπελαγονική ζώνη που αποτελούσε την δυτική κατωφέρεια της Πελαγονικής μικροπλάκας Σε ένα δεύτερο στάδιο καταγράφηκε σύγκλιση των επί μέρους ηπείρων στο χώρο της Νεοτηθύος που είχε ως τελικό αποτέλεσμα την καταστροφή των ωκεάνιων λεκανών που περιγράφηκαν στην προηγούμενη παράγραφο. Η Μεσόγειος θάλασσα αποτελεί σήμερα ένα υπόλειμμα της Τηθύος (Εικόνα 4.10).

34 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 29 Εικ Απλοποιημένα σχηματικά διαγράμματα που δείχνουν την εξέλιξη της Τηθύος από τα όρια Κρητιδικού Τριτογενούς μέχρι το Άνω Μειόκαινο. Συνεχής γραμμή: οριζόντιο ρήγμα, άσπρα τρίγωνα: ωκεάνια καταβύθιση, μαύρα τρίγωνα: ηπειρωτική καταβύθιση, διπλή διάστικτη γραμμή: ζώνη διάνοιξης, πλάγια γράμμωση: ωκεάνιος φλοιός, διάστικτη περιοχή: απολεπτισμένος ηπειρωτικός φλοιός. Οι πόλοι στροφής για κάθε ήπειρο δίνονται με μικρούς κύκλους (κατά Muller and Kahle 1993 από Δούτσος, 2000). Η ιστορία σύγκλισης άρχισε με τη διάνοιξη και διεύρυνση του βόρειου Ατλαντικού ωκεανού που διήρκησε μέχρι το Άνω Κρητιδικό (-100 εκ. χρόνια). Την περίοδο αυτή η Αφρική κινήθηκε σε ΒΑ διεύθυνση προς την Ευρασία Στην συνέχεια και κατά την διάρκεια του Παλαιοκαίνου ο χώρος της Τηθύος περιορίστηκε και άρχισε έτσι η σύγκρουση των ηπείρων ώστε να σχηματιστεί η Αλπική οροσειρά, μέρος της οποίας αποτελούν οι Ελληνίδες οροσειρές (Εικόνα 3.11) Οι μικροπλάκες της Απουλίας και της Πελαγονικής συμπεριλήφθηκαν στη τεκτονική συγκλίσεως στο τέλος Ηωκαίνου με σύγχρονη καταβύθιση του φλοιού του ωκεανού της Πίνδου προς τα ανατολικά (Εικόνα 4.11). Κατά τη διάρκεια αυτής της σύγκλισης τα πετρώματα της ζώνης της Πίνδου επωθήθηκαν προς τα δυτικά και τοποθετήθηκαν τεκτονικά επάνω από τους σχηματισμούς της ζώνης Τρίπολης.

35 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 30 Στην περιοχή του νομού Αχαΐας, η γραμμή απώθησης ανάμεσα στην ζώνη της Πίνδου και την ζώνη Γαβρόβου είναι εμφανής στην περιοχή Πλατανόβρυσης-Χαλανδρίτσας και Καλουσίου, στην ΒΔ Αχαΐα, αλλά στο μεγαλύτερο μέρος της έχει καλυφθεί από νεώτερους σχηματισμούς Ως αποτέλεσμα των κινήσεων αυτών η Απουλία πλάκα παχύνθηκε, ανυψώθηκε και συγχρόνως υποδιαιρέθηκε σε συνορογενείς λεκάνες του φλύσχη, οι οποίες σχηματίστηκαν κατά την προέλαση των επωθήσεων και πτυχών προς τα νοτιοδυτικά. Στη συνέχεια ακολούθησε η καταβύθιση ηπειρωτικού φλοιού της Απουλίας κάτω από την Πελαγονική στην αρχή του Κάτω Ολιγοκαίνου και η επώθηση των υπερβασικών πετρωμάτων του ωκεανού της Πίνδου. Αργότερα, στο τέλος του Ολιγοκαίνου η ηπειρωτική καταβύθιση κατά μήκος του Πελαγονικού περιθωρίου εμποδίστηκε και συνεχίστηκε με καταβύθιση των φυλλιτών καθώς και των πλακωδών μαρμάρων. Οι επάλληλες καταβυθίσεις από ελαφρύ ηπειρωτικό υλικό δημιούργησαν στα όρια Ολιγοκαίνου/Μειοκαίνου (24 εκ. χρόνια) τάσεις ανώσεως με σύγχρονο σχηματισμό καμπυλώσεων και διείσδυση των φυλλιτών προς τα πάνω. Προοδευτικά έως το Μέσο-Μειόκαινο, και με σύγχρονη δράση επωθήσεων κατά μήκος των οποίων γίνεται κίνηση προς την οπισθοχώρα (Πελαγονική μικροπλάκα) διαμορφώνονται τεκτονικά παράθυρα όπου αποκαλύπτονται τα πλακώδη μάρμαρα και οι φυλλίτες. Εικ Συνθετική τομή εγκάρσια στη βορειοδυτική Πελοπόννησο που δείχνει τη σύγκρουση της Απούλιας με την Πελαγονική μικροπλάκα. Τα ελλειψοειδή περιγράφουν την εσωτερική παραμόρφωση των φυλλιτών ( από Ξυπολιάς και Δούτσος 2000)

36 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 31 Στο τέλος του Μειόκαινου η σχετική κίνηση της Αφρικής προς την Ευρασία έγινε ΒΒΔ, η σύγκρουση στη περιοχή των Άλπεων συνεχίστηκε ενώ η καταβύθιση των υπολειμμάτων του ωκεάνιου φλοιού της Τηθύος προκάλεσε τον σχηματισμό του Ελληνικού-Καλαβρίου και Ταυρικού τόξου. Από τότε και μέχρι σήμερα η περιοχή των εξωτερικών Ελληνίδων συμπεριλαμβάνεται στις νεοτεκτονικές διεργασίες του Ελληνικού τόξου. Το σύνολο των παραπάνω διεργασιών δημιούργησαν σε κάθε μια από τις εξωτερικές γεωτεκτονικές ζώνες ιδιαίτερες τεκτονικές δομές λόγω της διαφορετικής παλαιογεωγραφικής τους θέσης, αλλά και λόγω της διαφοράς στην σύσταση και την πλαστικότητα των σχηματισμών που συμμετέχουν στην στρωματογραφική τους διάρθρωση. Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά την ζώνη Γαβρόβου -Τρίπολης οι σχηματισμοί εμφανίζονται πτυχωμένοι σε ανοιχτές πτυχές (μεγάλης ακτίνας καμπυλότητας) με άξονες γενικής διεύθυνσης Β-Ν. Πρόκειται κυρίως για συγκλινικές και αντικλινικές μορφές μεγάλης κλίμακας που προκλήθηκαν κατά την τελική φάση πτυχώσεων. Πολύ χαρακτηριστικές δομές αντικλίνων παρατηρούνται στους σχηματισμούς του φλύσχη στο νοτιανατολικό τμήμα της περιοχής έρευνας καθώς επίσης και στο όρος Σκόλις στο οποίο η ανθρακική σειρά έχει επωθηθεί πάνω στους σχηματισμούς του φλύσχη. Τα ιζήματα της ζώνης Ωλονού-Πίνδου λόγω της πλαστικότητας που τα χαρακτηρίζει είναι έντονα πτυχωμένα και λεπιωμένα. Η πλαστικότητα οφείλεται κυρίως στο μικρό σχετικό πάχος των επιμέρους στρωμάτων της, ενώ η λεπίωση στην ύπαρξη επιπέδων εσωτερικών ολισθήσεων. Η αποκόλλησηδιάρρηξη των λεπίων γίνεται μεταξύ των άνω Κρητιδικών ασβεστόλιθων και του υποκείμενου ορίζοντα των ραδιολαριτών. Οι γενικοί άξονες των πτυχώσεων, όπως και τα μέτωπα των επωθήσεων μεταξύ των λεπίων έχουν διεύθυνση ΒΔ-ΝΑ Κατά τη διάρκεια της πτύχωσης δημιουργήθηκε επίσης σε όλη την έκταση της ζώνης μεγάλος αριθμός εγκάρσιων ρηγμάτων οριζόντιας μετατόπισης τα οποία διακόπτουν την επιμήκη συνέχεια των λεπίων.

37 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΝΕΟΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Τεκτονικά στοιχεία αναφέρθηκαν σε πολλά σημεία κατά την εξέταση της στρωματογραφικής διάρθρωσης των μεταλπικών ιζημάτων. Η τεκτονική αυτή είναι συνυφασμένη και αναπόσπαστο μέρος της δημιουργίας και εξέλιξης των μεταλπικών ιζημάτων της περιοχής. Πρόκειται για ενεργό τεκτονική και συνεχίζεται μέχρι σήμερα συνδεδεμένη με ιστορικούς και πρόσφατους σεισμούς και θα συνεχίζεται ασφαλώς και τα επόμενα χρόνια. Για τούτο απαιτεί μια ιδιαίτερη θεώρηση. Ως ελέχθη ο Ελληνικός χώρος αποτελεί το νοτιότατο όριο της Ευρασιατικής λιθοσφαιρικής πλάκας, κάτω από την οποία καταδύεται η Αφρικανική. Το σύστημα αυτό της σύγκρουσης και κατάδυσης των λιθοσφαιρικών πλακών με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του (Ελληνικό τόξο - τάφρος - περιθωριακή λεκάνη Αιγαίου) δημιουργήθηκε μετά το Μέσο Μειόκαινο, δηλαδή στο χρονικό διάστημα μεταξύ 5-10 εκατ. χρόνια, και από τότε συνεχίζει να εξελίσσεται μέχρι σήμερα. Στον Ελληνικό χώρο - σύμφωνα με τον Δούτσο, (2000) - η ζώνη καταβύθισης περιγράφεται από μια αμφιθεατρική επιφάνεια πάνω από την οποία διατάσσονται υπόκεντρα σεισμών. Στη τομή της επιφάνειας αυτής με την επιφάνεια της γης βρίσκεται η Ελληνική αύλακα, μια τοξοειδής βαθιά λεκάνη που περιβάλλει την Πελοπόννησο, Κρήτη και Ρόδο (Εικόνα 4.12 ). Το μήκος της φθάνει τα 1000 χλμ., το μέγιστο βάθος της τα 5 χλμ (αύλακα των Οινουσσών δυτικά της Πελοποννήσου) και η καμπυλότητα της έχει ακτίνα -400 χλμ. Η Ελληνική αύλακα διαχωρίζει την Ευρασιατική από την Αφρικανική πλάκα. "Οπως δείχνουν γεωδαιτικές έρευνες η Ευρασιατική πλάκα στον Αιγιακό χώρο μετατοπίζεται προς τα νοτιοδυτικά με μια μέγιστη ταχύτητα 4,5 εκ/ χρόνο ενώ η Αφρικανική πλάκα καταβυθίζεται προς τα βορειοανατολικά με 1 εκ./χρόνο. Η σχετική ταχύτητα σύγκλισης των δυο πλακών είναι λοιπόν ~5,5 εκ/ χρόνο.

38 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 33 Εικ Γενικά χαρακτηριστικά του Ελληνικού τόξου (Δούτσος και Κοκκάλας 2000 από Δούτσος, 2000). Στο γεωλογικό διάστημα από το μέσο Μειόκαινο έως σήμερα, ο χώρος του Αιγαίου περιστράφηκε δεξιόστροφα κατά 30 περίπου γύρω από έναν πόλο, ο οποίος βρίσκεται στη Νότια Αδριατική (40 Ν-180 Ε). Ως αίτια αυτής της κίνησης έχουν αναφερθεί: 1) η λέπτυνση του φλοιού στον εσωτερικό Αιγιακό χώρο σαν συνέπεια του εφελκυσμού που επικρατεί στην περιοχή και της υψηλής ροής θερμότητας και 2) η φορά της σχετικής κίνησης μεταξύ των πλακών Ευρασιατικής και Αφρικανικής. Σχετικά με το παραπάνω θέμα, πρόσφατες έρευνες που έχουν γίνει στον ελλαδικό χώρο έδειξαν ότι η γεωδυναμική συμπεριφορά του χώρου αυτού κατά το Νεογενές- Τεταρτογενές δεν ήταν μόνο αποτέλεσμα τα της εξέλιξης του Ελληνικού τόξου, που και σήμερα συνεχίζεται με την καταβύθιση της Αφρικανικής λιθοσφαιρικής πλάκας, στη νότια της Κρήτης και δυτικά της Πελοποννήσου περιοχή, κάτω από την Αιγιακή μικροπλάκα, αλλά ήταν ακόμα

39 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 34 αποτέλεσμα και άλλων πλευρικών τάσεων, όπως ήταν αυτές που ασκούσε (και σήμερα ασκεί) η μικροπλάκα της Μικράς Ασίας, από τα ανατολικά, πάνω στην Αιγιακή (Εικόνα 4.13). Με βάση την ανάλυση των εστιακών μηχανισμών των σεισμών μπορούμε να διακρίνουμε εκατέρωθεν της Ελληνικής αύλακας δυο τασικά πεδία: α) ένα πεδίο εφελκυσμού προς βορρά που καταλαμβάνει ολόκληρο τον Ελληνικό χώρο και το ανατολικό τμήμα της Τουρκίας και β) ένα πεδίο συμπιέσεων που περιβάλλει το Ελληνικό τόξο. Το εφελκυστικό πεδίο τάσεων έχει δημιουργήσει στην Ελληνική χερσόνησο μια σειρά πρόσφατης ηλικίας (~5 εκ. ετών) τάφρων και κεράτων με διεύθυνση ΔΒΔ (Εικόνα 4.13). Σχηματίζεται έτσι η χαρακτηριστική μορφολογία βυθισμάτων και ράχεων που έχουν μέσο μήκος -70 χλμ και μέση απόσταση μεταξύ τους-100 χλμ. Κατά μήκος των βυθισμάτων ρέουν ποταμοί όπως ο Σπερχειός και ο Αλφειός, σχηματίζονται λίμνες όπως της Τριχωνίδας και της Βόλβης-Λαγκαδά καθώς και κόλποι όπως ο Αμβρακικός και ο Κορινθιακός κόλπος. (Δούτσος 2000) Εικ.4.13 Σχηματική διάρθρωση των πλακών στην Ανατολική Μεσόγειο και τις γειτονικές περιοχές (McKenzie 1970, τροποποιημένο από Rotsein, 1985)

40 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 35 Εικ Χάρτης που δείχνει τις ΔΒΔ διευθύνσεως τάφρους στην Ελληνική χερσόνησο. Οι διάστικτες περιοχές είναι λεκάνες του Νεογενονς. Τα γράμματα αναφέρονται στις παρακάτω τάφρους:vlg Βόλβη-Λαγκαδά, ΑΜGΑμφιλοχίας, ΤG Τριχωνίδας, ΑLG Αλμυρού, SG Σπερχειού, ΕG Ευβοϊκού κόλπου, CPG Κορινθιακής - Πατραϊκής και PG Πύργου. (Doutsos and Piper 1990 από Δούτσος, 2000). Το μεγαλύτερο βύθισμα αποτελεί η Κορινθιακή τάφρος που έχει μήκος 100 χλμ και μέσο εύρος 40 χλμ. Στη τάφρο αυτή παρουσιάζεται σήμερα η πλέον ενεργός εφελκυστική δομή στην Ευρώπη, με έναν ανώτατο ρυθμό διάνοιξης 0,7 έως 1,6 εκ. το έτος κατά την κατεύθυνση Β-Ν Το μέγιστο βάθος της τάφρου είναι -900 μέτρα ενώ το μέγιστο ύψος των οροσειρών που την περιβάλλουν 2,5 χλμ. Αν ληφθεί υπόψη ότι ο πυθμένας της τάφρου καλύπτεται από μέτα-άνω πλειοκαινικά ιζήματα πάχους 1 χλμ. τότε υπολογίζεται τεκτονική βύθιση 4,5 χλμ και ρυθμός βύθισης 1 χιλιοστό/έτος. Η παρούσα δομή της τάφρου ελέγχεται βασικά από δύο περιθωριακές ρηγματώδεις ζώνες και σε γενικές γραμμές η τάφρος γίνεται ρηχότερη και στενότερη από τα Ανατολικά προς τα Δυτικά. Αντίστοιχα μειώνεται και η συσσώρευση ιζημάτων (από ~ 1000 μ. στα Ανατολικά μειώνεται στα < 400 μ. ανοιχτά του Αιγίου). Η δομή αυτή και η αντίστοιχη συσσώρευση των ιζημάτων

41 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 36 εξηγείται από την διαφορετικής ηλικίας διάνοιξη και μετεξέλιξη που ακολουθήθηκε στα διάφορα τμήματα της τάφρου και από την γενικά δεξιόστροφη κίνηση της Πελοποννήσου, κατά τα τελευταία χρόνια, εν σχέσει με την σταθερά, σχετικά, κεντρική Ελλάδα. Η Πατραϊκή τάφρος με μήκος 40 χλμ και μέσο εύρος 20 χλμ παρουσιάζει μικρότερο ποσοστό διαστολής συγκριτικά, όπως αυτό αποτυπώνεται στο μικρότερο, ~135 μέτρα, βάθος της τάφρου Η Κορινθιακή-Πατραϊκή τάφρος σύμφωνα με τον Δούτσο, διακρίνεται τεμαχισμένη σε τρεις επιμέρους τάφρους: την Κορινθιακή τάφρο στα ανατολικά, τη τάφρο του Ρίου-Αντιρρίου στο κέντρο και την Πατραϊκή τάφρο στα δυτικά. Εάν ληφθεί επιπλέον υπόψη ότι τα ιζήματα της Πατραϊκής τάφρου είναι νεότερης Τεταρτογενούς ηλικίας τότε είναι έκδηλο ότι η διάνοιξη του συστήματος των τάφρων στην περιοχή δεν έγινε ομοιόμορφα ούτε και κατά την ίδια περίοδο. Αρχικά σχηματίστηκαν κατά το Α. Πλειόκαινο το ανατολικό τμήμα της Κορινθιακής τάφρου και η τάφρος του Ρίου-Αντιρρίου (Εικ ).Στη συνέχεια κατά το Τεταρτογενές η Κορινθιακή τάφρος προελαύνει τεκτονικά προς τα δυτικά ώστε να συναντήσει τη τάφρο του Ρίου- Αντιρρίου (Εικ ).Αυτή λειτουργεί ως μια ενδιάμεση ζώνη μεταβίβασης τεκτονικής διαταραχής,διαχωρίζοντας μια περιοχή εντονότερης διάνοιξης προς τα ανατολικά από μια περιοχή ηπιότερης διάνοιξης προς τα δυτικά.

42 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 37 Εικ Δομές διαστολής πάνω από τη ζώνη καταβύθισης του Ελληνικού τόξου στο κέντρο της Ελληνικής χερσονήσου, 1.ΣΤΟ Άνω Πλειόκαινο σχηματίζεται το ανατολικό τμήμα της Κορινθιακής τάφρου και η τάφρος τον Ρίο-Αντιρρίου 2. Στο Κάτω Πλειστόκαινο και έως σήμερα η Κορινθιακή τάφρος προελαύνει προς τα δυτικά και συναντά τη τάφρο του Ρίου-Αντιρρίου ενώ συγχρόνως σχηματίζονται η τάφρος της Πάτρας και η τάφρος της Τριχωνίδας (Doutsos et al 1988)

43 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 38 Εικ Γεωγραφική κατανομή των κύριων ενεργών ρηγμάτων στην Κορινθιακή - Πατραϊκή τάφρo

44 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 39 Στην περιοχή έρευνας και ιδιαίτερα στο δυτικό χερσαίο τμήμα της Κορινθιακής τάφρου σύμφωνα με τους Πουλημένο, (1991) και Ζelelidis et al, (1989) αναγνωρίστηκαν δυο ορθογώνια συστήματα ρηγμάτων: Το πρώτο και πιο συχνά απαντώμενο σύστημα αποτελείται από ΔΒΔ/κά κανονικά ρήγματα και ΒΒΑ/κά ρήγματα μετασχηματισμού και το δεύτερο από ΑΒΑ/κά κανονικά ρήγματα και ΒΒΔ/κά ρήγματα μετασχηματισμού. Τα συστήματα αυτά συνδέονται με την διαστολή και την ανύψωση της περιοχής πίσω από το Ελληνικό τόξο. Τα ΔΒΔ/κά ρήγματα έχουν μέσο μήκος 3-15km και, ελέγχουν την απόθεση των Πλειο-Τεταρτογενών ιζημάτων. Είναι λιστρικής γεωμετρίας, παρουσιάζουν κανονικό έως πλάγιο χαρακτήρα κίνησης. Κύρια ΔΒΔ/κά ρήγματα (με βόρειες διευθύνσεις κλίσεις) συνοδεύονται από αντιθετικά ΔΒΔ/κά ρήγματα (με νότιες διευθύνσεις κλίσεις) και διαμορφώνουν, είτε στην κλίμακα του χάρτη, είτε στο μεσοσκοπικό πεδίο επιμέρους ασύμμετρες τάφρους. Προκαλούν δε, αντιθετικές στροφές των βυθιζόμενων τεμαχών τους που κυμαίνονται στις 25 και κατά θέσεις συνδέονται με δομές roll-over. Το κατακόρυφο άλμα των, μεγάλης κλίμακας, κύριων ΔΒΔ/κών ρηγμάτων, όπως υπολογίζεται από το άθροισμα του ορατού πάχους των αποτιθέμενων στην οροφή τους Πλειο-Τεταρτογενών ιζημάτων και του ύψους των απόκρημνων ρηξιγενών χους πρανών, μεταβάλλεται κατά μήκους του ιδίου ρήγματος. Επιπλέον μειώνεται από τις ακτές του Κορινθιακού κόλπου προς το προ-νεογενές υπόβαθρο, από 800πι σε 350πι. Τα κυριότερα ρήγματα της δέσμης αυτής για το παράκτιο τμήμα της δυτικής Κορινθιακής τάφρου παρουσιάζονται στην εικόνα 4.16 που ακολουθεί. Τα ΒΒΑ/κά ρήγματα μετασχηματισμού, δεικνύουν επίπεδη ή πιθανά και λιστρική γεωμετρία και συχνά, περιορίζονται από τα ΒΔ/κά ρήγματα έχουν δε, κανονικό έως πλάγιο χαρακτήρα κίνησης. Ανάλογο χαρακτήρα κίνησης έχουν και τα ΑΒΑ/κά και ΒΒΔ/κά ρήγματα. Τα τελευταία

45 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 40 παρουσιάζουν λιστρική γεωμετρία και διαμορφώνουν μικρές ασύμμετρες τάφρους. Η κύρια γεωτεκτονική εξέλιξη του δυτικού τμήματος της Κορινθιακής τάφρου αρχίζει στο Κατώτερο Πλειστόκαινο, όπου κλιμακοειδούς διάταξης ΔΒΔ/κά ρήγματα, που πιθανά τέμνονται από ΒΒΑ/κά ρήγματα μετασχηματισμού, προκαλούν τη βύθιση των παράκτιων περιοχών της και την απόθεση λιμναίων σχηματισμών. Παράλληλα, ΒΒΑ/κά ρήγματα διαμορφώνουν βόρεια του όρους Χελμού, ένα χερσαίο τμήμα της τάφρου, το οποίο πληρούται με αποθέσεις δικτυωτού ποταμού. Σ' αυτό το εξελικτικό στάδιο τα κύρια περιθωριακά ΔΒΔ/κά ρήγματα αυξανομένου του βάθους μεταπίπτουν σε μια χαμηλής κλίσης επιφάνεια αποκόλλησης (Εικόνα 4.19). Κατά τη διάρκεια του Ανώτερου Πλειστόκαινου η τάφρος επεκτείνεται προς το Νότο. Ταυτόχρονα, η βύθιση της αυξάνεται προς Βορρά, με συνέπεια το νότιο τμήμα αυτής να ανυψώνεται ισοστατικά. Οι παραπάνω κινήσεις συνοδεύονται με την απόθεση αδρομερών χερσαίων και δελταΐκών ιζημάτων στις εσωορεινές και παράκτιες περιοχές της τάφρου, αντίστοιχα.

46 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 41 Εικ Γεωλογικός χάρτης του δυτικού παράκτιου τμήματος της Κορινθιακής τάφρου και της λεκάνης του Βέρινου. Σύμβολα χάρτη: 1. Ολοκαινικοί σχηματισμοί, 2. θαλάσσιες αναβαθμίδες 3. αλλουβιακές ριπιδιακές αποθέσεις, 4. δελταϊκές ριπιδιακές αποθέσεις, 5. ιζήματα ανώτερης ριπιδιακής ζώνης, 6. λιμναίες-λιμνοθαλάσσιες αποθέσεις, 7. ποταμολιμναίες αποθέσεις, 8. προ-νεογενές υπόβαθρο, 9. ρήγμα, 10. ρήγμα, όπου η οδόντωση δεικνύει το βυθιζόμενο τέμαχος. L1-L4: κύρια ΔΒΔ/κά κανονικά ρήγματα, Τ1-Τ7: κυρία ΒΒΑ/κά ρήγματα μετασχηματισμού. (Πουλημένος 1991) Εικ Σχηματικό μπλοκ διάγραμμα που δείχνει την παλαιογεωγραφική εξέλιξη του δυτικού τμήματος της Κορινθιακής τάφρου. 1. δελταϊκά ριπίδια 2. αποθέσεις δικτυακού ποταμού και αλλουβιακά ριπίδια 3. λιμναίες αποθέσεις 4. υπόβαθρο, Λ. Λεόντειο, Σ. Σκεπαστό, Β. Βόλτα, Π. Πυργάκι, Μ. Μυρόβρυση, Αρ. Αρραβονίτσα, Α. Αίγιο (από Ρoulimenos,1995).

47 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 42 επιφάνεια και στο βόρειο που αποκτά όλο και μεγαλύτερες κλίσεις και εκτείνεται μέχρι το βάθος των 10 km (Εικόνα 4.19). Αποτέλεσμα αυτών, είναι οι κύριες κινήσεις της τάφρου να πραγματοποιούνται σήμερα κατά μήκος των βόρειων ακτών της Πελοποννήσου, όπου και παρατηρείται μια αυξημένη συγκέντρωση επικέντρων σεισμών μεγέθους 4,5<Μ<7. Εικ Σχηματκή τομή εγκάρσια στην Κορινθιακή τάφρο μεταξά Καλαβρύτων, Αιγίου και Ελέας. 1:Λιμναίες-λιμνοθαλάσσιες αποθέσεις 2:Δελταϊκά ριπίδια 3:Αποθέσεις δικτυωτού ποταμού και αλλουβιακά ριπίδια 4:Χαμηλής κλίσης επιφάνεια αποκόλλησης (DOUTSOS AND POULIMENOS 1992 με τροποποιήσεις). Εικ Σχηματικές γεωλογικές τομές με διεύθυνση Ν-Β στις οποίες παρουσιάζονται τα κανονικά ρήγματα και η επιφάνεια αποκόλισης. (Από Flotte et al 2001 με τροποποιήσεις)

48 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 43 Με βάση την παρατήρηση ότι από το Μέσο Πλειόκαινο έως σήμερα οι λιθοστρωματογραφικές ενότητες γίνονται όλο και πιο αδρομερείς, πιστοποιείται μία γενική ανύψωση της περιοχής. Το πλήθος των αναβαθμίδων που παρατηρούνται κατά μήκος των ακτών δείχνουν ότι αυτή η τεκτονική διεργασία συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Ανυψώσεις πιστοποιούνται επίσης και από υπερυψωμένα ιζήματα θαλάσσιας φάσεως. Οι Kelletat et all 1978 συνόψισαν τις κατακόρυφες κινήσεις που προέκυψαν από έρευνες σε ολόκληρη την Πελοπόννησο και διαπίστωσαν μία στροφή της περιοχής αυτής γύρω από ένα ΒΒΔ διευθυνόμενο άξονα (Εικόνα 4.21), Εικ.4.21 Μεταπλειοκαινικές κατακόρυφες κινήσεις της Πελοποννήσου. Τα μαύρα Βέλη δείχνουν ανύψωση τα άσπρα Βέλη καταβύθιση. Διάστικτες περιοχές: Νεογενή ιζήματα. (Κelletat et al. 1978). Στην Β. Πελοποννήσου η μεγαλύτερη βύθιση/ ανύψωση παρατηρείται κατά μήκος των ακτών, κατά μήκος ενός μεγάλου περιθωριακού ρήγματος (Εικόνα 4.13). Οι ακτές της Αχαΐας στη βάση αυτού του ρήγματος έχουν υποστεί μια ανύψωση μέγιστου ύψους 600 περίπου μέτρων, όπως αυτό φαίνεται από την παρουσία σε ανάλογα ύψη θαλασσίων μάργων και αναβαθμίδων.

49 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΣΕΙΣΜΟΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Όπως αναφέρθηκε σε πολλά σημεία της επισκόπησης της γεωλογικής δομής, η ρηξιγενής τεκτονική του Βόρειου τμήματος της περιοχής έρευνας, κυρίως δε της Κορινθιακής τάφρου είναι ιδιαίτερα ενεργός μέχρι σήμερα και για αυτό είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την σεισμικότητα της περιοχής (σεισμοτεκτονική). Όπως φαίνεται από την Εικόνα 4.22 η Κορινθιακή-Πατραΐκή τάφρος και ιδιαίτερα το δυτικό τμήμα της Κορινθιακής τάφρου, είναι από τις πλέον σεισμογενείς του Ελληνικού χώρου. Η περιοχή έρευνας λόγω της αυξημένης αυτής σεισμικότητας κατατάσσεται στην κατηγορία II στον χάρτη ζωνών σεισμικής επικινδυνότητας του Ελληνικού χώρου (Εικόνα 4.22). Εικ 4.22 Χάρτης ζωνών σεισμικής επικινδυνότητας της Ελλάδος.

50 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 45 'Οπως επίσης έχει διαπιστωθεί και σε παρόμοιες περιοχές διαστολής (Sibson 1982, Das & Scholz 1981), η σεισμική δραστηριότητα και συνεπώς το πάχος του σεισμογενούς στρώματος περιορίζεται στα ανώτερα 10 km του γήινου φλοιού (Εικόνα 3.25 ). Στην εικόνα 4.23 φαίνονται τα ενεργά ρήγματα του νομού Αχαΐας, ενώ στον πίνακα 4.1 παρουσιάζονται τα στοιχεία της σεισμικής συμπεριφοράς τους. Εικ Χάρτης ενεργών ρηγμάτων της περιοχής έρευνας και αρίθμηση αυτών για εξέταση στον πίνακα 3.1 (Doutsos and Poulimenos 1992, από Δούτσος, 2000 με τροποποιήσεις) Όπως φαίνεται από την μελέτη του πίνακα 4.1 το μέγεθος των μεγαλύτερων αναμενόμενων σεισμών στο δυτικό χερσαίο τμήμα της τάφρου προσδιορίζεται σε 5Α<Μ<6.Ί και ο χρόνος επανάληψης τους από 80 έως 1,540 χρόνια. Ιστορικά αναφέρουμε ότι το ρήγμα 23, (ρήγμα της Ελίκης) είναι υπεύθυνο για τον καταποντισμό και εξαφάνιση της ομώνυμης αρχαίας πόλης το 373 π.χ με σεισμό μεγέθους 6,7 Κ. επανέδρασε δε το 1861 με σεισμό μεγέθους 6,2 Κ. Πρόσφατα (1995) ένα μικρότερο ρήγμα, το ρήγμα του Αιγίου ήταν υπεύθυνο για το σεισμό μεγέθους 6.3 R.

51 Πίνακας 4.1 Πίνακας στοιχείων σεισμικής συμπεριφοράς των ενεργών ρηγμάτων της εικ3.27 ( Doutsos and Poulimenos 1992,από Δούτσος, 2000) 4.ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 46

52 5.ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΗ ΥΔΡΟΛΟΓΙΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΗ ΥΔΡΟΛΟΓΙΑ 5.1 ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΑ ΚΑΤΑΚΡΗΜΝΙΣΜΑΤΑ Στα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα περιλαμβάνονται γενικά οι διάφορες μορφές (βροχή, χαλάζι, χιόνι, κ.τ.λ) με τις οποίες το νερό φθάνει στην επιφάνεια του εδάφους. Στην περιοχή έρευνας ενδιαφέρει κυρίως η βροχή και το χιόνι. Η χιονοκάλυψη στους ορεινούς όγκους του Χελμού του Παναχαϊκού και του Ερύμανθου είναι συχνή και διαρκεί από το τέλος του Οκτωβρίου μέχρι τον μήνα Ιούνιο. Επειδή η βροχόπτωση αποτελεί τη σπουδαιότερη πηγή τροφοδοσίας για όλες τις παραμέτρους του υδρολογικού κύκλου επιχειρείται μια λεπτομερής ανάλυση των βροχοπτώσεων. Η ανάλυση έχει γίνει στο επίπεδο του Νομού Αχαΐας. Το ύψος του χιονιού έχει μετατραπεί σε ισοδύναμο νερό, δηλ. σε ύψος του υδάτινου στρώματος που θα παραγόταν από την τήξη του χιονιού, έτσι στον όρο βροχόπτωση περιλαμβάνονται όλες οι μορφές ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων της περιοχής. Τα διαθέσιμα στοιχεία για τις βροχοπτώσεις προέρχονται από τις παρατηρήσεις των βροχομετρικών σταθμών που βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή (Πίνακας 5.1). Από τους σταθμούς του Νομού Αχαΐας αποκλείσθηκαν μερικοί, είτε γιατί έχουν ελλιπείς παρατηρήσεις, είτε γιατί υπάρχει αλληλοκάλυψη με άλλους σταθμούς που βρίσκονται στο ίδιο υψόμετρο και την ίδια βροχομετρική ζώνη, είτε τέλος γιατί οι παρατηρήσεις δεν συμπίπτουν χρονολογικά. Κατόπιν τούτου έγινε επεξεργασία των δεδομένων των δεκαοκτώ (18) βροχομετρικών σταθμών του Πίνακα 5.1 για χρονικό διάστημα 25 ετών ( ). Η περίοδος αυτή θεωρείται ικανοποιητική και κατά τη διάρκεια της λειτουργούσαν όλοι οι σταθμοί. Πρέπει επίσης να αναφερθεί, ότι η πυκνότητα δεκαεννέα (18) σταθμών για συνολική έκταση κm 2 είναι σχετικά ικανοποιητική με βάση τα την ελάχιστη ικανοποιητική πυκνότητα που θέτει ο