qwφιertyuiopasdfghjklzxερυυξnmηq σwωψerβνtyuςiopasdρfghjklzxcvbn mqwertyuiopasdfghjklzxcvbnφγιmλι qπςπζαwωeτrtνyuτioρνμpκaλsdfghςj

Transcript

1 qwφιertyuiopasdfghjklzxερυυξnmηq σwωψerβνtyuςiopasdρfghjklzxcvbn mqwertyuiopasdfghjklzxcvbnφγιmλι qπςπζαwωeτrtνyuτioρνμpκaλsdfghςj ΙΖΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΑΛΦΕΙΟΥ klzxcvλοπbnαmqwertyuiopasdfghjklz ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΠΙΤΣΙΔΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ xcvbnmσγqwφertyuioσδφpγρaηsόρ ΑΒΡΑΑΜ ΖΕΛΗΛΙΔΗΣ ωυdfghjργklαzxcvbnβφδγωmζqwert ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ λκοθξyuiύασφdfghjklzxcvbnmqwerty uiopaβsdfg παπα hjklzxcεrυtγyεuνiιoαpasdfghjklzxcηv

2 Ευχαριστώ πολύ τον καθηγητή μου κ. Αβραάμ Ζεληλίδη για την μεγάλη ανοχή που έδειξε κατά τη διάρκεια της διπλωματικής εργασίας, την αμέριστη υποστήριξη, αλλά περισσότερο από όλα την εμπιστοσύνη στο πρόσωπό μου για την εκπόνησή της.

3

4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή Γενικά Δομή της διπλωματικής 1.Περιοχή μελέτης Γενικά Χρήσεις Γης 2.Γεωμορφολογικά στοιχεία 3.Γεωλογία περιοχής μελέτης 3.1 Γενικά Γεωτεκτονικές ζώνες της Ελλάδας 3.2 Ζώνη Γαβρόβου- Τριπόλεως Στρωματογραφία 3.4 Ζώνη Ωλωνού - Πίνδου Στρωματογραφία Τεκτονική της ζώνης Πίνδου 4.Γεωλογία λεκανών απορροής Γεωλογικοί Χάρτες 4.1 Γεωλογία αποστραγγιστικής λεκάνης ποταμού Αλφειού 5.Ιζηματολογική Μελέτη 5.1 Μεθοδολογία δειγματοληψίας συλλογής δεδομένων 5.2 Λιθολογική και κοκκομετρική ανάλυση κυρίως υδατορεύματος

5 5.3 Αποτέλεσμα επιφανειακής δειγματοληψίας 6. Συμπεράσματα 7.βιβλιογραφία 8. Παράρτημα - Φωτογραφίες

6 Γενικά Αντικείμενο της παρούσας μελέτης αποτελεί ο μεγαλύτερος ποταμός της Πελοποννήσου, ο Αλφειός και ο παραπόταμός του Ερύμανθος (εικόνα 1.1.). Ο Αλφειός πηγάζει από τους ασβεστολιθικούς όγκους της ορεινής Αρκαδίας που ανήκουν στη γεωτεκτονική ζώνη Γαβρόβου Τριπόλεως ενώ ο Ερύμανθος πηγάζει από την ορεινή Αχαΐα (και το ομώνυμο όρος Ερύμανθος) που ανήκει γεωτεκτονικά στη ζώνη Ωλωνού - Πίνδου. Το υδρογραφικό δίκτυο του Αλφειού καλύπτει μια ευρεία περιοχή που εκτείνεται από την ορεινή Αχαΐα, Αρκαδία και Μεσσηνία και διαρρέοντας ένα μεγάλο μέρος της κεντρικής Πελοποννήσου συνεχίζει στο Νομό Ηλείας εκβάλλοντας στο Ιόνιο Πέλαγος. Εικ. 1.1 : Δορυφορική εικόνα της περιοχής μελέτης (φωτογραφία από google map 2011).

7 Δομή της διπλωματικής Στο πρώτο κεφάλαιο πραγματοποιείται η περιγραφή της περιοχής μελέτης με γενικά στοιχεία και δίνεται η εικόνα χρήσεων γης της περιοχής. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα γεωμορφολογικά στοιχεία, γίνεται ανάλυση του υδρογραφικού δικτύου και του αναγλύφου. Στο τρίτο κεφάλαιο αναλύεται η γενική γεωλογική δομή της περιοχής μελέτης. Πραγματοποιείται ανάλυση της στρωματογραφίας αλλά και της τεκτονικής. Στο τέταρτο κεφάλαιο περιλαμβάνονται οι αναλύσεις και τα συμπεράσματα από την περιοχή μελέτης. Σημειώνεται ότι η περιοχή μελέτης χωρίστηκε σε δύο τμήματα που αποτελούν χωριστές διπλωματικές εργασίες. Η παρούσα αναφέρεται στο κομμάτι του Αλφειού ποταμού μετά την ένωση με τον παραπόταμο του, Ερύμανθο. Η αναφορά που φαίνεται στους πίνακες και για τα στοιχεία των αναλύσεων για τον Ερύμανθο γίνεται για να μπορέσει να γίνει σύγκριση μεταξύ των δυο διπλωματικών. Τέλος, θα πρέπει να αναφέρω ότι οι εργασίες πεδίου έγιναν συγχρόνως και στα δύο τμήματα του Αλφειού όμως η παρουσίαση γίνεται χωριστά για να αναδειχτούν οι διαφορές μεταξύ των δύο τμημάτων. Στο τελευταίο κομμάτι της διπλωματικής υπάρχει ένα παράρτημα με φωτογραφικό υλικό.

8 1. Περιοχή Μελέτης (εικ.1) 1.1. Γενικά : Ο Αλφειός είναι o μεγαλύτερος ποταμός της Πελοποννήσου τόσο από πλευράς μήκους, όσο και υδάτινου όγκου(εικ.1.1). Το συνολικό μήκος του είναι 116 χιλιόμετρα. Οι πρώτες πηγές του βρίσκονται στην περιοχή του Ασεατικού πεδίου και κοντά στο Λεοντάρι της Μεγαλόπολης, στους πρόποδες του Ταϋγέτου, ένα σημείο της διαδρομής του είναι υπόγειο, όπου δέχεται νερά από καταβόθρες καθώς και από τη λίμνη Τάκα. Ο ποταμός στη διαδρομή του δέχεται τα νερά του του Ερύμανθου (εικ.1.2), και άλλων δευτερευόντων παραποτάμων και χειμάρρων ( Ελισσώνα, του Λούσιου, του Λάδωνα,, του Κλαδέου). Εικ.1. Δορυφορικός χάρτης Αλφειού και παραποτάμων (πηγή Google earth) ύστερα από μορφοποίηση.

9 O ποταμός διασχίζει ένα μεγάλο μέρος της Αρκαδίας. Διατρέχει αρχικά το λεκανοπέδιο της Μεγαλόπολης, όπου στην περιοχή εξόρυξης λιγνίτη εκτρέπεται τεχνητά. Στη συνέχεια της πορείας του κατευθύνεται ΒΔ, περνά δίπλα από την Καρύταινα και συμβάλλει με τον ποταμό Λούσιο. Από την περιοχή αυτή δημιουργεί μια βαθιά κοιλάδα ανάμεσα σε επιβλητικούς ορεινούς όγκους (Λύκαιο, παρυφές Μαινάλου, βουνά της Ηραίας βορειότερα κλπ) σχηματίζοντας ένα ενδιαφέρον φυσικό ανάγλυφο. Στη συνέχεια και σε ένα μεγάλο μέρος της διαδρομής του ο ποταμός αποτελεί το φυσικό όριο μεταξύ Αρκαδίας και Ηλείας. Από την περιοχή του Παλαιοκάστρου σχηματίζεται μια καταπράσινη κοιλάδα, η οποία συνεχίζεται και κατά τη διαδρομή του στην Ηλεία μέχρι την εκβολή του στο Ιόνιο πέλαγος στην περιοχή της Τριφυλίας (Κυπαρισσιακός κόλπος). Εικ.1.1 Περιοχή μελέτης (Αλφειός ποταμός ) Εικ.1.2 Ποταμός Ερύμανθος (παραπόταμος Αλφειού περιοχή μελέτης).

10 2. Χρήσεις γης Ένα μεγάλο μέρος της περιοχής καλύπτεται από βλάστηση. Η κύρια χρήση γης της περιοχής είναι η γεωργία και η φυσική βλάστηση (2, 3). Οι περιοχές που καλύπτονται από φυσική βλάστηση είναι κυρίως ορεινές και ημιορεινές ζώνες, ενώ αντίθετα το σύνολο σχεδόν των πεδινών καλύπτεται από καλλιέργειες (1,4,) Οι συστηματικές πυρκαγιές έχουν σαν αποτέλεσμα την έντονη αποσάθρωση που οδηγεί σε διάβρωση του εδάφους άρα και έδαφος ανίκανο να κρατήσει τα νερά των κατακρημνίσεων. Επίσης πρόβλημα μπορεί να προκαλέσει η έντονη ανθρώπινη δραστηριότητα λόγω καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος από αστική ανάπτυξη (5), βιομηχανική χρήση (6), Εικόνα 1: Στη λεκάνη απορροής του Αλφειού ποταμού σημειώνονται οι χρήσεις γης (όπως παρουσιάστηκε Σε μεταπτυχιακό πρόγραμμα στο ΕΜΠ) (EC Project Corine - μετά από επεξεργασία).

11 3. Γεωμορφολογικά στοιχεία Η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδος καταλαμβάνει το ΒΔ τμήμα της Πελοποννήσου και το Δυτικό άκρο της Στερεάς Ελλάδος. Περιλαμβάνει τους Νομούς Αιτωλοακαρνανίας, Αχαΐας και Ηλείας. Η συνολική της έκταση είναι km2 και καλύπτει το 8,6% της συνολικής έκτασης της χώρας. Στο μεγαλύτερο ποσοστό τα εδάφη της είναι ορεινά (45,3%) και ημιορεινά (25,6%) ενώ μόλις το 29,1% είναι πεδινές εκτάσεις. Έχει εκτεταμένα παράλια και στους τρεις Νομούς, που βρέχονται από τη θάλασσα του Ιονίου Πελάγους και των κόλπων: Αμβρακικού, Πατραϊκού και Κορινθιακού. Η γεωμορφολογία της Περιφέρειας παρουσιάζει εξαιρετική ποικιλία, αφού σε αυτήν περιλαμβάνονται όρη με ιδιαίτερα μεγάλο υψόμετρο (Αροάνια m, Ερύμανθος m, Παναχαϊκό m), μεγάλες φυσικές λίμνες (Τριχωνίδα 95,8 km2, που είναι η μεγαλύτερη της χώρας, Αμβρακία 14,4 km2, Λυσιμαχεία 13 km2, Καϊάφα κλπ) και ποταμοί (Αχελώος 220 km, που είναι ο δεύτερος σε μήκος ποταμός της Ελλάδος, Πηνειός, Αλφειός, Εύηνος, Σελινούντας, Βουραϊκός, Πείρος και Γλαύκος). Ειδικότερα, ο Νομός Αιτωλοακαρνανίας, που είναι ο μεγαλύτερος σε έκταση Νομός της χώρας (5.448 km2), παρουσιάζει ένα συνδυασμό ορεινών όγκων με πολλές φυσικές και τεχνητές λίμνες. Οι ποταμοί Αχελώος και Εύηνος μαζί με τις ομώνυμες πεδιάδες συμπληρώνουν την εδαφολογική μορφολογία του νομού και αποτελούν την βασική πηγή της οικονομικής του δραστηριότητας. Ο Νομός Αχαΐας με συνολική έκταση km2, χαρακτηρίζεται από έντονες εδαφολογικές αντιθέσεις. Τα εδάφη του είναι στο μεγαλύτερο ποσοστό τους (60% περίπου) ορεινά και διασχίζονται από μικρούς σχετικά ποταμούς (Βουραϊκό, Γλαύκο, Σελινούντα, Πείρο) και μικρότερους χείμαρρους, που εκβάλλουν στον Πατραϊκό και Κορινθιακό κόλπο. Επίκεντρο της οικονομικής ζωής του Νομού αλλά και της Περιφέρειας αποτελεί η πόλη των Πατρών. Τέλος, ο Νομός Ηλείας με συνολική έκταση km2, έχει έδαφος πεδινό κατά 60% και διασχίζεται από τους ποταμούς Αλφειό, Πηνειό, Ερύμανθο. Ο Νομός χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη παράλιων υδροβιότοπων (Κοτύχι, Καϊάφα) εξαιρετικού φυσικού κάλλους και οικολογικού πλούτου. Η πεδιάδα της Ηλείας είναι η μεγαλύτερη σε έκταση στην Πελοπόννησο.

12 3.1 Γενικά Για την κατανόηση της γεωλογικής δομής της περιοχής είναι δυνατόν να διακριθούν κατά αρχήν δύο ενότητες α) η ενότητα των μεταλπικών σχηματισμών του υποβάθρου. β) η ενότητα των μεταλπικών σχηματισμών του επικαλύμματος. Οι σχηματισμοί υποβάθρου είναι παλιότεροι, αλπικής γένεσης και για την ερμηνεία της στρωματογραφικής εξέλιξης και δομής τους είναι χρήσιμη ακόμη η αναφορά στις γεωτεκτονικές ζώνες Γεωτεκτονικές ζώνες της Ελλάδος Οι Ελληνικές οροσειρές, που ανήκουν στο Διναρικό κλάδο του Αλπικού συστήματος, υποδιαιρούνται σε γεωτεκτονικές ζώνες οι οποίες συνηθίστηκε να λέγονται απλά «Ελληνίδες ζώνες» (εικ.3.1.1). 1. Η μάζα της Ροδόπης (Rh) 2. Η Σερβομακεδονική μάζα (Sm) 3. Η Περιροδοπική ζώνη (CR) 4. Η ζώνη Παιονίας (Pe) 5. Η ζώνη Πάικου (Pa) 6. Η ζώνη Αλμωπίας (Al) 7. Η Πελαγονική ζώνη (Pl) 8. Η Αττικό - Κυκλαδική ζώνη (Ac) 9. Η Υποπελαγονική ζώνη ή ζώνη «Ανατολικής Ελλάδας» (Sp) 10. Η ζώνη Παρνασσού Γκιώνας (Pk) 11. Η ζώνη Ωλονού Πίνδου (P) 12. Η ζώνη Γαβρόβου Τρίπολης (G) 13. Η Αδριατικοϊόνιος ζώνη (I) 14. H ζώνη Παξών ή Προαπουλία (Px) Εικ Γεωτεκτονικές ζώνες της Ελλάδας

13 Μια βασική διάκριση των παραπάνω γεωτεκτονικών ζωνών της Ελλάδας που έχει επιβληθεί στη γεωλογική ορολογία είναι σε Εσωτερικές και Εξωτερικές Ελληνίδες. Εσωτερικές Ελληνίδες θεωρούνται οι ζώνες: Περιροδοπική, Παιονίας, Πάικου, Αλμωπίας, Πελαγονική, Αττικοκυκλαδική και Υποπελαγονική, ένω οι Εξωτερικές είναι Παρνασσού- Γκιώνας, Ωλονού- Πίνδου, Γαβρόβου- Τριπόλεως, Αδριαττικοϊόνιος και Παξών. Τέλος οι μάζες Ροδόπης και Σερβομακεδονικής θεωρούνται ότι αποτελούν την «Ελληνική Ενδοχώρα» τμήμα του παλιού πυρήνα που όπως προαναφέρθηκε περιβαλλόταν από τους δύο αλπικούς κλάδους. Οι ονομασίες, εσωτερικές και εξωτερικές ζώνες οφείλονται στο ότι οι πρώτες κατέχουν τα εσωτερικά τόξα των Ελληνίδων οροσειρών, ενώ οι δεύτερες τα εξωτερικά. Η διάκριση τους όμως στηρίχθηκε στο γεγονός ότι οι εσωτερικές υπέστησαν τη δράση μιας Ανω- Ιουρασικής Κατω-Κρητιδικής πρώιμης ορογενετικής δράσης η οποία δεν επέδρασε στις εξωτερικές. Οι τελευταίες επηρεάσθηκαν μόνο από την τελική ορογένεση του Τριτογενούς. Οι ελληνικές Γεωτεκτονικές ζώνες όπως διαμορφώθηκαν σήμερα είναι πετρώματα, που αντιπροσωπεύουν κυρίως προαλπικά πετρώματα αλλά και αλπικά ιζήματα Τριαδικού Ιουρασικού, καθώς επίσης υπάρχει μεγάλη εξάπλωση πυριγενών πετρωμάτων τόσο Μεσοζωικής Τριτογενούς ηλικίας όσο και Παλαιοζωικής. Αντίθετα από τις εξωτερικές ζώνες απουσιάζουν τα μεταμορφωμένα πετρώματα του προαλπικού υποβάθρου με μόνη πιθανή εξαίρεση τη ζώνη Γαβρόβου Τρίπολης όπου αναφέρονται ορισμένα φυλλιτικά πετρώματα τα οποία όμως αμφισβητούνται αν πράγματι ανήκουν σ αυτή τη ζώνη. Απουσιάζουν επίσης από τις εξωτερικές ζώνες και τα πυριγενή πετρώματα με μόνη εξαίρεση ορισμένα σπάνια ηφαιστειακά υλικά που παρατηρούνται στη ζώνη Ωλονού Πίνδου. Στην περιοχή έρευνας, σύμφωνα με τους γεωλογικούς χάρτες 1: του ΙΓΜΕ φύλλα, Γούμερο, Κέρτεζη, Δάφνη, Κανδήλα, Πύργο, Ολυμπία, Τρόπαια, Δημητσάνα, Τρίπολη, Κ. Φιγαλεία, Μεγαλόπολη, Κολλίναι και Καλαμάτα, οι λιθοστρωματογραφικές ενότητες της ζώνης, από κάτω προς τα πάνω, έχουν ως εξής: α) Ραίτιο (Ανώτερο Τριαδικό) - Κατ. Κρητιδικό (Αδιαίρετο) (σύμβολα T6 Js d). Δολομίτες, που μεταπίπτουν σε δολομίτες υφαλώδους τύπου με φύκη και στη συνέχεια σε εναλλαγές λευκών και μαύρων δολομιτών και νηριτικών ασβεστολίθων. Πάχος, πολλές εκατοντάδες μέτρα. β1) Τουρώνιο - Σενώνιο (σύμβολα Κ7-8.k). Ασβεστόλιθοι παχυστρωματώδεις

14 β2) Μαιστρίχτιο (σύμβολα Κ9 d). Δολομίτες λεπτοστρωματώδεις Πάχος σχηματισμού, πολλές εκατοντάδες μέτρα. γ) Παλαιόκαινο - Ανωτ. Ηώκαινο (σύμβολα Pc - Em.k). Ασβεστόλιθοι νηριτικοί, συχνά ωολιθικοί, με ορίζοντες δολομιτών, οι οποίοι προς τα πάνω μεταπίπτουν σε ασβεστόλιθους με κροκαλοπαγή και ασβεστομαργαΐκά υλικά, που αποτελούν τη ζώνη μετάβασης στο φλύσχη. Πάχος σχηματισμού πολλές εκατοντάδες μέτρα. δ) Ανώτερο Ηώκαινο-Ολιγόκαινο, Φλύσχης (σύμβολα Em.s και ft). αποτελούνται από: (Em.s): Ασβεστόλιθους βιοκλαστικούς και κροκαλοπαγή. Ιλυολίθoυς και πηλίτες με λεπτές ενστρώσεις ιλυούχων ψαμμιτών και κροκαλοπαγών. (ft): Ιλυούχους ψαμμίτες έως ψαμμίτες με ενστρώσεις ή φακούς κροκαλοπαγών, μικρολατυποπαγών και ιλυολίθων, Κροκαλοπαγή, με κροκάλες από όλους τους στρωματογραφικούς ορίζοντες της ζώνης Ωλονού-Πίνδου, που εντοπίζονται κυρίως στους ανώτερους ορίζοντες. Πάχος σχηματισμού περίπου μέτρα. Ειδικότερα: 1. Στη βόρεια Πελοπόννησο και μάλιστα στην περιοχή του Φενεού και σύμφωνα με τον γεωλογικό χάρτη του ΙΓΜΕ κλίμακας 1: (φύλλο Κανδήλα, 1982) τα μεταμορφωμένα πετρώματα χωρίστηκαν και χαρτογραφήθηκαν σε τέσσερις διαφορετικούς σχηματισμός, ενώ σε ορισμένες περιοχές που ήταν αδύνατη η διάκριση των μεταμορφωμένων πετρωμάτων σε σχηματισμούς παρέμειναν αδιαίρετα. Οι σχηματισμοί αυτοί από τον νεότερο προς τον παλαιότερο και σύμφωνα με την στρωματογραφία που δίνει ο γεωλογικός χάρτης Κανδήλα, και στους οποίους έγινε δειγματοληψία είναι παρακάτω: 1. Σχηματισμός Αγίου Νικολάου (πάχος 50 μ.): σχιστόλιθοι, ψαμμίτες, κροκαλοπαγή (σύμβολο st.sch). 2. Σχηματισμός Αγίου Ηλία (πάχος μ.): πρασινίτες, συχνά σχιστοποιημένοι, εναλλασσόμενοι με τεφρούς ή μαύρους σχιστόλιθους (la.af). 3. Σχηματισμός Γκούρας (πάχος 0-60μ.) εναλλαγή γαλαζόμαυρων ασβεστόλιθων και σκοτεινών σχιστόλιθων (k).

15 4. Σχηματισμός Φενεού (ορατό πάχος 200μ., άγνωστο υπόβαθρο): ακανόνιστη εναλλαγή σχιστόλιθων, χαλαζιακών φυλλιτών και χαλαζιτών σκοτεινής απόχρωσης, που περιέχουν χλωριτοειδή (ph.qt). 5. Σχιστόλιθοι αδιαίρετοι (sch). Στην περιοχή βόρεια του χωριού Ζαρούχλα και σύμφωνα με το γεωλογικό χάρτη του ΙΓΜΕ κλίμακας 1: (φύλλο Δερβένι, 1993) τα μεταμορφωμένα πετρώματα χωρίστηκαν και χαρτογραφήθηκαν σε τρεις διαφορετικούς σχηματισμούς. Οι σχηματισμοί αυτοί από τον νεότερο προς τον παλαιότερο είναι: 1. ανώτερος ορίζοντας φυλλιτών σχιστολίθων (P-Ti.sch2). 2. μεταμορφωμένα βασικά (εκρηξιγενή) πετρώματα, πάχους 400μ. (P-Ti.pr). 3. Κατώτερος ορίζοντας φυλλιτών σχιστολίθων (P-Ti.sch1). 2. Στη Νότια Πελοπόννησο και μάλιστα στην περιοχή Καλαμάτας Σπάρτης Λεωνιδίου (όρη Ταϋγετος Πάρνωνας) σύμφωνα με τους γεωλογικούς χάρτες του ΙΓΜΕ κλίμακας 1: (φύλλα Καλαμάτα, 1986, Καρδαμύλη, 1982, Σπάρτη, 1990, Ξηροκάμπι 1983, Γύθειο, 1989, Λεωνίδιο, 1985) και τον γεωλογικό χάρτη της Ελλάδας κλίμακας 1: στις περιοχές Καλαμάτας, Σπάρτης, Λεωνιδίου τα υπό μελέτη πετρώματα περιλαμβάνουν τα «Στρώματα Τυρού» (P?tf, P?c, C-P), την «Φυλλιτική - Χαλαζιτική σειρά» (C-P?ph) και την «Αυτόχθονη σειρά Plattenkalk» (fi, Ks-E.k,Js-Ks.k,Ji-m.sh,Ts,P?ph). Πιο ειδικά τα στρώματα του Τυρού (πάχος μ.) αποτελούνται από δύο σειρές την ηφαιστειοϊζηματογενή (P?tf, P?c) και την ασθενώς μεταμορφωμένη (C-P?). Ηφαιστειοϊζηματογενής σειρά: Η ηφαιστειοϊζηματογενής σειρά (P?tf, P?c) (Πέρμιας ηλικίας πάχος περίπου 550μ.) που είναι ελαφρά μεταμορφωμένη αποτελείται από βασικούς έως ενδιάμεσους τόφφους και τοφφίτες, με ενστρώσεις αργιλικών σχιστόλιθων και τοφφιτών. Τοπικά εμφανίζονται λατυποπαγή και σπάνια ανδεσιτικές λάβες γνωστές ως κροκεάτης λίθος. Η ασθενώς μεταμορφωμένη (C-P?) (ηλικίας Λιθανθρακοφόρου, πάχους >400μ. ) αποτελείται από ασθενώς μεταμορφωμένους αργιλικούς σχιστόλιθους με εναλλαγές χαλαζιτικών ψαμμιτών και σκοτεινότεφρων λεπτοκρυσταλλικών μαργαϊκών ή ψαμμιτικών ασβεστόλιθων. Σε ορισμένες θέσεις παρατηρούνται λευκότεφρα μάρμαρα που εξελίσσονται κανονικά πάνω από την υποκείμενη φυλλιτική σειρά με εναλλαγές αγκεριτιωμένων σερικιτικών δολομιτών και

16 σερικιτικών σχιστόλιθων πάχους μ. και με προοδευτική ελλάτωση του βαθμόυ της καθολικής μεταμόρφωσης. Φυλλιτική Χαλαζιτική σειρά (C-P? Ph)(με εκτιμούμενο πάχος, λόγω πτυχώσεων, 1000 μ.): Η σειρά αυτή είναι επωθημένη στη σειρά Plattenkalk και υπόκειται τεκτονικά των «στρωμάτων Τυρού» ή των ανθρακικών πετρωμάτων της ζώνης Τρίπολης. Αποτελείται κύρια από σχιστόλιθους που εναλλάσσονται με χαλαζίτες, με τα κροκαλοπαγή, μεταβασάλτες. Στο ανώτερο τμήμα της σειράς και στο φύλλο Καλαμάτας υπάρχει μια μικρή διαφοροποίηση όπου αναγνωρίστηκε μια μικρή ενότητα που αποτελείται από μάρμαρα ένω σε μια θέση παρεμβάλλεται σερπεντινίτης. Αυτόχθονη σειρά Plattenkalk (fi, Ks-E.k, Js-Ks.k, Ji-m.sh, Tm-Jik, P?ph) (πάχος μ.): Αποτελείται στρωματογραφικά από πάνω προς τα κάτω από: 1. φλύσχη και στρώματα μετάβασης (fi) (πάχος 100 μ. και ηλικίας Αν. Ηώκαινου- Ολιγόκαινου ), 2. Κρυσταλλικοί πλακώδεις ασβεστόλιθοι (Ks-E.k) (πάχος μ. και ηλικίας Αν. Σενώνιου- Αν. Ηώκαινο ), 3. Σειρά Βίγλας (Js-Ks.k) (πάχος μ., και ηλικίας Αν Ιουρασικό- Κρητιδικό), 4. Πυριτικοί σχιστόλιθοι (Ji-m.sh) (0-40 μ. και ηλικίας Κ.-Μ. Ιουρασικό), 5. Δολομίτες και κρυσταλλικοί ασβεστόλιθοι Παντοκράτορα (Τm-Jik) (πάχος περίπου 450 μ., και ηλικίας Μ. Τριαδικό Κ. Ιουρασικό), 6. Φυλλιτικό υπόβαθρο (P?ph) (πάχος περίπου 300 μ., και ηλικίας Πέρμιο- Κ. Τριαδικό). 3.2 Ζώνη Γαβρόβου Τριπόλεως Η ζώνη Γαβρόβου Τριπόλεως, στο χάρτη της γεωτεκτονικής διάταξης των ελληνίδων ζωνών (εικόνα 3.2.1), εμφανίζεται δυτικά της ζώνης Ωλονού - Πίνδου και με διεύθυνση ΒΒΔ ΝΝΑ επεκτείνεται από την Ήπειρο στην Στερεά Ελλάδα - Πελοπόννησο Κρήτη Ρόδο. Στη Πελοπόννησο φαίνεται να περιβάλλεται τεκτονικά από την ζώνη Ωλονού Πίνδου. Στην περιοχή έρευνας (εικόνα 2.3 & ένθετο χάρτη Νο 2) επικαλύπτεται επίσης τεκτονικά, με επώθηση, από την ζώνη Ωλονού Πίνδου και αποκαλύπτεται επιφανειακά στο ανατολικό, νοτιανατολικό άκρο (όρος Χελμός), υπό μορφή τεκτονικού παραθύρου, τοποθετούμενη στη θέση αυτή, επάνω στη Φυλλιτική-Χαλαζιτική σειρά (ημιμεταμορφωμένο υπόβαθρο).

17 Αποκαλύπτεται επίσης και σε μια μικρή εμφάνιση στο βόρειο τμήμα της περιοχής (Νίκας., 2001), στα ΝΑ της κοινότητας Μαμουσιάς, στη θέση Νιάματα, επάνω από τον ομώνυμο σταθμό του οδοντωτού, αποδεικνύοντας έτσι την ύπαρξη της και στη ΒΑ ημιορεινή Αχαΐα. Στο αλπικό γεωσύγκλινο, η ζώνη Γαβρόβου Τριπόλεως, καθορίζεται ως ύβωμα (εικόνα 3.2), το οποίο χώριζε το μειογεωσύγκλινο της Αδριατικοϊόνιας ζώνης (δυτικά), από το ευγεωσύγκλινο της ζώνης Ωλονού Πίνδου ( ανατολικά) και υπέστη συνεχή νηριτική ιζηματογένεση, καθ όλο το Μεσοζωικό. Σύμφωνα με τον Καρακίτσιο, (2001) η ράχη Γαβρόβου-Τριπόλεως, περιελάμβανε νηριτικές και υφαλώδεις φάσεις σε όλη τη διάρκεια του Ιουρασικού-Κρητιδικού. Τα φύκη είναι παρόντα σε όλα τα στρωματογραφικά επίπεδα, ενώ το Ανώτερο Κρητιδικό χαρακτηρίζεται από ρουδιστές. Σαν υπόβαθρο της ζώνης στην ευρύτερη έκτασή της, αναφέρονται τα ημιμεταμορφωμένα πετρώματα της σειράς των Φυλλιτών και οι πλακώδεις ανακρυσταλλωμένοι ασβεστόλιθοι, γνωστοί με το όνομα Plattenkalk. Τα πετρώματα αυτά έχουν συχνές εμφανίσεις στην Πελοπόννησο (Χελμός Αρκαδία Πάρνων -Ταΰγετος) καθώς και στα Κύθηρα και στην Κρήτη. Θα πρέπει να διευκρινισθεί όμως, ότι η ακριβής γεωτεκτονική ξέση της σειράς των φυλλιτών, ως προςτην θέση της σειράς των Plattenkalk, αλλά και ως προς ίδια την θέση της σειράς Γαβρόβου Τριπόλεως, παρά τις διάφορες απόψεις που έχουν εκφρασθεί κατά καιρούς, από διάφορους ερευνητές, παραμένει πρόβλημα ανοικτό (Μουντράκης, 1985 ; Κατσικάτσος, 1992), όπως πρόβλημα ανοικτό παραμένει η γενικότερη τοποθέτηση των ημιμεταμορφωμένων και μεταμορφωμένων πετρωμάτων της Πελοποννήσου στις εξωτερικές ζώνες. Η ανθρακική ιζηματογένεση της ζώνης άρχισε το Άνω Τριαδικό με δολομίτες και συνεχίστηκε αδιάκοπα όλο το Μεσοζωικό και το Τριτογενές μέχρι το Ηώκαινο (Μουντράκης, 1985), με νηριτικούς ασβεστολίθους, μαύρους η σκοτεινούς τεφρούς και μερικές φορές λατυποπαγείς και πλούσιους σε απολιθώματα. Στο μέσο Ηώκαινο, από την εμφάνιση μερικών μικρών βωξιτικών οριζόντων, πιθανολογείται μικρής διάρκειας διακοπή της ιζηματογένεσης. Το πάχος του όλου ανθρακικού σχηματισμού υπολογίζεται στα μέτρα, ενώ κατά μερικούς είναι δυνατό να φθάνει και μέχρι τα μέτρα. Ακολουθεί από το Ανώτερο Ηώκαινο η απόθεση σχηματισμού φλύσχη, του οποίου το πάχος φθάνει μέχρι τα μέτρα. Η απόθεση του σχηματισμού αυτού έληξε στο τέλος του Ολιγοκαίνου, με την σαβική πτύχωση και την οριστική ανάδυση της ζώνης.

18 Εικ.3.2 Στρωματογραφική στήλη σειράς Γαβρόβου-Τριπόλεως. (Meilliez., et al 1978, Γεωλογικός χάρτης φύλλο Δάφνη 1: Ι.Γ.Μ.Ε., Αθήνα).

19 3.2.1 Στρωματογραφία Στην περιοχή έρευνας, σύμφωνα με τους γεωλογικούς χάρτες 1: του ΙΓΜΕ φύλλα, Δάφνη και Κανδήλα καθώς και το χαρτογραφηθέν υπό Κ. Ψώνη (Νίκας, 2001), φύλλο Αιγίου, οι λιθοστρωματογραφικές ενότητες της ζώνης (εικόνα 3.9), από κάτω προς τα πάνω, έχουν ως εξής: α) Ραίτιο (Ανώτερο Τριαδικό) - Κατ. Κρητιδικό (Αδιαίρετο). T6 Js d στην στρωματογραφική στήλη της εικόνας 2.1 και Τ4 και Τ5 (Τριαδικό και Ιουρασικό αντίστοιχα), στον ένθετο γεωλογικό χάρτη Νο 2. Δολομίτες, που μεταπίπτουν σε δολομίτες υφαλώδους τύπου με φύκη και στη συνέχεια σε εναλλαγές λευκών και μαύρων δολομιτών και νηριτικών ασβεστολίθων. Πάχος, πολλές εκατοντάδες μέτρα. β1) Τουρώνιο - Σενώνιο. Κ7-8.k στην στρωματογραφική στήλη ασβεστόλιθοι παχυστρωματώδεις. β2) Μαιστρίχτιο. Κ9 d. την στρωματογραφική στήλη. Δολομίτες λεπτοστρωματώδεις Πάχος σχηματισμού, πολλές εκατοντάδες μέτρα. Οι ως άνω σχηματισμοί ενοποιούνται σε ένα Κρητιδικό αδιαίρετο Τ3 στον ένθετο γεωλογικό χάρτη Νο 2. γ) Παλαιόκαινο - Ανωτ. Ηώκαινο. Pc - Em.k στην στρωματογραφική στήλη Τ2 στον ένθετο γεωλογικό χάρτη Νο 2. Ασβεστόλιθοι νηριτικοί, συχνά ωολιθικοί, με ορίζοντες δολομιτών, οι οποίοι προς τα πάνω μεταπίπτουν σε ασβεστόλιθους με κροκαλοπαγή και ασβεστομαργαΐκά υλικά, που αποτελούν τη ζώνη μετάβασης στο φλύσχη. Πάχος σχηματισμού πολλές εκατοντάδες μέτρα. δ) Ανώτερο Ηώκαινο-Ολιγόκαινο. Φλύσχης. Στρώματα μεταβάσεως σε φλύσχη (Em.s) και Φλύσχη (ft), στην στρωματογραφική στήλη, και ενοποιημένα, τα στρώματα αυτά, ως Τ1 στον ένθετο γεωλογικό χάρτη Νο 2. Παρουσιάζονται με ελάχιστη εξάπλωση στο νοτιανατολικό τμήμα της περιοχής έρευνας και αποτελούνται από: Ασβεστόλιθους βιοκλαστικούς και κροκαλοπαγή Ιλυολίθoυς και πηλίτες με λεπτές ενστρώσεις ιλυούχων ψαμμιτών και κροκαλοπαγών. Ιλυούχους ψαμμίτες έως ψαμμίτες με ενστρώσεις ή φακούς κροκαλοπαγών, μικρολατυποπαγών και ιλυολίθων, Κροκαλοπαγή, με κροκάλες από

20 όλους τους στρωματογραφικούς ορίζοντες της ζώνης Ωλονού-Πίνδου, που εντοπίζονται κυρίως στους ανώτερους ορίζοντες. Πάχος σχηματισμού περίπου μέτρα. 3.4 Ζώνη Ωλωνού-Πίνδου Η ζώνη διακρίθηκε και περιγράφηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα από τον Philipson (1898). Η ζώνη καλύπτει ένα μεγάλο τμήμα της Ελληνικής χερσονήσου και της Κρήτης και διαμέσου της Ρόδου συνεχίζει στη Μικρά Ασία,όπου εκεί είναι συγκρισιμη με τη ζώνη της Antalya. Προς το βορρά εκτείνεται στην αλβανία και στις Πρώην Γιουκοσλαβικές δημοκρατίες όπου αναφέρεται ως ζώνη Cukali-Krasta και Budva, αντιστοιχα Στρωματογραφία Η ζώνη Ωλωνού-Πίνδου (Εικ. 1) δομείται από μία Μεσοζωική ακολουθία ανθρακικών και πυριτικών ιζημάτων βαθιάς θάλασσας των οποίων το συνολικό πάχος δε ξεπερνά τα 1.050μέτρα (Εικ. 2.1). Επί των Μεσοζωικών σχηματισμών αναπτύσσεται η κλαστική ακολουθία του Πινδικού Φλύσχη που καλύπτει ένα στρωματογραφικό εύρος από το Παλαιόκαινο έως και το Ολιγόκαινο. Αναλυτικότερα, στη στρωματογραφική διάρθρωση της ζώνης διακρίνονται από τους κατώτερους προς τους ανώτερους ορίζοντες οι παρακάτω σχηματισμοί: Ο σχηματισμός του "κλαστικού Τριαδικού" αποτελεί την παλαιότερη ακολουθία ιζημάτων στην στρωματογραφική διάπλαση της Ζώνης Πίνδου και αποτελείται κυρίως από λεπτό-έως μεσοκοκκώδεις ψαμμίτες με παρεμβολές πηλιτικών και αργιλικών στρωμάτων. Το μέγιστο ορατό πάχος των πετρωμάτων αυτών υπολογίζεται περίπου στα 100 m. Ο σχηματισμός Ασβεστόλιθων Δρυμού που αναπτύσσεται επί του κλαστικού Τριαδικού και αποτελείται κυρίως από τουρβιδιτικούς και ημιπελαγικούς ασβεστόλιθους με τοπικές παρεμβολές κερατολίθων και πράσινων πηλιτών. Το μέγιστο πάχος του σχηματισμού υπολογίζεται περίπου στα 300 m. Ο σχηματισμός Ραδιολαριτών (sensu lato) είναι ο χαρακτηριστικότερος ορίζοντας στη Μεσοζωική ακολουθία της ζώνης και περιλαμβάνει τρία επιμέρους στρωματογραφικά μέλη: (α) τους Πηλίτες Καστελίου (Εικ. 2.2) που καταλαμβάνουν την κατώτερη θέση στον σχηματισμό και δομούνται από ποικιλόχρωμους πηλιτικούς ορίζοντες στους οποίους

21 παρεμβάλλονται κατά θέσεις πολύ μικρού πάχους στρώματα ασβεστόλιθων και κερατολίθων, (β) το υπερκείμενο μέλος των Κερατολίθων που συνίσταται από διάφορες κερατολιθικές φάσεις ερυθρών και γκρίζων υαλωδών κερατολίθων, αργιλικών κερατολίθων και μαγγανιούχων κερατολίθων που συνοδεύονται από ασβεστολιθικές και πυριτιούχες πηλιτικές φάσεις και (γ) το ανωτέρω στρωματογραφικό μέλος των Ασβεστόλιθων με Calpionella στο οποίο επικρατούν ροδόχροοι ασβεστόλιθοι. Συνολικά ο σχηματισμός έχει μέγιστο πάχος περίπου 350 m.ο σχηματισμός Πρώτου Φλύσχη αποτελείται κυρίως από εναλλαγές ψαμμιτών και αργίλων με παρεμβολές μαργαϊκών, ωολιθικών ασβεστόλιθων και κερατολίθων. Μέγιστο ορατό πάχος 100 m. Ο σχηματισμός των λεπτοπλακωδών Ασβεστόλιθων δομείται από πελαγικής φάσης βιομικριτικούς ασβεστόλιθους με κονδύλους και ενδιαστρώσεις πυριτόλιθων. Το μέγιστο ορατό πάχος των ασβεστόλιθων αυτών υπολογίζεται περίπου στα 400 m. Ο σχηματισμός των μεταβατικών στρωμάτων αποτελείται από εναλλαγές μαργαϊκών ασβεστόλιθων, μικρολατυποπαγών ασβεστόλιθων, μάργων και ψαμμιτών με κατά τόπους παρεμβολές μαύρων κερατολίθων πλούσιων σε οργανικό υλικό. Η ηλικία του σχηματισμού κυμαίνεται από Ανω Κρητιδική έως Παλαιοκαινική ενώ το πάχος του ξεπερνά τα 100 m. Ο σχηματισμός του "Πινδικού Φλύσχη" αποτελεί μία τυπική συνορογενετική κλαστική ακολουθία τουρβιδιτών δομημένη από εναλλαγές ψαμμιτών και πηλιτών. Το πάχος του σχηματισμού κυμαίνεται από λίγες δεκάδες μέτρα στα δυτικότερα τμήματα της ζώνης έως 3-4m στα ανατολικά.

22 Εικ : Γενική στρωματογραφική στήλη της ζώνης Ωλωνού Πίνδου (Από γεωλογικό χάρτη Ι.Γ.Μ.Ε. φύλλο Χαλανδρίτσα, Τσόφλιας, , µε τροποποιήσεις).

23 3.4.2 Τεκτονική της Ζώνης Πίνδου Με την έναρξη των Αλπικών ορογενετικών κινήσεων στα περιθώρια της Απουλίας κατά το Ανω Ηώκαινο, η ακολουθία των πετρωμάτων της Ζώνης Πίνδου άρχισε να αποκολλάται από το υπόβαθρό της, να παραμορφώνεται έντονα και τελικά να επωθείται επί της δυτικότερα ευρισκόμενης ζώνης Τρίπολης. Το αποτέλεσμα αυτών των κινήσεων ήταν ο σχηματισμός ενός τεκτονικού καλύμματος το οποίο αναφέρεται στην βιβλιογραφία ως Κάλυμμα της Πίνδου (Pindos nappe). Η προς δυσμάς κίνηση του καλύμματος, η οποία υπολογίζεται ότι ξεπερνά τα 80km, πραγματοποιήθηκε επάνω σε μία χαμηλής κλίσης επώθηση την Επώθηση της Πίνδου (Pindos Thrust). Η Επώθηση της Πίνδου εντοπίζεται στη βάση της στρωματογραφικής στήλης της ζώνης μέσα στον σχηματισμό του κλαστικού Τριαδικού, ο οποίος λόγω της πλαστικότητάς του λειτουργεί ως μια επιφάνεια αποκόλλησης πάνω από την οποία γίνεται η κίνηση του καλύμματος. Η εσωτερική παραμορφωτική δομή του Καλύμματος της Πίνδου χαρακτηρίζεται κυρίως από επωθήσεις με γενική φορά κίνησης προς τα δυτικά. Τα ίχνη των επωθήσεων στο γεωλογικό χάρτη αλλά και η κύρια Επώθηση της Πίνδου διατάσσονται κάθετα στην διεύθυνση κίνησης του καλύμματος και παρουσιάζουν διευθύνσεις που κυμαίνονται από ΒΒΔ-ΝΝΑ έως ΒΒΑ-ΝΝΔ. Σε γεωλογικές τομές εγκάρσιες στην ζώνη φαίνεται ότι οι επωθήσεις αυτές προκαλούν συνεχείς επαναλήψεις της ακολουθίας των Πινδικών πετρωμάτων δημιουργώντας μια χαρακτηριστική δομή επαλλήλων τεκτονικών λεπιών (Εικ ). Όλες οι επωθήσεις προς το βάθος συνενώνονται με την Επώθηση της Πίνδου, η οποία σύμφωνα με την σύγχρονη ορολογία λειτουργεί ως επώθηση πέλματος.

24 : Γεωλογικές τομές εγκάρσια στο Κάλυμμα της Πίνδου στη Στερεά Ελλάδα (ΑΑ') και Πελοπόννησο (ΒΒ') όπου φαίνονται οι εσωτερικές επωθήσεις και τα λέπια που σχηματίζονται (από Xypolias & Doutsos 2000, Skourlis & Doutsos 2003, Xypolias & Koukouvelas 2005)

25 4. Γεωλογία λεκανών απορροής Γεωλογικοί χάρτες 4.1. Η λεκάνη Απορροής του ποταμού Αλφειού (Εικ.4.1) Εικόνα 4.1 Στο χάρτη φαίνονται με κόκκινο περίγραμμα οι λεκάνες απορροής του Αλφειού ποταμού (ύστερα από επεξεργασία) Γεωλογία της λεκάνης Όπως ήδη έχει αναφερθεί η υδρολογική λεκάνη του Αλφειού διαρρέει πολλούς και διαφορετικούς γεωλογικούς σχηματισμούς και για το λόγο αυτό έγινε μια προσπάθεια ενοποίησης τους με κύρια βάση την κατ εκτίμηση ανάλογη μηχανική συμπεριφορά στην αποσάθρωση - διάβρωση - μεταφορά και απόθεση. Η εικόνα 4.1 προέκυψε από τη σύνθεση διαφορετικής πληροφορίας γεωλογικών χαρτών και για το λόγο αυτό πολλές φορές δεν ταυτίζονται τα χρώματα των διαφορετικών γεωλογικών σχηματισμών.

26 4.1.2 Γεωλογία αποστραγγιστικής λεκάνης του ποταμού Αλφειού Το αποστραγγιστικό σύστημα του ποταμού Αλφειού αναπτύσσεται κύρια μέσα σε σχηματισμούς που ανήκουν στη ζώνη Ωλωνού-Πίνδου (Εικ.4.1.2) και κατά δεύτερο λόγο στη ζώνη Γαβρόβου-Τριπόλεως. Όπως έχει προαναφερθεί, η γεωτεκτονική ζώνη της Πίνδου έχει επωθηθεί υπό μορφή καλύμματος πάνω στη ζώνη Γαβρόβου Τρίπολης. Το υπόβαθρο αυτής της λεκάνης απορροής είναι η ηφαιστειο-ιζηματογενής σειρά που όμως έχει πολύ μικρή επιφανειακή εμφάνιση και περιορίζεται στα βορειοανατολικά περιθώρια της λεκάνης απορροής. Η συμμετοχή της ηφαιστειοιζηματογενούς σειράς στο παρεχόμενο υλικό είναι πολύ περιορισμένη και εντοπίζεται, όπως θα φανεί παρακάτω, κυρίως στον ποταμό Ερύμανθο. Τα θραύσματα που προέρχονται από τη σειρά αυτή είναι επί το πλείστον σχιστόλιθοι, κροκαλοπαγή, φυλλίτες και χαλαζίτες. Οι ζώνες Γαβρόβου-Τριπόλεως και Ωλωνού Πίνδου καλύπτουν το μεγαλύτερο τμήμα της λεκάνης απορροής και τα πετρώματά τους τροφοδοτούν το ποτάμιο σύστημα με υλικό. Από το προσφερόμενο υλικό μεγαλύτερη συμμετοχή έχουν οι ασβεστόλιθοι και οι ραδιολαρίτες εξ αιτίας της μεγαλύτερης επιφανειακής τους εμφάνισης, ενώ ο φλύσχης έχοντας πολύ μικρότερη επιφανειακή εμφάνιση που εντοπίζεται στα ανατολικά και νοτιοανατολικά τμήματα της λεκάνης απορροής, συμμετέχει με πολύ μικρότερο ποσοστό στην παροχή υλικού.

27 Εικόνα : Γεωλογικός χάρτης της υδρολογικής λεκάνης του Αλφειού

28 Η ζώνη Ωλωνού Πίνδου αποτελείται κύρια από: Ραδιολαρίτες, που συντίθενται από λεπτές ενστρώσεις ερυθρών και πράσινων ιασπιδών, ερυθρού αργιλικού υλικού και ερυθρών λεπτοπλακωδών ασβεστολίθων πλούσιων σε πυριτικό υλικό και ακτινόζωα. Σε διάφορες θέσεις παρατηρούνται μαγγανιούχοι εμποτισμοί. Στα ενδιάμεσα και τα ανώτερα μέλη των ραδιολαριτών υπάρχουν πάγκοι μικρολατυποπαγών ασβεστολίθων. Πάχος έως 100 m. Λεπτοπλακώδεις ασβεστόλιθους, που είναι έντονα πτυχωμένοι σε στρώσεις πάχους μέχρι 10 cm, που εναλλάσσονται με ασβεστολιθικούς πάγκους πάχους μέχρι 50 cm. Οι πάγκοι περιέχουν κονδύλους πυριτολίθων. Στη βάση του, ο ορίζοντας αυτός, είναι πλούσιος σε πυριτικό υλικό που ελαττώνεται προοδευτικά στα ανώτερα μέλη του. Το πάχος του υπολογίζεται στα 400 m. Φλύσχη, που αποτελείται από εναλλαγές ψαμμιτικών πάγκων, αργίλων, μαργών. Τα στρώματα μετάβασης στο φλύσχη, συνολικού πάχους 50 m αποτελούνται από λεπτές ασβεστολιθικές στρώσεις πάχους 2-10 cm, που εναλλάσσονται με ψαμμιτικές, αργιλικές και μαργαϊκές στρώσεις πάχους 1-3 cm. Το συνολικό πάχος του φλύσχη φτάνει τα 400 m. Η Ζώνη Γαβρόβου Τριπόλεως αποτελείται κύρια από: Δολομίτες, που μεταπίπτουν σε δολομίτες υφαλώδους τύπου με φύκη και στη συνέχεια σε εναλλαγές λευκών και μαύρων δολομιτών και νηριτικών ασβεστολίθων, με πάχος πολλές εκατοντάδες μέτρα. Ασβεστόλιθους παχυστρωματώδεις και Δολομίτες λεπτοστρωματώδεις με πάχος σχηματισμού πολλές εκατοντάδες μέτρα. Ασβεστόλιθους νηριτικούς, που συχνά είναι ωολιθικοί, με ορίζοντες δολομιτών, οι οποίοι προς τα πάνω μεταπίπτουν σε ασβεστόλιθους με κροκαλοπαγή και ασβεστομαργαΐκά υλικά, που αποτελούν τη ζώνη μετάβασης στο φλύσχη. Πάχος σχηματισμού πολλές εκατοντάδες μέτρα. Φλύσχη με ασβεστόλιθους βιοκλαστικούς και κροκαλοπαγή στη βάση τους, ενώ η κύρια ιζηματογενής ακολουθία πάχους μέχρι και 4500 μέτρα, αποτελείται από ιλυούχους ψαμμίτες έως ψαμμίτες με ενστρώσεις ή φακούς κροκαλοπαγών, μικρολατυποπαγών και ιλυολίθων, Κροκαλοπαγή, με κροκάλες από όλους τους στρωματογραφικούς ορίζοντες της ζώνης Ωλονού-Πίνδου, που εντοπίζονται κυρίως στους ανώτερους ορίζοντες.

29 Οι Νεογενείς σχηματισμοί (Ανώτερο Πλειόκαινο Πλειστόκαινο) καλύπτουν κύρια το δυτικό τμήμα της λεκάνης απορροής, ενώ υπάρχουν και περιορισμένες επιφανειακές εμφανίσεις στα νοτιοανατολικά περιθώρια της λεκάνης απορροής (περιοχή Μεγαλόπολης). Τα ιζήματα αυτά γενικά αποτελούνται από: Μια ακολουθία από λεπτές άμμους, αμμούχες, ιλυώδεις, αργιλούχες αποθέσεις και σπανιότερα από κροκαλοπαγή. Η ακολουθία αυτή αποτελείται από άρρυθμες εναλλαγές πάγκων άμμων και αργίλων (πάχους από μερικά έως 60μ). Οι άμμοι είναι λεπτόκοκκες έως μεσόκοκκες και χαρακτηρίζονται από ιζηματογενείς δομές [ταινιωτές γλυφές, αυλοειδή εκμαγεία (κυρίως στους νεότερους ορίζοντες άμμων), στρώση κλπ.]. Περιέχουν μάκρο και μικροαπολιθώματα ή εκμαγεία τους (ασβεστιτικά ή ψαμμιτικά), τα οποία συχνά σχηματίζουν φακούς και ενστρώσεις «κογχυλιάτη λίθου» μικρού πάχους (0,10 μέχρι 1,2μ) με τοπικό χαρακτήρα. Τις ενστρώσεις αυτές διαδέχονται κατά κανόνα λεπτοστρωματώδεις ασβεστούχοι πηλοί και ψαμμιτικοί ασβεστόλιθοι, πάχους 0,5-1μ, καθώς και φακοειδείς διαπλάσεις λιγνιτών με πλούσια πανίδα λιμναίων και θαλάσσιων Μαλακίων. Μεταξύ αργίλων και άμμων εμφανίζονται κίτρινοι, ιλυούχοι πηλοί, μικρού πάχους (0,3 μέχρι 3μ). Στο βόρειο τμήμα της περιφέρειας της νεογενούς λεκάνης οι πιο πάνω πάγκοι αργίλων άμμων μεταπίπτουν σε πολυγενή λευκά κροκαλοπαγή. Ο χώρος απόθεσης είναι ρηχή θάλασσα (ανοικτός κόλπος) ή λιμνοθάλασσες (οι οποίες σχηματίζονται κατά καιρούς με τη βοήθεια παράκτιων βραχιόνων) και ποταμόκολποι. Κατά θέσεις παρεμβάλλονται χερσαία ιζήματα κυρίως στην περιφέρεια του χώρου ιζηματογένεσης. Οι αποθέσεις αυτές στις διάφορες θέσεις της νεογενούς λεκάνης παρουσιάζουν διαφορετική κατακόρυφη και οριζόντια εξέλιξη. Μια ακολουθία από άμμους με αμμοχάλικα, ιλύ και άργιλο, με ποικίλου πάχους και χρώματος εμφανίσεις λιγνίτη. Χαλίκια και αμμοχάλικα ποτάμιας προέλευσης και κροκαλοπαγή, πάχους περί τα 200μ στο βόρειο τμήμα της νεογενούς λεκάνης το οποίο ελαττώνεται στα νοτιοδυτικά στα 20μ. Οι κροκάλες αυτές αποτελούνται από ασβεστόλιθο, ψαμμίτη του φλύσχη, κερατόλιθο και χαλαζίτη. Κροκαλοπαγή και μάργες, που εναλλάσσονται μεταξύ τους σε στρώσεις πάχους 5 μ. περίπου, όπου άλλοτε επικρατούν τα κροκαλοπαγή και άλλοτε οι μάργες. (Έχουν τη μεγαλύτερη εξάπλωση σε σχέση με τους υποκείμενους και επικείμενους ορίζοντες και στις

30 περισσότερες θέσεις βρίσκονται σε επαφή με το προ-νεογενές υπόβαθρο.) Τα κροκαλοπαγή έχουν μέγεθος κροκαλών από λίγα έως 50 εκατοστά και το συνδετικό τους υλικό είναι αμμούχος άργιλος. Οι μάργες είναι υποκίτρινες με λεπτές ψαμμιτικές ενστρώσεις. Πάχος μέτρα. Ερυθρό μανδύας αποσάθρωσης, που πρόκειται για προϊόντα αποσάθρωσης του ανώτερου κυρίως ορίζοντα των υποκείμενων κροκαλοπαγών. Βρίσκονται σε ασυμφωνία πάνω στις ποταμολιμναίες αποθέσεις. Πάχος έως 20 μέτρα. Αμμμούχες μάργες, άμμους και ψαμμίτες με στρώσεις ψηφιτοπαγών, άμμων και αργίλων σε ακανόνιστες εναλλαγές. Οι μάργες είναι υποκίτρινες έως καστανές τοπικά με στρώσεις πηλών πάχους έως 2 μέτρα. Τα ψηφιδοπαγή εμφανίζονται σε στρώσεις πάχους εκατοστά. Πρόσφατες προσχώσεις, οι οποίες αποτελούνται από άμμους και κροκάλες στις κοίτες των ποταμών και των χειμάρρων και θαλάσσιες αποθέσεις στην ακτή. 5. Ιζηματολογική μελέτη Στο κεντροδυτικό τμήμα της λεκάνης απορροής του ποταμού Αλφειού, έγινε προσπάθεια να προσδιοριστεί η λιθολογία και η κατανομή του κοκκομετρικού μεγέθους μέσα στην κοίτη. Για τη μελέτη του κοκκομετρικού μεγέθους, της λιθολογίας και των μορφομετρικών χαρακτηριστικών των κροκαλών συλλέχτηκαν κόκκοι από την επιφάνεια της ενεργής κοίτης του κυρίου ρεύματος σύμφωνα με τη μέθοδο που ανέπτυξαν οι Bunte & Abt (2001). Ως θέσεις δειγματοληψίας θεωρήθηκαν προεπιλεγμένες τομές, κάθετες στη διεύθυνση του υδατορρεύματος. Για την ανάλυση των ποταμών αρχικά επιλέχθηκαν 19 τομές, από τις οποίες στη συνέχεια μελετήθηκαν ιζηματολογικά οι 15, λόγω έλλειψης αντιπροσωπευτικών δειγμάτων από τις τομές 5,6,8 και 16, εξαιτίας της αναμόχλευσης του επιφανειακού στρώματος, ως αποτέλεσμα ανθρωπογενών παρεμβάσεων στην περιοχή. Σε κάθε κροκάλα που συλλέχθηκε, μετρήθηκαν τρεις άξονες (a, b, c) σύμφωνα με τη μέθοδο Griffiths (1967), με τη χρήση μετροταινίας, παχυμέτρου και τρισδιάστατου κροκαλομέτρου, αναλόγου αυτού που ανέπτυξαν οι Ibbeken & Denzer (1988). Ο βαθμός στρογγυλότητας των κροκαλών προέκυψε

31 από σύγκρισή τους με τον οπτικό χάρτη του Krumbein (1941) (Εικ. 3.1). Η σφαιρικότητα* και το σχήμα των κροκαλών υπολογίστηκε με μαθηματικούς τύπους με βάση τα δεδομένα από τις τιμές και των τριών αξόνων που μελετήθηκαν. Η εργασία υπαίθρου περιελάμβανε επιπλέον τον προσδιορισμό της θεμελιώδους μάζας. Εικ.5 : Ο οπτικός χάρτης του Krumbein (1941) *Σφαιρικότητα: είναι η ιδιότητα εκείνη που μετρά το βαθμό προσέγγισης ενός κλαστικού κομματιού στο σχήμα μιας σφαίρας. Με άλλα λόγια μας δίνει απάντηση στο ερώτημα πόσο σχεδόν ίσες είναι οι τρεις διαστάσεις ενός κλαστικού κομματιού που είναι κάθετες μεταξύ τους ή πόσο ισοδιαμετρικό είναι το κλαστικό κομμάτι. (Ν. Κοντόπουλος Σημειώσεις Ιζηματολογίας Πάτρα 2007).

32 5.1 Μεθοδολογία δειγματοληψίας- συλλογής δεδομένων Πριν την έναρξη της δειγματοληψίας και για κάθε σταθμό πραγματοποιήθηκε αναγνωριστική έρευνα στο τμήμα του ποταμού, από το οποίο θα πραγματοποιούταν η λήψη τω δειγμάτων των κλαστικών υλικών, καταγράφονταν το πλήθος των φραγμών, το μήκος της ενεργής αύλακας κ.λπ. γινόταν χαρτογράφηση του σταθμού δειγματοληψίας και ένα προφίλ (τομή) της κοίτης. Ο τρόπος δειγματοληψίας, που χρησιμοποιήθηκε, είναι ο παρακάτω: Συστηματική δειγματοληψία δικτύου (Gridsampling). Η λήψη των κόκκων πραγματοποιείται με ένα σχετικά πυκνό δίκτυο σημείων, των οποίων η απόσταση είναι προκαθορισμένη με βάση τη διάμετρο (D max) και λαμβάνεται ίση με αυτή ή το διπλάσιό της και στις δύο οριζόντιες διαστάσεις. Για την εφαρμογή της μεθόδου αυτής χρησιμοποιήθηκε, όπου κρίθηκε απαραίτητο, ξύλινο πλαίσιο δειγματοληψίας με ελαστικές ταινίες, οι οποίες απέχουν μεταξύ τους όσο και το βήμα δειγματοληψίας, και του οποίου η κατασκευή είναι παραλλαγή των πλαισίων,που ανέπτυξαν οι Marcus et al (1995) και Bunte & Abt (2001). Η λήψη των δειγμάτων γίνεται ακριβώς κάτω από τα σημεία, που διασταυρώνονται οι ελαστικές ταινίες, οι οποίες έχουν τη δυνατότητα να αλλάζουν θέση ανάλογα με την επιθυμητή απόσταση δειγματοληψίας. Το πλαίσιο, που έχει εσωτερικές διαστάσεις 60cm x 60cm μετακινείται κατά μήκος μετροταινίας ή μαρκαρισμένου σχοινιού, το οποίο μετά τη λήξη της δειγματοληψίας μετακινείται παράλληλα στην επόμενη θέση. Η μέθοδος είναι κατάλληλη για κοίτες με κοκκομετρικό μέγεθος μεγαλύτερο της ψηφίδας (Wolman 1954, Kellerhals & Bray 1971, Diplas & Sutherland 1988). 5.2 Λιθολογική και κοκκομετρική ανάλυση κυρίως υδατορεύματος Η δειγματοληψία έγινε σε υγιείς θέσεις στην επιφάνεια της ενεργής κοίτης του κυρίου ρεύματος και αφορούσε ακραίους και μεσαίους φραγμούς των ποταμών. Ως θέσεις δειγματοληψίας θεωρήθηκαν προεπιλεγμένες τομές κάθετες στη διεύθυνση του υδατορρεύματος. Ειδικότερα ελήφθησαν δείγματα από τέσσερεις θέσεις/σταθμούς δειγματοληψίας (Σ.Δ.) στον ποταμό Ερύμανθο (Σ1,Σ2,Σ3,Σ4) και σε έντεκα θέσεις στον ποταμό Αλφειό (Σ7,Σ9,Σ10,Σ11,Σ12,Σ13,Σ14,Σ15,Σ17,Σ18,Σ19). (Σημ.: στους σταθμούς δειγματοληψίας

33 5,6,8,&16 (των οποίων οι αριθμοί παραλείπονται) δεν έγινε δειγματοληψία λόγω της διατάραξης του επιφανειακού στρώματος από παλαιότερες ανθρωπογενείς παρεμβάσεις στην περιοχή. Συνολικά συλλέχθηκαν και μελετήθηκαν 2890 κροκάλες. 5.3 Αποτέλεσμα επιφανειακής δειγματοληψίας Στη συνέχεια παρατίθενται σε πίνακες τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την επιφανειακή δειγματοληψία και κατασκευάστηκαν διαγράμματα που απεικονίζουν τις μεταβολές της λιθολογίας, του κοκκομετρικού μεγέθους και των μορφομετρικών χαρακτηριστικών κατά μήκος της κοίτης του ποταμού. Στον πίνακα εμφανίζονται οι θέσεις των σταθμών δειγματοληψίας με τις αποστάσεις τους κατά μήκος της κοίτης του κυρίου ρεύματος, το απόλυτο υψόμετρο κάθε σταθμού, καθώς και το όνομα του ποταμού στον οποίο έγινε η δειγματοληψία. ΣΥΜΒΟΛΙ- ΑΠΟΣΤΑ- ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟΛΥΤΟ ΣΜΟΣ ΣΕΙΣ ΜΕ- ΣΤΑΘΜΟΥ ΥΨΟΜΕΤΡΟ ΣΤΑΘΜΟΥ ΤΑΞΥ ΤΩΝ ΑΠΌ ΣΤΑΘΜΟΥ ΘΕΣΗ - ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΤΑΘΜΩΝ ΤΗΝ ΑΡΧΗ (μ) (χλμ) (χλμ) Σ ,96 ΕΡΥΜΑΝΘΟΣ Σ2 0,752 0,752 65,79 ΕΡΥΜΑΝΘΟΣ Σ3 0,62 1,372 61,45 ΕΡΥΜΑΝΘΟΣ Σ4 0,218 1,59 59,95 ΕΡΥΜΑΝΘΟΣ Σ7 1,581 3,171 54,55 ΑΛΦΕΙΟΣ Σ9 1,378 4,549 50,73 ΑΛΦΕΙΟΣ Σ10 2,613 7,162 45,84 ΑΛΦΕΙΟΣ Σ11 0,879 8,041 44,4 ΑΛΦΕΙΟΣ Σ12 0,801 8,842 43,3 ΑΛΦΕΙΟΣ Σ13 1,72 10,562 41,74 ΑΛΦΕΙΟΣ Σ14 0,425 10,987 40,43 ΑΛΦΕΙΟΣ Σ15 0,361 11,348 39,79 ΑΛΦΕΙΟΣ Σ17 3,128 14,476 35,19 ΑΛΦΕΙΟΣ

34 απόλυτο υψόμετρο (μ) Σ18 0,427 14,903 34,25 ΑΛΦΕΙΟΣ Σ19 0,459 15,362 34,2 ΑΛΦΕΙΟΣ Πίνακας : Θέσεις σταθμών δειγματοληψίας κατά μήκος της κοίτης του ποταμού. Οι αποστάσεις μεταξύ των σταθμών έχουν ληφθεί με βάση τις θέσεις ιζηματολογικής δειγματοληψίας όπως εμφανίζονται στον πίνακα (π.χ. Σ7 από Σ4 και όχι Σ7 από Σ6). Επίσης, ως απόλυτο υψόμετρο κάθε σταθμού δειγματοληψίας θεωρήθηκε το υψόμετρο της αντίστοιχης αποτύπωσης. Στην παρακάτω εικόνα παριστάνεται η μεταβολή του απόλυτου υψομέτρου των σταθμών δειγματοληψίας σε σχέση με τις αποστάσεις των σταθμών ανά την κατεύθυνση του ρεύματος απόσταση (χλμ) Εικ : Το απόλυτο υψόμετρο των σταθμών δειγματοληψίας μεταβαλλόμενο ως προς την απόσταση ανά την κατεύθυνση του ρεύματος

35 Οι λιθολογικοί τύποι των κροκαλών που απαντούν στην περιοχή μελέτης είναι ο ασβεστολιθικός, ο κερατολιθικός, ο ψαμμιτικός, ο εκρηξιγενής και τα κροκαλοπαγή. Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται τα εκατοστιαία μεγέθη των προαναφερθέντων λιθολογικών τύπων και στη συνέχεια στην εικόνα απεικονίζεται η μεταβολή της λιθολογικής σύστασης των χαλίκων σε σχέση με την απόσταση των σταθμών δειγματοληψίας. Πίνακας Λιθολογική επί τοις % σύσταση των χαλίκων στις κοίτες των σταθμών δειγματοληψίας. ΑΣΒΕΣΤΟ- ΚΕΡΑΤΟΛΙ- ΨΑΜΜΙΤΙ- ΚΡΟΚΑΛΟ- ΕΚΡΗΞΙ- ΣΤΑΘΜΟΣ ΛΙΘΙΚΟΙ ΘΙΚΟΙ ΚΟΙ ΠΑΓΗ ΓΕΝΗ ΚΟΚΚΟΙ ΚΟΚΚΟΙ ΚΟΚΚΟΙ Σ1 84,15 14,02 1,83 Σ2 76,17 18,65 2,59 0,52 2,07 Σ3 87,7 7,38 3,28 0,82 0,82 Σ4 88,13 9,13 2,28 0,46 Σ7 77,34 7,88 14,78 Σ9 63,16 11, ,66 Σ10 79,8 7,58 12,64 Σ11 78,57 4,94 16,48 Σ12 86,67 6,15 6,15 1,03 Σ13 76,52 8,33 15,15 Σ14 75,86 11,72 12,41 Σ15 77,06 11,01 11,93 Σ17 84,62 8,65 6,73 Σ18 70,49 12,18 7,69 0,64 Σ19 73,53 15,55 10,92

36 Εικ : Η μεταβολή (%) της λιθολογικής σύσταση των κόκκων σε σχέση με την απόσταση των σταθμών δειγματοληψίας. Ειδικότερα, στον ποταμό Ερύμανθο απαντήθηκαν και εκρηξιγενείς κροκάλες και κροκαλοπαγή, οι οποίες στον Αλφειό μειώθηκαν σημαντικά. Το γεγονός αυτό προφανώς οφείλεται στην ύπαρξη ηφαιστειοιζηματογενών πετρωμάτων στο νότιο τμήμα του νομού Αχαΐας κοντά στα οποία πηγάζει ο ποταμός Ερύμανθος. Η μείωση των πετρωμάτων αυτών στον Αλφειό ερμηνεύεται από την εισροή νέου υλικού στον κύριο ρευματικό κλάδο από δευτερεύοντες, που προέρχονται από διαφορετικές περιοχές, οπότε και από διαφορετικές πηγές τροφοδοσίας. Σε κάθε σταθμό δειγματοληψίας υπολογίστηκε ο αριθμητικός μέσος των κροκαλών όλων των λιθολογικών τύπων της ενεργής κοίτης. Ο αριθμητικός μέσος αποτελεί σε κάθε περίπτωση τη μέση τιμή των τιμών του μετρηθέντος άξονα b για τους επιμέρους λιθολογικούς τύπους καθώς και για το σύνολο των τύπων αυτών, συνεπώς, μας παρέχει πληροφορίες για τη μεταβολή του κοκκομετρικού μεγέθους σε έναν ποταμό. Στον πίνακα φαίνονται οι τιμές του αριθμητικού μέσου όλων των λιθολογικών τύπων κατά μήκος της κοίτης του ρεύματος και στην εικόνα η μεταβολή των τιμών του αριθμητικού μέσου σε σχέση με την απόσταση των σταθμών δειγματοληψίας.

37 Πίνακας : Τιμές αριθμητικού μέσου όλων των λιθολογικών τύπων κατά μήκος της κοίτης του ρεύματος. ΑΣΒΕΣΤΟ- ΚΕΡΑΤΟΛΙ- ΨΑΜΜΙΤΙ- ΚΡΟΚΑΛΟ- ΕΚΡΗΞΙ- ΣΤΑΘΜΟΣ ΛΙΘΙΚΟΙ ΘΙΚΟΙ ΚΟΙ ΠΑΓΗ ΓΕΝΗ ΣΥΝΟΛΟ ΚΟΚΚΟΙ ΚΟΚΚΟΙ ΚΟΚΚΟΙ Σ1 47,81 38,65 46,33 46,5 Σ2 44,35 27,38 37, ,5 40,95 Σ3 43,89 33,55 46, ,17 Σ4 51,69 41,55 51, ,46 Σ7 17,35 50,68 49,93 60,36 Σ9 38,22 38,53 38, ,22 Σ10 51,28 41,1 42,2 48,36 Σ11 39,27 46,89 41,93 40,09 Σ12 34,03 25,38 32, ,36 Σ13 47,16 46,73 34,6 45,22 Σ14 49,08 49,65 48,33 49,06 Σ15 44,31 48,33 46,54 45,02 Σ17 39,48 36, ,76 Σ18 34,27 31, ,28 Σ19 27,84 23,97 25,69 27

38 Εικ : Η μεταβολή των τιμών του αριθμητικού μέσου των κόκκων σε σχέση με την απόσταση των σταθμών δειγματοληψίας. Στο τμήμα της λεκάνης του Αλφειού που μελετήθηκε, οι τιμές του αριθμητικού μέσου τόσο του συνόλου όσο και των επιμέρους λιθολογικών τύπων, δεν εμφανίζουν σταδιακή μείωση με την αύξηση της απόστασης όπως θα αναμενόταν, αλλά αντιθέτως παρουσιάζουν σημαντικές διακυμάνσεις. Οι διακυμάνσεις αυτές οφείλονται στην εισροή νέου υλικού από παραποτάμους του κυρίου ρευματικού κλάδου σε διάφορες θέσεις (πλευρικές μολύνσεις). Με τον όρο στρογγυλότητα απαντούμε στο ερώτημα πόσο κοφτερές (μυτερές) είναι οι κορυφές και οι γωνίες ενός κλαστικού κομματιού. Στις πιο πολλές περιπτώσεις η στρογγυλότητα μιας κροκάλας είναι ένα απ ευθείας προϊόν της δικής της ιστορίας διάβρωσης κατά τη διάρκεια της μεταφοράς της. Συνεπώς, η στρογγυλότητα μπορεί να συσχετιστεί με τη μεταφορά και ειδικότερα με την απόσταση που αυτή έχει διανύσει κάθε φορά. Στον πίνακα φαίνονται οι τιμές του βαθμού στρογγυλότητας όλων των λιθολογικών τύπων κατά

39 μήκος της κοίτης του ρεύματος και στην εικόνα η μεταβολή του βαθμού στρογγυλότητας σε σχέση με την απόσταση των σταθμών δειγματοληψίας. Πίνακας : Τιμές του μέσου βαθμού στρογγυλότητας όλων των λιθολογικών τύπων κατά μήκος της κοίτης του ρεύματος. ΑΣΒΕΣΤΟ- ΚΕΡΑΤΟΛΙ- ΨΑΜΜΙΤΙ- ΚΡΟΚΑΛΟ- ΕΚΡΗΞΙ- ΣΤΑΘΜΟΣ ΛΙΘΙΚΟΙ ΘΙΚΟΙ ΚΟΙ ΠΑΓΗ ΓΕΝΗ ΣΥΝΟΛΟ ΚΟΚΚΟΙ ΚΟΚΚΟΙ ΚΟΚΚΟΙ Σ1 0,45 0,32 0,61 0,46 Σ2 0,45 0,31 0,47 0,35 0,4 0,39 Σ3 0,51 0,35 0,75 0,35 0,35 0,46 Σ4 0,51 0,35 0,67 0,35 0,37 Σ7 0,5 0,33 0,55 0,27 Σ9 0,6 0,38 0,66 0,55 0,55 Σ10 0,57 0,34 0,6 0,5 Σ11 0,64 0,37 0,68 0,56 Σ12 0,59 0,38 0,74 0,9 0,65 Σ13 0,56 0,4 0,67 0,54 Σ14 0,48 0,37 0,56 0,47 Σ15 0,54 0,33 0,55 0,47 Σ17 0,56 0,35 0,58 0,5 Σ18 0,49 0,36 0,5 0,35 0,43 Σ19 0,51 0,34 0,54 0,46

40 Εικ : Η μεταβολή του βαθμού στρογγυλότητας των κόκκων σε σχέση με την απόσταση των σταθμών δειγματοληψίας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, οι τιμές του μέσου βαθμού στρογγυλότητας του συνόλου των λιθολογικών τύπων έχουν ένα εύρος από 0,27 έως 0,65 και συγκεκριμένα αυτή η αξιοσημείωτη μεταβολή παρατηρείται στον Αλφειό. Αυτό ερμηνεύεται από τις πλευρικές εισροές υλικού από παραποτάμους μικρού μήκους (και από τις ανθρωπογενείς παρεμβάσεις που λαμβάνουν χώρα σε αρκετά σημεία της έκτασής του). Η σφαιρικότητα είναι η ιδιότητα που μετρά το βαθμό προσέγγισης ενός κλαστικού κομματιού στο σχήμα μιας σφαίρας. Δηλαδή, μας δίνει απάντηση στο ερώτημα πόσο σχεδόν ίσες είναι οι τρείς διαστάσεις ενός κλαστικού κομματιού, που είναι κάθετες μεταξύ τους. Η σφαιρικότητα ενός κλαστικού κόκκου είναι ανεξάρτητη από τη στρογγυλότητά του. Για τον προσδιορισμό της σφαιρικότητας χρησιμοποιήθηκε ο τύπος (c 2 /ab) 1/3 κατά Sneed και Folk (1958) και οι τιμές που προέκυψαν φαίνονται στον πίνακα , ενώ η μεταβολή της σφαιρικότητας σε σχέση με την απόσταση των σταθμών δειγματοληψίας αποτυπώνεται στην εικόνα

41 Πίνακας : Τιμές σφαιρικότητας όλων των λιθολογικών τύπων καθώς και του συνόλου των κόκκων κατά μήκος της κοίτης του ρεύματος. ΑΣΒΕΣΤΟ- ΚΕΡΑΤΟΛΙ- ΨΑΜΜΙΤΙ- ΚΡΟΚΑΛΟ- ΕΚΡΗΞΙ- ΣΤΑΘΜΟΣ ΛΙΘΙΚΟΙ ΘΙΚΟΙ ΚΟΙ ΠΑΓΗ ΓΕΝΗ ΣΥΝΟΛΟ ΚΟΚΚΟΙ ΚΟΚΚΟΙ ΚΟΚΚΟΙ Σ1 0,66 0,71 0,59 0,67 Σ2 0,68 0,72 0,66 0,72 0,7 0,69 Σ3 0,64 0,73 0,53 0,93 0,85 0,65 Σ4 0,65 0,69 0,46 0,82 0,65 Σ7 0,64 0,71 0,61 0,64 Σ9 0,66 0,71 0,6 0,59 0,65 Σ10 0,66 0,66 0,63 0,65 Σ11 0,65 0,75 0,6 0,65 Σ12 0,67 0,7 0,59 0,6 0,67 Σ13 0,65 0,68 0,63 0,64 Σ14 0,62 0,69 0,58 0,62 Σ15 0,63 0,68 0,6 0,63 Σ17 0,64 0,68 0,59 0,63 Σ18 0,67 0,71 0,59 0,68 0,67 Σ19 0,64 0,68 0,64 0,65 Οι τιμές της σφαιρικότητας του συνόλου των λιθολογικών τύπων παρουσιάζουν σχετικά μειούμενη τάση χωρίς σημαντικές μεταβολές μέχρι το σταθμό Σ18 όπου εμφανίζουν απότομη αύξηση. Στους επιμέρους λιθολογικούς τύπους, οι κερατολιθικοί κόκκοι παρουσιάζουν μεγάλες τιμές σφαιρικότητας με τιμές που κυμαίνονται από 0,66 έως 0,75, οι εκρηξιγενείς κόκκοι παρουσιάζουν μεγάλο εύρος τιμών (0,6 0,85).

42 Εικ : Η μεταβολή του βαθμού σφαιρικότητας των κόκκων σε σχέση με την απόσταση των σταθμών δειγματοληψίας. Από περεταίρω επεξεργασία των αρχικών μετρήσεων των τριών αξόνων a, b, c κάθε κλαστικού κόκκου, προέκυψαν τα παρακάτω ποσοστά % για δισκοειδείς, σφαιρικούς, πεπλατυσμένους και κυλινδρικούς κόκκους: Για τον προσδιορισμό του σχήματος των κροκαλών χρησιμοποιήθηκε το διάγραμμα κατά Zingg (1935) και τα αποτελέσματα που προέκυψαν φαίνονται στον πίνακα

43 Πίνακας : Ποσοστά χαλίκων επί τοις % για κάθε σχήμα στις κοίτες των σταθμών δειγματοληψίας. ΔΙΣΚΟΕΙ- ΣΦΑΙΡΙΚΟΙ ΠΕΠΛΑΤΥ- ΚΥΛΙΝ- ΣΤΑΘΜΟΣ ΔΕΙΣ ΚΟΚΚΟΙ ΣΜΕΝΟΙ ΔΡΙΚΟΙ ΚΟΚΚΟΙ ΚΟΚΚΟΙ ΚΟΚΚΟΙ Σ1 40,85 26,83 8,54 23,78 Σ2 32,12 31,61 9,84 26,43 Σ3 43,44 25,41 14,76 16,4 Σ4 45,21 25,57 11,87 17,35 Σ7 40,4 19,21 19,21 21,18 Σ9 39,47 32,89 13,82 13,82 Σ10 46,21 26,35 11,91 15,52 Σ11 36,81 28,02 14,29 20,88 Σ12 36,92 26,92 13,08 23,08 Σ13 40,15 21,97 14,4 23,48 Σ14 43,45 17,24 17,93 21,38 Σ15 55,96 15,6 14,68 13,76 Σ17 50,96 21,63 12,5 14,91 Σ18 32,69 35,9 16,67 14,74 Σ19 35,29 29,83 18,91 15,97 Η μεταβολή των ποσοστών κάθε σχήματος των κροκαλών φαίνεται στην εικόνα Οι δισκοειδείς και οι κυλινδρικές κροκάλες παρουσιάζουν σημαντικές διακυμάνσεις αλλά γενικά μειώνονται με την απόσταση μεταφοράς, ενώ αυξάνονται αντίστοιχα οι πεπλατυσμένες. Οι σφαιρικές κροκάλες, παρά τις επιμέρους αξιοσημείωτες διακυμάνσεις τους, δεν παρουσιάζουν σαφή μεταβολή με την απόσταση μεταφοράς. Επιπλέον, για να ερμηνευθούν ορθά τα αποτελέσματα της μεταφοράς πάνω στη λιθολογία των κροκαλών, υπολογίστηκε η αναλογία του ενός λιθολογικού τύπου προς τον άλλο. Η χρήση της αναλογίας αυτής και όχι απ ευθείας το επί τοις % ποσοστό, αποφεύγει το αποτέλεσμα μιας φαινομενικά μείωσης ενός πετρολογικού τύπου εξαιτίας της προσθήκης νέου υλικού από άλλο

44 πετρολογικό τύπο, την επιφανειακή εμφάνιση του οποίου διασχίζει το ρεύμα (Plumley 1948). Ο κερατόλιθος επειδή είναι παρών σε όλους τους σταθμούς δειγματοληψίας και συγχρόνως το σκληρότερο υλικό σε σχέση προς τις υπόλοιπες παρούσες λιθολογίες, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένα στάνταρ. Με τη σύγκριση των παρόντων λιθολογικών τύπων προς τον κερατόλιθο ως ένα στάνταρ, μπορεί να υπολογιστεί η σχετική αντίσταση αυτών στην τριβή και τη θραύση. Οι υπολογισμοί γίνονται με την εύρεση της «αναλογίας του κερατολίθου» με βάση τον τύπο 100Χ/(Χ+Υ) (Plumley 1948), όπου με Χ παριστάνεται ο αριθμός των κερατολιθικών κροκαλών και με Υ ο αριθμός των κροκαλών των άλλων λιθολογικών τύπων. Τα αποτελέσματα των υπολογισμών φαίνονται στον πίνακα και είναι τα εξής: Εικ : Η μεταβολή του κάθε σχήματος των κροκαλών σε σχέση με την απόσταση των σταθμών δειγματοληψίας.

45 Πίνακας : Υπολογισμός της αναλογίας του κερατολίθου. ΣΤΑΘΜΟΣ 100Κ/Κ+Α 100Κ/Κ+Ψ Σ1 14,29 88,46 Σ2 19,67 87,8 Σ3 7,76 69,23 Σ4 9,39 80 Σ7 9,25 34,78 Σ9 15,04 30,91 Σ10 8,68 37,5 Σ11 5,92 23,08 Σ12 6,63 50 Σ13 9,82 35,48 Σ14 13,39 48,57 Σ15 12,5 48 Σ17 9,28 56,25 Σ18 13,29 61,29 Σ19 17,45 58,73 Η προβολή της μεταβολής της αναλογίας του κερατολίθου σε σχέση με την απόσταση μεταφοράς γίνεται παρακάτω, στην εικόνα

46 Εικ : Η προβολή της αναλογίας του κερατολίθου σε σχέση με την απόσταση μεταφοράς. Λόγω του μεγάλου εύρους της κοίτης του ποτάμιου ρεύματος οι απολιθωμένες κάθετες τομές ήταν λιγοστές, οπότε εκτιμήθηκε η θεμελιώδης μάζα σε κάθε θέση μέσω οπτικών παρατηρήσεων και διαμορφώνεται όπως φαίνεται στον πίνακα , ως εξής:

47 Πίνακας : Ο Μέσος Όρος της θεμελιώδους μάζας σε κάθε σταθμό δειγματοληψίας. Μέσος Όρος Σταθμός Θεμελιώδους Δειγματοληψίας Μάζας 1 18% 2 27% 3 23% 4 20% % % 10 20% 11 24% 12 23% 13 21% 14 28% 15 30% % 18 27% 19 33%

48 6. Συμπεράσματα Οι κροκάλες που μελετήθηκαν είναι κυρίως ασβεστολιθικής και δευτερευόντως κερατολιθικής και ψαμμιτικής σύστασης. Ειδικότερα, στον ποταμό Ερύμανθο απαντήθηκαν και εκρηξιγενείς κροκάλες και κροκαλοπαγή, οι οποίες στην περιοχή μελέτης του Αλφειού ποταμού μειώθηκαν σημαντικά. Το γεγονός αυτό προφανώς οφείλεται στην εισροή νέου υλικού στον Αλφειό από τους άλλους ρευματικούς κλάδους του που προέρχονται από διαφορετικές περιοχές οπότε και από διαφορετικές πηγές τροφοδοσίας, δικαιολογώντας έτσι την αύξηση του ποσοστού κροκαλών που είναι πιο ευκοδιάβρωτες από αυτές των εκρηξιγενών. Οι τιμές του αριθμητικού μέσου τόσο του συνόλου όσο και των επιμέρους λιθολογικών τύπων δεν εμφανίζουν σταδιακή μείωση με την αύξηση της απόστασης αλλά αντιθέτως παρουσιάζουν σημαντικές διακυμάνσεις που οφείλονται κύρια στη «μόλυνση» του ποταμού από τους παραποτάμους που τροφοδοτούν με αδρομερές υλικό το κύριο ποτάμιο σύστημα από κοντινές πηγές τροφοδοσίας. Οι τιμές της σφαιρικότητας του συνόλου των λιθολογικών τύπων παρουσιάζουν σχετικά μειούμενη τάση χωρίς σημαντικές μεταβολές μέχρι το σταθμό Σ18 όπου εμφανίζουν απότομη αύξηση. Στους επιμέρους λιθολογικούς τύπους, οι κερατολιθικοί κόκκοι παρουσιάζουν μεγάλες τιμές σφαιρικότητας με τιμές που κυμαίνονται από 0,66 έως 0,75, οι εκρηξιγενείς κόκκοι παρουσιάζουν μεγάλο εύρος τιμών (0,6 0,85). Οι τιμές του μέσου βαθμού στρογγυλότητας του συνόλου των λιθολογικών τύπων έχουν ένα εύρος από 0,27 έως 0,65 και αυτή η αξιοσημείωτη μεταβολή παρατηρείται συγκεκριμένα στον Αλφειό. Αυτό ερμηνεύεται από τις πλευρικές εισροές υλικού από παραποτάμους μικρού μήκους αλλά και από τις ανθρωπογενείς παρεμβάσεις που λαμβάνουν χώρα σε αρκετά σημεία της έκτασής του. Οι δισκοειδείς και οι κυλινδρικές κροκάλες παρουσιάζουν σημαντικές διακυμάνσεις αλλά γενικά μειώνονται με την απόσταση μεταφοράς ενώ αυξάνονται αντίστοιχα οι πεπλατυσμένες. Οι σφαιρικές κροκάλες παρά τις επιμέρους αξιοσημείωτες διακυμάνσεις τους δεν παρουσιάζουν σαφή μεταβολή με την απόσταση μεταφοράς.

49 Πιο αναλυτικά στον πίνακα της λιθολογικής ανάλυσης επί τοις % σύστασης των χαλίκων, οι ασβεστολιθικές κροκάλες καλύπτουν το μεγαλύτερο ποσοστό. Η μείωση των εκρηξιγενών ερμηνεύεται από την εισροή νέου υλικού στον κύριο ρευματικό κλάδο από δευτερεύοντες που προέρχονται από διαφορετικές πηγές τροφοδοσίας. Όπως παρατηρούμε οι δισκοειδείς κροκάλες κατέχουν το μεγαλύτερο ποσοστό σε σχέση με τις σφαιρικές,πεπλατυσμένες και κυλινδρικές. Όπως γνωρίζουμε προς τις εκβολές του ποταμού παρατηρείται συστηματική μείωση της σφαιρικότητας. Η αύξηση του ποσοστού των ασβεστόλιθων δηλώνει ταυτόχρονη μείωση του ποσοστού των κερατόλιθων. Η μείωση του αριθμητικού μέσου ευνοεί την αύξηση της σφαιρικότητας και της στρογγυλότητας. Η αύξηση της σφαιρικότητας ευνοεί τη δημιουργία κυλινδρικού σχήματος και αντιτίθεται στη δημιουργία δισκοειδούς και πεπλατυσμένου σχήματος κόκκων. Η αύξηση του ποσοστού των ψαμμιτών υποδηλώνει ταυτόχρονη μείωση του ποσοστού των πεπλατυσμένων κόκκων. Η αύξηση του ποσοστού των ασβεστόλιθων σημαίνει αύξηση του ποσοστού των πεπλατυσμένων κόκκων. Η αύξηση της στρογγυλότητας σημαίνει αύξηση του ποσοστού των κερατόλιθων και ταυτόχρονη μείωση των ψαμμιτών. Τελικώς φαίνεται πως η περιοχή μελέτης δέχεται μεγάλη επίδραση από τους μικρότερους κλάδους που τροφοδοτούν με υλικό το ποτάμιο σύστημα αλλοιώνοντας έτσι τον χαρακτήρα του ποταμού στο τμήμα που μελετήθηκε. Αν και το ποτάμιο σύστημα του Αλφειού αποτελείται από..παραπόταμους που συνδέονται στο σύστημα πριν την περιοχή μελέτης φαίνεται πως η επίδραση των πολύ μικρότερων κάδων στην περιοχή μελέτης παίζει καθοριστικό ρόλο στον καθορισμό των ιζηματολογικών παραμέτρων των αποθέσεων του ποταμού στην περιοχή μελέτης.

50 Εναλλακτικά, θα μπορούσαμε να προσθέσουμε πως ίσως οι αλλαγές αυτές θα μπορούσαν να οφείλονται και στο ποσοστό συμμετοχής του κάθε παραπόταμου στην συνολική διαμόρφωση του καθεστώτος της περιοχής μελέτης να αυτή η συμμετοχή τροποποιείται μέσα στο χρόνο εξ αιτίας μετεωρολογικών παραμέτρων και ανθρωπογενούς παρέμβασης.

51 7.Βιβλιογραφία 7.1. ΕΛΛΗΝΙΚΗ Ε.Θ.Ι.Γ.Μ.Ε., 1973: Γεωλογικός χάρτης της Ελλάδος, φύλλο Κ.Φιγαλεία, κλ. 1: Ι.Γ.Ε.Υ., 1969: Φωτογεωλογικός χάρτης της Ελλάδος, φύλλο Κολλίναι, κλ. 1: Ι.Γ.Ε.Υ., 1970: Φωτογεωλογικός χάρτης της Ελλάδος, φύλλο Καλαμαί, κλ. 1: Ι.Γ.Ε.Υ., 1970: Φωτογεωλογικός χάρτης της Ελλάδος, φύλλο Μεγαλόπολη, κλ. 1: Ι.Γ.Μ.Ε., 1978: Γεωλογικός χάρτης της Ελλάδος, φύλλο Δάφνη, κλ. 1: Ι.Γ.Μ.Ε., 1978: Γεωλογικός χάρτης της Ελλάδος, φύλλο Κέρτεζη, κλ. 1: Ι.Γ.Μ.Ε., 1980: Γεωλογικός χάρτης της Ελλάδος, φύλλο Πύργος, κλ. 1: Ι.Γ.Μ.Ε., 1981: Γεωλογικός χάρτης της Ελλάδος, φύλλο Γούμερο, κλ. 1: Ι.Γ.Μ.Ε., 1982: Γεωλογικός χάρτης της Ελλάδος, φύλλο Κανδήλα, κλ. 1: Ι.Γ.Μ.Ε., 1982: Γεωλογικός χάρτης της Ελλάδος, φύλλο Ολυμπία, κλ. 1: Ι.Γ.Μ.Ε., 1988: Γεωλογικός χάρτης της Ελλάδος, φύλλο Δημητσάνα, κλ. 1: Ι.Γ.Μ.Ε., 1988: Γεωλογικός χάρτης της Ελλάδος, φύλλο Τρίπολη, κλ. 1: Ι.Γ.Μ.Ε. 2003: Γεωλογικός χάρτης της Ελλάδος, φύλλο Τρόπαια, κλ. 1: Κατσικάτσος, Γ., 1992: Γεωλογία της Ελλάδας, Εκδόσεις Πανεπιστημίου Πατρών, σ Μουντράκης, Δ., 1985: Γεωλογία της Ελλάδας, University Studio Press, σ.18-21,θεσσαλονίκη.

52 7.2 ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ Bunte, K. & Abt, S R.,(2001): Sampling Surface and Subsurface Particle-size Distributions in Wadable Gravel and Cobble-Bed Streams for Analyses in Sediment Transport, Hydraulics and streambed Monitoring, p.30-42, Griffiths, J. C., 1967: Scientific Method in Analysis of Sediments. McGraw-Hill, New York, p.108. Ibbeken, H. and Denzer, P., 1988: Clast measurement: a simple manual device and ist semiautomatic electronic equivalent. Jour. Sed. Petrol., 58, No 4, p Krumbein, W.C., (1941): Measurement and geological significance of shape and roundness of sedimentary particles. J. of Sedimentary Petrology 11 (2), p Plumley, W. J., 1948: Black Hills terrace gravels: a study in sediment transport. Journal of Geology, 56, p Philippson.A.,1898: La tectonique de l'egéide. Ann. de Géographie, p Sneed, E. D., Folk, R.L., 1958: Pebbles in the lower Colorado River, Texas-a study in particle morphogenesis. J. Geol. 66, p Zingg, T., Beiträge zur Schotteranalyse: Min. Petrogr. Mitt. Schweiz. 15, p

53 8.Παράρτημα Φραγμα Λαδωνα Ερύμανθος

54 Φράγμα Πηνειού Νέδα