Παραίτηση από ευθύνη: Η παρούσα έρευνα ανατέθηκε από τη Γενική ιεύθυνση Υγείας και Προστασίας των Καταναλωτών και αντιπροσωπεύει τις απόψεις της Lex

Transcript

1 Παραίτηση από ευθύνη: Η παρούσα έρευνα ανατέθηκε από τη Γενική ιεύθυνση Υγείας και Προστασίας των Καταναλωτών και αντιπροσωπεύει τις απόψεις της Lex Fori σχετικά µε το θέµα αυτό. Οι απόψεις αυτές δεν έχουν υιοθετηθεί ή εγκριθεί µε οποιοδήποτε τρόπο από την Επιτροπή και δεν θα πρέπει να θεωρηθούν ως δηλώσεις της Επιτροπής ή απόψεις της Γενικής ιεύθυνσης Υγείας και Προστασίας των Καταναλωτών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν εγγυάται την ακρίβεια των στοιχείων που περιλαµβάνονται σε αυτές τις έρευνες και µελέτες και δεν αναλαµβάνει την ευθύνη για την τυχόν χρήση τους. 1

2 LEX FORI Ευρωπαϊκός όµιλος οικονοµικού σκοπού Έδρα : 3, rue de la Chapelle B.P.758 L-2017 Luxembourg Έρευνα που ανέθεσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Γενική ιεύθυνση Υγείας και Προστασίας των Καταναλωτών) ΕΡΕΥΝΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΜΦΙΒΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΠΟΥ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΣΕ ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΟΥΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ. - Ιανουάριος

3 ΠΕΡΙΛΗΨΗ 3

4 I ΕΙΣΑΓΩΓΗ A Εντολή Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Γενική ιεύθυνση Υγείας και Προστασίας των Καταναλωτών) ανέθεσε στη Lex Fori να πραγµατοποιήσει έρευνα σχετικά µε την αµφίβολη επαγγελµατική κατάρτιση και την εµπορευµατοποίηση επιχειρηµατικών προτάσεων που γίνονται σε µεµονωµένους καταναλωτές. Το θέµα περιλαµβάνει τρεις κύριες κατηγορίες: - αµιγής επαγγελµατική κατάρτιση (εκπαίδευση εξ αποστάσεως, έννοιες για την εκµάθηση δια βίου), - κατάρτιση σε συνδυασµό µε επιχειρηµατικές συµβουλές, - άµεση αγορά επιχειρηµατικής ιδέας. B Ορισµός Για το σκοπό της έρευνας θεωρούνται ως αµφίβολη επαγγελµατική κατάρτιση και εµπορευµατοποίηση επιχειρηµατικών προτάσεων οι προτάσεις που στα ενηµερωµένα άτοµα, αλλά όχι απαραίτητα στον εύπιστο καταναλωτή, φαίνονται αµφισβητήσιµες και δηµιουργούν έντονες υποψίες ότι πρόκειται για απάτη. 4

5 II ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 1 υπάρχει ένα γενικό πρότυπο αµφίβολων πρακτικών σε ολόκληρη την Ευρώπη 2 οι πρακτικές αυτές γενικά δεν αποτελούν, ή τουλάχιστον δεν θεωρείται ότι αποτελούν, µεγάλο πρόβληµα για τους καταναλωτές. A Κατάλογος αµφίβολων πρακτικών Οι πιο διαδεδοµένες αµφίβολες πρακτικές είναι οι εξής: Επαγγελµατική κατάρτιση "Εργοστάσια" διπλωµάτων Με έδρα τις Ηνωµένες Πολιτείες, ή τουλάχιστον χρησιµοποιώντας αµερικανικά ονόµατα, αυτά τα νοµικά πρόσωπα προσφέρουν διπλώµατα που ηχούν πολύ σπουδαία (MBA, κτλ.) χωρίς να απαιτείται η παρακολούθηση µαθηµάτων. Μαθήµατα επαγγελµατικής κατάρτισης Τα µαθήµατα απευθύνονται κυρίως σε ανειδίκευτους και συχνά άνεργους καταναλωτές και εκφράζουν ρητά ή υπονοούν την υπόσχεση για εύρεση εργασίας ή για νέα σταδιοδροµία. Συνήθως οι αµφίβολες πρακτικές περιλαµβάνουν την απροκάλυπτη απάτη ή επικίνδυνα παραπλανητικές προτάσεις. Επιχειρηµατικές προτάσεις Εργασία κατ οίκον Με το ψευδές πρόσχηµα του τακτικού εισοδήµατος και της ανεξαρτησίας και άνεσης της εργασίας από το σπίτι, οι απάτες αυτές έχουν στόχο να 5

6 καταφέρουν τον εύπιστο καταναλωτή να στείλει χρήµατα που δεν επιστρέφονται ποτέ σχεδόν ποτέ δεν πρόκειται για πραγµατική δουλειά ή επιχειρηµατική ιδέα. Πλουτίστε γρήγορα, πωλήσεις µε το σύστηµα της πυραµίδας και µάρκετινγκ σε πολλαπλά επίπεδα (MLM) Οι πρακτικές αυτές περιλαµβάνουν προφανείς απάτες και πιο έντεχνα τεχνάσµατα. Οι προφανείς απάτες δεν έχουν καµία σχέση µε επιχειρηµατικές προτάσεις. Η επιχειρηµατική ιδέα αυτή καθαυτή είναι άνευ σηµασίας και πολύ συχνά δεν περιγράφεται καν στην πρόταση. Τα πιο έντεχνα τεχνάσµατα περιλαµβάνουν µια πραγµατική επιχειρηµατική πρόταση και δίνουν έµφαση στο προϊόν ή την υπηρεσία για να πείσουν τον καταναλωτή για τη σοβαρότητά τους. Έτσι ο επίδοξος επιχειρηµατίας δυσκολεύεται περισσότερο να ξεχωρίσει το νόµιµο µάρκετινγκ σε πολλαπλά επίπεδα και τις επιχειρήσεις άµεσης πώλησης από τους επιτήδειους απατεώνες πωλήσεων µε το σύστηµα της πυραµίδας. ικαιόχρηση Η αποτυχία της δικαιόχρησης οφείλεται τις περισσότερες φορές σε δυσµενείς οικονοµικές συνθήκες, κακή διαχείριση από τον δικαιοδόχο, κακή επιλογή της τοποθεσίας, έλλειψη ενίσχυσης από τον δικαιοπάροχο ή λάθος επιχειρηµατική ιδέα. Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις που ο καταναλωτής που µετατράπηκε σε επιχειρηµατία γίνεται θύµα αµφίβολων επιχειρηµατικών ιδεών. B Η σηµασία των αµφίβολων πρακτικών στον τοµέα της επαγγελµατικής κατάρτισης και των επιχειρηµατικών ιδεών 1 Συλλογή στοιχείων Το θέµα των αµφίβολων πρακτικών όσον αφορά την επαγγελµατική κατάρτιση δεν αποτελεί προτεραιότητα των περισσότερων οργανώσεων που µας παραχώρησαν συνεντεύξεις. Κατά συνέπεια, ενώ στις περισσότερες χώρες βρίσκουµε αρκετά ενδιαφέροντα παραδείγµατα αµφίβολων πρακτικών, δεν υπάρχουν επιστηµονικά ή στατιστικά στοιχεία. 6

7 Όσον αφορά τις διασυνοριακές δραστηριότητες, υπάρχουν µεµονωµένα παραδείγµατα, αλλά δεν διακρίνονται κάποια ενδοευρωπαϊκά πρότυπα. Ωστόσο, υπάρχει έντονη αµερικανική επιρροή όσον αφορά τις δραστηριότητες στο διαδίκτυο και τις άµεσες πωλήσεις. 2 Συχνότητα Λόγω της έλλειψης στατιστικών στοιχείων και της έλλειψης ενδιαφέροντος από τις σχετικές οργανώσεις είναι δύσκολο να δώσουµε σαφή εικόνα της σηµασίας αυτών των αµφίβολων πρακτικών στην Ευρώπη, αν και είναι παρούσες έως ένα βαθµό σε όλα τα κράτη µέλη. Σε γενικές γραµµές, φαίνεται να είναι πιο διαδεδοµένες στις χώρες του Nότου (Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία Ελλάδα) παρά στο Bορρά. Στις χώρες του Bορρά µε το θεσµό του διαµεσολαβητή του καταναλωτή και το υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης των καταναλωτών η κατάσταση φαίνεται να είναι υπό έλεγχο. Μπορούµε επίσης να πούµε ότι στις µεγαλύτερες χώρες (Γερµανία, Γαλλία, Ηνωµένο Βασίλειο, Ιταλία και Ισπανία) παρουσιάζονται περισσότερες περιπτώσεις από ό,τι στις µικρότερες. ιάφοροι παράγοντες µπορούν να επηρεάσουν τη συχνότητα των αµφίβολων πρακτικών: η ανωνυµία των πόλεων, η κατάσταση της αγοράς εργασίας, οι ποιότητα του κοινού, το σύστηµα επαγγελµατικής κατάρτισης και τα επιδόµατα ανεργίας. Τα µόνα στοιχεία που διαθέτουµε για κάποιο κράτος µέλος είναι µια εκτίµηση της βρετανικής κυβέρνησης, που δείχνει τη σηµασία των πρακτικών αυτών ιδίως όσον αφορά απάτες σε σχέση µε την κατ οίκον εργασία. Εκτός από το Ηνωµένο Βασίλειο, ο αριθµός των παραπόνων που φτάνουν στις κρατικές αρχές και τις οργανώσεις των καταναλωτών είναι πάντα σχετικά µικρός και κυµαίνεται από 5-6 (στις χώρες του Βορρά) έως µερικές δεκάδες (Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία). Προφανώς, ένας µεγάλος αριθµός περιπτώσεων εξαπάτησης των καταναλωτών από αµφίβολες πρακτικές δεν δηλώνεται. Παρ όλα αυτά, σε σύγκριση µε άλλα είδη παραπόνων των καταναλωτών φαίνεται πως το φαινόµενο των αµφίβολων πρακτικών, αν και ενοχλητικό, δεν απασχολεί ιδιαίτερα τους καταναλωτές. 7

8 Γιατί οι καταναλωτές που πέφτουν θύµατα αµφίβολων πρακτικών διστάζουν να µιλήσουν για την περίπτωσή τους; Είναι δύσκολο να εξηγηθεί γιατί τόσο λίγα θύµατα διαµαρτύρονται για αµφίβολες πρακτικές. Σίγουρα υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί παράγοντες: Το ποσό της οικονοµικής ζηµίας Πολύ συχνά πρόκειται για µικρά ποσά και τα θύµατα έχουν την τάση να σκέφτονται ότι δεν αξίζει τον κόπο να υποβάλουν καταγγελία. Ντροπή Συχνά τα θύµατα εξαπατούνται από προφανείς και χονδροειδείς απάτες και γι αυτό ντρέπονται να τις καταγγείλουν. Έλλειψη υποστήριξης από κρατικές υπηρεσίες και οργανώσεις των καταναλωτών. Καθώς οι περισσότερες δηµόσιες υπηρεσίες και οµάδες καταναλωτών δίνουν µικρή προτεραιότητα στο θέµα, δεν δίνουν την εντύπωση στο µέσο καταναλωτή ότι ενδιαφέρονται για το θέµα και ότι δέχονται πρόθυµα τις καταγγελίες. Αυτοκατηγορία Μερικά θύµατα κατηγορούν τον εαυτό τους για την αποτυχία της επιχειρηµατικής προσπάθειας. Πιστεύουν ότι δεν εργάστηκαν αρκετά σκληρά, ή ότι δεν έχουν το απαραίτητο ταλέντο ή την πείρα. 8

9 Άγνοια των ένδικων µέσων Καθώς τα θύµατα συνήθως δεν είναι οι πιο µορφωµένοι καταναλωτές, συχνά δεν είναι καλά ενηµερωµένα για τα διαθέσιµα ένδικα µέσα και δεν ξέρουν σε ποιον να απευθυνθούν. Έλλειψη ικανοτήτων επικοινωνίας Οι κρατικές υπηρεσίες και οι οµάδες καταναλωτών προτιµούν καλά διατυπωµένες γραπτές καταγγελίες. Ωστόσο πολλά θύµατα δεν έχουν τις απαραίτητες ικανότητες για να διατυπώσουν τις καταγγελίες αυτές. Συχνά, τα θύµατα επιλέγονται ακριβώς επειδή ανήκουν σε οµάδες που είναι λιγότερο ικανές από άλλες να διεκδικήσουν τα δικαιώµατά τους. Έλλειψη αποτελεσµατικών ένδικων µέσων Η έλλειψη αποτελεσµατικών ένδικων µέσων µπορεί να είναι πραγµατική ή το θύµα να πιστεύει ότι υπάρχει τέτοια έλλειψη. Εποµένως, το θύµα δεν βλέπει το λόγο να υποβάλλει καταγγελία. Μπορεί να υπάρχουν αποτελεσµατικά ένδικα µέσα κατά της ίδιας της αµφίβολης πρακτικής, για παράδειγµα ποινή φυλάκισης, αλλά καµία οικονοµική αποκατάσταση για τον καταναλωτή. Άγρα πελατών µέσω του διαδικτύου Τα αποτελέσµατα µιας άτυπης έρευνας της άγρας πελατών µέσω του διαδικτύου επιβεβαιώνουν την εντύπωση που έδωσαν τα αποτελέσµατα των εθνικών εκθέσεων. Το φαινόµενο δεν είναι τόσο ανησυχητικό στην Ευρώπη και η διασυνοριακή άγρα πελατών δεν είναι τόσο συχνή. Ωστόσο, το διαδίκτυο βρίθει από προσφορές αµερικανικής προέλευσης οι οποίες είναι πολύ πιθανόν να διαβάζονται από µεγάλο αριθµό Ευρωπαίων καταναλωτών που έχουν πρόσβαση σε αυτό. Απλοϊκά και εύκολο να εντοπιστούν, τα µηνύµατα αυτά ενδέχεται να γίνουν πιο επιτηδευµένα στο µέλλον και να αποτελέσουν πραγµατική απειλή για τους Ευρωπαίους καταναλωτές. 9

10 III ΕΠΑΛΗΘΕΥΣΗ ΤΟΥ ΒΑΘΜΟΥ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΣΤΑ ΘΥΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΜΦΙΒΟΛΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ Ι ΕΩΝ Γενικά, δεν υπάρχει ειδική νοµοθεσία που να εφαρµόζεται για τα θύµατα αµφίβολων πρακτικών στον τοµέα αυτό. Ωστόσο, σχεδόν πάντα διατίθεται βοήθεια στα θύµατα στο πλαίσιο των γενικότερων καθεστώτων προστασίας των καταναλωτών και των ένδικων µέσων του αστικού και ποινικού δικαίου: - νόµοι για την προστασία των καταναλωτών που απορρέουν από την ευρωπαϊκή νοµοθεσία (παραπλανητική διαφήµιση, πώληση εξ αποστάσεως) - νόµοι για την προστασία των καταναλωτών που διαφέρουν σηµαντικά από χώρα σε χώρα (νοµοθεσία κατά των πωλήσεων µε το σύστηµα της πυραµίδας) - γενικά καθεστώτα αστικού και ποινικού δικαίου. εν υπάρχει σαφές πρότυπο έλλειψης της κατάλληλης νοµοθεσίας για την προστασία των θυµάτων εξαπάτησης αυτού του είδους. Το πρόβληµα φαίνεται να έγκειται στην έλλειψη πόρων και ενδιαφέροντος από τους καταναλωτές, τις δηµόσιες αρχές και τις οργανώσεις των καταναλωτών. 10

11 IV ΙΑΘΕΣΙΜΑ ΕΝ ΙΚΑ ΜΕΣΑ A Νοµοθεσία Η έλλειψη νοµοθεσίας δεν είναι το κύριο εµπόδιο, αν και πάντα η κατάσταση επιδέχεται βελτίωση. Μια χρήσιµη βελτίωση θα ήταν να επιτραπεί στις οργανώσεις των καταναλωτών να επιδιώξουν την έκδοση δικαστικής διαταγής κατά των αµφίβολων πρακτικών (βλέπε τη νέα οδηγία περί των αγωγών παραλείψεως στον τοµέα της προστασίας των καταναλωτών). Μια άλλη δυνατότητα που θα µπορούσε να διερευνηθεί είναι να ενισχυθούν οι απαιτήσεις όσον αφορά τη διαφάνεια των επιχειρηµατικών προτάσεων και να ρυθµιστούν ορισµένες πτυχές της νοµοθεσίας περί άµεσων πωλήσεων. B ιοικητική συνεργασία Ήδη υπάρχει διοικητική συνεργασία µεταξύ των εθνικών κυβερνήσεων σε κάποιο βαθµό. Όµως είναι απαραίτητες πιο επικεντρωµένες ενέργειες, ιδίως για την παρακολούθηση των διασυνοριακών δραστηριοτήτων, καθώς και στενότερη συνεργασία ανάµεσα στις διάφορες υποδιευθύνσεις των εθνικών διοικητικών υπηρεσιών. Γ Οικονοµικοί πόροι Όπως κάθε σχέδιο, η προσπάθεια καταστολής των αµφίβολων πρακτικών θα χρειαστεί επιπλέον πόρους προκειµένου να χρηµατοδοτηθούν περισσότερες έρευνες από τις δηµόσιες αρχές και τις οµάδες καταναλωτών. Ενηµέρωση και εκπαίδευση των καταναλωτών ύο ενέργειες πρέπει να προαχθούν ταυτόχρονα. 11

12 Η πρώτη είναι η εκπαίδευση των καταναλωτών αυτή καθαυτή. Η δεύτερη αφορά την πληροφόρηση, ιδίως µε την έννοια των πληροφοριών που είναι διαθέσιµες στους καταναλωτές που θέλουν να µάθουν περισσότερα σχετικά µε τις προσφορές που λαµβάνουν και να ξέρουν µε ποιον έχουν να κάνουν. Η σηµερινή ασυµµετρία όσον αφορά την πληροφόρηση πρέπει να διορθωθεί. 12

13 Ο ΗΓΟΣ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ Καταναλωτή προσοχή! - Απεριόριστα κέρδη. - Κερδίστε χιλιάδες λίρες Αγγλίας την εβδοµάδα χωρίς καµία απολύτως επένδυση! - Το µόνο που χρειάζεστε είναι να ξέρετε να διαβάζετε και να ακολουθείτε οδηγίες βήµα προς βήµα και να έχετε βασικές πρακτικές ικανότητες. - Αυτή δεν είναι απάτη του τύπου πλουτίστε γρήγορα. - Κερδίστε περισσότερα από $ ως σύµβουλος διαδικτύου. - ίπλωµα M.B.A. : χωρίς µαθήµατα, χωρίς εξετάσεις. - Γίνε αφεντικό του εαυτού σου. - Καθόρισε ο ίδιος τις ώρες εργασίας σου. - Τεράστια κέρδη. Χωρίς ανταγωνισµό. Μικρή επένδυση. Σίγουρες πωλήσεις! Οδηγός για την αµφίβολη επαγγελµατική κατάρτιση και τις επιχειρηµατικές προτάσεις που γίνονται σε µεµονωµένους καταναλωτές. 13

14 Σκοπός του παρόντος οδηγού είναι να προειδοποιήσει τους καταναλωτές για τους κινδύνους ορισµένων αµφίβολων προτάσεων που ίσως να δεχθούν σχετικά µε την επαγγελµατική κατάρτιση, την εργασία κατ οίκον, την αυτοαπασχόληση, παράτολµες επιχειρήσεις και δραστηριότητες δικαιόχρησης. Παρέχει συµβουλές σχετικά µε το πώς να τις εντοπίσετε και πώς να αντιδράσετε. Όλα τα παραδείγµατα είναι προσαρµοσµένες πραγµατικές περιπτώσεις. 14

15 ΤΡΕΙΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΩΣ ΝΑ ΧΑΣΕΤΕ ΕΥΚΟΛΑ ΧΡΗΜΑΤΑ 1 - ΤΟΠ-ΜΟΝΤΕΛ Η Χέλγκα δεν τα πήγαινε πολύ καλά στο σχολείο και τώρα, στα 18 της, το µόνο δίπλωµα που είχε ήταν αυτό που της έδωσαν όταν κέρδισε το δεύτερο βραβείο στον ετήσιο διαγωνισµό για το "καλύτερο κέικ" του πολιτιστικού συλλόγου της γειτονιάς της. Οι γονείς της, άνεργοι και οι δύο, τη ρωτούσαν διαρκώς πότε θα βρει δουλειά. Εκτός από λίγες ώρες που έπλενε πιάτα σε ένα εστιατόριο δεν είχε καταφέρει να βρει άλλη δουλειά. Μια µέρα λοιπόν είδε µια αγγελία σε ένα γυναικείο περιοδικό: Σχολή µανεκέν Ascot: Γίνε µανεκέν. ιάρκεια µαθηµάτων: µία εβδοµάδα. Εγγυηµένα αποτελέσµατα. Οι φίλες της Χέλγκα της έκαναν συχνά κοµπλιµέντα για την εµφάνιση της, έτσι σκέφτηκε Γιατί όχι εγώ;. Στο κάτω-κάτω πολλά µανεκέν που έβλεπε στα περιοδικά δεν ήταν και τόσο όµορφα κι όµως έβγαζαν εκατοµµύρια. Tο κτίριο της σχολής έδειχνε κάπως παραµεληµένο και οι αίθουσες διδασκαλίας ήταν πολύ µικρές, αλλά ο κύριος που της συστήθηκε ως ο διευθυντής του σχολείου ήταν πολύ γοητευτικός. Με τέτοιο σώµα σύντοµα θα βγάζεις χίλια ευρώ την εβδοµάδα της είπε. Τα δίδακτρα ήταν λίγο ακριβά βέβαια: ευρώ για µια εβδοµάδα. Όµως ο διευθυντής της είπε ότι θα φρόντιζε να τη βάλει σε ένα κατάλογο µαγιό. Η φωτογράφηση θα γινόταν στις Μπαχάµες - απίστευτο! Η Χέλγκα θα έβγαζε έως ευρώ µε όλα τα έξοδα πληρωµένα. Η Χέλγκα κατάφερε να πείσει την αγαπηµένη της θεία να της δανείσει τα χρήµατα. Τα µαθήµατα δεν ήταν τίποτα σπουδαίο: περπάτηµα µε ένα βιβλίο πάνω στο κεφάλι, παρακολούθηση βίντεο επιδείξεων µόδας. Τελικά τον περισσότερο καιρό κουβέντιαζε µε τις άλλες κοπέλες καθώς πολλά µαθήµατα ακυρώνονταν την τελευταία στιγµή. 15

16 Με µεγάλη της χαρά η Χέλγκα έλαβε το επίσηµο δίπλωµα µανεκέν στο τέλος της εβδοµάδας. Τρεις εβδοµάδες αργότερα ακόµα περίµενε να αρχίσει την καριέρα της και παραπονέθηκε στο διευθυντή. Αυτός της εξήγησε ότι είχε χάσει πολλές ευκαιρίες γιατί δεν είχε καλές φωτογραφίες της για να δείξει σε πρακτορεία µανεκέν. Αφού πλήρωσε άλλα 500 ευρώ (που της δάνεισε ο φίλος της) για να βγάλει φωτογραφίες, και αφού περίµενε άλλες 3 εβδοµάδες η Χέλγκα άρχισε να αδηµονεί. Ζήτησε από το θείο της, πρώην αστυνοµικό, να τη συνοδέψει στο σχολείο. Προς µεγάλη της έκπληξη δεν βρήκε παρά εργάτες που κατεδάφιζαν το κτίριο. Τώρα η Χέλγκα δουλεύει σε ένα McDonald s της γειτονιάς της και προσπαθεί να κερδίσει αρκετά χρήµατα για να ξεπληρώσει τη θεία της ΕΥΡΩ ΤΗΝ ΩΡΑ Η Μαρία δεν µπορούσε να πιάσει κανονική δουλειά. Με τρία µικρά παιδιά δεν µπορούσε να αφήσει το σπίτι της και δεν είχε κανένα να τη βοηθήσει, ούτε χρήµατα για να πάρει µπέιµπι-σίτερ. Όταν είδε µια αγγελία κολληµένη σε ένα πίνακα στο σούπερ µάρκετ της γειτονιάς της ουλέψτε στο σπίτι και κερδίστε έως 30 ευρώ την ώρα σκέφτηκε ότι βρήκε τη λύση. Τηλεφώνησε σε ένα αριθµό κινητού και µια πολύ συµπαθητική κυρία της είπε ότι το µόνο που χρειαζόταν ήταν να ξέρει να διαβάζει και να ακολουθεί απλές οδηγίες. εν είχε παρά να εγγραφεί ως κατ οίκο εργαζόµενη πληρώνοντας 50 ευρώ, τα οποία θα της επιστρέφονταν µόλις ολοκλήρωνε την πρώτη εργασία που θα της ανέθεταν. Μπορούσε να επιλέξει το είδος εργασίας που ήθελε να κάνει (χειροτεχνία, συναρµολόγηση, συσκευασία, γέµισµα φακέλων και δακτυλογράφηση) και θα λάµβανε δωρεάν ένα περιοδικό για τους εργαζόµενους κατ οίκον. 16

17 Η Μαρία δεν είχε τα 50 ευρώ, αλλά κατάφερε να πείσει ένα συµπονετικό κοινωνικό λειτουργό να της δώσει τα χρήµατα, ισχυριζόµενη ότι θα αγόραζε µωρουδιακά. Μόλις έφτασε το δέµα η Μαρία χρειάστηκε να πληρώσει 10 ευρώ για ταχυδροµικά έξοδα. Παρ όλα αυτά ήταν ενθουσιασµένη µε την πρώτη της εργασία κατ οίκον. Σχεδόν όλη τη νύχτα γέµιζε φακέλους και κολλούσε ετικέτες. Το άλλο πρωί, αφού πλήρωσε άλλα 10 ευρώ για γραµµατόσηµα, ταχυδρόµησε περήφανη το έργο της. Αφού πέρασαν τρεις εβδοµάδες χωρίς να λάβει νέα από την εταιρία, η Μαρία τους τηλεφώνησε. Η συµπαθητική κυρία δεν ήταν τόσο ευγενική όσο την πρώτη φορά και της είπε ότι η δουλειά της δεν ήταν καλής ποιότητας και ότι δεν άξιζε να πληρωθεί. Ωστόσο θα της έδιναν µια δεύτερη ευκαιρία. Αυτή τη φορά η Μαρία θα περνούσε χάντρες. Οι χάντρες ήταν πολύ πολύτιµες και θα έπρεπε να πληρώσει εγγύηση 100 ευρώ για να είναι σίγουρο ότι θα τις επιστρέψει. Η Μαρία την έβρισε µε τα χειρότερα λόγια και της έκλεισε το τηλέφωνο. Η Μαρία δεν είπε σε καµία φίλη της τι είχε συµβεί γιατί φοβόταν ότι θα την κορόιδευαν. 3 - ΑΝΑΡΡΙΧΗΣΗ ΤΗΣ ΠΥΡΑΜΙ ΑΣ Ο Έρικ δεν ήταν καθόλου ευχαριστηµένος µε τη δουλειά του ως αποθηκάριος. Τον περισσότερο καιρό ήταν σε ένα σκοτεινό υπόγειο. Ήθελε να είναι έξω και να κάνει νέες γνωριµίες. Έτσι, όταν η Πέγκι, µια κοπέλα που γνώρισε σε ένα πάρτι του µίλησε για µια ενδιαφέρουσα επιχειρηµατική ευκαιρία θέλησε να µάθει περισσότερα. Η Πέγκι τον πήγε σε µια συνάντηση σε ένα γνωστό πολυτελές ξενοδοχείο. Εκεί, ένας χαρισµατικός άνδρας ντυµένος µε ένα κοµψό ιταλικό κουστούµι µιλούσε σε µια οµάδα περίπου 50 ατόµων. Ζήτησε από την Πέγκι να παρουσιάσει το τελευταίο προϊόν τους, ένα φορολογικό οδηγό. Η Πέγκι, όλο χαρά, είπε στην οµάδα: µε τον οδηγό αυτό κερδίζω περισσότερα και πληρώνω λιγότερους φόρους. Τότε 17

18 σηκώθηκαν και άλλοι και είπαν στην οµάδα πόσους οδηγούς πούλησαν τον τελευταίο µήνα. Κάθε φορά που κάποιος έλεγε πόσες πωλήσεις πραγµατοποίησε έλεγαν όλοι µαζί: Είναι νικητής, έχει αυτό που χρειάζεται. Ο Έρικ εντυπωσιάστηκε πολύ. Όλοι έδειχναν τόσο δυναµικοί και ευτυχισµένοι. Ακόµα περισσότερο εντυπωσιάστηκε από την ιδιωτική συνάντηση που είχε µε τον άνδρα µε το ιταλικό κουστούµι. Ο άνδρας αυτός ήταν πολύ φιλικός και ευχάριστος. Είπε του Έρικ ότι θα κέρδιζε περίπου 1000 ευρώ τον πρώτο µήνα από προµήθειες από τις πωλήσεις του φορολογικού οδηγού και άλλων προϊόντων. Μετά θα έπρεπε να προσλάβει νέους διανοµείς από τις πωλήσεις των οποίων θα άρχιζε να λαµβάνει προµήθεια. Και όταν οι διανοµείς αυτοί άρχιζαν να προσλαµβάνουν τους δικούς τους διανοµείς θα άρχιζε να ρέει το χρήµα. Το µόνο που είχε να κάνει ήταν να προσλάβει 5 φίλους του ως διανοµείς οι οποίοι µε τη σειρά τους θα προσλάµβαναν 5 φίλους τους και πολύ σύντοµα, αφού 5 x 5 x 5 = 125, περισσότερα από εκατό άτοµα θα του έδιναν προµήθεια. Τρεις µήνες αργότερα τα πράγµατα δεν πήγαιναν τόσο καλά όσο είχε φανταστεί. Ο Έρικ είχε 300 αντίγραφα του οδηγού φορολογίας στο καθιστικό του, από τα οποία είχε πουλήσει µόνο 10. Κανένας φίλος του δεν ήθελε να γίνει διανοµέας. Ο διευθυντής της τράπεζας του τηλεφωνούσε συνέχεια σχετικά µε την υπέρβαση στο λογαριασµό του από την αγορά των οδηγών φορολογίας. Ο Έρικ αποφάσισε να παραπονεθεί στον άντρα µε το ιταλικό κουστούµι. Αυτός του εξήγησε πολύ πειστικά ότι έφταιγε η τεχνική πωλήσεων του Έρικ. Ο Έρικ παραδέχθηκε ότι δεν είχε παρακολουθήσει ποτέ µαθήµατα στον τοµέα αυτό. Ο άνδρας τον έγραψε αµέσως σε ένα σαββατοκύριακο µαθηµάτων όπου θα µάθαινε τα µυστικά της καλής τεχνικής πωλήσεων. Ο Έρικ εξακολουθεί να εργάζεται στο ανήλιαγο υπόγειο. Αφού ξόδεψε 500 ευρώ για το σαββατοκύριακο µαθηµάτων, 200 ευρώ για τις κασέτες Πώς να πουλάτε, να πουλάτε και να πουλάτε, 50 ευρώ για το βιβλίο 1001 τρόποι για να πουλήσετε, 400 ευρώ για το σεµινάριο διεθνών πωλήσεων και 350 ευρώ για τα µαθήµατα πωλήσεων από το τηλέφωνο, χρησιµοποιεί τους φορολογικούς οδηγούς σαν έπιπλα γιατί χρειάστηκε να πουλήσει τα περισσότερα έπιπλά του για να πληρώσει τα χρέη του. 18

19 ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΟ ΦΑΝΑΡΙ! Πώς να αποφύγετε να πέσετε θύµα απάτης; Ακολουθούν µερικές συµβουλές για να µπορείτε να εντοπίζετε τις απάτες. Κόκκινο Προσοχή! Μην προχωρήσετε περισσότερο εάν δείτε ένα από αυτά τα προειδοποιητικά σηµάδια. Πορτοκαλί Προσοχή, κάτι µπορεί να πάει στραβά. Πράσινο Αυτά που πρέπει να αναµένετε από µια σοβαρή και νόµιµη επιχείρηση. Ωστόσο, αυτό δεν σηµαίνει ότι δεν πρέπει να διαβάζετε προσεκτικά την προσφορά και να ρωτάτε οξυδερκείς ερωτήσεις. Κόκκινο Πορτοκαλί Πράσινο - εν έχει διεύθυνση - Αριθµός κινητού τηλεφώνου - Υπερηφανεύεται πως είναι ο πιο αποδοτικός τρόπος για να κερδίσετε χρήµατα ή η επιχείρηση που επεκτείνεται πιο γρήγορα στον κόσµο - Αναφέρει ότι δεν πρόκειται για απάτη ή µάρκετινγκ σε πολλαπλά επίπεδα - Υπόσχεται πλούτη στη στιγµή - Αφού διαβάσετε την αγγελία ή άλλο κείµενο δεν έχετε ιδέα για τι προϊόν ή υπηρεσία πρόκειται - Ζητείται άµεση πληρωµή για εγγραφή ή διοικητικά τέλη στην περίπτωση της κατ οίκον εργασίας - Η αγγελία εµφανίζεται στο τµήµα επιχειρηµατικές προτάσεις ή διάφορα ενός δωρεάν περιοδικού - Προσφέρονται µαθήµατα που εγγυώνται την εύρεση εργασίας - Η διεύθυνση είναι ταχυδροµική θυρίδα - Κραυγαλέα κεφαλαία γράµµατα - Υπόσχεται να αποκαλύψει κάποιο µυστικό - Ασαφείς αναφορές π.χ. Χιλιάδες ικανοποιηµένοι πελάτες - Οι συναντήσεις δεν πραγµατοποιούνται στα γραφεία της εταιρίας αλλά σε µπαρ, παµπ, ξενοδοχεία ή εστιατόρια - Η αγγελία εµφανίζεται στις προσφορές εργασίας δωρεάν περιοδικού - Η λέξη επίσηµος - Πρόκειται για νέα εταιρία - Εκπαίδευση για να γίνεις µανεκέν, ηθοποιός, αεροσυνοδός, προπονητής ή ιδιωτικός αστυνοµικός - Παραείναι καλό για να είναι αλήθεια - Σας ζητούν να πληρώσετε χρήµατα που δεν είχαν αναφερθεί από την αρχή - Πλήρης διεύθυνση που περιλαµβάνει τα στοιχεία του τραπεζικού λογαριασµού ή τον αριθµό νοµικής καταχώρησης - Ακριβή περιγραφή του προϊόντος ή της υπηρεσίας - Η αγγελία εµφανίζεται σε σοβαρή εφηµερίδα ή περιοδικό - Η επιχείρηση υφίσταται επί σειρά ετών - Στην περίπτωση κατ οίκον εργασίας δεν ζητούνται χρήµατα - Στην περίπτωση επιχειρηµατικής πρότασης, µπορείτε να µιλήσετε µε άτοµα που έχουν ιδρύσει παρόµοιες επιχειρήσεις ή στην περίπτωση µαθηµάτων, µε πρώην φοιτητές 19

20 ΠΩΣ ΝΑ ΕΝΤΟΠΙΣΕΤΕ ΤΙΣ ΑΞΙΟΠΙΣΤΕΣ ΠΡΟΣΦΟΡΕΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Υπάρχουν πολλές σοβαρές σχολές και ιδρύµατα κατάρτισης καθώς και σοβαρές επιχειρηµατικές ιδέες. Γιατί να ασχοληθείτε µε τις αµφίβολες; Εάν µπείτε στον πειρασµό να απαντήσετε σε κάποια πρόταση στους τοµείς αυτούς, διαβάσετε προσεκτικά το κείµενο και να ψάξτε για κάποιο από τα προειδοποιητικά σηµάδια που υπογραµµίστηκαν στο τµήµα µε τους «κανόνες κυκλοφορίας» (βλέπε παραπάνω). Εάν εξακολουθείτε να ενδιαφέρεστε, µην καταβάλετε κανένα σηµαντικό ποσό (ιδίως όταν πρόκειται για τις οικονοµίες µιας ζωής!) πριν συµβουλευτείτε κάποιον ειδικό. Ανάλογα µε τη φύση της πρότασης, υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που µπορούν να σας βοηθήσουν είτε δωρεάν είτε µε µικρή αµοιβή. - Οµάδες καταναλωτών - Γραφεία παροχής συµβουλών στους καταναλωτές - Τοπικοί και εθνικοί οργανισµοί προστασίας των καταναλωτών - Ο τραπεζίτης σας - Ο δικηγόρος σας - Τοπικές εκπαιδευτικές αρχές - Επαγγελµατικοί σύλλογοι και οργανώσεις Ελέγξτε εάν η εταιρία για την οποία ενδιαφέρεστε υπάρχει πραγµατικά. Εάν είναι δυνατόν, επισκεφθείτε τα γραφεία της (ή τις αίθουσες διδασκαλίας). Ανάλογα µε τη φύση της πρότασης ζητήστε να µιλήσετε µε πρώην φοιτητές ή άλλους ανθρώπους σαν κι εσάς που ίδρυσαν παρόµοια επιχείρηση. Ζητήστε να παρευρεθείτε σε κάποιο µάθηµα (επαγγελµατική κατάρτιση) ή να περάσετε µια ηµέρα µε κάποιον που εργάζεται σε παρόµοια επιχείρηση (επιχειρηµατικές προτάσεις) πριν πληρώσετε οτιδήποτε. 20

21 ΤΙ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ ΑΝ ΠΕΣΕΤΕ ΘΥΜΑ ΑΜΦΙΒΟΛΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ; Μην ντρέπεστε! Μην σκέφτεστε ότι πρόκειται για ασήµαντο ποσό, άρα δεν αξίζει τον κόπο να υποβάλετε καταγγελία. Κάντε τη χάρη στον εαυτό σας και στα µελλοντικά θύµατα. Μην τους αφήσετε να ξεφύγουν! Καταγγείλετέ τους. Ανάλογα µε τη φύση της εξαπάτησης επικοινωνήστε µε: - Τοπικούς και εθνικούς δηµόσιους οργανισµούς προστασίας - Οργανισµούς αυτορρύθµισης για τις διαφηµίσεις - Οµάδες καταναλωτών Αν δεν είστε σίγουρος σε ποιον πρέπει να απευθυνθείτε ζητείστε από κάποιον από τους παραπάνω οργανισµούς να σας συµβουλέψει που να υποβάλετε την καταγγελία σας. Μην δειλιάζετε! Εάν το θέµα είναι σοβαρό και έχετε υποστεί χρηµατική απώλεια πρέπει να το δηλώσετε σε δικηγόρο ή στην αστυνοµία. Συµβουλευτείτε τον κατάλογο των εθνικών σηµείων επαφής που υπάρχουν στη χώρα κατοικίας σας (βλέπε παρακάτω). 21

22 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΗΜΕΙΩΝ ΕΠΑΦΗΣ 22

23 Ο κατάλογος που ακολουθεί δεν αποτελεί πλήρη κατάλογο όλων των διαφορετικών οργανώσεων που µπορούν να φανούν χρήσιµες στους καταναλωτές, ιδίως σε όσους πέφτουν θύµατα των αµφίβολων πρακτικών που περιγράφονται στον οδηγό αυτό. εν είναι παρά µια συλλογή χρήσιµων διευθύνσεων. Υπάρχουν πολλές άλλες οργανώσεις που θα µπορούσαν να χρησιµεύσουν στους καταναλωτές, οι οποίες δεν περιλαµβάνονται στον κατάλογο αυτό. 23

24 Ελλάδα α) ιεύθυνση Προστασίας Καταναλωτή (πρώην Γενική Γραµµατεία Καταναλωτή) Η διεύθυνση αυτή του Υπουργείου Ανάπτυξης (πρώην Υπουργείο Εµπορίου) είναι η δηµόσια αρχή που είναι υπεύθυνη για την αντιµετώπιση θεµάτων που αφορούν τους καταναλωτές, είτε µε δική της πρωτοβουλία, είτε βάσει γραπτής καταγγελίας καταναλωτών. Μπορεί να παρέχει πληροφορίες και επεξεργάζεται τις καταγγελίες επικοινωνώντας µε τη σχετική επιχείρηση ή τον έµπορο προκειµένου να βρεθεί λύση. Στην περίπτωση που οι δύο πλευρές δεν καταλήξουν σε συµφωνία, ο καταναλωτής πρέπει να απευθυνθεί στη δικαιοσύνη. Σε ορισµένες πολύ σοβαρές περιπτώσεις, όπου η ιεύθυνση διαπιστώνει ότι κάποιος προµηθευτής παραβιάζει το νόµο για την προστασία των καταναλωτών µπορεί να επιβάλει πρόστιµα. Πού να απευθυνθείτε ιεύθυνση προστασίας καταναλωτή Υπουργείο Ανάπτυξης Πλατεία Κάνιγγος ΑΘΗΝΑ κ. Κωνσταντίνος Λιαπάτας τηλ.: (301) φαξ: (301) Οι καταναλωτές µπορούν να καλέσουν την ειδική τηλεφωνική γραµµή του Υπουργείου Ανάπτυξης, το 1702, όπου µπορούν να καταγγείλουν οποιοδήποτε θέµα τους απασχολεί. Οι καταγγελίες αυτές προωθούνται στη ιεύθυνση Προστασίας Καταναλωτή του Υπουργείου Ανάπτυξης η οποία τις επεξεργάζεται. β) Επιτροπές φιλικού διακανονισµού Οι επιτροπές αυτές που οργανώνονται σε κάθε νοµαρχία έχουν σκοπό τη διευθέτηση διαφορών ανάµεσα σε καταναλωτές ή οργανώσεις των καταναλωτών και προµηθευτές. Η καταγγελία εξετάζεται εντός 15 ηµερών από την υποβολή της και οι δύο πλευρές ενηµερώνονται σχετικά. Οι αποφάσεις των επιτροπών είναι οριστικές και δεν συνδέονται 24

25 µε κανένα τρόπο µε κάποια άλλη νοµική διαδικασία, την οποία δεν επηρεάζουν µε κανένα τρόπο. Πού να απευθυνθείτε Επιτροπή φιλικού διακανονισµού Νοµαρχία Αθηνών Σταδίου 60 5 ος όροφος Αθήνα κ. Μιχάλης Καφούρης τηλ. φαξ: (301) γ) Οµάδες καταναλωτών Οι οµάδες καταναλωτών παρέχουν πληροφορίες, συµβουλές και βοήθεια στους καταναλωτές. Είναι εξουσιοδοτηµένες να εκπροσωπούν τους καταναλωτές σε όλες τις δηµόσιες αρχές και τα δικαστήρια. Σε ορισµένες περιπτώσεις µπορούν να εκπροσωπήσουν τον καταναλωτή στο δικαστήριο, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις επιδιώκουν την εύρεση εξωδικαστικής λύσης. Η µεγαλύτερη οµάδα καταναλωτών στην Ελλάδα είναι η E.K.ΠΟΙ.ΖΩ. Έχει επιτύχει τον φιλικό διακανονισµό µεγάλου αριθµού υποθέσεων και έχει επίσης υποστηρίξει τα συµφέροντα του καταναλωτή µε επιτυχηµένες οµαδικές αγωγές. Πού να απευθυνθείτε E.K.ΠΟΙ.ΖΩ Ένωση Καταναλωτών «Η Ποιότητα Ζωής» κα Παναγιώτα Καλαποδαράκου Βαλτετσίου ΑΘΗΝΑ τηλ.: (301) φαξ: (301)