Τα θερμοκήπια στο νομό Λασιθίου με το βλέμμα του. Εμμανουήλ Α. Τραντά

Transcript

1 Σχολή Γεωτεχνικών Επιστημών τμήμα Γεωπονίας κατεύθυνση Οπωροκηπευτικών Φυτών εργαστήριο Αγροτικών Κατασκευών και Εξοπλισμού υπεύθυνη καθηγήτρια η Χ.Νικήτα - Μαρτζοπούλου Τα θερμοκήπια στο νομό Λασιθίου με το βλέμμα του Εμμανουήλ Α. Τραντά

2 «Τα θερμοκήπια στο νομό Λασιθίου με το βλέμμα του Εμμανουήλ Α. Τραντά» Αυτός είναι λοιπόν ο τίτλος της πτυχιακής μου διατριβής, η οποία έγινε κατά το πανεπιστημιακό έτος Για την συγγραφή της εργασίας αυτής χρησιμοποιήθηκαν ως πηγές οι κατά τόπους δημόσιες υπηρεσίες, όπως η Νομαρχία Λασιθίου και οι Αγροτικές Τράπεζες Αγίου Νικολάου και Ιεράπετρας. Επίσης έγινε και μια έρευνα στο παγκόσμιο δίκτυο πληροφοριών Internet, για τη συλλογή εικόνων, όπως και οτιδήποτε άλλο έκρινα απαραίτητο. Οι εικόνες δεν χρησιμοποιήθηκαν όλες αυτούσιες αλλά πολλές δέχθηκαν διαφόρου βαθμού επεξεργασία, όπως π.χ. ερμηνεία των ξένων όρων, όπου ήταν δυνατό ή ομαδοποίηση των εικόνων. Οι εικόνες αυτές χρησιμοποιήθηκαν μόνο για τη πλαισίωση του κειμένου στο πρώτο κεφάλαιο όπου αναφέρονται γενικά στοιχεία για τα θερμοκήπια και στο δεύτερο παράρτημα όπου παρατίθενται αποκλειστικά εικόνες. Οι εικόνες που χρησιμοποιήθηκαν στο τρίτο και τέταρτο κεφάλαιο, είναι εικόνες παρμένες από τις επιτόπου επισκέψεις στα θερμοκήπια των περιοχών της Ιεράπετρας και της Σητείας, αφού βέβαια σαρώθηκαν και περάστηκαν στον υπολογιστή για επεξεργασία. Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να αναφερθεί και ο τρόπος συγγραφής αυτής της διπλωματικής εργασίας. Έτσι λοιπόν γίνεται γνωστό ότι το πρώτο κεφάλαιο γράφτηκε με τη βοήθεια της αναφερόμενης στο τέλος του συγγράματος βιβλιογραφίας καθώς επίσης και της εμπειρίας μου ως φοιτητής. Για τη συγγραφή όμως του δευτέρου και του τρίτου κεφαλαίου χρησιμοποιήθηκε μόνο υλικό από τις επισκέψεις μου στα χωριά του Λασιθίου, τις εμπειρίες μου και κυρίως τις συνομιλίες μου με παραγωγούς, με Γεωπόνους της Α.Τ.Ε. και της διεύθυνσης Γεωργίας της Νομαρχίας Λασιθίου (Ιωάννης Μεντζάκης, Καπανταϊδάκης Ευρυπίδης, Χατζηδάκης), με τους εργαζόμενους στο Δημοτικό δημοπρατήριο της Ιεράπετρας και τους διευθυντές της ΚΥΡΒAΣ Α.Ε. (Γενιατάκης Γιώργος, Σουργιαδάκη - Τζαρή Μαρία), χωρίς τη χρήση βιβλιογραφικής βοήθειας.

3 Κεφάλαιο πρώτο Θερμοκηπιακές κατασκευές - Η έννοια - Το αποτέλεσμα 4 Ορισμός 4 Ιστορικά στοιχεία 6 Γενικά στοιχεία για τα θερμοκήπια στην Ελλάδα 8 Υλικά κατασκευής θερμοκηπίου 9 Υλικά σκελετού 10 Υλικά κάλυψης 14 Μορφές θερμοκηπίων στον Ελλαδικό χώρο 20 Εξοπλισμός θερμοκηπίων 21 Κεφάλαιο δεύτερο Τα θερμοκήπια στο Λασίθι - Στοιχεία 25 Ειδικά στοιχεία για την καλλιέργεια κηπευτικών εκτός εποχής 25 Γενικά για το Λασίθι 26 Ειδικά στοιχεία για το νομό Λασιθίου 27 Κεφάλαιο τρίτο Προβλήματα - Λύσεις - Παρατηρήσεις - Επισημάνσεις 34 Προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι παραγωγοί 34 Φωτογραφίες από το Δημοτικό Δημοπρατήριο της Ιεράπετρας 41 Κεφάλαιο τέταρτο Φωτογραφίες που πάρθηκαν από την περιοχή της Ιεράπετρας και της Σητείας 44 Τα θερμοκήπια μέσα από το παγκόσμιο δίκτυο πληροφοριών Internet 64 Τεχνικές προδιαγραφές θερμοκηπίων 73 3

4 Θερμοκήπιο (το) ουσ.[<θερμός + κήπος](κ θερμοκήπιον) χώρος στεγασμένος και περίφρακτος (συν. Υαλόφρακτος ή πλαστικός),όπου δημιουργούνται τεχνητές οικολογικές συνθήκες για την καλλιέργεια ευαίσθητων φυτών, η σέρα (μτφ.) προστατευτικό περιβάλλον για την ανάπτυξη κάποιου ή κάτι (μετεωρ.) φαινόμενο θερμοκηπίου, συγκράτηση από την ατμόσφαιρα της θερμικής ενέργειας του ηλίου και συσσώρευση θερμότητας από τη γη. Με λίγα και απλοϊκά λόγια αυτός είναι ο ορισμός που βρίσκει κανείς σε ένα λεξικό για την κατασκευή που ονομάζεται θερμοκήπιο. Θέλοντας όμως να δώσουμε μια πιο σαφή και κυρίως επιστημονική ερμηνεία για τον παραπάνω) όρο παρατίθεται το εξής: Το θερμοκήπιο είναι ένας στεγασμένος και καλυμμένος με διαφανή υλικά χώρος, μέσα στον οποίο είναι δυνατό να διαμορφώνονται οι ιδανικές για την ανάπτυξη των φυτών συνθήκες. Το περιβάλλον αυτό μπορεί να ελέγχεται με τον κατάλληλα εγκατεστημένο εξοπλισμό για την ιδανικότερη διαμόρφωση των συνθηκών αυτών. 4

5 Η ανάπτυξη όμως τέτοιων μορφών καλλιέργειας αποσκοπεί σε συγκεκριμένους σκοπούς, που να δικαιολογούν και το ιδιαίτερα αυξημένο πρωτογενές κόστος εγκατάστασης τέτοιων κατασκευών. Έτσι με τη χρησιμοποίηση των θερμοκηπίων στην παραγωγή γεωργικών προϊόντων πετυχαίνεται η τροποποίηση ή η ρύθμιση πολλών από τους παράγοντες του περιβάλλοντος που επιδρούν στην ανάπτυξη και παραγωγή των φυτών. Με την καλύτερη ρύθμιση του περιβάλλοντος των φυτών η παραγωγή μπορεί: 1.Να αυξηθεί ποσοτικά, λόγω βελτίωσης των συνθηκών του περιβάλλοντος. 2.Να προγραμματιστεί χρονικά, ώστε να σταλεί στην αγορά σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή, ανεξάρτητα από τις καιρικές συνθήκες που θα επικρατήσουν. 3.Να βελτιωθεί ποιοτικά, με την προστασία που προσφέρει το θερμοκήπιο από τα αντίξοα καιρικά φαινόμενα. Με το θερμοκήπιο ειδικότερα: 1. Αποφεύγονται ζημίες από αέρα, βροχή, χιόνι και χαλάζι. 2. Ανάλογα με τον εξοπλισμό τους παρέχεται η δυνατότητα ρύθμισης των παραγόντων του περιβάλλοντος της κόμης των φυτών, όπως: της θερμοκρασίας, της υγρασίας και του διοξειδίου του άνθρακα, με αρκετά μεγάλη ακρίβεια. 3. Παρέχεται η δυνατότητα ρύθμισης των παραγόντων του περιβάλλοντος της ρίζας των φυτών, όποος: της υγρασίας, του οξυγόνου, του διοξειδίου του άνθρακα, της θερμοκρασίας, των θρεπτικών στοιχείοον, που με τη χρήση κατάλληλων εδαφικών υποστρωμάτων ή υδροπονικών καλλιεργειών, μπορούν να φτάσουν με ακρίβεια τις απαιτήσεις των φυτών. 4. Μειώνονται αλλά οπωσδήποτε δεν εξαλείφονται οι ζημίες από ασθένειες και έντομα. Ειδικότερα σε ένα θερμοκήπιο που παρέχει τη δυνατότητα ακριβούς ρύθμισης του περιβάλλοντος, οι ασθένειες των φυτών είναι πάρα πολύ λιγότερες από ότι σε ένα θερμοκήπιο του οποίου ο εξοπλισμός δεν παρέχει τέτοια δυνατότητα.

6 Έχοντας ορίσει την έννοια, καλό θα είναι να προσπαθήσει κανείς να βρει στοιχεία για την ιστορία του θερμοκηπίου, δηλαδή πότε προοτοπαρουσιάστηκε σαφή αναφορά για τα θερμοκήπια, πότε εμφανίστηκε η πρώτη οργανωμένη μορφή, πότε εισάχθησαν στην Ελλάδα αυτού του είδους οι κατασκευές, όπως επίσης που και πότε εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στην Κρήτη,όπου και μας αφορά άμεσα, αφού είναι και το θέμα ετούτης εδώ της μελέτης (το τελευταίο θα αναφερθεί στο δεύτερο κεφάλαιο). Από την αρχή ο άνθρωπος προσπάθησε να καλλιεργήσει τα φυτά που ήταν κατάλληλα για τη διατροφή του. Όμως οι προσπάθειες του αυτές έβρισκαν εμπόδιο τις κακές κλιματικές συνθήκες, αφού δε μπορούσε να φυτεύει όποτε ήθελε, αλλά μια συγκεκριμένη εποχή ανάλογα με το είδος του φυτού. Πέρασαν έτσι κάποια χρόνια έως ότου οι Κινέζοι προσπάθησαν πρώτοι να καλλιεργήσουν φυτά έξω από το φυσικό τους περιβάλλον. Αυτό μπορεί βέβαια να έγινε χιλιετηρίδες πριν από την εμφάνιση του Χριστού,αλλά ήταν μια πράξη που έβαλε την αρχή για ένα καινούριο κεφάλαιο στην γεωργία. Στη συνέχεια με το θέμα ασχολήθηκαν πολλοί λαοί όπως Αιγύπτιοι, Πέρσες, Ρωμαίοι όπως επίσης και πολλοί Έλληνες φιλόσοφοι. Στην αρχαία Ελλάδα λοιπόν γύρω στον 5 αιώνα π.χ.,ο Πλάτωνας,ο μαθητής του Σωκράτη ασχολήθηκε με το θέμα και αναφέρει ότι φυτά αναπτύσσονταν σε μέρη που προστατεύονταν από το κρύο. Εκτός όμως από τον Πλάτωνα με το θέμα ασχολήθηκε και ο Θεόφραστος ο οποίος πιστεύεται ότι είναι ο πρώτος άνθρωπος που μελέτησε την επίδραση που ασκούν η θερμότητα,ο άνεμος και το έδαφος στις καλλιέργειες. Αρχικά το θέμα τέθηκε από τους ενδιαφερομένους ως η προσπάθεια εξεύρεσης ενός τρόπου όχι μόνο προστασίας από τις δυσμενής κλιματικές συνθήκες αλλά και πρωΐμισης λαχανικών και ανθέων. Έτσι μια πιο συστηματική προσπάθεια προοΐμισης τοον παραπάνο) έγινε κατά τη ρωμαϊκή εποχή. Συγκεκριμένα το 42 μ.χ. ο αυτοκράτορας Νέρων διάταξε να κατασκευαστεί με την επίβλεψη ενός γιατρού, θερμαινόμενος χώρος με υλικά τάλκη και μίκα με σκοπό να χρησιμοποιηθεί το χειμώνα για ανάπτυξη αγγουριών. Ο Εειποη εκτός των άλλων αναφέρει ότι οι Ρωμαίοι κάλυπταν τα φυτά με φύλλα μίκας για να τα προστατέψουν από το κρύο. Ένας άλλος συγγραφέας, ο Οοΐιιηιοΐΐο, γράφει ότι ο αυτοκράτορας Τιβέριος συνήθιζε να έχει όλο το χρόνο, σε κάθε γεύμα του, σαλάτα αγγουριού, που αποτελούσε μέρος της δίαιτας του. Ο ιστορικός Πολλίων 6

7 γράφει, ότι ο αυτοκράτορας Γαλλιηνός ( μ.χ.) πρόσφερε στους καλεσμένους του, ακόμη και το χειμώνα, πεπόνια, σύκα και άλλα νωπά φρούτα. Τα παραπάνω παραδείγματα καταμαρτυρούν, ότι την εποχή εκείνη παράγονταν εκτός εποχής φρούτα και λαχανικά, είτε σε πολύ θερμές περιοχές (κοντά σε ηφαίστεια ή σε θερμές πηγές της Ιταλίας), είτε σε μεγάλα δοχεία, που από τη μέρα τα έβαζαν στον ήλιο και τη νύκτα τα προστάτευαν από το κρύο κλείνοντας τα σε θερμαινόμενους χώρους. Πολλοί συγγραφείς ασχολήθηκαν με το θέμα αυτό μετά το 19 αιώνα. Ένας από αυτούς ήταν και ο London, ο οποίος αναφέρει ότι το πρώτο συστηματικό, με τη σημερινή μορφή, γυάλινο θερμοκήπιο σχεδιάστηκε το 1611 από τον Solomon de Caus of Heidelberg και προοριζόταν για να προστατεύει από το κρύο δέντρα πορτοκαλιάς. Άλλοι συγγραφείς αναφέρουν ότι το 1611 κατασκευάστηκαν ωραία θερμοκήπια στο Alkmaar της Ολλανδίας όπου καλλιεργούνταν τουλίπες και το 1625 άλλα παρόμοια στο Altort της Γερμανίας. Ενδιαφέρον στοιχείο, για τη διάδοση των θερμοκηπίων, θα ήταν να αναφερόταν και η χρονολογία που εμφανίστηκε για πρώτη φορά συστηματική μορφή θερμοκηπίου, για κάθε χώρα της Ευρώπης ξεχωριστά, αλλά και του υπόλοιπου κόσμου. Τα στοιχεία όμως που υπάρχουν δεν είναι ικανοποιητικά για μια τέτοια διεξοδική αναφορά. Όσο αφορά τα υλικά κάλυψης των θερμοκηπίων αναφέρεται ότι το υλικό που αντικατάστησε το γυαλί ήταν το πλαστικό flex - ο - glass και το κατασκεύασε ο Αμερικανός Warp το Τα πειράματα όμως δεν σταμάτησαν σε αυτό το σημείο αλλά έγινε μια μεγάλη προσπάθεια αρχικά από τον καθηγητή του πανεπιστημίου του Kentucky των Η.Π.Α. Emmert. Παράλληλα με την εξέλιξη στη μορφή και τα υλικά κάλυψης των θερμοκηπίων παρουσιάστηκε εξέλιξη και στο θέμα της θέρμανσης του θερμοκηπίου. Τα πρώτα θερμοκήπια όπως είναι φυσικό δεν είχαν συστήματα θέρμανσης αν και οι Κινέζοι γνώριζαν πολλά γύρω από την κεντρική θέρμανση κατοικιών. Ερχόμενοι τώρα στον 20 αιώνα φαίνεται ότι εφαρμόστηκαν πολλές τεχνικές βελτιώσεις στις κατασκευές και στους κλιματισμούς των θερμοκηπίων και μερικές από τις πιο χαρακτηριστικές είναι τα αερόθερμα, το σύστημα μείωσης της θερμοκρασίας με εξάτμιση νερού, τα αεροστήρικτα θερμοκήπια, τα φυτοτρόνια, οι θάλαμοι ανάπτυξης φυτών, ο εμπλουτισμός του αέρα με διοξείδιο του άνθρακα (CO 2 ), η χρησιμοποίηση του τεχνητού φωτισμού στην κηποκομία, τα σπορεία που θερμαίνονται με ηλεκτρισμό, οι θάλαμοι υδρονέφωσης, η εκμηχάνιση εργασιών στα θερμοκήπια κ. α. "^

8 Όσο αφορά τώρα την Ελλάδα πρέπει να σημειωθεί ότι οι πρώτες συστηματικές εγκαταστάσεις άρχισαν να εμφανίζονται το Ήταν απλές υαλόφρακτες κατασκευές οι οποίες φιλοξενούσαν καλλωπιστικά φυτά. Η μεγάλη ανάπτυξη όμως επιτεύχθηκε μετά το 1961 όπου και άρχισε να εξαπλώνεται η χρήση του πλαστικού φύλλου πολυαιθυλενίου σαν υλικό κάλυψης. Με τον καιρό και αφού φάνηκε ότι οι Ελλάδα διαθέτει τις κατάλληλες συνθήκες για εγκατάσταση θερμοκηπίων δημιουργήθηκαν βιοτεχνίες για την παραγωγή τυποποιημένων θερμοκηπίων. Στοιχεία που αφορούν αποκλειστικά το νομό Λασιθίου θα παρουσιαστούν στο δεύτερο κεφάλαιο. Για να είναι όμως κάποιος πιο ακριβής θα πρέπει να μιλάει με νούμερα που να αντιπροσωπεύουν την πραγματικότητα. Για αυτό και παρατίθεται ο παρακάτω πίνακας με στοιχεία από το Υπουργείο Γεωργίας (από στοιχεία του 1992): Όσο αφορά τώρα τη χωροταξική κατανομή των θερμοκηπίων στην Ελλάδα, όπως αυτή διαμορφώνεται από τις εδαφοκλιματικές αλλά και τις κοινωνικοεργασιακές συνθήκες παρατίθεται ο πίνακας:

9 Ένας πίνακας που δείχνει τους διάφορους τύπους θερμοκηπίων στην Ελλάδα είναι ο παρακάτω. Τα στοιχεία πρέπει να σημειωθεί ότι προέρχονται από την Αγροτική Τράπεζα της Ελλάδος (στοιχεία του 1992): Στην αρχή του κεφαλαίου αναφέρθηκε ότι το θερμοκήπιο παρέχει τη δυνατότητα για τη δημιουργία και διατήρηση ευνοϊκού περιβάλλοντος για την ανάπτυξη και παραγωγή των φυτών. Η ακρίβεια όμως με την οποία ρυθμίζεται το περιβάλλον ανάπτυξης των φυτών στο θερμοκήπιο προσδιορίζεται από: τη σωστή κατασκευή, 9

10 τον κατάλληλο εξοπλισμό και κυρίως από την ικανότητα του καλλιεργητή να χειριστεί και να κατανείμει τα διάφορα εφόδια. Σε αυτό το σημείο θα αναφερθούμε στο θέμα της κατασκευής ενός θερμοκηπίου και δη με τα υλικά κατασκευής του σκελετού. Θα πρέπει όμως να τονιστεί ότι η επιλογή του υλικού κατασκευής εξαρτάται από μερικούς παράγοντες που αν δε ληφθούν υπόψη από τον παραγωγό, μπορεί να φέρουν αποτελέσματα αντίθετα με τα προσδοκώμενα, έως ακόμη και τη χρεοκοπία. Η προτίμηση λοιπόν του ενός ή του άλλου υλικού εξαρτάται από το επιθυμητό ελεύθερο πλάτος της κατασκευής, το κόστος των υλικών (που διαφέρει σε κάθε περιοχή) και από το μηχανολογικό εξοπλισμό που διαθέτει ο κατασκευαστής. Έτσι τα υλικά που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είναι: Α)Το ξύλο Β)Το αλουμίνιο Γ)0 χάλυβας Το ξύλο είναι λοιπόν το πιο γνωστό υλικό κατασκευής σκελετών θερμοκηπίων και γενικότερα δομικό υλικό. Παρόλο που ήταν γνωστό από την αρχαιότητα ο άνθρωπος εξακολουθεί να το χρησιμοποιεί έως και σήμερα αν και υπάρχουν άλλα υλικά που είναι ανταγωνιστικά με το ξύλο όπως τα μέταλλα, τα πλαστικά κλπ. Έτσι, η χρησιμοποίηση του ξύλου κρίνεται δίκαιη αν αναλογιστεί κανείς τα πλεονεκτήματα που προσφέρει αυτή η επιλογή: Ι.Έχει σχετικά μικρό κόστος. 2. Δεν δημιουργεί σημαντικές φθορές στο πλαστικό, γιατί δεν υπερθερμαίνεται όπως το μέταλλο. 3. Αρκεί ένας απλός εξοπλισμός για την επεξεργασία του και έτσι μπορεί ο ίδιος ο καλλιεργητής να κατασκευάσει ένα φθηνό θερμοκήπιο. 4.Έχει μεγάλη αντοχή σε σχέση με το βάρος του. ιο

11 5. Είναι μονωτικό στον ηλεκτρισμό. 6. Δεν οξειδώνεται. 7. Η σύνδεση του με συνδετήρες ή συγκολλητικές ουσίες είναι επίσης εύκολη. Θα ήταν όμως παράξενο ένα δομικό υλικό να έχει μόνο πλεονεκτήματα, έτσι παρουσιάζει και ορισμένα μειονεκτήματα που είναι τα εξής: 1. Η μικρότερη μηχανική αντοχή του σε σχέση με το μέταλλο. 2. Η μεταβολή του σχήματος του από την εναλλασσόμενη ύγρανση και ξήρανση. 3.Εύκολη προσβολή από βιολογικούς εχθρούς όπως έντομα, μύκητες και βακτήρια. 4. Απαιτεί μεγαλύτερες διατομές ξύλου για την ασφαλή μεταφορά των φορτίων, με αποτέλεσμα να κατασκευάζονται θερμοκήπια με περισσότερη σκίαση στο χώρο τους. 5.Έχει την ιδιότητα να καίγεται. 6. Είναι υλικό ανισότροπο που σημαίνει ότι σε διαφορετικές διευθύνσεις παρουσιάζει διαφορετική μηχανική αντοχή και διαφορετική μεταβολή διαστάσεων. 7. Δεν έχει σταθερές ιδιότητες που οφείλεται στο ότι το ξύλο παράγεται από πολλά είδη δέντρων. Ερχόμενοι τώρα στη διάρκεια ζωής των διαφόρων ειδών ξύλου που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή θερμοκηπίων, το ξύλο από πεύκο ή κυπαρίσσι που δεν έχει εμποτιστεί με συντηρητικές ουσίες, ζει 4-5 χρόνια ενώ η καστανιά ζει περισσότερα από 6 χρόνια. Ένα σημείο που πρέπει να τονιστεί είναι ότι τα διάφορα είδη ξύλου παρουσιάζουν διαφορετική αντοχή ανάλογα με τους βιολογικούς και φυσικοχημικούς παράγοντες που αυτά εκτίθενται. Γενικότερα η αντοχή του ξύλου εκτιμάται με τη χρονική διάρκεια κατά την οποία το ξύλο διατηρεί τις ιδιότητες του χωρίς καμιά προστασία. Παρακάτω παρατίθεται ένας πίνακας που δείχνει τη διάρκεια ζωής διαφόρων ειδών ξύλου (Εγκάρδιο ξύλο): 11

12 Όλα τα ξύλα όπως είναι φυσικό δεν έχουν την ίδια φυσική αλ/τοχή. Άλλα αντέχουν περισσότερο όπως π.χ. η καστανιά και η τούγια και άλλα λιγότερο. Όταν τα ξύλα δεν αντέχουν πολύ πρέπει να γίνεται επεξεργασία με προστατευτικά μέσα, για να μειωθούν στο ελάχιστο οι περιπτώσεις παραμόρφωσης του ξύλου, ιδίως όταν απαιτείται άριστη προσαρμογή. Η επιλογή του ξύλου πρέπει να γίνεται προσεκτικά, ώστε να μην φέρουν σχισμές, μεγάλους ρόζους, κενά κλπ. Η επιλογή αυτή επιβάλλεται να γίνεται πριν από οποιαδήποτε βαφή του ξύλου, επειδή μετά δεν είναι φανερές οι ατέλειες των ξύλων. Σήμερα το υψηλό κόστος του ξύλου, καθώς και η ανάγκη συντήρησης του, έχουν στρέψει την προσοχή των κατασκευαστών στην μεταλλική προκατασκευή. Τα τελευταία όμως χρόνια η κατασκευή σκελετικών υλικών έχει στραφεί σε άλλα υλικά που να μην παρουσιάζουν τα μειονεκτήματα του ξύλου. Ένα τέτοιο υλικό είναι και το αλουμίνιο που η χρήση του σήμερα στα θερμοκήπια έχει γενικευτεί. Ιδιαίτερα χρησιμοποιείται στην κατασκευή των λεπτών σκελετικών στοιχείων τα οποία φέρουν τα τζάμια, καθώς και των υδρορροών. Τα πλεονεκτήματα που παρουσιάζει το αλουμίνιο και για αυτό έχει γενικευτεί η χρήση του έναντι των άλλων μετάλλων και του ξύλου είναι: 12

13 Είναι ανθεκτικό στην επιφανειακή διάβρωση και δεν έχει ανάγκη σχεδόν καθόλου συντήρησης. Οι διατομές των διαφόρων στοιχείων είναι μικρότερες, γεγονός που αν συνδυασθεί με το μικρό ειδικό βάρος, δίνει πολύ μικρού βάρους κατασκευή. Επομένως η κατασκευή αυτή απαιτεί επίσης μικρότερης διατομής φέροντα στοιχεία ή παρέχει τη δυνατότητα χρησιμοποίησης λιγότερων τέτοιων στοιχείων. Το γεγονός αυτό έχει σαν συνέπεια τη μειωμένη σκίαση του θερμοκηπίου και την επίτευξη μεγαλύτερων ανοιγμάτων από στύλο σε στύλο. Τα διάφορα στοιχεία, επειδή διαμορφώνονται με εξώθηση μπορούν, να κατασκευασθούν σε πολύπλοκες διατομές, ικανές να δώσουν καλή στεγανότητα και αποκομιδή του νερού της συμπύκνωσης. Προσφέρεται πολύ για την κατασκευή των ανοιγμάτο.)ν εξαερισμού, γιατί δίνει ελαφρότερα πλαίσια που δεν δημιουργούν προβλήματα λειτουργίας. Το μοναδικό μειονέκτημα που μπορεί να βρεθεί στο αλουμίνιο είναι το πολύ υψηλό κόστος αγοράς που έχει. Το αλουμίνιο δεν διαβρώνεται από την ατμόσφαιρα του θερμοκηπίου και δεν απαιτεί βαφή. Στα σημεία όμως που ευρίσκεται σε επαφή με τον σίδηρο ή με το σκυρόδερμα, θα πρέπει να γίνει ειδική προστασία με βαφή από πίσσα, ώστε να αποφευχθεί η ηλεκτρολυτική διάβρωση. Στα σημεία ενώσεως με όλα τα χαλύβδινα στοιχεία, παρεμβάλλεται συνήθως πισσόχαρτο. Στις συνήθεις περιπτώσεις υαλόφρακτων θερμοκηπίων για οικονομικούς λόγους, το αλουμίνιο χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με το χάλυβα. Από αλουμίνιο κατασκευάζονται τα λεπτά στοιχεία του σκελετού, πάνω στα οποία τοποθετούνται οι υαλοπίνακες, ενώ από χάλυβα κατασκευάζονται τα στοιχεία που σχηματίζουν το βασικό σκελετό του. Ο χάλυβας σε σωλήνα ή σε τομές διαφόρων σχημάτων C, E, Γ, T κλπ. χρησιμοποιείται σε ευρεία κλίμακα στην κατασκευή των θερμοκηπίων. Έχουμε θερμοκήπια που είναι εξολοκλήρου κατασκευασμένα από χάλυβα και 13

14 θερμοκήπια που μόνο τα κύρια στοιχεία του σκελετού τους είναι από χάλυβα, ενώ τα υπόλοιπα προέρχονται από συνδυασμό με το αλουμίνιο ή το ξύλο. Ο χάλυβας λόγω της υψηλής αντοχής του, απαιτεί σχετικά μικρές διατομές για δεδομένο φορτίο. Γενικά τα πλεονεκτήματα που παρουσιάζει ο χάλυβας είναι: 1.Εχει καλές μηχανικές ιδιότητες. Η αντοχή του σε οποιοδήποτε είδος καταπόνησης είναι καλύτερη από αυτή του ξύλου. 2. Μεγαλύτερη διάρκεια ζωής. 3. Αντοχή στο σάπισμα και στην προσβολή από μύκητες και έντομα. 4. Ανθεκτικότητα στη φωτιά. 5.Μεγάλη ελαστικότητα, που επιτρέπει στο υλικό να μορφώνεται σε διάφορα σχήματα και διαστάσεις. 6. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε θερμοκήπια ανοίγματος μέχρι 12 m, ενώ το ξύλο χρησιμοποιείται για μικρού ανοίγματος θερμοκήπια(κάτω των 6 m). Η μείωση των στοιχείων του μεταλλικού σκελετού καθώς και ο μεγαλύτερος συντελεστής ανάκλασης στην οπτική ακτινοβολία συμβάλλουν σε μεγαλύτερη φωτεινότητα του εσωτερικού χώρου. Τα σκελετικά υλικά από χάλυβα έχουν βασικά δύο μειονεκτήματα. Το πρώτο βέβαια είναι ότι έχουν μεγάλο κόστος αλλά το βασικότερο πρόβλημα είναι ότι οξειδώνεται επιφανειακά, όπου και όταν οι συνθήκες το επιτρέπουν. Για την αντιμετώπιση αυτού του τελευταίου προβλήματος, χρησιμοποιείται η μέθοδος του γαλβανίσματος του χάλυβα, η επιψευδαργύρωση δηλαδή των χαλύβδινων ή χυτοσιδήρων επιφανειών. Χρησιμοποιούνται και άλλοι μέθοδοι προστασίας όπως π.χ. το βάψιμο των σκελετικών υλικών αλλά η παραπάνοο μέθοδος παρουσιάζει πολλά πλεονεκτήματα όπως: Μεγάλος χρόνος ζωής. Συγκριτικά χαμηλό κόστος σε σχέση με το χρόνο ζωής του. Υψηλή αξιοπιστία προστασίας. Πολύ καλή πρόσφυση χωρίς σημαντικές ζημιές στις μεταφορές. Ταχύτητα εργασίας. Δεν απαιτείται συχνή συντήρηση. Η χρησιμοποίηση του χάλυβα για κατασκευές από τον ίδιο τον κατασκευαστή έχει πολλές δυσκολίες, ιδιαίτερα στην προστασία από τη διάβρωση. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η καλύτερη προστασία που μπορεί να γίνει είναι η βαφή με ψευδάργυρο που βρίσκεται εντός συνθετικής ρητίνης ή όπως αλλιώς λέγεται προστασία με ψυχρό γαλβάνισμα. 14

15 Μετά την κάλυψη του θέματος που αφορά τα υλικά κατασκευής του σκελετού, πρέπει να αναφερθεί ότι σημαντικό ρόλο παίζει και το υλικό με το οποίο γίνεται η κάλυψη του θερμοκηπίου και άρα των καλλιεργούμενων κάτω από το θερμοκήπιο ειδών. Κι αυτό γιατί τα υλικά που χρησιμοποιούνται είναι που μας επιτρέπουν την εκτός εποχής καλλιέργεια. Όμως τα υλικά κάλυψης που κυκλοφορούν στο εμπόριο είναι πολλά, το καθένα με τις δικές του ιδιότητες και μοναδικά χαρακτηριστικά. Το μόνο που μένει είναι ο εκάστοτε παραγωγός να αποφασίσει πιο από όλα αυτά να χρησιμοποιήσει. Αυτό όμως δεν είναι και τόσο εύκολη υπόθεση αφού για την επιλογή αυτή θα πρέπει να ληφθούν κάποιοι παράγοντες. Αυτοί οι παράγοντες θα πρέπει να αφορούν: 1. το κόστος των υλικών κάλυψης 2. την καλυπτόμενη καλλιέργεια 3. τα υλικά κατασκευής του σκελετού 4. τις κλιματικές συνθήκες 5. την δομή του εδάφους 6. τη διάρκεια ζωής των υλικών κάλυψης 7. την αντοχή τους Αν η επιλογή πρέπει να γίνει ανάμεσα από πλαστικά θα πρέπει αυτά να ελέγχονται και ως προς τα χαρακτηριστικά τους. Αυτά τα χαρακτηριστικά είναι τα ακόλουθα: 1. Πυκνότητα 2. Ρευστότητα σε υψηλή θερμοκρασία 3. Κανονικότητα του πάχους σε όλα τα σημεία του πλαστικού 4. Αντοχή στον εφελκυσμό 5. Αντοχή στη διάτμηση 6. Τεχνητό γήρας Είναι βέβαια επόμενο ότι ο έλεγχος αυτός των υλικών δεν μπορεί να γίνει από έναν Γεωπόνο αφού χρειάζεται κατάλληλα εξοπλισμένο εργαστήριο. Για αυτό υπάρχουν οι κατάλληλες υπηρεσίες. Αν η επιλογή του υλικού κάλυψης δεν είναι η σωστή τα προβλήματα που θα προκύψουν μπορεί να είναι από απλά μια μείωση της παραγωγής, μέχρι και 15

16 ολική καταστροφή της κατασκευής. Μπορεί δηλαδή να έχω κακή ποιότητα δρεπτών ανθέων λόγω του ότι το πλαστικό που χρησιμοποιήθηκε δεν άντεχε σε τόσο υψηλές εντάσεις ηλιακής ακτινοβολίας και έτσι αλλοιώθηκε η σύνθεση του με αποτέλεσμα μέσα στο θερμοκήπιο να μην επικρατούν οι προβλεπόμενες συνθήκες. Υπάρχει όμως και η περίπτωση που χρησιμοποιήθηκε γυαλί, σαν υλικό κάλυψης, σε χαλαζόπληκτη περιοχή και έτσι μετά από ένα χαλάζι να καταστράφηκε όχι μόνο η φιλοξενούμενη καλλιέργεια, αλλά και ολόκληρη η κατασκευή, αφού το γυαλί δεν αντέχει στο χαλάζι. Για το λόγο αυτό η επιλογή του υλικού κάλυψης θα πρέπει να γίνεται προσεκτικά από έναν έμπειρο Γεωπόνο και αφού εκτιμηθούν από αυτόν όλοι εκείνοι οι παράγοντες που συνθέτουν το πρόβλημα της επιλογής. Παρακάτω παρατίθενται τα πιο σημαντικά υλικά κάλυψης: Α. Γυαλί 1. Απλό 2. Τύπου Martele (Κυματοειδής μορφής) Β. Πλαστικά από: 1. Πολυαιθυλένιο (ΡΕ) Πολυαιθυλένιο υψηλής μηχανικής αντίστασης, μεγάλης διάρκειας και μεγάλου πλάτους Πολυαιθυλένιο «Anti-Bue» Πολυαιθυλένιο φωτοεκλεκτικό Μαύρο πολυαιθυλένιο 2. Πολυβινυλοχλωρίδιο (PVC) 3. Αιθυλενοβινυλοακετυλένιο (EVA) 4. Πολυπροπυλένιο 5. Πολυαμίδη (Naylon) 6. Φθοριούχο πολυβινύλιο 7. Πολυεστερικές ταινίες 8. Πολυστερίνη 9. Πολυουρεθάνη 10. Πλαστικά διαμορφωμένα σε πλάκες: Πολυεστέρας ενισχυμένος με γυάλινες ίνες Ενισχυμένο πολυβινυλοχλωρίδιο Ακρυλικές πλάκες (Πολυμεθακρυλικός μεθυλεστέρας) Πολυκαρβονικό φύλλο 16

17 Για να φανεί η κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα, όσο αφορά τα υλικά κάλυψης, παρατίθεται ο επόμενος πίνακας: Είναι σκόπιμο να αναφερθούν μερικές από τις ιδιότητες των πλαστικών, οι οποίες μαζεύτηκαν και παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα: 17

18 Στον παρακάτω πίνακα φαίνονται τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των σκληρών πλαστικών που χρησιμοποιούνται σαν υλικά κάλυψης καλλιεργειών στα θερμοκήπια: 18

19 Οι ιδιότητες των μαλακών υλικών κάλυψης είναι: 19

20 Θα ήταν σκόπιμο να ασχοληθεί κανείς και με τις μορφές θερμοκηπίων που συναντάει κανείς στην ευρύτερη περιοχή της Ελλάδας. Επειδή όμως αυτό το θέμα έχει αναλυθεί στο παράρτημα μαζί με τις τεχνικές προδιαγραφές που πρέπει να τηρούν τα θερμοκήπια, δεν θα γίνει καμία αναφορά σε αυτό το σημείο. Ένα σχήμα όμως που δείχνει τους τύπους που επικρατούν είναι το παρακάτω: 20

21 Η επεξήγηση του σχήματος είναι: Σχήμα 1: Κατασκευαστική αμφίρρικτου θερμοκηπίου Σχήμα 2: Αμφίρρικτο απλό Σχήμα 3: Αμφίρρικτο πολλαπλό Σχήμα 4: Κατασκευαστική μονάδα τοξωτού θερμοκηπίου Σχήμα 5: Τοξωτό απλό Σχήμα 6: Κατασκευαστική μονάδα τροποποιημένου τοξωτού θερμοκηπίου Σχήμα 7: Τροποποιημένο τοξωτό απλό Σχήμα 8: Τροποποιημένο τοξωτό πολλαπλό Ο παραγωγός αφού ασχοληθεί με τα θέματα που αφορούν τα κατασκευαστικά στοιχεία ενός θερμοκηπίου θα πρέπει να ασχοληθεί με τον εξοπλισμό- με τι μηχανήματα θα εξοπλιστεί δηλαδή το θερμοκήπιο. Αυτό το σημείο είναι πολύ λεπτό και πολύ σημαντικό αφού το θερμοκήπιο δεν θα πρέπει να αποτελεί απλά το χώρο που φιλοξενούνται τα φυτά αλλά και να παρέχει τις κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη τους. Έτσι η προσοχή που 2]

22 πρέπει να δώσει κανείς στο θέμα αυτό μπορεί να παραλληλιστεί και με την προσοχή που θα έδινε για την κατασκευή του ίδιου του σπιτιού. Ο εξοπλισμός όμως και του πιο απλού μηχανήματος ή μηχανισμού ενδέχεται να κοστίζει πάρα πολύ, για αυτό θα πρέπει η μελέτη αυτή να γίνει από ειδικό Γεωπόνο. Μόνο τότε θα μπορεί να δικαιολογηθεί το μεγάλο κόστος και φυσικά να υπάρξει απόσβεση σε όσο το δυνατόν λιγότερα χρόνια. Δεν είναι δυνατόν δηλαδή να εγκατασταθεί θερμαντική μηχανή μεγάλης ισχύος για κλίματα όπως αυτά της Κρήτης όπου παγετούς έχω σπάνια. Παρακάτω φαίνεται ένα σχεδιάγραμμα με τα συστήματα που μπορούν να εγκατασταθούν και από τι αποτελείται το κάθε ένα: 1) Συστήματα θέρμανσης με μηχανισμούς ελέγχου της θερμοκρασίας Τοπικά συστήματα θέρμανσης: Αερόθερμα: * Ηλεκτρικά * Πετρελαίου, αερίου ή στερεών καυσίμων * Ατμού ή ζεστού νερού Θερμάστρες: * Παραφίνης * Επαγωγής Συσκευές υπέρυθρης ακτινοβολίας Κεντρικό σύστημα θέρμανσης Επιδαπέδια θέρμανση Θέρμανση με χρήση της ηλιακής ενέργειας(π.χ. παθητικό σύστημα θέρμανσης με πλαστικούς σωλήνες με νερό) Άλλες μη συμβατικές μέθοδοι: * Θέρμανση με βιομάζα * Θέρμανση με γεωθερμικό ρευστό * Χρήση αντλιών θερμότητας * Ανάκτηση θερμότητας από βιομηχανίες 2) Συστήματα αερισμού-εξαερισμού 22

23 Φυσικός εξαερισμός Δυναμικός εξαερισμός 3) Συστήματα ψύξης θερμοκηπίου Μείωση της θερμοκρασίας με εξάτμιση του νερού Μείωση της θερμοκρασίας με υδρονέφο^ση Μείωση της θερμοκρασίας με δυναμικό εξαερισμό και υγρό τοίχωμα (Σύστημα υγρής παρειάς) 4) Συστήματα άρδευσης Πότισμα με το χέρι (με λάστιχα) Πότισμα με σωλήνες που φέρουν ψεκαστές Πότισμα με σωληνίσκους πολύ μικρής διαμέτρου Ψεκασμός από πάνω Πότισμα με τριχωειδή σωλήνες Πότισμα με κατάκλιση Στάγδην άρδευση με σωλήνα λεπτών τοιχωμάτων Στάγδην άρδευση με σωλήνα διπλών τοιχωμάτων Πότισμα με σωλήνες με σταλακτήρες 23

24 5) Συστήματα ελέγχου του φωτισμού Τεχνητός φωτισμός Λαμπτήρες πυρακτώσεως Λαμπτήρες φθορισμού * Κοινοί λαμπτήρες * Λαμπτήρες Gro Lux * Λαμπτήρες υδραργύρου υψηλής πίεσης (HID) με εσωτερικό ανακλαστήρα * Λαμπτήρες υδραργύρου με πρόσθετα μέταλλο-αλογόνα * Λαμπτήρες υψηλής πίεσης νατρίου (HPS) * Λαμπτήρες χαμηλής πίεσης νατρίου (LPS) Σκίαση με κουρτίνες 6) Συστήματα απολύμανσης Απολύμανση με ατμό Φ Απολύμανση με χημικά μέσα 7) Συστήματα μεταφορών μέσα στο θερμοκήπιο 8) Όργανα αναλύσεων: Μηχανικής σύστασης ρη εκχυλίσματος Ηλεκτρικής αγωγιμότητας, κατιόντα Ca+Mg, Na, ανιόντα HCΌ 3, Cl SO 4, ΝO 3, ΝO 2 Ανθρακικού ασβεστίου Οργανικής ουσίας Αζώτου, Φωσφόρου, Καλίου, Ασβεστίου, Μαγνησίου, Σιδήρου, Ψευδαργύρου, Μαγγανίου, Χαλκού, Βορίου 9) Όργανα μετρήσεων: Θερμοκρασίας Σχετικής υγρασίας 24

25 Υγρασίας ριζοστρώματος 10) Συστήματα αυτοματισμών για διευκόλυνση των μετρήσεων 11) Διάφορα συστήματα Σύστημα υδρολίπανσης Σύστημα συλλογής του βρόχινου νερού Θερμοκουρτίνες για μείωση των απωλειών θερμότητας Παθητικό ηλιακό σύστημα θέρμανσης Θέρμανση υποστρώματος Συστήματα σποράς σε γλαστράκια Συστήματα εμπλουτισμού με CO 2 Συστήματα πάγκων μεταφερόμενων και μη 2-,

26 Στη αρχή του πρώτου κεφαλαίου έγινε μια ιστορική αναφορά πάνω στα θερμοκήπια, αλλά παρουσιάστηκαν στοιχεία από όλο τον κόσμο. Σε αυτό το σημείο θα γίνει πάλι μια ιστορική αναφορά, αλλά θα αναφέρεται αυτή τη φορά σε στοιχεία που αφορούν αποκλειστικά τον νομό Λασιθίου, όπως επιβάλλεται και από το θέμα. Από στοιχεία λοιπόν της Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος αλλά και από λεγόμενα παραγωγών φαίνεται ότι το πρώτο θερμοκήπιο στο Λασίθι εγκαταστάθηκε γύρω στο Αποτελούνταν από τρεις μονάδες διακοσίων m 2 υαλόφρακτες με ξύλινο σκελετό, στο σχήμα του σημερινού τύπου της Σκύρου, με δίκλινη στέγη. Την προσπάθεια τους αυτή, βοήθησε ένας Ολλανδός ο Pavlos Cooper, ο οποίος μετάφερε την τεχνογνωσία των Συριανών στην Ιεράπετρα. Του χρωστάνε δε τόση ευγνωμοσύνη οι ντόπιοι, που του έχουν στήσει και μια προτομή στο κέντρο της πόλης. Το πλαστικό δεν είχε ακόμη εμφανιστεί, μέχρι το έτος 1961 οπότε και εμφανίστηκαν στην αγορά τα πλαστικά φύλλα πολυαιθυλενίου (ΡΕ). Το πρώτο είδος που καλλιεργήθηκε μέσα στα θερμοκήπια ήταν το αγγουράκι καθώς τότε πίστευαν ότι η τομάτα δεν είχε την ανάγκη θερμοκηπίου. Ως ποικιλία χρησιμοποιούνταν τότε ο υπάρχων ντόπιος σπόρος προελεύσεως Σύρου ή Καλυβιών Αττικής. Οι αποδόσεις βέβαια που πετύχαιναν ήταν πολύ χαμηλές, εξαιτίας των χρησιμοποιούμενοι ποικιλιών αλλά και της έλλειψης πείρας στην καλλιεργητική τεχνική. Αυτά είχαν σαν αποτέλεσμα την βραδεία επέκταση της καλλιέργειας μέχρι το Από το χρόνο αυτό και ύστερα η καλλιέργεια του αγγουριού σε υψηλή κάλυψη έλαβε τεράστιες διαστάσεις. 25

27 Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι ενώ το 1966 υπήρχαν μόνο 50 στρέμματα αγγούρι, το 1978 καλλιεργούνταν στρέμματα. Από κει και μετά βέβαια οι καλλιεργούμενες με αγγούρι εκτάσεις μειώθηκαν και έφτασαν να είναι σήμερα στρέμματα. Το Λασίθι, «η καρδιά της Κρήτης (the heartbeat of Crete)» όπως λένε οι τουριστικοί οδηγοί, είναι ο ανατολικότερος νομός της Κρήτης, που ο Δημιουργός την ήθελε στην νοτιοανατολική άκρη της λεκάνης της Μεσογείου. Οι δραστηριότητες των Λασιθιωτών είναι πολυδιάστατες και μοιρασμένες. Κύριες όμως ασχολίες τους είναι η γεωργία και ο τουρισμός, χωρίς να αποκλείονται οι συνδυασμένες ασχολίες (τουρισμός και γεωργία μαζί). Όσο αφορά το γεωργικό τομέα οι Κρητικοί ασχολούνται, εκτός από τις θερμοκηπιακές καλλιέργειες, με την καλλιέργεια της ελιάς και του αμπελιού. Είναι πασίγνωστα άλλωστε τα Κρητικά προϊόντα: λάδι, βρώσιμες ελιές, επιτραπέζια σταφύλια, κρασιά και, Γ ' βέβαια ρακί ή όπως την αποκαλούν οι ' ντόπιοι, «τσικουδιά». Κέντρο της θερμοκηπιακής καλλιέργειας είναι η Ιεράπετρα, μια πόλη στα νότια του νησιού που είναι ξακουστή ανά την Ελλάδα και όχι μόνο, για τα θερμοκήπια της. Άλλοι την αποκαλούν και όχι άδικα, «Plastic city» αφού αν κοιτάξει κανείς την πόλη από ψηλά θα νομίσει ότι την έχουν καλύψει με φύλλο πλαστικού. Εκτός όμως από την Ιεράπετρα, με τα θερμοκήπια ασχολούνται και παραγωγοί της περιοχής της Σητείας και σε πολύ μικρότερο βαθμό του Μεραμπέλλου. Μπορεί βέβαια να μην φτάνουν σε εκτάσεις τους Γεραπετρίτες αλλά περιοχές όπως ο Μακρύς Γυαλός, ο Γούδουρας και ο Κουτσουράς δεν παύουν να αποτελούν κέντρα παραγωγής διαφόρων ειδών κηπευτικών υπό κάλυψη. Η επιλογή όμως αυτού του νομού για την εγκατάσταση τόσων πολλών θερμοκηπίων, δεν έγινε τυχαία. Από πολλούς πιστεύεται ότι έχει το ιδανικότερο κλίμα στην Ελλάδα για θερμοκηπιακές καλλιέργειες. Αυτό επικράτησε για τους εξής λόγους: 26

28 Η περιοχή της Ιεράπετρας δεν μαστίζεται από πολύ δυνατούς ανέμους αφού αυτοί σπάνε ακριβώς πάνω από την πεδιάδα. Το ίδιο συμβαίνει και με την περιοχή της Σητείας. Η περιοχή λόγω της θέσης της έχει αυξημένη ηλιοφάνεια ακόμα και κατά τους φθινοπωρινούς και χειμερινούς μήνες. Οι θερμοκρασίες του χειμώνα δεν είναι πολύ χαμηλές και έτσι δίνεται η δυνατότητα στον Κρητικό παραγωγό να καλλιεργήσει είδη που σε άλλες περιοχές θα απαιτούνταν καλλιέργεια με θέρμανση. Δεν συμβαίνουν ποτέ 1 παγετοί. Χαλάζι το οποίο καταστρέφει τα υλικά κάλυψης πέφτει σπάνια. Σε αυτό το σημείο πρέπει να ειπωθεί ότι το Λασίθι δεν υστερεί ούτε στον τομέα των μεταφορών όπως μπορεί να περίμεναν πολλοί. Αυτό συμβαίνει γιατί: Ο Άγιος Νικόλαος, που βρίσκεται πολύ κοντά με την πόλη της Ιεράπετρας, συνδέεται ακτοπλοϊκώς με τον Πειραιά και πολλά άλλα λιμάνια. Ακόμα όμως κι αν η γραμμή που εκτελεί το πλοίο δεν ικανοποιεί τις διάφορες ανά την Ελλάδα αγορές, υπάρχει κοντά και το Ηράκλειο που αναμφισβήτητα έχει ένα πολύ μεγάλο λιμάνι, που μάλιστα είναι και διεθνές. Το Ηράκλειο εκτός από το μεγάλο λιμάνι έχει και αεροδρόμιο για την περίπτοοση που πρέπει να μεταφερθούν μεγάλες ποσότητες νωπών προϊόντων σε πολύ μεγάλες αποστάσεις. Αν κάνει κάποιος μια βόλτα στις περιοχές του Λασιθίου όπου υπάρχουν θερμοκήπια, το σημαντικότερο που θα παρατηρήσει είναι ότι σχεδόν όλες οι κατασκευές είναι φτηνές, φτιαγμένες από ξύλο και σαν υλικό κάλυψης έχουν το πλαστικό. Ο τύπος που χρησιμοποιείται είναι ο τύπος Ιεράπετρας, μονόρριχτος ή Σε αυτό το σημείο καλύτερη θα ήταν η έκφραση «σχεδόν ποτέ». Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και αν υπάρξουν μέρες που επικρατούν συνθήκες παγετού, αυτές κρατάνε τόσο λίγο ώστε να μην έχω ποτέ ολική καταστροφή του φυτού αλλά απλά κάποια μείωση του παραγόμενου προϊόντος. υ

29 αμφίρριχτος. Επίσης παρατηρήθηκαν και κατασκευές τύπου αψίδας, αλλά βέβαια καταλαμβάνουν τόσο λίγες εκτάσεις που δεν γίνεται καμία σχεδόν αναφορά σε αυτά. Αυτό βέβαια σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι τα θερμοκήπια είναι πρόχειρα εγκαταστημένα. Απλά οι παραγοογοί κατάλαβαν ότι οι συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή δεν απαιτούν βαριές κατασκευές ή γυαλί σαν υλικό κάλυψης. Αυτό χρησιμοποιείται μόνο στην περίπτωση της καλλιέργειας ανθοκομικών φυτών αλλά και πάλι περιορίζεται στα πιο απαιτητικά είδη. Για παράδειγμα η ζέρμπερα καλλιεργείται σε ξύλινο θερμοκήπιο με πλαστική κάλυψη. Από την άλλη μεριά για τα χρυσάνθεμα ενδείκνυται η κατασκευή μεταλλικού θερμοκηπίου με γυαλί σαν υλικό κάλυψης κι αυτό γιατί απαιτούν πρόσθετο εξοπλισμό όπως κουρτίνες, λάμπες φωτοσύνθεσης και άλλα. Στη συνέχεια παρουσιάζονται ένας πίνακας κι ένα διάγραμμα. Αυτά δείχνουν την εξέλιξη των θερμοκηπίων κατά την περίοδο : Προσοχή: Πολλές φορές στοιχεία διαφόρων πινάκων που αναφέρονται στην ίδια πόλη π.χ. στην Ιεράπετρα δεν συμπίπτουν κι αυτό γιατί κάθε φορά λαμβάνεται διαφορετικού εύρους περιοχή λήψης στοιχείων, δηλαδή τη μια φορά με τον όρο «περιοχή Ιεράπετρας» μπορεί να λαμβάνονται υπόψη και τα στοιχεία από το χωριό Γρα λυγιά ενώ την άλλη να μην λαμβάνονται. 2Κ

30 Φαίνεται καθαρά λοιπόν ότι ο νομός με τα περισσότερα καλυπτόμενα στρέμματα, είναι ο νομός Λασιθίου και ακολουθεί από κοντά ο νομός Ηρακλείου. Στους νομούς Χανίων και Ρεθύμνου υπάρχουν βέβαια θερμοκήπια, αλλά σε πολύ μικρές εκτάσεις όπως φαίνεται και από το παρακάτω γράφημα, που δείχνει αυτή την κατάσταση με ποσοστά. Δυστυχώς όμως το διάγραμμα αυτό έγινε με στοιχεία του 1992: Συγκεκριμένα για το νομό Λασιθίου έχω τα παρακάτω στοιχεία που αφορούν τις μορφές/ τύπους θερμοκηπίων που προτιμούν να κατασκευάζουν οι παραγωγοί(από στοιχεία της καλλιεργητικής περιόδου ): 29

31 Τα στοιχεία αυτά μετατρέπονται στο παρακάτω γράφημα που δείχνει το ποσοστό που κατέχει κάθε τύπος θερμοκηπίου ως προς το σύνολο: Εκτός από αυτά τα στοιχεία, αξιόλογα θεωρούνται και αυτά που δείχνουν τις βελτιώσεις των κατασκευών, δηλαδή αυτά που αφορούν τον αερισμό της οροφής, τη θέρμανση και τα συστήματα άρδευσης. Όσο αφορά τον αερισμό της οροφής έχω τον παρακάτω πίνακα που δείχνει τα στρέμματα που καλύπτουν τα θερμοκήπια σε κάθε κατηγορία αερισμού. Τα στοιχεία αυτά αφορούν μόνο την περιοχή της Ιεράπετρας (από στοιχεία της καλλιεργητικής περιόδου ): 2 Ημιμεταλλική ή μικτή κατασκευή θερμοκηπίου είναι η συνύπαρξη στο σκελετό, ξύλου και μετάλλου. Συνήθως το ξύλο σε αυτή την περίπτωση χρησιμοποιείται στην οροφή, για να στηρίζεται πάνω σε αυτό το πλαστικό. 30

32 Στον τομέα της θέρμανσης τα πράγματα γίνονται πολύ πιο απλά αφού τα περισσότερα θερμοκήπια δεν έχουν θέρμανση, λόγω των ευνοϊκών συνθηκών που επικρατούν στην περιοχή. Έτσι έχω τα εξής δεδομένα (σε στρέμματα), που αποτυπώνονται στο αμέσως παρακάτω) διάγραμμα (από στοιχεία της καλλιεργητικής περιόδου και αφορούν μόνο την περιοχή της Ιεράπετρας): 31

33 Στα συστήματα άρδευσης με μικρές παροχές έχω τον παρακάτω πίνακα, ο οποίος δίνει πάλι τα στοιχεία σε στρέμματα (από στοιχεία της καλλιεργητικής περιόδου και της περιοχής της Ιεράπετρας): Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι υπάρχουν άλλα 500 στρέμματα θερμοκηπίων με δυναμικό εξαερισμό. Στα υπό κάλυψη στρέμματα, καλλιεργούνται όλων των ειδών τα κηπευτικά. Αυτό είναι θετικό για την οικονομία του Λασιθίου και κατ' επέκταση της Κρήτης και ολόκληρης της Ελλάδας. Αναλυτικότερα παρουσιάζεται ο παρακάτω πίνακα, ο οποίος δείχνει με ακρίβεια τα στρέμματα και τις αποδόσεις κάθε είδους κηπευτικού στο νομό Λασιθίου (από στοιχεία της καλλιεργητικής περιόδου ): Ο επόμενος πίνακας είναι ακόμα πιο αναλυτικός και δείχνει τα καλλιεργούμενα στρέμματα σε κάθε είδος και ανά περιοχή(από στοιχεία της καλλιεργητικής περιόδου ): 37

34 33

35 Οι σελίδες του προηγούμενου κεφαλαίου καταναλώθηκαν με την παρουσίαση κάποιων γενικών, αρχικά, στοιχείων για το νομό Λασιθίου και αργότερα κάποιων ειδικών για τις διάφορες περιοχές. Ίσως όμως αυτή η μορφή παρουσίασης να μην είναι τόσο σημαντική ή ακόμα και αναγκαία, αφού παρουσιάζει άχρωμα μια δεδομένη κατάσταση. Για αυτό σε τούτο το κεφάλαιο θα αναλυθούν κάποια πράγματα που για πολλούς είναι «το ζουμί» της παραγωγής. Εδώ θα αναλυθούν δηλαδή ο τρόπος λειτουργία διαφόρων φορέων που έχουν άμεση σχέση με την παραγωγή, όπως επίσης και τα κυριότερα προβλήματα που απασχολούν τους παραγωγούς. Θα ήταν όμως πολύ κοινό τα προβλήματα αυτά απλά να αναφερθούν, έτσι στο βαθμό που είναι δυνατό αναφέρονται και κάποιες λύσεις. Αν κάποιος πάει στην Αγροτική Τράπεζα στον Αγιο Νικόλαο ή στην Ιεράπετρα και ρωτήσει τον Γεωπόνο για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ο Λασιθιώτης παραγωγός αρχικά θα αναφερθεί στα εξής προβλήματα: Έλλειψη εργατικών χεριών Υψηλά κοστολόγια Θέση της Κρήτης που την αποκόπτει από την υπόλοιπη Ελλάδα Μόλις όμως τελειώσει την αναφορά του αυτή, θα τονίσει ότι μπορεί από τη μια αυτά τα προβλήματα να απασχολούν τους παραγωγούς αλλά δεν είναι και τα πιο σημαντικά. Έτσι το σημαντικότερο πρόβλημα που βλέπει (που το τονίζουν και οι πάντες που ασχολούνται με το θέμα) είναι αυτό που λέγεται ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ή διαφορετικά ΕΜΠΟΡΙΑ αγροτικών προϊόντων. 34

36 Με τον όρο Εμπορία αγροτικών προϊόντων ονομάζεται το σύνολο των οικονομικών δραστηριοτήτων που πραγματοποιούνται από τη στιγμή που τα προϊόντα παραλαμβάνονται από τους παραγωγούς στους τόπους παραγωγής τους, μέχρι τη στιγμή που παραδίδονται στα χέρια των καταναλωτών. Οι δραστηριότητες αυτές αφορούν την τυποποίηση, τη συσκευασία, την αποθήκευση και κυρίως την δημοπράτηση των κηπευτικών. Η σημασία της δημοπράτησης φαίνεται από το αποτέλεσμα αυτής, την τιμή δηλαδή που απολαμβάνει ο παραγωγός. Αν αυτή είναι καλή, ο παραγωγός ευημερεί και συνεχίζει ανεμπόδιστος το σκοπό του, διαφορετικά υπάρχουν γκρίνιες που κάθε άλλο παρά καλό κάνουν. Γενικά, ξεκινώντας την αναφορά στην Εμπορία/ Διακίνηση τονίζεται ότι από πολλούς χαρακτηρίζεται ως προβληματική. Κι αυτό γιατί δεν υπάρχει ένας οργανωμένος φορέας διακίνησης για όλους τους παραγωγούς. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν τρεις τρόποι διακίνησης των κηπευτικών οι οποίοι είναι: Η κατευθείαν πώληση των κηπευτικών από τους παραγοογούς στις λαϊκές Η διακίνηση των κηπευτικών μέσω εμπόρων που αγοράζουν κατευθείαν από τους παραγωγούς Από οργανωμένους φορείς που κύριο μέλημα τους είναι η διακίνηση των κηπευτικών προς όφελος των παραγωγών. Ο κάθε ένας από αυτούς τους τρόπους έχει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του. Αυτό που πρέπει να γίνει είναι ο κάθε παραγωγός να επιλέξει το τρόπο διακίνησης που ταιριάζει περισσότερο στο συμφέρον του. Ο πρώτος τρόπος, δηλαδή η πώληση των κηπευτικών στις λαϊκές κατευθείαν από τον παραγωγό, είναι μια διαδικασία που συμφέρει τον παραγωγό και κατ' επέκταση τον καταναλωτή. Όμως το σοβαρό μειονέκτημα είναι ότι αποτελεί μια περίπτωση πολύ κουραστική από τη μια μεριά και από την άλλη αναγκάζει τον παραγωγό να λείπει πολύ συχνά από το θερμοκήπιο του, που τον έχει ανάγκη. Με τον δεύτερο τρόπο το πρόβλημα αυτό εξαλείφεται αφού πουλάει κατευθείαν στον έμπορο. Όμως ούτε αυτός ο τρόπος είναι ο καλύτερος κι αυτό γιατί ο παραγωγός πέφτει πολλές φορές στα δίχτυα των εμπόρων οι οποίοι τους εκμεταλλεύονται. Χαρακτηριστικά ακούγεται ότι «οι έμποροι δίνουν στον παραγωγό όσα θέλουν και όποτε θέλουν», αφού κανένας δεν μπορεί να τους ελέγξει. Είναι φανερό ότι πρέπει να βρεθεί κάποια λύση στον τομέα την Εμπορίας των κηπευτικών όχι μόνο του Λασιθίου αλλά ολόκληρης της Ελλάδας. Τη λύση στο πρόβλημα αυτό οι Λασιθιώτες φαίνεται, αν όχι ότι την έχουν βρει, ότι την :>5

37 έχουν προσεγγίσει. Έτσι σήμερα υπάρχουν ομάδες παραγωγών οι οποίες αναλαμβάνουν την Εμπορία των προϊόντοτν τους. Το κυριότερο πρόβλημα με αυτές τις ομάδες είναι ότι δεν έχουν νομική υπόσταση, είναι άτυπες δηλαδή, με αποτέλεσμα αν παρουσιαστεί κάποιο πρόβλημα ενδεχομένως να μην μπορούν να το λύσουν. Στην Ιεράπετρα, συγκεκριμένα, φαίνεται να έχουν προχωρήσει ακόμα περισσότερο και να έχουν βρει μια ακόμα περισσότερο σωστή λύση που σε λίγα χρόνια μπορεί και να τελειοποιηθεί. Κι αυτή η λύση ακούει στο όνομα Δημοτικό Δημοπρατήριο Ιεράπετρας. Το δημοπρατήριο αυτό στεγάζεται στο κτίριο της ΑΓΡΕΞ και προς το παρών ικανοποιεί από την άποψη μεγέθους τους ιθύνοντες. Αργότερα όμως, καθώς όλο και περισσότεροι παραγωγοί θα μπαίνουν στο σύστημα αυτό, θα υπάρξει ανάγκη επεκτάσεως του κτιρίου. Για τη σύσταση αυτού του δημοπρατηρίου λαμβάνουν μέρος τρεις φορείς, ο δήμος Ιεράπετρας, η Ένωση Ιεράπετρας και η ΚΥΡΒΑΣ Α.Ε..Η ΚΥΡΒΑΣ Α.Ε. είναι μια ανώνυμη εταιρία και ειδικότερα μια ανώνυμη εμπορική βιοτεχνική και γεωργική εταιρία. Μέτοχοι της δεν είναι φυσικά πρόσωπα, αλλά μια σειρά από ανώνυμες εταιρίες γεωργικών εφοδίων και φαρμάκων της Ιεράπετρας. Σκοπός της είναι να εφοδιάζει τις εταιρίες αυτές με φάρμακα και εφόδια μεγάλων διεθνών επιχειρήσεων (π.χ. Zeneca, AgrEvo κ.α.). Εκτός όμως από αυτές τις δραστηριότητες της, έχει αναλάβει και την δημοπράτηση των κηπευτικών πολλών παραγωγών της Ιεράπετρας. Αυτή η δραστηριότητα της ΚΥΡΒΑΣ Α.Ε. ξεκίνησε για πρώτη φορά το Όπως αναφέρθηκε παραπάνω η ΚΥΡΒΑΣ Α.Ε. δεν έχει ιδιόκτητο χώρο για να στεγάσει το δημοπρατήριο, αλλά στεγάζεται στο πρώην κτήριο της ΑΓΡΕΞ. Επειδή όμο)ς αυτό το κτήριο αγοράστηκε από το δήμο με τη βοήθεια και της Ένο^σης η ΚΥΡΒΑΣ Α.Ε. οφείλει να δίνει ένα ποσοστό του τζίρου της (προμήθεια) στο δήμο και στην Ένωση. Αν αναλογιστεί κανείς ότι κατά την καλλιεργητική περίοδο , ο τζίρος του δημοπρατηρίου έφτασε το δραχμές βλέπει κανείς ότι δήμος και ένωση λαμβάνουν ένα σεβαστό ποσό. Έτσι λοιπόν με τη βοήθεια τριών φορέων συστάθηκε το Δημοτικό Δημοπρατήριο, η λειτουργία του οποίου γίνεται ως εξής: Ο κάθε παραγωγός που επιθυμεί να πηγαίνει τα προϊόντα του στο δημοπρατήριο γίνεται δεκτός μόνο αφού κάνει μια αίτηση στην αρχή κάθε χρονιάς. Ο δηλωμένος τώρα παραγωγός προσκομίζει με δικιά του ευθύνη και μέσα τα κηπευτικά του στο δημοπρατήριο, τα ζυγίζει και παίρνει ένα έντυπο/ απόδειξη η οποία δείχνει το είδος, την ποσότητα και την κατηγορία των κηπευτικών του. Επίσης παίρνει ένα κωδικό 36

38 που διαφοροποιεί τα προϊόντα αυτά από αυτά των άλλων παραγωγών. Από το σημείο αυτό και μετά όλες τις υπόλοιπες διαδικασίες τις αναλαμβάνει το δημοπρατήριο. Όταν τώρα εισέρχεται ένας έμπορος στο δημοπρατήριο για να αγοράσει κάποια ποσότητα κηπευτικών, κάνει μια βόλτα στο χώρο που βρίσκονται αποθηκευμένα τα κηπευτικά και στη συνέχεια καταθέτει ένα έντυπο στο οποίο αναγράφεται το είδος του προϊόντος που ζητά να αγοράσει, ο κωδικός του, η ποσότητα που θέλει και τέλος η τιμή που προσφέρει. Το ίδιο κάνει για όλα τα προϊόντα που επιζητεί να αγοράσει. Όταν όλοι οι έμποροι (που συνήθως είναι πολλοί) καταθέσουν τα έντυπα τους, οι εργαζόμενοι στο δημοπρατήριο τα συλλέγουν και με βάση τις τιμές που δίνει ο κάθε έμπορος βγαίνει και ο τελικός αγοραστής της εκάστοτε παρτίδας κηπευτικών. Ο τελικός αυτός αγοραστής δεν είναι τυχαίος, αλλά είναι αυτός που δίνει την μεγαλύτερη τιμή. Με τον τρόπο αυτό το προϊόν απολαμβάνει την μεγαλύτερη δυνατή τιμή με το όφελος να το δέχεται ο παραγωγός. Αυτό πετυχαίνεται πολύ εύκολα αφού αν κάποιος έμπορος καταθέσει με το έντυπο του χαμηλή τιμή, θα βρεθεί σίγουρα κάποιος άλλος με τιμή καλύτερη, που θα αγοράσει τελικά το προϊόν. Επειδή όμως οι έμποροι που μπαίνουν στο δημοπρατήριο θέλουν να ικανοποιήσουν τους πελάτες τους δεν διστάζουν να δώσουν κάποια υψηλότερη τιμή μόνο και μόνο για να μην μείνουν εκτεθειμένοι στους πελάτες τους. Η σημασία του εγχειρήματος αυτού φαίνεται και από το γεγονός ότι ακόμα και οι έμποροι πριν, δώσουν κάποια τιμή στον παραγωγό περιμένουν το δημοπρατήριο πρώτα να βγάλει τις δικές του τιμές. Το σύστημα αυτό βρίσκεται στα χνάρια του συστήματος που εφαρμόζεται στην Ολλανδία με πάρα πολύ μεγάλη επιτυχία, το ονομαζόμενο και ως «ρολόι». Παρ' όλα αυτά είναι πολύ δύσκολο να εφαρμοστεί αμέσως με επιτυχία εδώ στην Ελλάδα, αφού χρειάζεται υπομονή, οργάνωση και εμπιστοσύνη από την πλευρά των παραγωγών (στην Ιταλία δεν πέτυχε παρ' όλο που εκεί πρωτοεμφανίστηκε). Τα βήματα που έγιναν όμως, δείχνουν ότι η προσπάθεια γίνεται και μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι για την πορεία του δημοπρατηρίου στο μέλλον. Αυτή η άποψη ενισχύεται περισσότερο από το γεγονός ότι κάθε χρόνο ο αριθμός των παραγωγών και κατ' επέκταση οι ποσότητες που διακινούνται είναι μεγαλύτερες. Ο παρακάτω πίνακας δείχνει τις ποσότητες και τις μέσες τιμές των κηπευτικών που διακινήθηκαν από το δημοπρατήριο κατά το έτος : 37

39 Στην αρχή του κεφαλαίου αναφέρθηκε ότι τα υψηλά κοστολόγια, η έλλειψη εργατικών την εποχή που χρειάζονται και η αποκοπή του νησιού πολλές φορές 38

40 αποτελούν προβλήματα στην σύγχρονη παραγωγή. Εκτός όμως από αυτά τα προβλήματα υπάρχουν και κάποια άλλα το καθένα με διαφορετική βέβαια σημαντικότητα, τα οποία είναι: Χάσιμο από καιρό σε καιρό αγορών του εξωτερικού Συσσώρευση αλάτων στο καλλιεργήσιμο τμήμα του εδάφους Παλαίωση πλαστικών Διαρκής αύξηση των επιτοκίων Όσο αφορά το πρόβλημα με τον αποκλεισμό του νησιού λόγω κακών καιρικών συνθηκών ή τελευταία με απεργίες όσων ασχολούνται με τα πλοία είναι γεγονός ότι έτσι έχουν χαθεί πολλά χρήματα. Χαρακτηριστικά κατά την απεργία των λιμενεργατών τον Δεκέμβριο του 1996 που κράτησε ένα περίπου μήνα ακούστηκε ότι χάθηκαν χρήματα της τάξεως του ενός δισεκατομμυρίου. Πολλές φορές όμως η απώλεια χρημάτων όσο μεγάλη κι αν είναι αυτή δεν ζημιώνει τόσο πολύ αφού είναι παροδική. Αρχίζει να ζημιώνει μόνιμα αν συμβαδίζει, η απώλεια αυτή, με το χάσιμο αγορών και ιδιαίτερα του εξωτερικού. Κι φαίνεται ότι η Ελλάδα δικαίως ανησυχεί, αφού συνέχεια χάνει αγορές. Για παράδειγμα τα καλλιεργούμενα με αγγούρι στρέμματα μέχρι το 1978 αυξάνονταν ραγδαία, ενώ από εκεί και μετά άρχισαν να μειώνονται. Και βέβαια για την μείωση αυτή σοβαρό μερίδιο έχει το χάσιμο των διεθνών αγορών αφού τα προϊόντα μας δεν είναι ανταγωνιστικά όχι τόσο ποιοτικά όσο οικονομικά. Ένα άλλο σοβαρό πρόβλημα, το οποίο δημιουργεί σαφή μείωση της απόδοσης, είναι η συσσώρευση αλάτων στο επιφανειακό έδαφος. Τα άλατα αυτά προέρχονται είτε από τις μεγάλες ποσότητες λιπασμάτων που εφαρμόζονται σε κάθε καλλιεργητική περίοδο είτε από την κακή ποιότητα αρδευτικού νερού που χρησιμοποιείται. Στην περιοχή όμως της Ιεράπετρας και αυτό το πρόβλημα έχει 39

41 λυθεί με την χρησιμοποίηση, μετά το 1989, αρδευτικού νερού που προέρχεται από το τεχνητό φράγμα των Μπραμιανών. Με το τρόπο αυτό οι παραγωγοί, εκτός του ότι εξασφάλισαν νερό για τις καλλιέργειες τους γλύτωσαν και πολύτιμα κεφάλαια για τον καθαρισμό του εδάφους από τα άλατα. Ένα άλλο πρόβλημα είναι και η παλαίωση των υλικών κάλυψης, που επιτελείται σε μερικά έτη από το χρόνο τοποθέτησης τους. Στην περίπτωση όμως αυτή δεν μπορούν να γίνουν και πολλά πράγματα και για αυτό οι παραγωγοί είναι πάντα προετοιμασμένοι για μια ανά πάσα στιγμή αντικατάσταση τους. Το τελευταίο πρόβλημα που αναφέρεται στην αύξηση των επιτοκίων είναι μεν σοβαρό, αλλά έγκειται στην γενικότερη πολιτική της Αγροτικής Τράπεζας και του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών. Για αυτό και οι μεμονωμένοι παραγωγοί δεν μπορούν να κάνουν πολλά πράγματα παρά μόνο να πιέσουν με τα συνδικαλιστικά τους όργανα. Η Αγροτική Τράπεζα, το υπουργείο Γεωργίας και η Ευρωπαϊκή Ένωση συναισθανόμενοι τις αγωνίες και τις δυσκολίες της εγκατάστασης και διαχείρισης ενός θερμοκηπίου προσπαθούν να βοηθήσουν τους παραγωγούς. Αυτό το επιτυγχάνουν είτε παρέχοντας δάνεια, τα οποία μπορούν να είναι βραχυπρόθεσμα ή μεσοπρόθεσμα, είτε με επιχορηγήσεις. Στην περίπτωση των δανείων τα βραχυπρόθεσμα δάνεια, που απαιτούν εξόφληση μέχρι δύο χρόνια, έχουν επιτόκιο 18% για τους αγρότες κατά κύριο επάγγελμα και 20% για μεμονωμένα άτομα. Τα δάνεια αυτά δίνονται στους παραγωγούς και αφορούν ανάγκες που ενσωματώνονται στο προϊόν στην τρέχουσα καλλιεργητική περίοδο. Καλύπτονται δηλαδή τα τρέχοντα έξοδα για γεωργικά φάρμακα, λιπάνσεις, εργατικά, σπόρους, απολυμαντικά, πετρέλαιο κ.α. Η άλλη κατηγορία δανείων είναι τα μεσομακροπρόθεσμα ή αλλιώς επενδυτικά. Ονομάζονται επενδυτικά ακριβώς γιατί αφορούν επενδύσεις που κάνει ο παραγωγός και θα του μείνουν για πολλά χρόνια, χρειάζονται δηλαδή για την πληρωμή πάγιων επενδύσεων. Τα δάνεια αυτά λαμβάνουν επιτόκιο 16% για τους κατά επάγγελμα αγρότες και 17% για μεμονωμένα άτομα. Η διάρκεια των δανείων (των επενδυτικών) εξαρτάται κυρίως από την κατασκευή/ εγκατάσταση του θερμοκηπίου, η οποία κυμαίνεται ως εξής: 40

42 Εκτός από τα δάνεια όμως που επιτρέπουν την κάλυψη κάποιων εξόδων, υπάρχουν και οι επιχορηγήσεις που καλύπτουν κάποιο μέρος του κόστους εγκατάστασης του θερμοκηπίου και δίνονται σαν ποσοστό επί του συνολικού κόστους. Φορείς σε αυτή την περίπτωση είναι είτε το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, είτε το αντίστοιχο τμήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι επιχορηγήσεις αυτές λειτουργούν σαν ένα κίνητρο για την εγκατάσταση θερμοκηπίου αφού από την εγκατάσταση του ωφελούνται όχι μόνο ο παραγωγός μεμονωμένα αλλά και κατά επέκταση το ίδιο το κράτος, αφού συμβάλει σε μεγάλο ποσοστό στο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν. Με φορέα λοιπόν το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας υπάρχει ένας νόμος, ο 1892 αναπτυξιακός νόμος, σύμφωνα με τον οποίο το κόστος εγκατάστασης ενός θερμοκηπίου επιχορηγείται μέχρι 25%. Υπάρχει όμως και ο 2328/91 κανονισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης σύμφωνα με τον οποίο το κόστος επιχορηγείται με 40-50%. Επί πρόσθετα αν ο παραγωγός είναι νέος αγρότης επιχορηγείται επιπλέον με 11%. 41

43 42

44

45 4-1

46

47 46

48 47

49 4 Κ

50 -V)

51 50

52 51

53 -ο

54 53

55

56 55

57 56

58 :>/

59 58

60 59

61 60

62 ;,!

63

64 Γ>.Ί

65 Σε αυτό το δεύτερο παράρτημα, παρατίθενται εικόνες άμεσα συσχετιζόμενες με το θέμα της πτυχιακής. Πηγή αυτών των φωτογραφιών ήταν ο χώρος του κυβερνοχώρου ή κοινώς το δίκτυο του Ιηΐ ΓΠ6ΐ. Πρέπει βέβαια να σημειωθεί ότι οι φωτογραφίες δεν αφορούν αποκλειστικά το νομό Λασιθίου ή την Κρήτη αλλά συλλέχθηκαν από δΐΐεδ από όλο τον κόσμο. Οι φωτογραφίες αυτές συλλέχθηκαν, μεταφράστηκαν όπως επίσης και πολλές από τις αυτές ομαδοποιήθηκαν και παρουσιάζονται παρακάτω: 64