ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ Ανάπτυξη, στατιστική ανάλυση & τελική έκθεση Ερωτηματολογίων στην Κύπρο. Έργο HYDROFLIES

Transcript

1 ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ Ανάπτυξη, στατιστική ανάλυση & τελική έκθεση Ερωτηματολογίων στην Κύπρο ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΒΙΟΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΒΙΟΤΙΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΣΕ ΥΔΡΟΠΟΝΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΟΜΑΤΑΣ ΚΑΙ ΜΑΡΟΥΛΙΟΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ Κύπρος 2014 Επιμέλεια: Δρ Νικόλαος Τζωρτζάκης 1

2 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΩΝ ΤΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ ΚΡΗΤΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΥΔΡΟΠΟΝΙΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ, ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ HYDROFLIES Μέρος B). Έκθεση υδροπονικών καλλιεργειών στην Κύπρο Τα ερωτηματολόγια που αναπτύχθηκαν στα πλαίσια του Έργου «ΗYDROFLIES» και σχετίζονται με την κατάσταση των υδροπονικών καλλιεργειών, διοχετεύτηκαν σε παραγωγούς στην ευρύτερη περιοχή της Κύπρου, συγκεκριμένα και έπειτα από προσωπική επικοινωνία, λόγω του μικρού αριθμού των παραγωγών που ασχολούνται επίσημα και αποκλειστικά με την χρήση υδροπονικών συστημάτων. Συγκεκριμένα εντοπίστηκαν 39 παραγωγοί, οι οποίοι επώνυμα και υπεύθυνα απάντησαν με σαφήνεια σε όλες τις ερωτήσεις που απαρτίζουν το ερωτηματολόγιο. Η κατανομή των υδροπονικών καλλιεργειών στην Κύπρο φαίνεται στον Χάρτη 1. Χάρτης 1. Κατανομή υδροπονικών καλλιεργειών στην Κύπρο Οι παραγωγοί έδωσαν τα στοιχεία τους στη διάθεση του προγράμματος (ακριβής περιοχή και συντεταγμένες κτημάτων, ηλικία, στοιχεία επικοινωνίας, μορφωτικό επίπεδο κτλ), σε ένα πρώτο αναγνωριστικό τμήμα των ερωτήσεων. Στο πρώτο αυτό μέρος του ερωτηματολογίου ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η συνολική ηλικία των παραγωγών, με μέσο όρο πάνω από τα 50 χρόνια, ενώ μόλις 2 παραγωγοί είναι κάτω από 40 ετών. Μόνο μια γυναίκα παραγωγός υπάρχει μεταξύ των Επιμέλεια: Δρ Νικόλαος Τζωρτζάκης 2

3 39 που συμμετείχαν στην έρευνα. Το 85% των παραγωγών είναι απόφοιτοι μέσης εκπαίδευσης και το 10% έχει κάποιο πτυχίο. Η συνολική έκταση που καλύπτουν οι καλλιέργειες των παραγωγών που συμμετείχαν στην έρευνα είναι 308,7 στρέμματα. Κυριαρχούν οι παραγωγοί που έχουν μικρές εκτάσεις/εγκαταστάσεις με 1,5-5 στρέμματα αλλά υπάρχουν και καλλιεργητές με 20 έως και 50 στρέμματα καλλιεργειών. Η έκταση των υδροπονικών καλλιεργειών παρουσιάζεται στους χάρτες 2-5, για τις επαρχίες της Κύπρου. Στο Διάγραμμα 1 παρουσιάζονται τα φυτικά είδη που κυριαρχούν στις υδροπονικές καλλιέργειες της Κύπρου ενώ αναλυτικότερα στοιχεία παρουσιάζονται στον Πίνακα 1. Χωρίς έκπληξη με ποσοστό 28% κυριαρχεί η τομάτα, ενώ με ποσοστό 24% ακολουθεί η καλλιέργεια της φράουλας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το υψηλό ποσοστό καλλιέργειας ανθοκομικών καλλιεργειών (22%), με καλλιέργεια κυρίως τριανταφυλλιάς και ανθούριου. Ακολουθούν άλλα λαχανικά όπως το αγγουράκι, η πιπεριά και το φασολάκι, ενώ λείπει η καλλιέργεια μαρουλιού, λαχανικό ιδιαίτερα σύνηθες στις υδροπονικές καλλιέργειες. Η απεικόνιση των υδροπονικών καλλιεργειών φαίνεται στους χάρτες Μεγαλύτερη πυκνότητα στις καλλιέργειες εμφανίζεται στη παραγωγή φράουλας με φυτά ανά στρέμμα. Η τομάτα καλλιεργείται με φυτά ανά στρέμμα με μέσο όρο περίπου στα 2500 φυτά το στρέμμα, όσο και το αγγουράκι. Η πυκνότητα των ανθοκομικών επίσης ποικίλει από 1500 έως και 6000 φυτά ανά στρέμμα και μπορεί να φτάσει και τα φυτά ανά στρέμμα σε καλλιέργεια ανθουρίου. Ανθοκομικά 22% Φασολάκι 6% Φυτά υδροπονικών καλλιεργειών στην Κύπρο Τομάτα 28% Αγγουράκι 16% Φράουλα 24% Πιπεριά 4% Διάγραμμα 1. Ποσοστά των ειδών που καλλιεργούνται υδροπονικά στην Κύπρο. Επιμέλεια: Δρ Νικόλαος Τζωρτζάκης 3

4 Πίνακας 1. Πληροφορίες υδροπονικών καλλιεργειών στην Κύπρο. Είδος φυτού Πυκνότητα φύτευσης (#φυτών/στρ) Υλικό υποστρώματος Χειμερινά ποτίσματα (# ποτισμάτων x διάρκεια σε λεπτά) Θερινά ποτίσματα (# ποτισμάτων x διάρκεια σε λεπτά) Τομάτα 2500 Κοκοφοίνικας 5 x 2 10 x 3 Τομάτα 2500 Κοκοφοίνικας 7 x 2 10 x 2 Τομάτα 2000 Κοκοφοίνικας 6 x 2 8 x 3 Τομάτα 6112 Κοκοφοίνικας 2 x 3 3 x 10 Τομάτα 4000 Κοκοφοίνικας 2 x 2 9 x 2 Τομάτα 1500 Κοκοφοίνικας 2 x 4 10 x 4 Τομάτα 2000 Κοκοφοίνικας 4 x 3 8 x 4 Τομάτα 4300 Κοκοφοίνικας 4 x 2 10 x 1-2 Τομάτα 3000 Πετροβάμβακας 5 x 2 10 x 3 Τομάτα 6000 Πετροβάμβακας 8 x 3 10 x 3 Τομάτα 2500 Πετροβάμβακας 8 x x 3 Τομάτα 2500 Πετροβάμβακας 5 x 5 10 x 5-6 Τομάτα 2000 Πετροβάμβακας - 1 x 10 Τομάτα 2000 Περλίτης 8 x x 3-4 Είδος φυτού Πυκνότητα φύτευσης (#φυτών/στρ) Υλικό υποστρώματος Χειμερινά ποτίσματα (# ποτισμάτων x διάρκεια σε λεπτά) Θερινά ποτίσματα (# ποτισμάτων x διάρκεια σε λεπτά) Αγγούρι 2500 Κοκοφοίνικας 5Χ 2 10 Χ 3 Αγγούρι 2000 Κοκοφοίνικας 2 x 3 5 x 3 Αγγούρι 2500 Κοκοφοίνικας 2 x 5 10 x 3 Αγγούρι 2500 Κοκοφοίνικας 2 x 6 8 x 3 Αγγούρι 2500 Πετροβάμβακας 8 x x 3 Αγγούρι 3000 Πετροβάμβακας 5 x 2 10 x 2 Αγγούρι 2000 Πετροβάμβακας 5 x 5 10 x 5-6 Αγγούρι 2000 Πετροβάμβακας 8 x x 3-4 Αγγούρι 2550 Πετροβάμβακας 3 x 3 7 x 2 Είδος φυτού Πυκνότητα φύτευσης (#φυτών/στρ) Υλικό υποστρώματος Χειμερινά ποτίσματα (# ποτισμάτων x διάρκεια σε λεπτά) Θερινά ποτίσματα (# ποτισμάτων x διάρκεια σε λεπτά) Πιπεριά 3000 Πετροβάμβακας 5 x 2 10 x 2 Φασολάκι 3000 Πετροβάμβακας 2 x 2 7 x 2 Είδος φυτού Πυκνότητα φύτευσης (#φυτών/στρ) Υλικό υποστρώματος Χειμερινά ποτίσματα (# ποτισμάτων x διάρκεια σε λεπτά) Θερινά ποτίσματα (# ποτισμάτων x διάρκεια σε λεπτά) Φράουλα Πετροβάμβακας 2 x 2 7 x 2 Φράουλα Πετροβάμβακας 5 x 2 10 x 3 Φράουλα Κοκοφοίνικας 6 x 3 7 x 3 Φράουλα Κοκοφοίνικας 6 x 3 8 x 2 Φράουλα 8000 Κοκοφοίνικας 7 x 2 8 x 2 Φράουλα Κοκοφ+περλίτη 2-3 x x 4 Φράουλα Κοκοφοίνικας 2-3 x x 4 Είδος φυτού Πυκνότητα φύτευσης (#φυτών/στρ) Υλικό υποστρώματος Χειμερινά ποτίσματα (# ποτισμάτων x διάρκεια σε λεπτά) Θερινά ποτίσματα (# ποτισμάτων x διάρκεια σε λεπτά) Τρια/φυλλιά 2000 Κοκοφοίνικας 8 x 3 12 x 3 Τρια/φυλλιά 6000 Κοκοφοίνικας 1 x x 2 Ανθοκομικά 2000 Πετροβάμβακας - 1 x 10 Ανθοκομικά 1000 Πετροβ+κοκοφ 3 x 3 10 x 1-2 Ανθοκομικά 6500 Κοκοφοίνικας 3-4 x 2 10 x 4 Επιμέλεια: Δρ Νικόλαος Τζωρτζάκης 4

5 Ανθοκομικά 2000 Κοκοφοίνικας 5 x 3 15 x 3 Ανθοκομικά 1500 Πετροβάμβακας 2 x 4 8 x 4 Ανθοκομικά 1500 Πετροβ+κοκοφ 2 x 4 8 x 4 Ανθοκομικά 2600 κοκοφοίνικας 2-3 x x 4 Ανθούριο πετροβάμβακας 3 x 4 3 x 4 Χάρτης 2. Έκταση των υδροπονικών καλλιεργειών στις επαρχίες Λευκωσία/Λάρνακα. Χάρτης 3. Έκταση των υδροπονικών καλλιεργειών στην επαρχία της Ελεύθερης Αμμοχώστου. Επιμέλεια: Δρ Νικόλαος Τζωρτζάκης 5

6 Χάρτης 4. Έκταση των υδροπονικών καλλιεργειών στην επαρχία της Λεμεσού. Χάρτης 5. Έκταση των υδροπονικών καλλιεργειών στην επαρχία της Πάφου. Επιμέλεια: Δρ Νικόλαος Τζωρτζάκης 6

7 Χάρτης 6. Κατανομή καλλιέργειας τομάτας στην Κύπρο. Χάρτης 7. Κατανομή καλλιέργειας αγγουριού στην Κύπρο. Επιμέλεια: Δρ Νικόλαος Τζωρτζάκης 7

8 Χάρτης 8. Κατανομή καλλιέργειας τομάτας και αγγουριού στην Κύπρο. Χάρτης 9. Κατανομή καλλιέργειας τομάτας, αγγουριού και πιπεριάς στην Κύπρο. Επιμέλεια: Δρ Νικόλαος Τζωρτζάκης 8

9 Χάρτης 10. Κατανομή καλλιέργειας τομάτας και φασολάκι στην Κύπρο. Χάρτης 11. Κατανομή καλλιέργειας φράουλας στην Κύπρο. Επιμέλεια: Δρ Νικόλαος Τζωρτζάκης 9

10 Χάρτης 12. Κατανομή καλλιέργειας φράουλας και φασολάκι στην Κύπρο. Χάρτης 13. Κατανομή καλλιέργειας τομάτας, φράουλας και φασολάκι στην Κύπρο. Επιμέλεια: Δρ Νικόλαος Τζωρτζάκης 10

11 Χάρτης 14. Κατανομή καλλιέργειας τομάτας και ανθοκομικών στην Κύπρο. Χάρτης 15. Κατανομή καλλιέργειας ανθοκομικών στην Κύπρο. Επιμέλεια: Δρ Νικόλαος Τζωρτζάκης 11

12 Χάρτης 16. Κατανομή καλλιέργειας ανθούριου στην Κύπρο. Χάρτης 17. Κατανομή καλλιέργειας τριανταφυλλιάς στην Κύπρο. Ακολουθούν ερωτήσεις σχετικά με τον τύπο του θερμοκηπίου. Και οι 39 παραγωγοί που συμμετείχαν στην έρευνα έχουν κατασκευάσει θερμοκήπιο από μεταλλικό σκελετό, με το υλικό κάλυψης όμως να διαφέρει. Στο Διάγραμμα 2 φαίνονται τα διαφορετικά υλικά Επιμέλεια: Δρ Νικόλαος Τζωρτζάκης 12

13 κάλυψης που χρησιμοποιούν. Χρησιμοποιούν κυρίως πλαστικό (σκληρό 26% και μαλακό 68%) και γυαλί σε πολύ μικρό ποσοστό (5%)και ακόμη λιγότεροι δίκτυ. Μαλακό πλαστικό 64% Υλικό κάλυψης θερμοκηπίου Γυαλί 5% Σκληρό πλαστικό 26% Άλλο 5% Διάγραμμα 2. Υλικό κάλυψης θερμοκηπίου των παραγωγών της Κύπρου. Πάνω από το 50% των παραγωγών (21 παραγωγοί) έχουν γεώτρηση (Χάρτης 18) για την άρδευση της καλλιέργειάς τους, ενώ 13 προμηθεύονται νερό μέσω αγωγού (Χάρτης 19). Το 20% αντλεί νερό από φράγματα των κοντινών τους περιοχών όπως από το φράγμα Κουρή, Αργάκας, Βασιλικού κ.α. Λόγω του χαμηλού δείκτη βροχοπτώσεων στο νησί, μόλις 8 παραγωγοί εμφανίζονται με δεξαμενή συλλογής του βρόχινου νερού. Οι δεξαμενές που υπάρχουν είναι για τα πυκνά θρεπτικά διαλύματα, κυρίως 2 ή 3, με 3 παραγωγούς να έχουν 5 ή 6 (πρόκειται για καλλιεργητές ανθοκομικών φυτών), καθώς και για δεξαμενές για το οξύ, που έχουν μία και σπάνια και δεύτερη δεξαμενή. Επιμέλεια: Δρ Νικόλαος Τζωρτζάκης 13

14 Χάρτης 18. Κατανομή άρδευσης υδροπονικών καλλιεργειών με γεώτρηση στην Κύπρο. Χάρτης 19. Κατανομή άρδευσης υδροπονικών καλλιεργειών με αγωγό και φράγματα στην Κύπρο. Σχεδόν 8 στους 10 παραγωγούς (Διάγραμμα 3) έχουν θέρμανση στο θερμοκήπιο (Χάρτης 20), με τους περισσότερους να χρησιμοποιούν σαν καύσιμο το πετρέλαιο (19 παραγωγοί), ενώ κάποιοι χρησιμοποιούν πέλλετ ή αερόθερμο (Χάρτης 21). Επιμέλεια: Δρ Νικόλαος Τζωρτζάκης 14

15 Ύπαρξη θέρμανσης στο θερμοκήπιο Ναι 77% Όχι 23% Διάγραμμα 3. Ύπαρξη ή όχι θέρμανσης στο θερμοκήπιο. Χάρτης 20. Κατανομή θέρμανσης των υδροπονικών καλλιεργειών στην Κύπρο. Επιμέλεια: Δρ Νικόλαος Τζωρτζάκης 15

16 Χάρτης 21. Κατανομή τύπου θέρμανσης των υδροπονικών καλλιεργειών στην Κύπρο. Στο Διάγραμμα 4 παρουσιάζονται οι λόγοι για τους οποίους οι παραγωγοί έχουν εγκαταστήσει υπολογιστή στο θερμοκήπιο τους. Όλοι οι παραγωγοί χρησιμοποιούν τον υπολογιστή για την παροχή του θρεπτικού διαλύματος στα φυτά. Σχεδόν το 50% για το άνοιγμα των παραθύρων και περίπου 1 στους 3 για το δροσισμό και τον έλεγχο του μικροκλίματος του χώρου του θερμοκηπίου. Αξίζει να σημειωθεί ότι χρησιμοποιείται ο αυτοματισμός για περισσότερους από έναν λόγους. Ύπαρξη υπολογιστή/αυτοματισμών για Παροχή θρεπτικού διαλύματος 100% άνοιγμα παραθύρων Δροσισμό/έλεγχο μικροκλίματος 36% 44% Νεφελοψεκασμό Άλλο 3% 0% Διάγραμμα 4. Λόγοι ύπαρξης υπολογιστή στα θερμοκήπια των παραγωγών της Κύπρου. Επιμέλεια: Δρ Νικόλαος Τζωρτζάκης 16

17 Το επόμενο σκέλος ερωτήσεων αφορά το καθαρά υδροπονικό μέρος των ερωτηματολογίων. Ξεκινά με ερώτηση για το σύστημα υδροπονίας όπου εδώ και οι 39 παραγωγοί της έρευνας χρησιμοποιούν σύστημα με υπόστρωμα και επιπλέον πρόκειται για ανοιχτά, οριζόντια συστήματα. Τα υποστρώματα που χρησιμοποιούν παρουσιάζονται στο Διάγραμμα 5. Κυριαρχεί ο κοκκοφοίνικας σαν υλικό υποστρώματος, με τον πετροβάμβακα να ακολουθεί, ενώ έξι παραγωγοί χρησιμοποιούν και τα δύο υλικά. Μόλις 2 παραγωγοί χρησιμοποιούν περλίτη ενώ κανένας δεν επιλέγει ελαφρόπετρα, άμμο ή τύρφη. Τα υποστρώματα αυτά τοποθετούνται κατά 50% μέσα σε σάκους ή σε κανάλια (26%). Ελάχιστοι παραγωγοί χρησιμοποιούν γλάστρες και πρόκειται για αυτούς που καλλιεργούν ανθοκομικά φυτά. Οι πορώδεις πλάκες επίσης είναι ένα υλικό που χρησιμοποιούν 3 παραγωγοί φράουλας (Διάγραμμα 6). Κοκκοφοίνικας 60% Υποστρώματα υδροπονικού συστήματος Περλίτης 4% Ελαφρόπετρα 0% Τύρφη 0% Πετροβάμβακας 36% Διάγραμμα 5. Υλικά υποστρωμάτων στις υδροπονικές καλλιέργειες της Κύπρου. Πλάκες 7% Υλικό υποδοχής υποστρώματος Κανάλια 26% Σάκοι 53% Γλάστρες 14% Διάγραμμα 6. Υλικά υποδοχής υποστρωμάτων στις υδροπονικές καλλιέργειες της Κύπρου. Επιμέλεια: Δρ Νικόλαος Τζωρτζάκης 17

18 Οι παραγωγοί στη συνέχεια έδωσαν πληροφορίες για τη συχνότητα των ποτισμάτων που εφαρμόζουν στις υδροπονικές καλλιέργειες, για το χειμώνα και την άνοιξη χωριστά. Στον Πίνακα 1 παρουσιάζονται μερικές πολύ χρήσιμες πληροφορίες από τις απαντήσεις που συλλέχθηκαν. Όσον αφορά στην αντικατάσταση του υποστρώματος οι παραγωγοί που χρησιμοποιούν πετροβάμβακα τείνουν να τον κρατούν και επαναχρησιμοποιούν για περισσότερο καιρό ενεργό στην καλλιέργεια από ότι τα άλλα υλικά. Ελάχιστοι παραγωγοί αλλάζουν τον πετροβάμβακα στα 2 ή 3 χρόνια, ενώ οι περισσότεροι στα 4-7, ακόμη και στα 10 χρόνια! Μετά τη χρήση στην καλλιέργεια, αφήνεται στο χωράφι, ή πετιέται ή συλλέγεται από κάποια σχετική εταιρία. Τον κοκοφοίνικα οι παραγωγοί τον διατηρούν στις καλλιέργειες για περίπου 4-5 χρόνια (ελάχιστοι παραγωγοί τον κρατούν για 1-3 μόλις χρόνια). Μετά τη χρήση του συνήθως χρησιμοποιείται για κάποια άλλη χρήση στο χωράφι ή πετιέται. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι υπάρχει παραγωγός που δεν πετά ποτέ τον κοκοφοίνικα, απλά προσθέτει κάποια ποσότητα σε κάθε νέα καλλιέργεια, ανανεώνοντας το υλικό μέσα στον υποδοχέα. Για τον περλίτη, σχετικές πληροφορίες καταγράφηκαν από έναν μόνο παραγωγό, ο οποίος διαθέτει τον περλίτη μετά από 3 χρόνια συνεχόμενης χρήσης σε σχετική εταιρία. Στη συνέχεια οι παραγωγοί έδωσαν στοιχεία για το είδος των ασθενειών που καλούνται να αντιμετωπίσουν στις καλλιέργειες τους. Κυριότερες ασθένειες προέρχονται από μύκητες ή από έντομα (με 50% ποσοστό και για τις δύο κατηγορίες ασθενειών), ενώ μόλις 2 παραγωγοί (μονοκαλλιέργειες ντομάτας) εντόπισαν ασθένειες που προκαλούνται από βακτήρια, χωρίς όμως να αναφέρουν ποιές (Διάγραμμα 7). Σημαντική παρατήρηση είναι ότι σχεδόν ένας στους δύο παραγωγούς έχει να αντιμετωπίσει και τις δύο κύριες μορφές ασθενειών. Παρά το γεγονός αυτό όμως, μόλις 2 παραγωγοί εμφανίζονται να έχουν αυξημένες προσβολές στις καλλιέργειές τους σε σχέση με αυτές του εδάφους. Παρατήρησαν αυξημένες προσβολές από Tuta absoluta και φουζάριο (σε καλλιέργειες κυρίως τομάτας). Οι υπόλοιποι παραγωγοί δήλωσαν ότι οι προσβολές από κάθε είδους ασθένεια τείνουν να είναι μειωμένες (Διάγραμμα 8). Επιμέλεια: Δρ Νικόλαος Τζωρτζάκης 18

19 Ασθένειες που εμφανίζονται στις υδροπονικές καλλιέργειες στη Κύπρο Εντομολογικές 50% Ιολογικές 0% Βακτηριακές 3% Μυκητολογικές 47% Διάγραμμα 7. Ποσοστά προέλευσης ασθενειών στις υδροπονικές καλλιέργειες της Κύπρου. Αύξηση προσβολών σε σχέση με την καλλιέργεια στο έδαφος Όχι 94% Ναι 6% Διάγραμμα 8. Αύξηση προσβολών από ασθένειες στις υδροπονικές καλλιέργειες σε σχέση με τις καλλιέργειες εδάφους, στη Κύπρο. Από τους 39 παραγωγούς που συμμετείχαν στην έρευνα, το 77% (δηλαδή οι 30) καλλιεργούσαν προηγουμένως το έδαφος πριν μεταπηδήσουν στην καλλιέργεια υδροπονικών φυτών. Από τους παραγωγούς αυτούς μόνο ένας χρησιμοποιεί τις ίδιες καλλιεργητικές τεχνικές (συχνότητα ψεκασμών, κλαδέματα κτλ) που χρησιμοποιούσε και στις καλλιέργειες στο έδαφος, ενώ οι υπόλοιποι εφαρμόζουν νέες τεχνικές προσαρμοσμένες στις ανάγκες των νέων μεθόδων καλλιέργειας (Διάγραμμα 9). Επιμέλεια: Δρ Νικόλαος Τζωρτζάκης 19

20 Εφαρμογή ίδιων καλλιεργητικών τεχνικών στο έδαφος και στην υδροπονία Όχι 95% Ναι 5% Διάγραμμα 9. Απαντήσεις στην ερώτηση για το αν εφαρμόζονται οι ίδιες καλλιεργητικές τεχνικές στο έδαφος και στην υδροπονία. Με βάση το γεγονός των χαμηλότερων ποσοστών ασθενειών που εμφανίζουν οι υδροπονικές καλλιέργειες, αναμενόμενα είναι και τα ποσοστά αύξησης της παραγωγής που δήλωσαν ότι έχουν όλοι οι καλλιεργητές που συμμετείχαν στην έρευνα. Σχεδόν οι μισοί παραγωγοί έχουν αυξημένη παραγωγή κατά 20%, ποσοστό αρκετά αξιοσημείωτο. Πολύ μεγάλη αύξηση παρατήρησε το 30% των παραγωγών, που έχει δει την παραγωγή του να βελτιώνεται από 30% έως και 50%. Η αύξηση της παραγωγής στις υδροπονικές καλλιέργειες είναι ένα αναμφισβήτητο πλεονέκτημα της υδροπονίας. Μόλις 3 παραγωγοί δεν είχαν σαφή εικόνα και αυτό οφείλεται στο γεγονός του ότι δεν είχαν προηγουμένη εμπειρία με καλλιέργειες στο έδαφος για να κάνουν την οποιαδήποτε σύγκριση. Ταυτόχρονα με την αύξηση της παραγωγής, ένα πολύ θετικό στοιχείο και χαρακτηριστικό των υδροπονικών καλλιεργειών (σε σχέση με τις καλλιέργειες στο έδαφος) είναι η μείωση των ωρών απασχόληση στο θερμοκήπιο. Το 60% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι ο χρόνος που απασχολούνται στο θερμοκήπιο έχει μειωθεί από λίγο έως πολύ, ενώ το 40% ότι απασχολούνται το ίδιο. Το πιο σημαντικό στοιχείο εδώ είναι ότι κανένας παραγωγός δεν αφιερώνει παραπάνω χρόνο απ ότι στις καλλιέργειες στο έδαφος. Συνοψίζοντας, οι υδροπονικές καλλιέργειες στην Κύπρο δίνουν στους παραγωγούς μεγαλύτερες παραγωγές, με λιγότερες ώρες απασχόλησης στα θερμοκήπια. Δεν λείπουν όμως και κάποιες δυσκολίες/ προβλήματα, που σύμφωνα με τις απόψεις των παραγωγών σχετίζονται κυρίως με την συντήρηση του υδροπονικού συστήματος (29%). Άλλα προβλήματα που παρουσιάζονται σχετίζονται με τις διάφορες βλάβες στον αυτοματισμό του συστήματος (15%), με τις ασθένειες όπως αναφέρθηκε και παραπάνω (8%), καθώς και με βασικά προβλήματα τεχνογνωσίας (17%). Ένας στους 4 παραγωγούς (23%) δήλωσε ότι δεν αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα στο σύστημά του (Διάγραμμα 10). Επιμέλεια: Δρ Νικόλαος Τζωρτζάκης 20

21 Πρόκειται κυρίως για παραγωγούς φράουλας και ανθοκομικών φυτών, που οι υδροπονικές καλλιέργειές τους φαίνονται να είναι πιο αποδοτικές και πιο σταθερές. Κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι παραγωγοί στο υδροπονικό σύστημα Αυτόματου ελέγχου Συντήρησης Ασθενειών Τεχνογνωσίας Κανένα Άλλο 6% 8% 15% 17% 23% 29% Διάγραμμα 10. Κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι παραγωγοί στο υδροπονικό τους σύστημα. Λίγο πριν το τέλος, οι παραγωγοί κλήθηκαν να δώσουν πληροφορίες για το πώς και από ποιον ενημερώθηκαν/ καταρτίστηκαν στα υδροπονικά συστήματα. Οι απαντήσεις ποικίλουν και παρουσιάζονται στο Διάγραμμα 11. Ένας στους 3 παραγωγούς έχει ενημερωθεί από κάποιο σεμινάριο που έχει παρακολουθήσει. Αρκετοί ενημερώνονται από άλλους παραγωγούς ή από τα γεωπονικά καταστήματα (20% των παραγωγών και στις δύο περιπτώσεις). Αξιοσημείωτο παρουσιάζεται το μειωμένο ποσοστό ενημέρωσης των παραγωγών από τα ΜΜΕ, με μόλις 1 παραγωγό να ενημερώθηκε/έμαθε για την υδροπονία από την προβολή της στα μέσα αυτά και επίσης μόλις 2 παραγωγοί από το διαδίκτυο. Κρίνεται επομένως επιτακτική η ανάγκη προβολής των υδροπονικών καλλιεργειών από όλα τα μέσα, για να γίνουν γνωστά τα οφέλη της και οι βελτιώσεις που προσθέτουν στην παραγωγή. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω ένας στους πέντε παραγωγούς ενημερώνονται για τα υδροπονικά συστήματα από τα γεωπονικά καταστήματα. Σχεδόν όμως 4 στους 5 δηλώνουν ότι είναι απόλυτα ικανοποιημένοι από την συνεργασία τους με τα καταστήματα και την τεχνογνωσία που τους προσφέρουν. Επιμέλεια: Δρ Νικόλαος Τζωρτζάκης 21

22 Οι παραγωγοί της Κύπρου απέκτησαν την εμπειρίας τους από Άλλο Προμηθευτή συστήματος Συναδέλφους παραγωγούς Διαδίκτυο Γεωπονικά καταστήματα Σεμινάρια Βιβλία/Περιοδικά ΜΜΕ 1% 3% 5% 9% 12% 20% 20% 29% Διάγραμμα 11. Τρόποι ενημέρωσης/ κατάρτισης για τα υδροπονικά συστήματα, σύμφωνα με τους παραγωγούς της Κύπρου. Ολοκληρώνοντας τις ερωτήσεις, οι παραγωγοί ρωτήθηκαν εάν θα πρότειναν/συνιστούσαν σε άλλους παραγωγούς να μεταβούν ή να αρχίσουν να καλλιεργούν υδροπονικά. Με εξαίρεση ενός παραγωγού (ο οποίος αντιμετώπισε αρκετά προβλήματα στο σύστημα και την παραγωγή του και δήλωσε ότι προτείνει την υδροπονία μόνο σε απουσία εδάφους) όλοι οι παραγωγοί απάντησαν θετικά, αιτιολογώντας και την απάντηση που έδωσαν. Όλοι σχεδόν ομόφωνα δηλώνουν κατηγορηματικά ότι με την υδροπονία έχουν αύξηση παραγωγής και λιγότερο χρόνο εργασίας στο θερμοκήπιο. Επίσης τονίζουν ότι μπορούν να ελέγξουν την παραγωγή τους, ότι κάνουν οικονομία νερού και λιπασμάτων και ότι γενικά είναι περισσότερο καθαρές οι καλλιέργειές τους (αλλά και σαν χώροι που αναπτύσσονται οι καλλιέργειες, απαλλαγμένες από αρρώστιες/ασθένειες του εδάφους). Τέλος παρατηρούν ότι είναι ο ιδανικός τρόπος για μαζικές παραγωγές και μεγάλες καλλιέργειες, ιδιαίτερα για παραγωγή φράουλας και καλλωπιστικών, αλλά σίγουρα είναι μια τεχνική που αν εφαρμοστεί σωστά μπορεί να βελτιώσει και την παραγωγή λαχανικών. Απαγορεύεται μερική ή ολική χρήση των αποτελεσμάτων χωρίς την έγκριση και γνώση του Συντονιστή του Έργου HYDROFLIES (Δρ Νικόλαο Τζωρτζάκη, nikolaos.tzortzakis@cut.ac.cy), ενώ η οποιαδήποτε αναφορά θα γίνεται μνεία στο Έργο HYDROFLIES. Επιμέλεια: Δρ Νικόλαος Τζωρτζάκης 22