ΟΙ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ

Transcript

1 ΤΓΧΝΟΛΟί ΙΚΟ EKIIAIAEVΪΙΚΟ ΙΑΡ^ \ΕΛ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΑΗ ΔΙΟΙΚίΙΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΑΟΕΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ Της στγουδάστμιας : Καλπακίδου ΙΙαναγιώτας Επόπτης-Εισηγητής Εκπαιδευτικός: Παρχαρίδης Βασϋχιος, Εργαστηριακός Συνεργάτης ΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑ 2006

2 j X, - lo -O G ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Χαρακτηριστικά Γνωρίσματα των Φόρων... Οι Βασικές Λειτουργίες των Φόρων... Τρόποι με τους οποίους το κράτος μπορεί να πραγματοποιήσει έσοδα ; Ταξινόμηση και διακρίσεις των φόρων σε Άμεσους και Εμμεσους... Οι έμμεσοι φόροι και το Α.Ε.Π... Οι επιδράσεις των έμμεσων φόρων... Διοικητική διάκριση των φόρων. Διάκριση σε Προσωπικούς κοι απρόσωπους Ταξινόμηση και διακρίσεις των φόρων με βάση την φορολογική βάση. Κεφαλικοί φόροι, Φόροι Εισοδήματος, Φόροι κατανάλωσης, Φόροι περιουσίας Οι φόροι δαπάνης...16 Οι Δασμοί...19 Οι Γενικοί φόροι δαπάνης Οι Ειδικοί Φόροι Δαπάνης Οι ειδικοί φόροι δαπάνης στην Ελλάδα...22 Οι επιδράσεις των φόρων στη διανομή του εισοδήματος Οι φόροι περιουσίας Έννοια και Μορφές των Φόρων Περιουσίας...24 Ο Φόρος Ακίνητης Περιουσίας.. Γ ενικά για τον φόρο ακίνητης περιουσίας Ο φόρος ακίνητης περιουσίας στην Ελλάδα Ο φόρος Μεγάλης Ακίνητης Περιουσίας...27 Το Τέλος Ακίνητης Περιουσίας Ο φόρος κληρονομιών και δωρεών...28 Ο Φόρος Κληρονομιών, Δωρεών και Γονικών Παροχών στην Ελλάδα...30 Ο φόρος μεταβίβασης ακινήτων στην Ελλάδα Ειδικοί Φόροι Κατανάλωσης ( Ε.Φ.Κ. )...32 Φορολογία αυτοκινήτων Ειδικός Φόρος Τηλεοπτικών Διαφημίσεων...36 Τέλος Συνδρομητών Κινητής Τηλεφωνίας Ο Φόρος Προστιθέμενης Αξίας Μορφές του φόρου...38 Μέθοδοι Υπολογισμού της Φορολογικής Υποχρέωσης των Επιχειρήσεων...40 Επιχειρήματα Υπέρ της επιβολής του Φόρου...43 Επιχειρήματα κατά της Επιβολής του Φόρου Η Βάση του Φόρου Ο Φορολογικός Συντελεστής...47 Απαλλαγές και Εξαιρέσεις από το Φ.Π.Α Διαδικασία Λογιστικής Παρακολούθησης και Απόδοσης του Φ.Π.Α Ειδικά Συστήματα Επιβολής του Φόρου Ο Φ.Π.Α. στις Χώρες της Ε.Ε. και στην Ελλάδα Οι επιδράσεις των φόρων στην ευημερία του νοικοκυριού και στην κοινωνική ευημερία Επιδράσεις των Φόρων στην Ευημερία του Νοικοκυριού...55

3 Σύγκριση των επιδράσεων των διαφόρων κατηγοριών φόρων στην ευημερία του νοικοκυριού... S7 Επιδράσεις των Φόρων στην Ευημερία τηε Κοινωνίας ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 60

4 ΦΟΡΟΣ Οι δημόσιες δαπάνες καλύπτονται από τους φόρους, δηλαδή τις εισπράξεις του δημόσιου τομέα από τα εισοδήματα του ιδιωτικού τομέα της οικονομίας. Οι φόροι μπορούν από οικονομικοί άποψη να θεωρηθούν είτε ως αμοιβή του δημόσιου τομέα για τα δημόσια αγαθά που προσφέρει στην οικονομία, όπως π.χ. υπηρεσίες παιδείας, υγείας κ.λ.π. είτε ως αναγκαστική αποταμίευση της οικονομίας που χρησιμοποιείται για την κάλυψη παραγωγικών δαπανών του δημοσίου. Για τη διευκόλυνση της ανάλυσης των φόρων και των επιδράσεων τους στην οικονομία, τους ταξινομούμε συνήθως σε διάφορες κατηγορίες με βάση διάφορα κριτήρια. Οι κυριότερες ταξινομήσεις είναι οι επόμενες : Χαρακτηριστικά Γνωρίσματα των Φόρων Για να μπορούν να διαθέτουν τα δημόσια αγαθά δωρεάν στο κοινωνικό σύνολο, καθώς επίσης και να καλύπτουν τις διάφορες άλλες δαπάνες τους, οι δημόσιοι φορείς χρειάζονται πόρους, τους οποίους δε διαθέτουν, γιατί η περιουσία τους είναι περιορισμένη και δε διαθέτουν άλλους ίδιους πόρους. Για την απόκτηση αυτών των πόρων, επομένως, οι δημόσιοι φορείς χρησιμοποιούν διάφορα άλλα μέσα. Ορισμένα από αυτά είναι μονομερή και έχουν συνήθως αναγκαστικό χαρακτήρα, τα μέσα αυτά δηλαδή συνεπάγονται παροχή των ιδιωτικών φορέων προς τους δημόσιους φορείς χωρίς αντίστοιχη ειδική αντιπαροχή των τελευταίων. Τονίζουμε τη λέξη ειδική αντιπαροχή, γιατί οι δημόσιοι φορείς κάνουν μια γενική αντιπαροχή προς τους ιδιωτικούς φορείς, που περιλαμβάνει όλες τις υπηρεσίες που προσφέρουν στους ιδιωτικούς φορείς, αλλά η αντιπαροχή αυτή δε συνδέεται άμεσα με το ποσό φόρου που πληρώνει κάθε ιδιωτικός φορέας. Εξάλλου, άλλα μέσα είναι διμερή, δηλαδή συνεπάγονται παροχή των ιδιωτικών φορέων στους δημόσιους φορείς και αντίστοιχα ειδική αντιπαροχή των τελευταίων στους πρώτους. Τα μέσα αυτά είναι συνήθως προαιρετικά. Στην πρώτη κατηγορία περιλαμβάνονται κυρίως οι φόροι, ενώ στη δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνονται τα έσοδα από δανεισμό, καθώς και τα έσοδα από την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας. Από τα πιο πάνω φαίνεται επομένως ότι οι φόροι έχουν δύο βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα: α) αποτελούν αναγκαστικό μέσο μετάθεσης πόρων από τον ιδιωτικό στο δημόσιο τομέα και β) αποτελούν μέσο μονομερές, δηλαδή μέσο που συνεπάγεται μόνο παροχή από τους ιδιωτικούς προς στους δημόσιους φορείς χωρίς αντίστοιχη ειδική αντιπαροχή των τελευταίων στους πρώτους.

5 Οι Βασικές Λειτουργίες των Φόρων Είπαμε πνο πάνω ότι οι φόροι αποτελούν ένα ανταγωνιστικό μέσο μετάθεσης πόρων από τον ιδιωτικό στο δημόσιο τομέα, έτσι ώστε να μπορούν οι δημόσιοι φορείς να χρηματοδοτούν τις δαπάνες τους και να παρέχουν τις υπηρεσίες τους δωρεάν στο κοινωνικό σύνολο. Η λειτουργία αυτή των φόρων είναι γνωστή ως ταμιευτική λειτουργία ή ταμιευτικός σκοπός των φόρων. Η λειτουργία αυτή είναι ίσως η βασικότερη λειτουργία των φόρων, δεν είναι όμως η μοναδική τους λειτουργία. Εκτός από αυτήν, οι φόροι ετπτελούν και άλλες λειτουργίες, γιατί χρησιμοποιούνται από τους δημόσιους φορείς ως μέσα για την άσκηση οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής. Έτσι, διακρίνουμε πολλές φορές την οικονομική λειτουργία των φόρων και την κοινωνική λειτουργία των φόρων. Η οικονομική λειτουργία των φόρων αναφέρεται στη χρησιμοποίησή τους ως μέσων άσκησης οικονομικής πολιτικής, λ.χ. ανακατανομής των πόρων στατικά, δηλαδή ανάμεσα στα διάφορα αγαθά και τις υπηρεσίες, σταθεροποίησης της οικονομίας σε επίπεδο πλήρους απασχόλησης, καταπολέμησης της ανεργίας και του πληθωρισμού, και προώθησης της οικονομικής ανάπτυξης μιας χώρας. Η κοινωνική λειτουργία των φόρων αναφέρεται στη χρησιμοποίηση τους ως μέσων άσκησης κοινωνικής πολιτικής, δηλαδή βελτίωσης της διανομής του εισοδήματος και του πλούτου. Το θέμα της διανομής του εισοδήματος και της φτώχειας έχουν απασχολήσει τους οικονομολόγους τόσο στο θεωρητικό όσο και στο εφαρμοσμένο πεδίο. Τρόποι με τους οποίους το κράτος μπορεί να πραγματοποιήσει έσοδα : 1ος τρόπος. Δημόσια έσοδα που πραγματοποιούνται με την άσκηση της κρατικής κυριαρχικής εξουσίας. Ένας από τους τρεις τρόπους για να αντλήσει το κράτος έσοδα είναι να εκμεταλλευθεί τον κυρίαρχο ρόλο του, την κυρίαρχη εξουσία του.τα έσοδα που προκύπτουν από αυτόν τον τρόπο ταξινομούνται στις κάτωθι κατηγορίες : 1 Έσοδα από φόρους.λέγοντας φόρους εννοούμε τις οικονομικές εισφορές που υποχρεούνται να πληρώσουν οι ιδιωτικοί φορείς στο κράτος με βάση τους κανόνες - νομοθεσία που ισχύει, μονομερώς, χωρίς δηλαδή να έχουν το δικαίωμα οι ιδιωτικοί αυτοί φορείς να απαιτήσουν ειδική και άμεση οικονομική ή υλική αντιπαροχή από το Δημόσιο για τις εισφορές αυτές. Λέμε μονομερή γιατί δεν αποτελεί τίμημα για την αγορά μία συγκεκριμένης δημόσιας υπηρεσίας ή αγαθού.

6 Λέμε αναγκαστικό γιατί όλοι όσοι συγκεντρώνουν τις προϋποθέσεις που ορίζει ο νόμος είναι υποχρεωμένοι να πληρώσουν τους φόρους χωρίς αυτό να αποτελεί ποινή. Μην το συγχέουμε δηλαδή με τις ποινές που ετηβάλλουν τα δικαστήρια ή άλλοι φορείς για την παραβίαση της Νομοθεσίας. Σημείωση : Μπορεί να λέμε ότι δεν υπάρχει άμεση αντιπαροχή από το δημόσιο προς τον υπόχρεο πληρωμής ενός φόρου υπάρχει όμως έμμεση αντιπαροχή αφού τα δημόσια αγαθά που θα παραχθούν θα τα απολαμβάνουν όλοι μας, θα έχουμε δηλαδή διάχυση τους οφέλους σε όλη την κοινωνία. ΕΣΟΔΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΠΡΟΝΟΜΙΩΝ ΣΕ ΦΥΣΙΚΑ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ. (Ορισμένες φορές το κράτος για κυρίως κοινωνικοοικονομικούς λόγους παραχωρεί ορισμένα προνόμια σε φυσικά πρόσωπα ή νομικά πρόσωπα. Βέβαια αυτή η πρακτική είναι τιλέον δύσκολη αφού γίναμε ΕΥΡΩΠΗ. Παλαιότερα να θυμηθούμε πρακτικές όπου το κράτος παραχωρούσε το δικαίωμα : εξόρυξης κοιτασμάτων σε μία περιοχή, τηλεπικοινωνιακών αναγκών, ηλεκτρισμού (ΔΕΗ), στην Τράπεζα της Ελλάδος να εκδίδει χρήμα και άλλα πολλά. Όλοι αυτοί πλήρωναν κάποιο αντάλλαγμα για τα προνόμια αυτά ). Έσοδα από την χορήγηση αδειών για επαγγελματικούς ή μη λόγους. Είναι τα έσοδα που πραγματοποιεί το δημόσιο όταν για λόγους δημόσιου συμφέροντος απαιτεί την προηγούμενη χορήγηση άδειας από τον ενδιαφερόμενο να ασκήσει ορισμένο επάγγελμα και εφόσον πληροί τις οριζόμενες από τους Νόμους προϋποθέσεις. Άδειες.. Μηχανικού, Λογιστή, για την Λαϊκή αγορά και τόσων άλλων επαγγελμάτων. Συμπεριλαμβάνονται και οι άδειες = έσοδα από την έκδοση αδειών Θήρας και αλιείας κ,λ.π Τέλη. Τα τέλη αποτελούν εισφορά των ιδιωτικών φορέων στο Δημόσιο που αντικρίζεται από ειδική και άμεση οικονομική αντιπαροχή του Δημοσίου. Τέτοια τέλη είναι, τα τέλη καθαριότητας, τέλη έκδοσης διαβατηρίων. Όπως αντιλαμβάνεστε τα τέλη δεν έχουν μονομερή και αναγκαστικό χαρακτήρα όπως έχουν οι φόροι, για αυτό τον λόγο το ύψος τους τέλους ορίζεται συνήθως από το κόστος παραγωγής της αντίστοιχης υπηρεσίας. Έσοδα από την έκδοση αναγκαστικών αναγκών δανείων σε τραπεζικό ή μη τραπεζικό κοινό. Η έκδοση νέου χρήματος από το κράτος ( Τράπεζα της Ελλάδος ). Παλαιότερα (πριν ΕΥΡΩ γιατί με το ευρώ δεν έχει καμία τέτοια δυνατότητα) το κράτος για να εξυττηρετήσει τις αυξανόμενες συναλλακτικές του ανάγκες ή για να χρηματοδοτήσει το έλλειμμα του προϋπολογισμού, προέβαινε σε έκδοση νέου χρήματος (ο γνωστός Χολαργός όπου και βρισκόταν το εθνικό νομισματοκοπείο). Παλιές πρακτικές, άκρως πληθωριστικές ενίοτε μάλιστα

7 καταστροφικές όπως για παράδειγμα υποψήφιος βουλευτής να ζητάει χρήμα για να κατέβει στις εκλογές. 2ος τρόπος. Δημόσια έσοδα που πραγματοποιούνται κατά τους κανόνες της ανταλλακτικής οικονομίας. Τέτοια έσοδα είναι τα έσοδα που πραγματοποιεί το κράτος όχι ως φορέας άσκησης κυριαρχικής εξουσίας αλίά ως επιχειρηματίας συναλλασσόμενος δηλαδή με τους ιδιώτες (εμάς δηλαδή, τις επιχειρήσεις κ,λ.π). Τέτοια έσοδα είναι και κατατάσσονται σε 3 κατηγορίες : Έσοδα από την άσκηση δημόσιας επιχειρηματικής δραστηριότητας. Είναι τα έσοδα τα οποία πραγματοποιεί το κράτος από την πώληση των αγαθών και υττηρεσιών που παράγουν οι Δημόσιες Επιχειρήσεις. Τέτοια έσοδα είναι από πώληση των ειδών κρατικού μονοπωλίου (όπως ήταν τα σπίρτα), τις υττηρεσίες Σιδηροδρόμων, του Ηλεκτρισμού κ.λ.π. Δεν είναι απαραίτητο αυτές οι επιχειρήσεις να λειτουργούν με κέρδος αφού εξυττηρετούν ευρύτερους κοινωνικού σκοπούς. Όμως, πρέπει να τονίσουμε ότι η επίτευξη κέρδους είναι πλέον απαραίτητη προκειμένου όλες οι εναπομείναντες δημόσιες επιχειρήσεις να μπορούν να εκσυγχρονίζονται και να βρίσκονται εντός ανταγωνισμού αφού πλέον σε πολλά από τα πάλαι ποτέ Μονοπωλιακά δημόσια αγαθά έχει εισέλθει στην παραγωγή τους και ο ιδιωτικός τομέας. Έσοδα από την εκμετάλλευση της δημόσιας περιουσίας. Είναι τα έσοδα από τόκους καταθέσεων του δημοσίου στις Τράπεζες, των δανείων που χορηγεί το Κράτος σε ιδιωτικούς φορείς, τα έσοδα από μισθώματα που εισπράττει ως εκμισθωτής δημοσίων ακινήτων, έσοδα από εκποίηση ακινήτων κ.λ.π. Έσοδα από δάνεια. Έσοδα από προαιρετικά δάνεια που εκδίδει το κράτος, έσοδα από χρεολύσια δανείων που χορήγησε το κράτος σε διάφορους οικονομικούς φορείς. 3ος τρόπος. Δωρεές - προσφορές. Ο τρίτος τρόπος άντλησης εσόδων από το Κράτος δεν απαιτεί ιδιαίτερη ανάλυση.είναι τα έσοδα του κράτους από δωρεές και προσφορές των ιδιωτών προς αυτό, είτε με την μορφή χρήματος είτε με την μορφή ακίνητης περιουσίας (κληρονομιές - προσφορές για κοινωνικούς λόγους όπως για παράδειγμα η παραχώρηση οικοπέδου για ανέγερση γηροκομείου κ.λ.π).

8 Αξιολόγηση των ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΣΟ ΔΩ Ν. Όλα τα έσοδα καταγράφονται στον προϋπολογισμό (όπως και τα έξοδαδαπάνες).από την μελέτη ενός προϋπολογισμού μπορεί να προκόψει η σύνθεση των δημόσιων εσόδων. Χωρίς να χρειάζεται να κάνουμε κάτι τέτοιο είναι προφανές ότι βαρύνουσα σημασία για τα έσοδα του κράτους έχουν τα έσοδα από τους φόρους τα οποία αποτελούν (νομίζω) το % τον εσόδων τουκράτους. 1. Ταξινόμηση και διακρίσεις των φόρων σε Άμεσους και Έμμεσους. Ένα από τα κριτήρια που συνήθως χρησιμοποιούνται είναι η ταξινόμηση των φόρων σε άμεσους φόρους και έμμεσους φόρους. Τα κριτήρια ταξινόμησης ενός φόρου ως άμεσου ή έμμεσου δεν είναι ευδιάκριτα και συχνά υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις. Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε ότι οι άμεσοι φόροι είναι εκείνοι οι φόροι που επιβάλλονται από την φορολογούσα αρχή: α. Επί στοιχείων, που προσδιορίζουν άμεσα την φοροδοτική ικανότητα του φορολογούμενου, δηλαδή την οικονομική του δυνατότητα να πληρώνει τους φόρους στο κράτος και β. Με την πρόθεση ν α. επιβαρύνουν το πρόσωπο που είναι κατά το νόμο υπόχρεο για την πληρωμή του φόρου π.χ. το φυσικό πρόσωπο που φορολογείται με ένα φόρο εισοδήματος υφίσταται μείωση του εισοδήματος, άρα ένας φόρος εισοδήματος είναι ένας άμεσος φόρος. Κατά αντιδιαστολή, έμμεσοι χαρακτηρίζονται οι φόροι ο οποίοι επιβάλλονται από το κράτος: α. Επί στοιχείων, που αποτελούν ενδείξεις μόνο της φοροδοτικής ικανότητας του φορολογουμένου όπως είναι οι φόροι κατανάλωσης και β. με την πρόθεση να επιβαρύνουν τα πρόσωπα, με τα οποία συναλλάσσεται ο κατά νόμος υπόχρεος να καταβάλει στο κράτος τον ειδικό φόρο οινοπνεύματος πλην όμως δεν υφίσταται προς τούτο μείωση των κερδών του, αλλά εισπράττει τους φόρους από τους καταναλωτές του αλκοόλ υψώνοντας ανάλογα το τίμημα πώλησης του προϊόντος. Η πρόθεση όμως του φορολογικού νομοθέτη να επιβαρύνει τον κατά νόμο υπόχρεο για την καταβολή του φόρου στην περίπτωση των άμεσων φόρων ή τα πρόσωπα με τα οποία συναλλάσσεται ο κατά νόμο υπόχρεος (στην περίπτωση των έμμεσων φόρων), δεν πρέπει να συγχέεται με αυτό που συμβαίνει στις σχέσεις μεταξύ των συναλλασσόμενων. Είναι δυνατόν δηλαδή, ο έμπορας ποτών όταν λειτουργεί σε μία αγορά η οποία είναι έντονα ανταγωνιστική, να μην καταφέρει από τις συνθήκες που επικρατούν στον ανταγωνισμό, να αυξήσει την τιμή τόσο όσο με το φόρο που αυτός θα κληθεί να καταβάλει στο κράτος. Ο λόγος που ο έμπορας ποτών (και οποιοσδήποτε άλλος έμπορας) δεν μπορεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα το οποίο και συνδέεται έμμεσα με

9 τους καταναλωτές, είναι η ραγδαία αύξηση των τιμών που ετηβάλλεται από το Κράτος τόσο στα αγαθά όσο και στις υπηρεσίες. Οι άμεσοι φόροι και το Α.Ε.Π. Στο τέλος της δεκαετίας του 1990, στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, λήφθηκαν μέτρα που είχαν σκοπό να μειώσουν την φορολογική επιβάρυνση των ιδιωτών και των επιχειρήσεων. Το αποτέλεσμα ήταν επιτυχές αφού η μείωση των φορολογικών συντελεστών και η αναπροσαρμογή των φορολογικών κλιμακίων πέτυχε τη μείωση των φορολογικών βαρών. Έτσι και στην Ελληνική οικονομία τα έσοδα από άμεσους φόρους ανήλθαν στο 11,50% του ΑΕΠ. Αυτό βέβαια οφείλεται κατά κύριο λόγο στα έσοδα που προήλθαν από την έκρηξη του Χρηματιστηρίου και έτσι τα έσοδα από φόρους Νομικών Προσώπων ανέβηκαν σε ποσοστό 2% του ΑΕΠ. Μετά την ελεύθερη πτώση των χρηματιστηριακών συναλλαγών, τα έσοδα από φόρους νομικών προσώπων διαμορφώθηκαν στο 3,8% του ΑΕΠ, σε σύγκριση με τις χώρες της Ε.Ε. που επιβαρύνουν τις επιχειρήσεις τους με ποσοστό 2,4% του ΑΕΠ τους. Από την σύγκριση των δύο αυτών ποσοστών φαίνεται καθαρά ότι η ελληνική επιχείρηση φορολογείται περισσότερο από το μέσο όρο της Ε.Ε, δεδομένου ότι η ελληνική οικονομία είναι πολύ μικρότερη σε μέγεθος από το μέσο μέγεθος των επιχειρήσεων της Ε.Ε. Έτσι με βάση το έτος 2002 που το ΑΕΠ ήταν 141,4 δις ευρώ οι φόροι των επιχειρήσεων ήταν ποσοστό 3,8% του ΑΕΠ ποσού 5,4 δις ευρώ. Επομένως άμεση απαίτηση πρέπει να αποτελεί στα αμέσως επόμενα έτη η μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης των ελληνικών ετηχειρήσεων. Επίσης μια άλλη παράμετρος που πρέπει να εξεταστεί είναι οι φόροι των φυσικών προσώπων που στην Ελληνική Επικράτεια ανέρχονται σε ποσοστό 5,5% του ΑΕΠ ενώ στην ΕΕ σε ποσοστό 9,8% του μέσου Ευρωπαϊκού ΑΕΠ. Ένα μέρος αυτής της διαφοράς οφείλεται στο αφορολόγητο των αγροτικών εισοδημάτων που είναι απόλυτα δίκαιο εξετάζοντας την κατάσταση της Ελληνικής αγροτικής οικονομίας, και κατά το μεγαλύτερο μέρος στην εκτεταμένη φοροδιαφυγή που κανείς δεν γνωρίζει το μέγεθός της, και που αποτελεί το πιο σημαντικό δημοσιονομικό πρόβλημα της χώρας μας. Οι έμμεσοι φόροι και το Α.Ε.Π. Το 2002 η χώρα μας είχε το 14,7% και η Ε.Ε. το 14% του Α.Ε.Π. Αυτό συμβαίνει διότι το κατά κεφαλήν εισόδημα της χώρας μας είναι το 70%-75% του μέσου κοινοτικού όρου, και φυσικά η ιδιωτική κατανάλωση αποτελεί ένα σχετικά μεγαλύτερο τμήμα του Α.Ε.Π. Και όταν αναφερόμαστε σε έμμεσους φόρους για την καλύτερη κατανόηση ο ΦΠΑ είναι ο πιο χαρακτηριστικός έμμεσος φόρος, που περιέχεται στην ιδιωτική κατανάλωση που ανέφερα παραπάνω. Τα έσοδα αυτής της κατηγορίας φόρου από το 6,9% του ΑΕΠ

10 αυξήθηκαν ε 8,1% και τελικά το έτος 2002 αποτελούν το 7,9% του ΑΕΠ, ενώ στην Ε.Ε. αποτελούν το 7%.Η. μείωση αυτή οφείλεται περισσότερο στην χαλάρωση των μέτρων για την πάταξη της φοροδιαφυγής, στην μεταφορά αγαθών σε άλλο συντελεστή και ίσως στην κακή πορεία των πωλήσεων (τζίρου) των τελευταίων ετών, λόγω της κακής συνολικά πορείας της οικονομίας μας. Οι επιδράσεις των έμμεσων φόρων Περίπου δύο στα τρία ευρώ που πληρώνουν οι έλληνες πολίτες στο κράτος προέρχονται από τους έμμεσους φόρους. Μόνο ο Φ.Π.Α. (που πληρώνα ο κάθε ένας από εμάς όταν αγοράζει τρόφιμα, ρούχα, τσιγάρα, βιβλία, φάρμακα κτλ.) αποδίδει στο Δημόσιο περισσότερα έσοδα τον χρόνο από ότι ο φόρος εισοδήματος που καταβάλουν όλες οι επιχειρήσεις και τα φυσικά πρόσωπα μαζί. Το επίπεδο φορολογίας στην Ελλάδα έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, καθώς τα φορολογικά έσοδα ως ποσοστό στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) από 24% στις αρχές τις δεκαετίας του 80 ανέρχονται πλέον σε πάνω από 40%. Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του φορολογικού συστήματος στην Ελλάδα είναι ο κύριος ρόλος της έμμεσης φορολογίας στη συλλογή δημόσιων εσόδων. Έτσι, ενώ η συνολική φορολογική επιβάρυνση έχει συγκλίνει στον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η διάρθρωση της ιδιαίτερα ως προς την αναλογία άμεσων-έμμεσων φόρων διαφέρει ουσιαστικά. Παρά τις προσπάθειες του συνόλου σχεδόν των κυβερνήσεων των τελευταίων 20 ετών για αναβάθμιση του ρόλου της άμεσης φορολογίας, οι έμμεσο φόροι εξακολουθούν να αποφέρουν περίπου το 60% των συνολικών φορολογικών εσόδων και οι άμεσοι φόροι (φόροι πάνω στο εισόδημα των φυσικών και νομικών προσώπων και στην περιουσία) το υπόλοιπο 40%. Ακριβώς αντίστροφη είναι η αναλογία αυτή κατά μέσο όρο στους ευρωπαίους εταίρους μας. Να σημειωθεί ότι η υψηλή συμμετοχή των έμμεσων φόρων στα δημόσια έσοδα είναι διεθνώς χαρακτηριστικό χωρών με χαμηλό επίπεδο ανάπτυξης και από αυτή την άποψη ασύμβατη με τη συνολική πορεία της ελληνικής οικονομίας. Αρα τα αίτια της πρέπει να αναζητηθούν αλλού, π.χ. στην αδυναμία ή στην έλλειψη πολιτικής βούλησης για αποτελεσματική διαχείριση της φορολογίας εισοδήματος κτλ. Επιπλέον, το συνολικό ύψος της φορολογικής εmβάpυvσης είναι μάλλον απίθανο να μειωθεί βραχυπρόθεσμα, καθώς η τήρηση δημοσιονομικής πειθαρχίας είναι πλέον μονόδρομος στο πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης και οι δημόσιες δαπάνες στο μεγαλύτερο μέρος τους είναι ανελαστικές. Με τα παραπάνω δεδομένα αντιλαμβάνεται κανείς ότι ο αναδιανεμητικός ρόλος της έμμεσης φορολογίας είναι ιδιαίτερα σημαντικός και ότι δεν μπορεί

11 να ανατραπεί με χαμηλό κόστος από άλλα τμήματα του φορολογικού συστήματος ή από το σύστημα δημόσιων δαπανών. Έμμεσοι φόροι επιβάλλονται σχεδόν σε όλα τα αγαθά και τις υπηρεσίες. Ο κυριότερος έμμεσος φόρος είναι ο Φόρος Προστιθέμενης Αξίας (Φ.Π.Α.), ο οποίος εισήχθη το 1987 και πλέον αποδίδει στο κράτος πάνω από τα μισά συνολικά έσοδα από έμμεσους φόρους. Ο Φ.Π.Α. επιβάλλεται με τρεις συντελεστές: ένα πολύ χαμηλό (4,5%) που αφορά τα βιβλία, τα περιοδικά, τις εφημερίδες και τα θέατρα, τον χαμηλό (9%), ο οποίος αφορά τα περισσότερα τρόφιμα, τις πρώτες ύλες, τα φάρμακα κτλ., και τον κανονικό συντελεστή (19%), ο οποίος επιβάλλεται σε όλα τα υπόλοιπα αγαθά και υπηρεσίες. Μερικές υπηρεσίες, όπως για παράδειγμα η εκπαίδευση και οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, εξαιρούνται από την επιβολή του Φ.Π.Α. Πέραν του Φ.Π.Α., ειδικοί φόροι κατανάλωσης εππ,βάλλονται στον καπνό, στο αλκοόλ και στα υγρά καύσιμα (πετρέλαιο θέρμανσης και βενζίνη), οι οποίοι ποικίλλουν ανά κατηγορία. Οι φόροι αυτοί συνδυαστικά αποφέρουν περίπου το ένα τέταρτο των συνολικών εσόδων από έμμεσους φόρους. Έτσι, περίπου το 73% της λιανικής τιμής των τσιγάρων, το 66% της λιανικής τιμής της βενζίνης και το 43% της τιμής του πετρελαίου θέρμανσης αποτελούν φόρους που εισπράττει το κράτος. Πλήθος φόρων, τέλος, ετηβάλλονται στην κατοχή και χρήση αυτοκινήτων, οι οποίοι αποφέρουν 6-7% των συνολικών εσόδων από έμμεσους φόρους. Διοικητική διάκριση των φόρων. Διάκριση σε Προσωπικούς και απρόσωπους. Η ταξινόμηση των φόρων σε φόρους εισοδήματος, κατανάλωσης και περιουσίας έχει γίνει με κριτήριο τη φορολογική βάση του κάθε φόρου. Αν και το κριτήριο της φορολογικής βάσης έχει μεγάλη λειτουργική χρησιμότητα, ιδιαίτερα κατά τη σύνταξη του προϋπολογισμού και όχι μόνο, συνήθως χρησιμοποιούνται συμπληρωματικά και κάποια άλλα κριτήρια, περισσότερο περιεκτικά, έτσι ώστε να αποδώσουν ορισμένες χαρακτηριστικές ιδιότητες των φόρων, τις οποίες αδυνατεί από τη φύση του να περιλάβει το κριτήριο της φορολογικής βάσης. Τέτοια κριτήρια ταξινόμησης είναι: Διοικητική διάκριση των φόρων Με κριτήριο το είδος του δημόσιου φορέα - υπηρεσίας που είναι αρμόδιοι για την είσπραξη των φόρων, έχουμε φόρους της Κεντρικής διοίκησης, φόρους υπέρ των Οργανισμών τοπικής Αυτοδιοίκησης ( δημοτικοί και κοινοτικοί φόροι ) και φόρους υπέρ των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης ( εισφορές κοινωνικής ασφάλισης π.χ. Ι.Κ.Α. ). Μια τέτοια διάκριση παρουσιάζει ιδιαίτερα οικονομικό ενδιαφέρον σε χώρες που είναι οργανωμιένες ομοσπονδιακά όπως για παράδειγμα είναι ο Καναδάς, γιατί η διάθρωση και το μέγεθος της φορολογικής επιβάρυνσης σε κάθε μια

12 πολιτεία ξεχωριστή του ομόσπονδου κράτους εττηρεάζει την οικονομική συμπεριφορά των ιδιωτικών φορέων σε όλες τις άλλες Πολιτείες λόγω της ανυπαρξίας τελωνειακών ή συναλλαγματικών φραγμών. Σε Ελλαδικό επίπεδο μπορούν να αναδείξουν την ουσιαστική πολιτική περί «τοπικής αυτοδιοίκησης» που εφαρμόζει η κάθε Κυβέρνηση. Διότι η Πολιτεία, είτε επειδή «εμπιστεύεται», είτε επειδή επιθυμεί την ενίσχυση της Τοτηκής Αυτοδιοίκησης, δίνει ή μεταβιβάζει ή παραχωρεί, πόρους - φόρους από την «κεντρική διοίκηση» στον εκάστοτε «οργανισμό τοτηκής αυτοδιοίκησης» τόσο για την «είσπραξη» τους όσο και για την εκμετάλλευση των φόρων που θα συγκεντρώσει. Προσωπικοί και απρόσωποι φόροι Ένα κριτήριο που ταξινομεί τους φόρους σε προσωπικούς και απρόσωπους. Στους προσωπικούς φόρους, η φορολογούσα αρχή έρχεται σε άμεση επαφή με το φορολογούμενο, με την έννοια ότι λαμβάνονται υπόψη το μέγεθος του εισοδήματος ή της περιουσίας, οι προσωπικές συνθήκες, η οικογενειακή κατάσταση, ο τρόπος κτήσης του εισοδήματος του φορολογουμένου κ.ο.κ. Στην κατηγορία αυτή υπάγονται ο φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων, ο προσωπικός φόρος επί της δαπάνης, ο φόρος κληρονομιών κλπ. Αντίθετα ο απρόσωποι φόροι ετηβάλλονται όχι σε «πρόσωπα» αλλά στις συναλλαγές ή πράγματα βάση αντικειμενικών κριτηρίων, όπου είναι π.χ. το ύψος της δαπάνης που διενεργεί το νοικοκυριό για την αγορά ενός συγκεκριμένου αγαθού. Συνεπώς οι απρόσωποι φόροι, στους οποίους υπάγονται κατά κύριο λόγο οι φόροι κατανάλωσης, δεν λαμβάνουν υπόψη ούτε τις προσωπικές και λοιπές συνθήκες των φορολογούμενων, ούτε το ύψος του εισοδήματος ή της περιουσίες του. 2, Ταξινόμηση και διακρίσεις των φόρων με βάση την φορολογική βάση. Κεφαλικοί φόροι, Φόροι Εισοδήματος, Φόροι κατανάλωσης, Φόροι περιουσίας. Η ταξινόμηση των φόρων μπορεί να γίνει με βάση διάφορα κριτήρια. Το κριτήριο όμως που έχει τελικά επικρατήσει είναι αυτό, που αναφέρεται στην Φορολογική βάση, γιατί έτσι γίνεται ευκολότερη η συγκριτική αξιολόγηση των διαφόρων κατηγοριών φόρων, λέγοντας δε φορολογική βάση εννοούμε το οικονομικό μέγεθος ( εισόδημα, περιουσία, τιμή προϊόντος και λοιπά ) επί του οποίου υπολογίζεται ο φόρος, φορολογική βάση είναι δηλαδή το οικονομικό

13 μέγεθος επί του οποίου η "πολιτεία" θα υπολογίσει ένα φόρο με βάση τον φορολογικό συντελεστή που κατά περίπτωση ισχύει. Με κριτήριο τη φορολογική βάση, οι φόροι ταξινομούνται σε 4 κατηγορίες και συγκεκριμένα ως εξής: Φόροι σταθερού ποσού κατά του φορολογούμενο. Με τους φόρους αυτούς, όλα τα άτομα υφίστανται την ίδια φορολογική ετηβάρυνση, ανεξάρτητα από τις προσωπικές τους συνθήκες, το μέγεθος της περιουσίας και του εισοδήματός τους. Κάθε φορολογούμενος δηλαδή πληρώνει ορισμένο ποσό φόρου, κοινό για όλους, το οποίο ισούται με το πηλίκο της διαίρεσης των απαιτούμενων φορολογικών εσόδων προς τον αριθμό των φορολογουμένων. Ο κατά εξοχήν φόρος σταθερού ποσού κατά φορολογούμενο ήταν στο παρελθόν ο γνωστός κεφαλικός φόρος, οι περισσότερες όμως σύγχρονες φορολογικές νομοθεσίες τον έχουν αντικαταστήσει με πιο εκλεπτυσμένες μορφές φόρων που αξιοποιούν ορισμένους δείκτες οικονομικής Ευημερίας των ατόμων και συνεπώς είναι δικαιότεροι από κοινωνική άποψη. Αν και οι φόροι σταθερού ποσού κατά φορολογούμενο έχουν μηδαμινή πρακτική αξία γιατί κατά κανόνα δε χρησιμοποιούνται η συμβολή τους στη διερεύνηση των Οικονομικών επιδράσεων των διαφόρων κατηγοριών φόρων είναι σημαντική. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι φόροι σταθερού ποσού κατά φορολογούμενο είναι ουδέτεροι με την έννοια ότι δεν επηρεάζουν την κατανομή των παραγωγικών μέσων, δηλαδή δεν επηρεάζουν τις επιλογές των φορολογουμένων μεταξύ των κατά ιδία αγαθών, μεταξύ κατανάλωσης και αποταμίευσης, μεταξύ εργάσιμου και ελεύθερου χρόνου κ.λ.π. Είναι οι φόροι εισοδήματος, στους φόρους εισοδήματος η φορολογική βάση στο φόρο εισοδήματος είναι γενικά το εισόδημα που πραγματοποιούν οι ιδιωτικοί φορείς σε ορισμένη χρονική περίοδο που συνήθως ετήσια (ετήσιες φορολογικές δηλώσεις που υποβάλλουν όλα τα φυσικά και νομικά πρόσωπα) οι φόροι εισοδήματος διακρίνονται σε 2 μεγάλες υποκατηγορίες. α) Η πρώτη υποκατηγορία είναι οι φόροι εισοδήματος φυσικών προσώπων όπου η φορολογική βάση συμτήπτει με το ετήσιο εισόδημα των φυσικών προσώπων ( στα οποία περιλαμβάνονται και οι ιδιοκτήτες των προσωτηκών εταιρειών ) μετά την αφαίρεση των εξόδων πραγματοποίησης του εισοδήματος ορισμένων απαλλαγών και εξαιρέσεων (ελάχιστο όριο συντήρησης, οικογενειακά βάρη του φορολογούμενου, και οι κοινωνικές παροχές εξαιρέσεις από το νόμο και όπου το καθεξής ), β) Η δεύτερη υποκατηγορία αφορά τους φόρους εισοδήματος νομικών προσώπων η πιο ειδικά τους φόρους επί των κερδών των ανωνύμων εταιρειών που σε αυτή εδώ την περίπτωση η φορολογική βάση του φόρου που συμπίπτει με το σύνολο των ετιΐσιων συνήθως καθαρών κερδών των νομικών προσώπων η πιο ειδικά των ανωνύμων εταιρειών.

14 Η τρίτη κατηγορία φόρων είναι οι φόροι κατανάλωσης. Η φορολογική βάση των φόρων κατανάλωσης είναι γενικά η δαπάνη των ιδιωτικών φορέων για την προμήθεια διαφόρων αγαθών και υπηρεσιών. Υπάρχουν πολλά είδη φόρων κατανάλωσης, τα κυριότερα είδη είναι τρία α) Η πρώτη υποκατηγορία είναι ο προσωπικός φόρος επί της δαπάνης. Ο φόρος αυτός ετηβάλλεται ετά της συνολικής ετήσιας δαπάνης του φορολογουμένου σύμφωνα με την τεχνική του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων. Η δαπάνη αυτή υπολογίζεται είτε ως άθροισμα των επιμέρους κονδυλίων για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών κατά τη διάρκεια του έτους είτε ως διαφοράς της αποταμίευσης και του εισοδήματος κ.λ.π. κ.λ.π β) Μια δεύτερη υποκατηγορία των φόρων κατανάλωσης είναι οι φόροι που επιβάλλονται σε ένα μόνο στάδιο της παραγωγικής διαδικασίας. Οι φόροι αυτοί πλήττουν τη συνολική αξία του προϊόντος στο στάδιο που έχει ετηλεγεί για την επιβολή του φόρου. Τα στάδια, τα οποία συνήθως επιλέγονται για την ετηβολή του φόρου, είναι τρία : Ιο της παραγωγής 2ο του χονδρικού Εμπορίου και τέλος 3 ο του λιανικού Εμπορίου. γ) Η τρίτη υποκατηγορία φόρων κατανάλωσης είναι οι φόροι που ετηβάλλονται σε δύο ή περισσότερα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας. Οι φόροι αυτοί πλήττουν είτε τη συνολική είτε την προστιθέμενη αξία σε κάθε ένα από τα στάδια που έχουν επιλεγεί για την ετηβολή του φόρου, διακρίνονται δε σε δύο υποκατηγορίες. Ιο σωρευτικοί φόροι επί της δαπάνης, οι οποίοι ετηβάλλονται επί της συνολικής αξίας του προϊόντος, που έχει δημιουργηθεί μέχρι το κάθε φορολογούμενο στάδιο και 2ο ο φόρος ετιί της προσηθεμένης αξίας οποίος ετηβαρύνει μόνο στην αξία του προϊόντος, που δημιουργείται η προστίθεται σε κάθε ένα φορολογούμενο στάδιο. Η τέταρτη κατηγορία φόρων είναι οι φόροι περιουσίας. Οι φόροι περιουσίας έχουν ως φορολογική βάση το σύνολο ή ένα μέρος μόνο της αξίας των περιουσιακών στοιχείων των ιδιωηκών φορέων. Οι φόροι αυτοί μπορούν να ταξινομηθούν σε 3 γενικές κατηγορίες. Φόροι που επιβάλλονται στην κατοχή της περιουσίας. Το γεγονός όη το φυσικό ή νομικό πρόσωπο κατέχει ορισμένη περιουσία σε ορισμένο χρόνο - ανεξάρτητα από τον τρόπο απόκτησης της - δημιουργεί στο πρόσωπο αυτό την υποχρέωση να μεταβιβάσει στο Δημόσιο ένα μέρος της με τη μορφή φόρου. Ανάλογα με το αν εκπίπτουν ή όχι από την αξία της περιουσίας τα χρέη και τα λοιπά βάρη της, ο φόρος που επιβάλλεται στην κατοχή περιουσίας διακρίνεται σε 2 υποκατηγορίες α) Φόρος καθαρής περιουσίας ο οποίος επιβαρύνει συνήθως τα φυσικά πρόσωπα και έχει ως φορολογική βάση την αξία όλων των περιουσιακών στοιχείων του φορολογουμένου ( ακίνητα τραπεζικές καταθέσεις χρεόγραφα

15 και έντυπα ), μειωμένη κατά το ποσό των οφειλών του ( χρέη προς τρίτους υποθήκες και λοιπά) Ο ονομαστικός φόρος περιουσίας ο οποίος επιβάλλεται ετή της αξίας όλων των περιουσιακών στοιχείων του φορολογούμενου φυσικού ή νομικού προσώπου, χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις οφειλές του ή τις προσωπικές του συνθήκες. Ανάλογα με το αν φορολογούνται όλα ή ορισμένα μόνο (πχ ακίνητα) περιουσιακά στοιχεία του φορολογουμένου, ο ονομαστικός φόρους περιουσίας καλείται γενικός ή ειδικός. β) Η δεύτερη υποκατηγορία φόρου περιουσίας είναι οι φόροι που εταβάλλονται κατά τη μεταβίβαση της περιουσίας με ετεροβαρείς δικαιοπραξίες. Η περιουσία του φορολογούμενου είναι δυνατόν να αυξάνει, όταν ένα άλλο άτομο του μεταβιβάζει περιουσιακά στοιχεία άνευ ανταλλάγματος. Οι φόροι περιουσίας που ετηβάλλονται στην περίπτωση αυτή, διακρίνονταμ ανάλογο με τη αιτία για την οποία μεταβιβάζεται η περιουσία Φόρους κληρονομιών, όταν η περιουσία μεταβιβάζεται κατά κληρονομιά ή κληροδοσία ως φορολογική βάση μπορεί να ορισθεί είτε ολόκληρη η καταλειπόμενη περιουσία του κληρονομούμενου πριν διανεμηθεί στους κληρονόμους, είτε οι κατά ιδίαν κληρονομικές μερίδες ενός έκαστου φορολογούμενου. Φόρος δωρεών όταν μεταβιβάζονται περιουσιακά στοιχεία με δωρεές εν ζωή η αιτία θανάτου και Φόρους γονικών παροχών όταν μεταβιβάζονται περιουσιακά στοιχεία από τους γονείς στα παιδιά τους. γ) Η τρίτη υποκατηγορία φόρων περιουσίας είναι οι Φόροι που εμβάλλονται κατά τη μεταβίβαση της περιουσίας με διμερείς οι συναλλαγές. Η περιουσία δύο φορολογούμενων είναι δυνατό, με αμετάβλητο το ύψος της, να μεταβάλει διάρθρωση, ως αποτέλεσμα της μεταβίβασης με αντιπαροχή περιουσιακών στοιχείων από τον ένα φορολογούμενο στον άλλο. Στην κατηγορία αυτή υπάγονται οι φόροι μεταβίβασης ακινήτων, οι φόροι ετή των χρηματιστηριακών συναλλαγών κ.λ.π. Ο πίνακας 1 παρουσιάζει στοιχεία κατανομής των φορολογικών εσόδων του κράτους στη χώρα μας ανάμεσα στις τρεις βασικές κατηγορίες φόρων ταξινομημένων ανάλογα με τη φορολογική βάση, δηλαδή των φόρων εισοδήματος, περιουσίας και δαπάνης το έτος Όπως φαίνεται από τον πίνακα αυτό. Το 7Θ% των συνολικών εσόδων του κράτους στη χώρα μας προέρχεται από φόρους δαπάνης και το υπόλοιπο από φορολογία εισοδήματος. Οι φόροι περιουσίας αντίθετα αποφέρουν ελάχιστα έσοδα.

16 ΠΙΝΑΚΑΣ 1 Η κατανομή των Φορολογικο'ιν Εσόδων στην Ελλάδα Ανάλογα με τη Φορολογική Βάση το 1996 Κατηγορία φόρων Ποσά Ποσοστά δισεκ. δρχ. Φόρος εισοδήματος ,9 Φόρος περιουσίας 87 1,4 Φόρος δαπάνης ,7 Σύνολο ,0 Πηγή : Υπουργείο Οικονομικών, Εισηγητική Έκθεση Προϋπολογισμού Οικονομικού Έτους Οι φόροι δαπάνης Μορφές Φορολογίας της Δαπάνης Η φορολόγηση της δαπάνης των πολιτών μπορεί να γίνει κατά δύο τρόπους; τον άμεσο και έμμεσο. Γι αυτό διακρίνουμε δύο βασικές κατηγορίες φόρων δαπάνης: α) τους άμεσους φόρους δαπάνης που συνήθως περιορίζονται στην καταναλωτική δαπάνη και β) τους έμμεσους φόρους δαπάνης που εκτός από την καταναλωτική καλύπτουν και άλλες μορφές δαπάνης λ.χ. τις επενδύσεις, τις δημόσιες δαπάνες κ.α. Η άμεση φορολόγηση της καταναλωτικής δαπάνης μοιάζει πολύ με τη φορολογία εισοδήματος φυσικών προσώπων με τη διαφορά ότι βάση του φόρου δαπάνης είναι το σύνολο της καταναλωτικής δαπάνης των νοικοκυριών και όχι το σύνολο του εισοδήματός τους, όπως συμβαίνει με το φόρο εισοδήματος. Έτσι, στη περίπτωση του φόρου αυτού δαπάνης, ο φορολογούμενος υποβάλλει δήλωση, όπως εμφανίζεται η συνολική του ετήσια δαπάνη, με βάση την οποία υπολογίζεται ο φόρος που οφείλει. Ο φόρος αυτός ονομάζεται προσωπικός φόρος δαπάνης. Η έμμεση φορολόγηση της δαπάνης εξάλλου γίνεται με την ετηβολή φόρων στα προϊόντα. Οι φόροι αυτοί επιβάλλονται στους παραγωγούς των προϊόντων, οι οποίοι τους καταβάλλουν στο δημόσιο ταμείο, αλλά έχουν την ευχέρεια από το νόμο να τους μεταβιβάσουν στους τελικούς καταναλωτές των προϊόντων με αύξηση των τιμών. Οι φόροι αυτοί καλούνται έμμεσοι φόροι δαπάνης. Ο Προσωπικός Φόρος Δαπάνης : Ο προσωπικός φόρος δαπάνης ετηβάλλεται με βάση το σύνολο των δαπανών κατανάλωσης κάθε φορολογούμενου. Για τον υπολογισμό της συνολικής καταναλωτικής δαπάνης του φορολογουμένου μπορεί να εφαρμοσθούν δύο μέθοδοι; α) η άμεση και β) η έμμεση. Κατά την πρώτη μέθοδο η συνολική

17 καταναλωτική δαπάνη ενός φορολογουμένου βρίσκεται αν αθροίσουμε τις επιμέρους δαπάνες κατανάλωσής του μέσα σε μια ορισμένη χρονική περίοδο. Κατά τη δεύτερη μέθοδο η δαπάνη του φορολογουμένου βρίσκεται αν αφαιρέσουμε από τα συνολικά έσοδα που πραγματοποιεί μέσα σε μια ορισμένη χρονική περίοδο ορισμένες δαπάνες του, οι οποίες δεν αποτελούν καταναλωτικές δαπάνες. Έτσι αν αθροίσουμε όλα τα εισοδήματα του φορολογουμένου, τα έσοδα που τυχόν έχει πραγματοποιήσει από ρευστοποίηση της περιουσίας του ή από δανεισμό, καθώς και τις καταθέσεις του στις τράπεζες και τα ρευστά του διαθέσιμα στην αρχή της χρονικής περιόδου, βρίσκουμε τα συνολικά έσοδα του μέσα στην περίοδο που εξετάζουμε. Στη συνέχεια αφαιρούμε τις δαπάνες για την αγορά κεφαλαιουχικού εξοπλισμού ( π.χ. αγορά ακινήτων, χρεογράφων κ.α.), τη χορήγηση των δανείων σε τρίτους ή την εξόφληση χρεών του, το υπόλοιπο των καταθέσεών του στις τράπεζες και τα ρευστά του διαθέσιμα στο τέλος της περιόδου και έτσι βρίσκουμε τη συνολική ακαθάριστη καταναλωτική του δαπάνη. Είναι φανερό ότι από τις δύο αυτές μεθόδους μόνο η δεύτερη μπορεί να εφαρμοστή στην πράξη, γιατί η πρώτη προϋποθέτει ότι όλοι οι φορολογούμενοι τηρούν αναλυτικά στοιχεία σχετικά με το ύψος και τη διάθρωση των δαπανών τους, κάτι που φυσικά είναι εξαιρετικά δύσκολο, αν όχι αδύνατο, στην πράξη. Από την ταο πάνω ακαθάριστη δαπάνη αφαιρούμε ορισμένα ποσά που θεωρούνται ως ελάχιστα ποσά συντήρησης του φορολογουμένου και των εξαρτημένων μελών της οικογένειάς τους, όπως συμβαίνει και με την φορολογία εισοδήματος φυσικών προσώπων. Εττίσης αφαιρούμε την αξία διαρκών καταναλωτικών αγαθών που αγοράστηκαν μέσα στην περίοδο, γιατί η αξία δεν αντιπροσωπεύει κατανάλωση της περιόδου αυτής, και προσθέτουμε τις αποσβέσεις των διαρκών καταναλωτικών αγαθών που αγοράσθηκαν σε προηγούμενες περιόδους, γιατί οι αποσβέσεις ανηπροσωπεύουν το τμήμα των διαρκών καταναλωτικών αγαθών που καταναλώνουν μέσα σε μια περίοδο. Με τον τρόπο αυτό προκύπτει η καθαρή φορολογητέα δαπάνη που αποτελεί τη βάση του φόρου. Ο υπολογισμός της βάσης του προσωπικού φόρου δαπάνης δημιουργεί σοβαρές δυσχέρειες στην πράξη. Πραγματικά, όπως προκύπτει από τα τηο πάνω, εκτός από τα στοιχεία που χρειαζόμαστε για τον υπολογισμό της βάσης του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων, χρειαζόμαστε εδώ και άλλα ακόμη στοιχεία και αυτό δημιουργεί επιπλέον πρακτικά προβλήματα. Σημαντικά προβλήματα δημιουργούνται κυρίως σχετικά με τις δαπάνες για την αγορά διαρκών καταναλωτικών αγαθών, με τις δαπάνες για αγαθά διπλής χρήσης που χρησιμοποιούνται για την επιχείρηση και για τελική κατανάλωση, με τις δωρεές κ.λ.π. Φορολογούμενες μονάδες στον προσωπικό φόρο δαπάνης αποτελούν μόνο τα φυσικά πρόσωπα και όχι τα νομικά πρόσωπα. Εξάλλου ο φόρος μπορεί να επιβάλλεται είτε στα επιμέρους άτομα της οικογένειας είτε στην οικογένεια ως

18 σύνολο. Καθεμιά από τις δύο αυτές μεθόδους εμφανίζει πλεονέκτημα και μειονέκτημα στη φορολογία εισοδήματος φυσικών προσώπων. Ο προσωπικός φόρος δαπάνης συναντά διαχειριστικά προβλήματα στην πράξη. Οι δυσκολίες αυτές έχουν σχέση με την εξακρίβωση των διάφορων καταναλωτικών δαπανών των φορολογουμένων, καθώς επίσης και με τον υπολογισμό ορισμένων από τις δαπάνες αυτές. Επίσης τα έξοδα βεβαίωσης και είσπραξης του φόρου αυτού είναι μεγαλύτερα από τα αντίστοιχα έξοδα των έμμεσων φόρων δαπάνης, αλλά ακόμη και του φόρου εισοδήματος. Εξαιτίας των προβλημάτων αυτών ο προσωπικός φόρος δαπάνης δεν εφαρμόζεται σήμερα στην πράξη. Οι Έμμεσοι Φόροι Δαπάνης: Οι έμμεσοι φόροι δαπάνης διακρίνονται σε διάφορες κατηγορίες με βάση διάφορα κριτήρια. Μια βασική διάκριση των φόρων αυτών είναι σε εξωτερικούς φόρους δαπάνης, που είναι γνωστοί ως δασμός και σε εσωτερικούς φόρους δαπάνης. Οι πρώτοι επιβάλλονται μόνο στα αγαθά που αποτελούν αντικείμενο διεθνούς εμπορίου και καλύπτουν συνήθως τις εισαγωγές, ενώ οι δεύτεροι καλύπτουν τις εισαγωγές καθώς επίσης και τα αγαθά που παράγονται και καταναλώνονται στο εξωτερικό. Οι εσωτερικού φόροι δαπάνης διακρίνονται σε φόρους εγχώριας κατανάλωσης και φόρους εγχώριας παραγωγής. Οι πρώτοι καλύπτουν τη συνολική κατανάλωση ενός προϊόντος, ανεξάρτητα αν το προϊόν εισάγεται ή παράγεται στο εσωτερικό της χώρας, δε βαρύνουν όμως τις εξαγωγές. Αντίθετα, οι δεύτεροι επιβαρύνουν τη συνολική παραγωγή της χώρας, ανεξάρτητα αν καταναλώνεται στην εγχώρια αγορά ή εξάγεται στο εξωτερικό. Στην πρώτη περίπτωση λέμε ότι οι φόροι ετηβάλλονται με βάση την αρχή της χώρας προορισμού, δηλαδή τα προϊόντα φορολογούνται από τη χώρα στην οποία προορίζονται να χρησιμοποιηθούν. Στη δεύτερη περίπτωση λέμε ότι οι φόροι επιβάλλονται με βάση την αρχή της χώρας προέλευσης, δηλαδή επιβάλλονται από τη χώρα από την οποία προέρχεται το προϊόν. Οι εσωτερικού φόροι δαπάνης επιβάλλονται συνήθως στην πράξη με βάση την αρχή της χώρας προορισμού. Ανάλογα με τον αριθμό των προϊόντων που καλύπτουν οι έμμεσοι φόροι δαπάνης διακρίνονται σε γενικούς και σε ειδικούς φόρους δαπάνης. Θεωρητικά γενικού φόροι δαπάνης είναι εκείνοι που καλύπτουν όλα τα προϊόντα με τον ίδιο συντελεστή. Στην πράξη, όμως, τέτοιοι φόροι δεν υπάρχουν, ως γενικού φόροι επομένως θεωρούνται συνήθως όσοι καλύπτουν ένα μεγάλο αριθμό προϊόντων. Οι φόροι αυτοί ονομάζονται συνήθως και φόροι πλατιάς βάσης. Ειδικοί φόροι δαπάνης εξάλλου είναι όσοι περιορίζονται σε ένα μόνο προϊόν ή σε ένα μικρό προϊόν ή σε ένα μικρό αριθμό προϊόντων, όπως είναι λ.χ. τα τσιγάρα, τα ποτά, η βενζίνη κ.α.

19 Τέλος, ανάλογα με τη μορφή του φορολογικού συντελεστή, οι έμμεσοι φόροι δαπάνης διακρίνονται σε φόρους κατ αξία και φόρους κατά μονάδα ή εξειδικευμένους φόρους. Στη πρώτη κατηγορία ανήκουν οι φόροι που ο συντελεστής τους ορίζεται ως ποσοστό στην τιμή του προϊόντος, π.χ. 10%, ενώ στη δεύτερη περίπτωση, ο συντελεστής ορίζεται σε χρηματικές μονάδες κατά μονάδα αγαθού, λ.χ. 1 ευρώ το κιλό. Οι Δασμοί Οι δασμοί είναι οι φόροι που καλύπτουν μόνο τα αγαθά τα οποία αποτελούν αντικείμενο διεθνούς εμπορίου. Δασμοί ετηβάλλονται συνήθως στις ασαγωγές και λέγονται εισαγωγικοί δασμοί, μερικές φορές όμως ετηβάλλονται και δασμοί στην εξαγωγή. Αυτό γίνεται κυρίως από χώρες που έχουν μονοπώλιο ενός προϊόντος ή αποτελούν τον κύριο προμηθευτή στη διεθνή αγορά, όπως λ.χ. η Βραζιλία για τον καφέ, η Κεϋλάνη για το κακάο κ.α. Οι δασμοί διακρίνονται στις επόμενες κατηγορίες: 1. Ταμιευτικοί - προστατευτικοί. Ταμιευτικοί είναι οι δασμοί που ετηβάλλονται από το κράτος με κύριο σκοπό την είσπραξη εσόδων, ενώ προστατευτικοί είναι οι δασμοί που ετηβάλλονται με κύριο σκοπό την προστασία της εγχώριας παραγωγής από το συναγωνισμό των ξένων προϊόντων. Ταμιευτικοί δασμοί ετηβάλλονται κυρίως από τις λιγότερα ανατττυγμένες χώρες, γιατί οι χώρες αυτές δεν μπορούν να έχουν αρκετά έσοδα από τις εσωτερικές πηγές, επειδή το κατά κεφαλήν εισόδημα είναι χαμηλό, η οργάνωση των φοροτεχνικών υπηρεσιών είναι ανεπαρκής και, επομένως, η φοροδιαφυγή μεγάλη κ.λ.π. Αντίθετα, στις ανεπτυγμένες χώρες η προσφυγή στους δασμούς για ταμιευτικούς λόγους είναι περιορισμένη. 2. Συμψηφιστικοί δασμοί, δασμοί αντιντάμτηγκ ή ανησταθμιστικοί. Συμψηφιστικοί είναι οι δασμοί που ετηβάλλονται στα εισαγόμενα και έχουν σκοπό αν αντισταθμίσουν μια ορισμένη επιβάρυνση των εγχώριων προϊόντων, ώστε αν εξισωθούν οι όροι ανταγωνισμού ανάμεσα στους ξένους και στους εγχώριους παραγωγούς. Αντιντάμτηγκ ή αντισταθμιστικοί είναι όσοι ετηβάλλονται στις εισαγωγές για να αντισταθμίσουν την πολιτική ντάμπινγκ που μπορεί να ακολουθεί μια χώρα, δηλαδή προσφέρει τα προϊόντα της στη διεθνή αγορά σε τιμές χαμηλότερες από εκείνες που τα προσφέρει στην εγχώρια αγορά. 3. Δασμοί κατ αξία, δασμοί ειδικευμένοι, μικτοί και διαζευτικοί δασμοί. Ανάλογα με τη βάση, πάνω στην οποία υπολογίζονται οι δασμού διακρίνουμε τις εξής κατηγορίες : δασμοί κατ αξία, δασμοί ειδικευμένος μικτοί δασμοί και διαζευτικοί δασμοί. Δασμοί κατ αξία είναι αυτοί που υπολογίζονται με βάση την αξία των εισαγομένων ή εξαγομένων λ.χ. 20% ή 30% κ.ο.κ. Ειδικευμένοι δασμοί είναι αυτοί που εκφράζονται ως ποσοστό κατά μονάδα προϊόντος λ.χ. 2 ευρώ το κιλό. Μικτοί είναι αυτοί που ετηβάλλονται με βάση συνδυασμό της αξίας και ποσότητας του προϊόντος λ.χ. 1 ευρώ το κιλό συν 10% πάνω στην

20 αξία του προϊόντος. Τέλος, διαζευτικοί είναι οι δασμοί που υπολογίζονται εναλλακτικά με βάση την αξία ή την ποσότητα και ετηλέγεται τελικά η βάση εκείνη που αποφέρει τα περισσότερα έσοδα. Στη χώρα μας ισχύει σήμερα το κοινό εξωτερικό δασμολόγιο της ΕΟΚ. Έτσι, η χώρα μας ετηβάλλει δασμούς μόνα στα εισαγόμενα από τρίτες χώρες, ενώ δεν επιβάλλει δασμούς μόνο στα εισαγόμενα από τρίτες χώρες, ενώ δεν επιβάλλει δασμούς στα εισαγόμενα από χώρες της Κοινότητας. Το ίδιο, βέβαια, οι εξαγωγές μας στις χώρες της ΕΟΚ δεν υποβάλλονται σε δασμούς από τα άλλα κράτη - μέλη της κοινότητας. Εττίσης η χώρα μας έχει υιοθετήσει όλες τις συμφωνίες που έχει υπογράψει η ΕΟΚ με τρίτες χώρες για δασμολογική μείωση ή και πλήρη κατάργηση δασμών στις εξαγοογές των χωρών αυτών στην Κοινότητα. Έτσι οι εισαγωγές μας από πολλές αναπτυσσόμενες κυρίως χώρες, που έχουν συνάψει τέτοιες συμφωνίες, υποβάλλονται σε μικρότερους δασμούς από αυτούς που προβλέπει το κοινό εξωτερικό δασμολόγιο της ΕΟΚ ή απαλλάσσονται εντελώς από δασμούς. Οι δασμοί του κοινού εξωτερικού δασμολογίου της ΕΟΚ είναι κυρίως προστατευτικοί δασμοί, ετηβάλλονται δηλαδή με κύριο στόχο την προστασία της εγχώριας παραγωγής από το εξωτερικό και όχι για ταμιευτικούς σκοπούς. Βεβαίως, οι δασμοί αυτοί αποφέρουν έσοδα, τα οποία όμως δεν περιέρχονται στα ταμεία των κρατών - μελών αλλά στο κοινό ταμείο της Κοινότητας για τη χρηματοδότηση των δαπανών της. Οι περισσότεροι δασμοί εκφράζονται κατ αξία, σε ορισμένες όμως περιπτώσεις έχουμε ειδικευμένους ή κυρίως, μικτούς δασμούς. Οι Γενικοί φόροι δαπάνης Οι γενικοί φόροι δαπάνης καλύπτουν συνήθως μια πλατιά κατηγορία προϊόντων. Οι φόροι αυτοί άλλοτε περιορίζονται μόνο σε συναλλαγές προϊόντων κι άλλοτε καλύπτουν και ενδιάμεσες συναλλαγές λ.χ. την έκδοση συναλλαγματικών και γραμματίων, τη σύναψη δανείων, την κατάθεση χρημάτων σε τράπεζες κ.α. Οι τελευταίου αυτοί φόροι είναι γνωστοί ως φόροι συναλλαγών. Οι γενικοί φόροι που ετηβάλλονται στα προϊόντα μπορεί αν επιβάλλονται μόνο σε ένα στάδιο ή να καλύπτουν περισσότερα ή και όλα τα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας. Οι φόροι που καλύπτουν περισσότερα από ένα παραγωγικά στάδια εξάλλου, άλλοτε ετηβάλλονται στη συνολική αξία πώλησης των επιχειρήσεων σε κάθε στάδιο κι άλλοτε μόνο στην προστιθέμενη από κάθε επιχείρηση αξία. Οι φόροι της πρώτης κατηγορίας ονομάζονται σωρευτικοί φόροι δαπάνης ενώ οι φόροι της δεύτερης κατηγορίας ονομάζονται φόροι προστιθέμενης αξίας.

21 4. Οι Ειδικοί Φόροι Δαπάνης Οι ειδικοί φόροι δαπάνης ετηβάλλονται οτυνήθως πάνω σε ορισμένα μόνο προϊόντα και έχουν ως βάση άλλοτε την αξία και άλλοτε την ποσότητα των προϊόντων αυτών. Για την επιβολή των φόρων αυτών, που συνήθως εφαρμόζονται με συντελεστές πολύ υψηλότερους από τους συντελεστές των γενικών φόρων δαπάνης, χρησιμοποιούνται διάφορα επιχειρήματα και ανάλογα με τα ετηχειρήματα αυτά διακρίνουμε τις επόμενες κατηγορίες ειδικών φόρων. α) Φόροι ρυθμιστικοί της κατανάλωσης. Οι φόροι αυτοί ετηβά>λονται με σκοπό να διορθώσουν την κατανομή των πόρων. Έτσι, επιβαρύνουν ορισμένα αγαθά που οι φορείς της δημοσιονομικής πολιτικής επιθυμούν να μειώσουν την κατανάλωση τους. Τέτοια αγαθά είναι όσα προκαλούν εξωτερικές επιβαρύνσεις στο κοινωνικό σύνολο και ο μηχανισμός των τιμών δεν μπορεί να τα παράγει στην ποσότητα που ετηθυμεί το κοινωνικό σύνολο, αλλά οδηγεί σε παραγωγή μεγαλύτερη. Γι να περιορίσουν την ποσότητα των αγαθών αυτών, ώστε να εξισωθεί με εκείνη που επιθυμεί το κοινωνικό σύνολο. Οι φορείς δημοσιονομικής πολιτικής τα επιβαρύνουν με υψηλό φόρο κατανάλωσης, ώστε να αυξηθεί σημαντικά η τιμή τους και να μειωθεί η ζήτηση τους, καμ κατά συνέπεια, η παραγωγή τους. Τέτοιοι φόροι ετηβάλλονται συνήθως στα τσιγάρα, στα οινοπνευματώδη ποτά κ.α. Και επειδή τα αγαθά αυτά είναι ανελαστικά, οι φόροι αποφέρουν συνήθως σημαντικά ποσά εσόδων, αλλά κατανέμουν το φορολογικό βάρος άδικα, γιατί ετηβαρύνουν τις ευρύτερες κοινωνικές τάξεις που καταναλώνουν τα αγαθά αυτά. β) Ανταποδοτικοί φόροι. Επιβάλλονται συνήθως με βάση την αρχή του ανταλλάγματος και καλύπτουν ορισμένα αγαθά, που το όφελός τους μπορεί να διαιρεθεί και επιπλέον η κοινωνία θεωρεί ως δίκαιη την ετηβάρυνση των πολιτών με βάση το ειδικό όφελος που αποκομίζει καθένας από τα αγαθά αυτά. Κλασικό παράδειγμα τέτοιου φόρου αποτελεί ο ειδικός φόρος που ετηβάλλεται στην κατανάλωση υγρών καυσίμων. Ο φόρος αυτός ετηβάλλεται με βάση την αρχή του ανταλλάγματος και αποβλέπει στην κατανομή του κόστους κατασκευής των δρόμων μεταξύ των πολιτών, ανάλογα με το όφελος που αποκομίζει κάθε άτομο από τη χρήση των δρόμων, το οποίο, κατά τεκμήριο, πρέπει να είναι ανάλογο με την ποσότητα υγρών καυσίμων που καταναλώνει. γ) Φόροι πολυτελείας. Οι φόροι αυτοί επιβάλλονται συνήθως σε ορισμένα προϊόντα. Που θεωρούνται είδη πολυτελείας και έχουν σκοπό να μειώσουν την αντίστροφη προοδευτικότητα των έμμεσων φόρων, γιατί επιβάλλονται σε είδη που καταναλώνονται περισσότερο από τις υψηλότερες εισοδηματικές τάξεις. Είναι φανερό ότι οι φόροι αυτοί παρεμβαίνουν και διαστρεβλώνουν τις προτιμήσεις των καταναλωτών και κατά συνέπεια εμποδίζουν την πραγματοποίηση άριστης κατανομής των πόρων. Η παρέμβαση όμως αυτοί είναι πολλές φορές επιθυμητή, κυρίως στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, γιατί η

22 βαριά φορολόγηση των ειδών πολυτελείας περιορίζει την καταναλωτική δαπάνη των νοικοκυριών και ένα μέρος της είναι πιθανό να αποταμιεύεται και αν αυξάνει την προσφορά διαθέσιμων πόρων για επένδυση. Επιπλέον, οι ειδικοί αυτοί φόροι οδηγούν, πολλές φορές, σε αποκλίσεις από την οριζόντια και κάθετη φορολογική ισότητα, γιατί είναι δυνατό δύο άτομα με την ίδια φοροδοτική ικανότητα να ετηβαρύνονται με διαφορετικό ποσό φόρου, επειδή έχουν απλώς διαφορετικέ προτιμήσεις. Και επίσης άτομα με διαφορετική φοροδοτική ικανότητα, αλλά με τις ίδιες προτιμήσεις μπορεί να επιβαρύνονται με το ίδιο βάρος. δ) Φόροι ταμιευτικοί. Τέλος, υπάρχουν ορισμένοι άλλοι ειδικοί φόροι, οι οποίοι επιβάλλονται με μοναδικό σκοπό να αποφέρουν έσοδα, χωρίς άλλη δικαιολογία. Οι φόροι αυτοί επτβάλλονται συνήθως σε είδη πλατιάς κατανάλωσης, που η ελαστικότητα της ζήτησής τους σχετικά με την τιμή είναι μικρή, ώστε να μην μπορούν να τους αποφύγουν οι καταναλωτές, μειώνοντας την κατανάλωση των ειδών που υποβάλλονται σ αυτούς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιου φόρου είναι ο φόρος κατανάλωσης ζάχαρης που επιβάλλεται σε πολλές χώρες και επιβαλλόταν παλαιότερα και στη χώρα μας με πολύ υψηλό συντελεστή. Είναι φανερό ότι οι ειδικοί φόροι αυτής της κατηγορίας δημιουργούν έντονα αντίστροφη προοδευτικότητα και πρέπει αν αποφεύγονται. Οι ειδικοί φόροι δαπάνης στην Ελλάδα Στην Ελλάδα επιβάλλονται ειδικού φόροι στα τσιγάρα και τα άλλα προϊόντα καπνού, στην μπίρα, στο οινόπνευμα και τα οινοπνευματώδη ποτά και στα υγρά καύσιμα. Επίσης, επιβάλλονται διάφοροι άλλοι φόροι που μπορεί να θεωρηθούν ειδικοί, γιατί καλύπτουν μια σχετικά μικρή κατηγορία από ομοειδή προϊόντα, όπως το εφάπαξ τέλος των αυτοκινήτων, ο ειδικός φόρος κατανάλωσης αυτοκινήτων, τα τέλη κυκλοφορίας, διάφοροι φόροι που επιβάλλονται στην ψυχαγωγία κ.α. Οι κυριότεροι αυτοί ειδικοί φόροι δαπάνης είναι ; 1.Φόρος καπνού. Με το Ν. 1439/1984 εναρμονίσθηκε το ελληνικό σύστημα φορολογίας τσιγάρων και άλλων προϊόντων καπνού με αυτό που ισχύει στις χώρες της Ε.Ο.Κ. Έτσι, δημιουργήθηκε ένα μικτό σύστημα φόρου που αποτελείται από ένα πάγιο στοιχείο ( συντελεστής κατά ποσότητα ) και ένα αναλογικό ( συντελεστής κατ αξία ). Η συνολική φορολογική επιβάρυνση υπολογίζεται ότι ξεπερνά το 60% της αξίας των τσιγάρων. 2.0 φόρος υγρών καυσίμων. Επιβάλλεται στη βενζίνη, το πετρέλαιο, το προπάνιο, το μίγμα προπανίου και βουτανίου και την άσφαλτο οδοστρωσίας. Ο φόρος υπολογίζεται με συντελεστές κατά μονάδα προϊόντος ( ευρώ / λίτρο), οι οποίοι διαφέρουν σημαντικά ανάμεσα στα διάφορα επιμέρους καύσιμα.

23 3.Φόροι αυτοκινήτων. Στα ιδιωτικά ετηβατικά αυτοκίνητα ετηβά>λονται τρεις κατηγορίες φόρων στη χώρα μας. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν τα τέλη κυκλοφορίας, το ύψος των οποίων εξαρτάται από την κατηγορία του αυτοκινήτου, την ιπποδύναμη του και το χρόνο κυκλοφορίας του. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκει το εφάπαξ πρόσθετο ειδικό τέλος που επιβάλλεται σε αυτοκίνητα που κυκλοφορούν για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Το ύψος του τέλους αυτού εξαρτάται από τον τύπο και το βάρος του αυτοκινήτου. Τέλος ετηβάλλεται ένας ηδικός φόρος κατανάλωσης κατά την εισαγωγή των αυτοκινήτων στη χώρα μας. Ο φόρος αυτός εξαρτάται από τον κυλινδρισμό του κινητήρα του αυτοκινήτου και τη φορολογητέα αξία του, η οποία υπολογίζεται με βάση τη χονδρική τιμή πώλησης του αυτοκινήτου στη χώρα κατασκευής του. Οι επιδράσεις των φόρων στη διανομή του εισοδήματος Οι άμεσοι φόροι μειώνουν το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, ενώ οι έμμεσοι φόροι αυξάνουν τις τιμές και μειώνουν το πραγματικό τους εισόδημα. Και οι δύο κατηγορίες φόρων μεταβάλλουν τη διανομή του εισοδήματος εφόσον η επιβάρυνση των νοικοκυριών δεν είναι ανάλογη του εισοδήματός τους. Οι κεφαλικοί φόροι, που εππβάλλουν το ίδιο ποσό φόρου σε όλα τα άτομα του κοινωνικού συνόλου, αφαιρούν μεγαλύτερο ποσοστό εισοδήματος από τα πτωχότερα νοικοκυριά και μικρότερο ποσοστό εισοδήματος από τα πλουσιότερα νοικοκυριά, και κατά συνέπεια, παραβλάπτουν τη διανομή του εισοδήματος. Οι αναλογικοί φόροι εισοδήματος αφαιρούν το ίδιο ποσοστό εισοδήματος από όλα τα άτομα και αφήνουν τη διανομή του εισοδήματος αμετάβλητη, ενώ οι προοδευτικοί φόροι εισοδήματος αφαιρούν μεγαλύτερα ποσοστά εισοδήματος από τις υψηλότερες εισοδηματικές τάξεις και βελτιώνουν τη διανομή του εισοδήματος.. Αντίθετα, οι γενικοί φόροι δαπάνης αφαιρούν μεγαλύτερα ποσοστά εισοδήματος από τις χαμηλότερες εισοδηματικές τάξεις ( οι οποίες δαπανούν μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματος τους και επιβαρύνονται με υψηλή φορολογία) και μικρότερα ποσοστά από τις υψηλότερες εισοδηματικές τάξεις, που δαπανούν μικρότερα ποσοστά του εισοδήματός τους, με συνέπεια να παραβλάπτουν τη διανομή του εισοδήματος. Τέλος, οι ειδικοί φόροι δαπάνης μπορεί να επιβαρύνουν περισσότερο τις χαμηλότερες εισοδηματικές τάξεις και να παραβλάπτουν τη διανομή του εισοδήματος τιι διανομή του εισοδήματος ή μπορεί να επιβαρύνουν περισσότερο τις υψηλότερες εισοδηματικές τάξεις και να βελτιώνουν τη διανομή του εισοδήματος, ανάλογα με τα είδη που επιβαρύνουν. Έτσι, αν ετηβαρύνουν περισσότερο είδη πρώτης ανάγκης, που καταναλώνονται κυρίως από τις χαμηλότερες εισοδηματικές τάξεις, η διανομή του εισοδήματος χειροτερεύει, ενώ αν επιβαρύνουν περισσότερο είδη πολυτελείας, που καταναλώνονται κυρίως από τις υψηλότερες εισοδηματικές τάξεις, η διανομή του εισοδήματος μπορεί να βελτιώνεται.