ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ Δ3.4 1 ΤΕΧΝΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ

Transcript

1 ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε.) «Αρχιμήδης ΙΙΙ Ενίσχυση Ερευνητικών ομάδων στην Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε.» Υποέργο: 3 Τίτλος: «Σχεδιασμός, Ανάπτυξη και Αξιολόγηση Σεναρίων Μικτής Μάθησης σε ένα Πλαίσιο Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών με Δυνατότητες Προσαρμογής στα Ιδιαίτερα Ψυχολογικά Χαρακτηριστικά τους» Επιστημονικός Υπεύθυνος: Κυπαρισσία Παπανικολάου ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ Δ3.4 1 ΤΕΧΝΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ Τίτλος Παραδοτέου: Εκπαιδευτικό περιεχόμενο/σχεδιασμός μαθημάτων στο Πλαίσιο της Δράσης 3: Εφαρμογή & αξιολόγηση σεναρίων μικτής μάθησης στην επιμόρφωση εκπαιδευτικών Συντάκτες: 1. Kυπαρισσία Παπανικολάου, Επίκ. Kαθηγήτρια Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας Τηλεκπαίδευσης, Μέλος ΚΕΟ 2. Αικατερίνη Μακρή, Διδάκτορας, ερευνήτρια Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας, Μέλος ΕΟΣ 3. Ευαγγελία Γουλή, Διδάκτορας, ερευνήτρια Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας, Μέλος ΕΟΣ 1 Δ3.4: Δράση 3, Παραδοτέο 4

2 Περιεχόμενα «Αρχιμήδης ΙΙΙ Ενίσχυση Ερευνητικών ομάδων στην Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε.» 1. Εισαγωγή Στοχοθεσία των μαθημάτων και αρχές σχεδιασμού Στοχοθεσία των μαθημάτων Αρχές σχεδιασμού των μαθημάτων Εκπαιδευτικό περιεχόμενο και δομή των μαθημάτων Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Επάρκειας (Ε.Π.ΠΑΙ.Κ.) της Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε Εργασίες σπουδαστών Ε.Π.ΠΑΙ.Κ Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών Προπτυχιακά Τμήματα Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. και Τ.Ε.Ι. Στερεάς Ελλάδας Τ.Ε.Ι. Στερεάς Ελλάδας Εργασίες φοιτητών Τ.Ε.Ι Στερεάς Ελλάδας Προπτυχιακοί φοιτητές Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε Εργασίες προπτυχιακών φοιτητών Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε [2]

3 1. Εισαγωγή «Αρχιμήδης ΙΙΙ Ενίσχυση Ερευνητικών ομάδων στην Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε.» Το παρόν παραδοτέο περιλαμβάνει την αναφορά της υλοποίησης των σεναρίων μικτής μάθησης που σχεδιάστηκαν στο πλαίσιο της Δράσης 1, μέσα από συγκεκριμένα μαθήματα που πραγματοποιήθηκαν σε τρία Α.Ε.Ι. εστιάζοντας στο σχεδιασμό των μαθημάτων και το εκπαιδευτικό περιεχόμενο που αναπτύχθηκε και χρησιμοποιήθηκε όπως προβλέπεται στο πλαίσιο της Δράσης 3. Τα μαθήματα έλαβαν χώρα σε 3 διαφορετικά Α.Ε.Ι.: την Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. (Ε.Π.ΠΑΙ.Κ. & προπτυχιακά), το Τ.Ε.Ι. Στερεάς Ελλάδας, και το Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ). Με βάση την μεθοδολογία έρευνας που βασίζεται στο σχεδιασμό (design-based research, Anderson & Shattuck, 2012; Cobb, Confrey, disessa, Lehrer, & Schauble, 2003; Design-Based Research Collective, 2003), πραγματοποιήθηκαν δύο κύκλοι εφαρμογής. Ο β κύκλος εφαρμογής των σεναρίων στηρίχθηκε στα συμπεράσματα και τις παρατηρήσεις για τα θετικά στοιχεία, αλλά και τις δυσκολίες που παρουσιάστηκαν κατά την εφαρμογή του α κύκλου όπως αυτά περιγράφονται στο παραδοτέο Δ1.1 του υποέργου. Τα δεδομένα αυτά τροφοδότησαν τους άξονες σχεδιασμού του β κύκλου, όπως παρουσιάζονται στην ενότητα 1. Η ενότητα 2 εξειδικεύεται στον τρόπο οργάνωσης τεσσάρων μαθημάτων και στο εκπαιδευτικό υλικό που αναπτύχθηκε και χρησιμοποιήθηκε, αναγνωρίζοντας 2 περιπτώσεις εφαρμογής με βάση τα χαρακτηριστικά των εκπαιδευόμενων (α) απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που παρακολουθούν το Ε.Π.ΠΑΙ.Κ. της Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. ή το ΠΜΣ του τμήματος Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του ΕΚΠΑ, (β) προπτυχιακοί φοιτητές του Τμήματος Μηχανικών Πληροφορικής της Σχολής Τεχνολογικών Εφαρμογών του Τ.Ε.Ι. Στερεάς Ελλάδας, που εδρεύει στην πόλη της Λαμίας, και φοιτητές του Τμήματος Εκπαιδευτικών Πολιτικών Μηχανικών της Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Τέλος, σταχυολογεί επιλεγμένες εργασίες των εκπαιδευόμενων, οι οποίες προέρχονται από διαφορετικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα και έχουν εκπονηθεί με διαφορετικά σχεδιαστικά συγγραφικά εργαλεία στη διάρκεια των παραπάνω μαθημάτων. 2. Στοχοθεσία των μαθημάτων και αρχές σχεδιασμού 2.1 Στοχοθεσία των μαθημάτων Η στοχοθεσία των μαθημάτων στηρίχθηκε σε καινοτόμες προσεγγίσεις που έχουν τη δυναμική να υποστηρίξουν την επιμόρφωση εκπαιδευτικών σε αυθεντικό πλαίσιο μικτής μάθησης πέρα από χωροχρονικούς περιορισμούς, και να ενισχύσουν την ανάπτυξη μιας κοινότητας διερεύνησης. Αυτά είναι: (α) η αρχή της σχεδιαστικής εκπαίδευσης εκπαιδευτικών (design-based teacher education, Mishra & Koehler, 2003). Αποτέλεσε τη βασική φιλοσοφία των σεναρίων μικτής μάθησης συμβάλλοντας στη διαμόρφωση ενός πλαισίου εκπαίδευσης που εμπλέκει ενεργά τους συμμετέχοντες στη διαδικασία σχεδιασμού ψηφιακού εκπαιδευτικού περιεχομένου με σκοπό την καλλιέργεια δεξιοτήτων ψηφιακού εγγραμματισμού και εκπαιδευτικού σχεδιασμού μαθημάτων που ενσωματώνουν τεχνολογία, (β) το πλαίσιο της Τεχνολογικής Παιδαγωγικής Γνώσης Περιεχομένου (Technological Pedagogical Content Knowledge - TPACK, Mishra & Koehler, 2006) που αποτέλεσε τη βάση σχεδιασμού του περιεχομένου των σεναρίων μικτής μάθησης, [3]

4 (γ) οι Κοινότητες Διερεύνησης (Garrison, Anderson, & Archer, 2000) που σε μεγάλο βαθμό διαμόρφωσαν τις πρακτικές υλοποίησης των σεναρίων σε ένα μικτό πλαίσιο μάθησης (α)συμβάλλοντας στη διάκριση των δράσεων που πραγματοποιούνται εξ' αποστάσεως (σύγχρονα ή ασύγχρονα) από αυτές που γίνονται δια ζώσης με την παραδοσιακή πρόσωπο με πρόσωπο διδασκαλία, στοχεύοντας στην ενσωμάτωση των πλεονεκτημάτων και των δύο μεθόδων (Kanuka & Garrison, 2004; Rovai and Jordan, 2004), (β) καλλιεργώντας παράλληλα τη γνωστική, κοινωνική και διδακτική παρουσία στοχεύοντας στην ενδυνάμωση μίας κοινότητας διερεύνησης. Οι ειδικοί στόχοι που αρθρώθηκαν βάσει των παραπάνω προσεγγίσεων και αξιοποιώντας τα αποτελέσματα της πιλοτικής μελέτης όπως αυτή περιγράφεται στο παραδοτέο Δ1.1 είναι: (1) η ενεργός εμπλοκή των συμμετεχόντων εκπαιδευτικών σε συνεργατικό (σε μικρές ομάδες) σχεδιασμό ψηφιακού εκπαιδευτικού περιεχομένου, κατά την αρχή της «σχεδιαστικής επιμόρφωσης εκπαιδευτικών», (2) ο συνδυασμός των δραστηριοτήτων συνεργατικού σχεδιασμού με εστιασμένη σ αυτές ασύγχρονη επικοινωνία (ενδο- και διά-ομαδική) για την κλιμακωτή σχεδίαση εκπαιδευτικών σεναρίων και την αλληλοαξιολόγηση, (3) η κατάληξη σε ομαδικές κατασκευές, οι οποίες να παρουσιάζουν μία ολοκληρωμένη εικόνα συνδυασμού των πεδίων γνώσης βάσει του μοντέλου TPACK των εκπαιδευτικών που τις κατασκεύασαν, (4) η γραπτή τεκμηρίωση των σχεδιαστικών επιλογών των ομάδων, μέσα από την οποία να διαφαίνεται και ο βαθμός διασύνδεσης των πεδίων γνώσης βάσει του μοντέλου TPACK. 2.2 Αρχές σχεδιασμού των μαθημάτων Οι σχεδιαστικές αρχές των σεναρίων μικτής μάθησης βασίστηκαν στη σημαντική εμπειρία της πιλοτικής εφαρμογής (βλέπε παραδοτέο Δ1.1), κατά την οποία διαπιστώθηκαν ζητήματα σε σχέση με: 1. την ασύγχρονη επικοινωνία μεταξύ των εκπαιδευομένων (μεταξύ τους και με τους διδάσκοντες) μέσω της συμμετοχής στο forum, 2. την πρόκληση της σύνθεσης των παιδαγωγικών και τεχνολογικών γνώσεών τους με το περιεχόμενο που αντιμετώπισαν οι επιμορφούμενοι, 3. την πολυπλοκότητα της τεκμηρίωσης των σχεδιαστικών επιλογών κατά την ανάπτυξη του σεναρίου τόσο για το παιδαγωγικό όσο και για το τεχνολογικό μέρος του. Οι παραπάνω τρεις περιοχές αποτέλεσαν και τους τρεις άξονες επανασχεδιασμού των σεναρίων κατά το β κύκλο εφαρμογής κατά το ακαδημαϊκό έτος Οι αλλαγές που έγιναν επηρέασαν τόσο το περιεχόμενο των μαθημάτων με έμφαση σε δραστηριότητες σύνθεσης γνώσεων όσο και τον τρόπο εφαρμογής τους, ώστε να ενισχυθεί η ασύγχρονη συζήτηση μέσω της εστιασμένης καλλιέργειας των τριών διαστάσεων των κοινοτήτων διερεύνησης: γνωστικής, διδακτικής, και κοινωνικής. Έτσι, κατά την ολοκλήρωση των σεναρίων προβλέφθηκαν και υλοποιήθηκαν οι ακόλουθες διαδικασίες: [4]

5 «Αρχιμήδης ΙΙΙ Ενίσχυση Ερευνητικών ομάδων στην Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε.» Ασύγχρονη συμμετοχή σε forum για την εκπόνηση δράσεων που ξεκινούσαν στις δια ζώσης συναντήσεις: έμφαση σε δραστηριότητες που στόχευσαν από την αρχή σε σύνθεση τεχνολογικής και παιδαγωγικής γνώσης και ανάδειξη της αλληλεπίδρασης στο forum μέσα από τη διαμόρφωση προσωπικών χώρων των ομάδων και την προώθηση πολλαπλών αλληλεπιδράσεων των μελών των ομάδων μεταξύ τους και με τους διδάσκοντες, καθώς και την προώθηση παρεμβάσεων από ομότιμους εκτός ομάδας. Δραστηριότητες που συνθέτουν τα τρία πεδία γνώσης (τεχνολογική, παιδαγωγική, περιεχομένου): δόθηκε έμφαση στην ομαδική εργασία και στον αναστοχασμό που σταδιακά εξελίσσονται σε επίπεδο ομάδας αλλά και σε επίπεδο τμήματος, ώστε να καταλήξουν σε ένα ολοκληρωμένο σενάριο. Η ατομική εργασία (που προτάχθηκε χρονικά της ομαδοσυνεργατικής κατασκευής) περιορίστηκε ως προς την έκτασή της σε χρόνο, ενώ έμφαση δόθηκε στην ομαδοσυνεργατική ανάπτυξη ενός τεχνολογικά εμπλουτισμένου μαθήματος, μέσα από κύκλους στους οποίους σταδιακά αναπτύχθηκαν δραστηριότητες που στη συνέχεια εντάχθηκαν σε μια γενικότερη δομή εκπαιδευτικού σεναρίου. Σταδιακή καταγραφή και εξέλιξη των σχεδιαστικών επιλογών μέσα από ασύγχρονη επικοινωνία της κάθε ομάδας και παράλληλη συμπλήρωση μιας λιτής φόρμας για τις βασικές τεχνολογικές και παιδαγωγικές επιλογές στο σχεδιασμό και την υλοποίηση του σεναρίου. Λόγω της διαφορετικότητας των μαθησιακών χαρακτηριστικών των εκπαιδευόμενων από τα 3 Α.Ε.Ι. (όπως διαφορετικός βαθμός εξοικείωσης με την τεχνολογία και την παιδαγωγική, γνωστικό υπόβαθρο, επαγγελματική εμπειρία) -ΠΟΙΟΣ-, τη διαφορετικότητα αναγκών ως προς τεχνολογική-παιδαγωγική γνώση (πλαίσιο παιδαγωγικής εκπαίδευσης/κατάρτισης. εκπαίδευση στην Πληροφορική) ΤΙ-, και το οργανωτικό πλαίσιο δεδομένων των διαφορετικών συνθηκών εφαρμογής των σεναρίων (εφαρμογή εναλλακτικών μορφών υποστήριξης, δια ζώσης ή από απόσταση σύγχρονα ή ασύγχρονα) ΠΩΣ-, ο αρχικός σχεδιασμός υλοποιήθηκε με μικρές παραλλαγές. Οι άξονες σχεδιασμού των σεναρίων για τις 4 ομάδες από τα 3 Α.Ε.Ι. συνοψίζονται στον Πίνακα 1. ΠΟΙΟΣ Συμμετέχοντες: ρόλοι, χαρακτηριστικά, εργασίες Εκπαιδευόμενοι: o σπουδές: προπτυχιακά, απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης o γνωστικό αντικείμενο: εκπαιδευτικοί πολιτικοί μηχανικοί, πληροφορική, συνδυασμός ειδικοτήτων o τεχνολογικές δεξιότητες: χρήση Η/Υ, ανάπτυξη εφαρμογών, ελάχιστη o παιδαγωγικές δεξιότητες: παιδαγωγική επάρκεια λόγω σπουδών, συμμετοχή σε πρόγραμμα σπουδών για παιδαγωγική επάρκεια, ελάχιστη o διδακτική εμπειρία: μέτρια, ελάχιστη Εκπαιδευτές: online και F2F διδασκαλία/υποστήριξη Moderator: συντονισμός-συμμετοχή σε ασύγχρονες [5]

6 ΠΩΣ διδακτική/κοινωνική διάσταση Χώροι μάθησης: φυσικοί και εικονικοί χώροι συζητήσεις Βοηθοί εκπαιδευτών: online και F2F συμμετοχή Φυσικός χώρος: εργαστήριο υπολογιστών ή αίθουσα όπου πραγματοποιούνται πρόσωπο με πρόσωπο (F2F) μαθήματα, Εικονικός χώρος για σύγχρονη επικοινωνία (π.χ. BigBlueButton, skype) Εικονικός χώρος για ασύγχρονη επικοινωνία και πρόσβαση σε υλικό μαθημάτων (π.χ. Moodle) Μορφές υποστήριξης: από ποιούς Υποστήριξη μεταξύ ομότιμων: Αλληλοαξιολόγηση (peer review) και αλληλοσχολιασμός (peer assistance) Υποστήριξη από εκπαιδευτές: (διδακτική διάσταση) o Σχεδιασμός και οργάνωση μαθημάτων o Δια ζώσης και από απόσταση σύγχρονων ή ασύγχρονων δράσεων ΤΙ γνωστική διάσταση Τεχνολογικά εργαλεία (Τεχνολογία) Εννοιολογικά εργαλεία (Παιδαγωγική) Γνωστικό Αντικείμενο (Περιεχόμενο) Web 2.0 εργαλεία/περιβάλλοντα για την υποστήριξη πολλαπλών αναπαραστάσεων: συννεφόλεξα, εννοιολογικοί χάρτες, comics, animations, χρονογραμμές, διαδραστικές αφίσες Εργαλεία συγγραφής εκπαιδευτικού περιεχομένου για το Διαδίκτυο: o εργαλεία εκπαιδευτικού σχεδιασμού (LAMS, INSPIREus, Learning Designer), o εργαλεία Web 2.0 (wikis, weebly) Αναζήτηση και αξιοποίηση διαδικτυακών ψηφιακών πόρων, μαθησιακών αντικειμένων Διαδικτυακά περιβάλλοντα προσομοίωσης εικονικής τάξης που προσφέρουν εργαλεία σύγχρονης και ασύγχρονης επικοινωνίας / συνεργασίας: Moodle, Big blue button Μάθηση μέσω σχεδιασμού (Learning by design) Ιστοεξερεύνηση - WebQuest Διδακτικές τεχνικές (teaching techniques) Είδη δραστηριοτήτων (Typology of activities) Εστίαση σε γνωστικό αντικείμενο Διαθεματικότητα (Interdisciplinary) Πίνακας 1: Η οργάνωση των μαθημάτων περιελάμβανε μικρές διαφοροποιήσεις σε κάθε ομάδα μεταξύ Οργάνωσης & Αναλυτικού μαθημάτων. [6]

7 3. Εκπαιδευτικό περιεχόμενο και δομή των μαθημάτων Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται τα μαθήματα που πραγματοποιήθηκαν κατά το ακαδημαϊκό έτος Λαμβάνοντας υπόψη κοινά χαρακτηριστικά των εκπαιδευόμενων κυρίως ως προς το επίπεδο σπουδών τους, ομαδοποιούμε τα μαθήματα σε δύο περιπτώσεις: 1. απόφοιτοι Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που συμμετέχουν στο Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Επάρκειας (Ε.Π.ΠΑΙ.Κ.) της Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. και του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών του Τμήματος Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του Πανεπιστημίου Αθηνών, 2. προπτυχιακοί φοιτητές της Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. και του Τ.Ε.Ι. Στερεάς Ελλάδας. Ο εικονικός χώρος των μαθημάτων διαμορφώθηκε στο Moodle ( με μία ηλεκτρονική τάξη σε κάθε τμήμα παρέχοντας δυνατότητες ασύγχρονης αλληλεπίδρασης, εκπόνησης δραστηριοτήτων, διαχείρισης της τάξης, και διαμοιρασμού του εκπαιδευτικού περιεχομένου. 3.1 Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Επάρκειας (Ε.Π.ΠΑΙ.Κ.) της Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Η Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. παρέχει το Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Επάρκειας (Ε.Π.ΠΑΙ.Κ.) σε απόφοιτους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που προέρχονται από διαφορετικές ειδικότητες και επιστημονικά πεδία: Κοινωνιολόγοι, Οικονομολόγοι, Πληροφορικοί, Μηχανικοί, κ.λπ., και η πλειονότητα τους δεν έχει διδακτική εμπειρία ενώ στοχεύει στο απώτερο μέλλον να εργαστεί στο χώρο της εκπαίδευσης. Παράλληλα με το πρόγραμμα εκπαίδευσής τους στη διδακτική αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας, παρακολουθούν μαθήματα άλλων πεδίων των επιστημών της Αγωγής, όπως Γενική Παιδαγωγική, Διδακτική, Αξιολόγηση, Ψυχολογία κ.ά. Εδώ η εφαρμογή του πλαισίου μικτής μάθησης πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του μαθήματος "Εκπαιδευτική Τεχνολογία - Πολυμέσα" που αφορά την διδακτική αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας, και συμμετείχαν 55 σπουδαστές από ένα τμήμα του Ε.Π.ΠΑΙ.Κ. Το συγκεκριμένο τμήμα ήταν σχετικά ομοιογενές ως προς τις ειδικότητες που περιελάμβανε και την εξοικείωσή τους με την τεχνολογία εφόσον αποτελούνταν από απόφοιτους τμημάτων σχετικών με Πληροφορική, δύο δασκάλους, και μία προσχολικής αγωγής. Στην εκπόνηση της ομαδικής εργασίας οι σπουδαστές οργανώθηκαν σε 19 ομάδες, δύο από τις οποίες ήταν διμελείς και οι υπόλοιπες τριμελείς. Η οργάνωση των ομάδων πραγματοποιήθηκε με βάση τα χαρακτηριστικά προσωπικότητάς τους και τη σχέση τους με την τεχνολογία (βλέπε παραδοτέο Δ2.1). Στον Πίνακα 2 παρουσιάζεται το πλαίσιο του μαθήματος για το συγκεκριμένο τμήμα και κοινό. ΠΟΙΟΣ Συμμετέχοντες: ρόλοι, χαρακτηριστικά, εργασίες Εκπαιδευόμενοι: o σπουδές: απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης o γνωστικό αντικείμενο: απόφοιτοι τμημάτων σχετικών με πληροφορική (κυρίως) & τμημάτων [7]

8 ΠΩΣ διδακτική/κοινωνική διάσταση Χώροι μάθησης: φυσικοί και εικονικοί χώροι Μορφές υποστήριξης: από ποιούς ΤΙ γνωστική διάσταση Τεχνολογικά εργαλεία (Τεχνολογία) σχετικών με Επιστήμες της Αγωγής o τεχνολογικές δεξιότητες: χρήση Η/Υ, ανάπτυξη εφαρμογών o παιδαγωγικές δεξιότητες: συμμετοχή σε πρόγραμμα παιδαγωγικής επάρκειας o διδακτική εμπειρία: μέτρια, ελάχιστη Εκπαιδευτές: online συντονισμός-συμμετοχή σε ασύγχρονες συζητήσεις και F2F διδασκαλία/υποστήριξη Βοηθοί εκπαιδευτών: online και F2F συμμετοχή Φυσικός χώρος: εργαστήριο υπολογιστών και αίθουσα όπου πραγματοποιούνται πρόσωπο με πρόσωπο (F2F) μαθήματα, Εικονικός χώρος για ασύγχρονη επικοινωνία και πρόσβαση σε υλικό μαθημάτων (π.χ. Moodle) Υποστήριξη μεταξύ ομότιμων: Αλληλοσχολιασμός (peer assistance) Υποστήριξη από εκπαιδευτές: (διδακτική διάσταση) o Σχεδιασμός και οργάνωση δια ζώσης μαθημάτων (organization) o Σχεδιασμός και οργάνωση ασύγχρονων συζητήσεων με έμφαση σε διευκόλυνση / συντονισμό συζήτησης (Facilitation of discourse, organization) Web 2.0 εργαλεία/περιβάλλοντα για την υποστήριξη πολλαπλών αναπαραστάσεων: συννεφόλεξα, εννοιολογικοί χάρτες, comics, animations, χρονογραμμές, διαδραστικές αφίσες Εργαλεία συγγραφής εκπαιδευτικού περιεχομένου για το Διαδίκτυο: o εργαλεία εκπαιδευτικού σχεδιασμού (INSPIREus, Learning Designer) Αναζήτηση και αξιοποίηση διαδικτυακών ψηφιακών πόρων, μαθησιακών αντικειμένων Διαδικτυακά περιβάλλοντα προσομοίωσης εικονικής τάξης που προσφέρουν εργαλεία σύγχρονης και ασύγχρονης επικοινωνίας / συνεργασίας: Moodle Εννοιολογικά εργαλεία (Παιδαγωγική) Μάθηση μέσω σχεδιασμού (Learning by design) Διδακτικές τεχνικές (teaching techniques) Είδη δραστηριοτήτων (Typology of activities) [8]

9 Γνωστικό Αντικείμενο (Περιεχόμενο) Εστίαση σε γνωστικό αντικείμενο Πληροφορικής /Διαθεματικό Πίνακας 2: Το πλαίσιο του μαθήματος 'Εκπαιδευτική Τεχνολογία - Πολυμέσα' στο Ε.Π.ΠΑΙ.Κ. της Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Στον Πίνακα 3 παρουσιάζονται οι θεματικές ενότητες, οι μαθησιακές δραστηριότητες που περιλαμβάνουν καθώς και το εκπαιδευτικό υλικό που αναπτύχθηκε στην αντίστοιχη ηλεκτρονική τάξη με τίτλο "Εκπαιδευτική Τεχνολογία " στο Μoodle. Για κάθε δραστηριότητα εμφανίζεται ο τρόπος που εκπονήθηκε (στις δια ζώσης συναντήσεις-δζ ή από απόσταση (ΕαΑ) και ασύγχρονα) και η αντίστοιχη ενότητα με εκπαιδευτικό υλικό στο Moodle. Σχετικά με τα πεδία γνώσεων που στοχεύσαμε να καλλιεργηθούν με βάση το πλαίσιο της Τεχνολογικής Παιδαγωγικής Γνώσης Περιεχομένου (Technological Pedagogical Content Knowledge - TPACK, Mishra & Koehler, 2006), από την αρχή των μαθημάτων επιδιώχθηκε να καλλιεργηθούν σύνθετα πεδία γνώσης, όπως η Τεχνολογική Παιδαγωγική Γνώση (ΤΠΓ), η Τεχνολογική Γνώση Περιεχομένου (ΤΓΠ), και η Τεχνολογική Παιδαγωγική Γνώση Περιεχομένου (ΤΠΓΠ), αντί των διακριτών δομικών πεδίων ΤΓ, ΠΓ, ΓΠ. Ειδικότερα, η ΤΠΓ, ΤΓΠ και η ΤΠΓΠ καλλιεργούνται σύγχρονα μέσω δια ζώσης συναντήσεων και ασύγχρονα μέσω forums που διαμορφώθηκαν στην ηλεκτρονική τάξη. Η ασύγχρονη επικοινωνία μέσω forum είχε διπλό σκοπό. Αρχικά, την εξοικείωση των συμμετεχόντων με διάφορα είδη αλληλεπίδρασης: ενδο-ομαδική, δια-ομαδική, από ομάδα στην ολομέλεια, από ομάδα προς τον εκπαιδευτικό και ανάποδα, από εκπαιδευτικό στην ολομέλεια. Στη συνέχεια, η ασύγχρονη συζήτηση οργανώθηκε ως μία διαδικασία πρακτικής διερεύνησης (Garrison et al., 2001) που στόχευσε στην καλλιέργεια της ΤΠΓΠ. Εδώ δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στη συνεργατική ανάπτυξη τεχνολογικά εμπλουτισμένων μαθημάτων (learning designs) σε διαδοχικούς κύκλους, όπου σταδιακά οι εκπαιδευόμενοι ενσωμάτωναν στοιχεία σε μία πιο γενική δομή μαθήματος. Σε αυτή την εργασία η ασύγχρονη συζήτηση εντάχθηκε υποχρεωτικά ώστε να υποστηρίξει την σταδιακή καταγραφή της εξέλιξης του σχεδιασμού της κάθε ομάδας και των επιλογών της αλλά και να επιτρέψει παρεμβάσεις από ομάδα σε ομάδα και από εκπαιδευτή σε ομάδα. Συγκεκριμένα, οι εκπαιδευόμενοι καλούνται μέσα από μαθησιακές δραστηριότητες με κοινωνικό χαρακτήρα (π.χ. μαθησιακές δραστηριότητες 1 -forum 1-, 3-forum 2- και 5-forum3- του Πίνακα 3) να μοιραστούν τις ιδέες τους σχετικά με την εκπαιδευτική δυναμική των ψηφιακών τεχνολογιών (forum 1), να σχεδιάσουν δραστηριότητες με συγκεκριμένες παιδαγωγικές προδιαγραφές και τεχνολογίες επιλογής τους συμμετέχoντας παράλληλα σε δραστηριότητες αλληλοαξιολόγησης (forum 2), να σχεδιάσουν σταδιακά ένα ολοκληρωμένο σενάριο σε ψηφιακό περιβάλλον μαθησιακού σχεδιασμού (forum 3). H κοινωνική παρουσία προωθείται μέσα από την ανοικτή ασύγχρονη επικοινωνία σε επίπεδο ολομέλειας της τάξης, τριμελών ομάδων αλλά και μεταξύ των ομάδων. Ενδεικτικά οι εκπαιδευόμενοι στο forum 2 εργάζονται ατομικά σχεδιάζοντας μία απλή μαθησιακή δραστηριότητα για μία βαθμίδα εκπαίδευσης/τάξη (θεματική ενότητα 3 του Πίνακα 3), όπου: [9]

10 1. επιλέγουν το θέμα λαμβάνοντας ή όχι υπόψη το σχολικό αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών, το κοινό στο οποίο απευθύνονται, 2. ορίζουν τα αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα μέσα από τη διατύπωση στόχων που βασίζονται στο πλαίσιο της Νέας Μάθησης και στις γνωστικές διαδικασίες που προτείνει, 3. επιλέγουν Web 2.0 εργαλεία που θα εντάξουν στη δραστηριότητα, 4. αναπτύσσουν ψηφιακά μαθησιακά αντικείμενα που τα εντάσσουν σε ανάλογες γνωστικές διαδικασίες με τη βοήθεια του πλαισίου της μάθησης μέσω σχεδιασμού. Στην θεματική ενότητα 5 οι εκπαιδευόμενοι αναλαμβάνουν μία ομαδική δραστηριότητα όπου καλούνται να σχεδιάσουν ένα ολοκληρωμένο σενάριο ως μία αλληλουχία διακριτών δραστηριοτήτων σε ένα ψηφιακό περιβάλλον μαθησιακού σχεδιασμού. Συγκεκριμένα, κλήθηκαν να εξοικειωθούν με και να αξιοποιήσουν σύγχρονα περιβάλλοντα μαθησιακού σχεδιασμού όπως το προσαρμοστικό περιβάλλον μάθησης INSPIREus (Papanikolaou, 2014) για τη συγγραφή των σεναρίων με βάση το προτεινόμενο παιδαγωγικό πλαίσιο της Νέας Μάθησης (Kalantzis & Cope, 2012) και τον εκπαιδευτικό σχεδιασμό του συστήματος. Στο σχεδιασμό των δραστηριοτήτων του σεναρίου αξιοποιούν την κατηγοριοποίηση της Laurillard (2012), συγκεκριμένες διδακτικές τεχνικές και ενσωματώνουν κατάλληλα ψηφιακά μαθησιακά αντικείμενα αξιοποιώντας τα αποτελέσματα των προηγούμενων βημάτων. Καλούνται επίσης στη φόρμα σχεδιασμού που καταθέτουν να περιγράψουν και να επιχειρηματολογήσουν σχετικά με τις παιδαγωγικές και τεχνολογικές αποφάσεις που πήραν. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι συμμετέχοντες, δεδομένης της ομοιογένειας του τμήματος ως προς τα γνωστικά αντικείμενα, επιλέγουν να σχεδιάσουν ένα μάθημα στο πλαίσιο του δικού τους γνωστικού αντικειμένου. Τέλος οι εκπαιδευόμενοι στην θεματική ενότητα 6 καλούνται να αξιοποιήσουν το περιβάλλον του Learning Designer (Laurillard et al., 2013) προκειμένου να εισάγουν εκεί το σχεδιασμό του σεναρίου τους και να αναστοχαστούν και αξιολογήσουν τις σχεδιαστικές τους επιλογές καταθέτοντας μία σχετική έκθεση. Κατά την επιλογή των συγκεκριμένων ψηφιακών περιβαλλόντων υποστήριξης του σχεδιασμού (βλέπε Παραδοτέο Δ1.2) λάβαμε υπόψη το τεχνολογικό υπόβαθρο των εκπαιδευόμενων. Οι μαθησιακές δραστηριότητες του Πίνακα 3 διακρίνονται περαιτέρω σε (α) διά ζώσης (ΔΖ), από απόσταση (ΕαΑ Εκπαίδευση από Απόσταση) και (β) ατομικές/ομαδικές εργασίες. Οι ΔΖ δραστηριότητες είναι στην πλειονότητά τους διαλέξεις σεμιναριακού χαρακτήρα με εργαστήρια (workshops) όπου οι εκπαιδευόμενοι εκπονούν δραστηριότητες στους υπολογιστές, ατομικά ή σε ομάδες. Οι ΕαΑ δραστηριότητες αφορούν ατομικές ή ομαδικές συνεισφορές σε μία ασύγχρονη συζήτηση για την κατάθεση άποψης και τον αναστοχασμό στην εκπαιδευτική δυναμική ψηφιακών εργαλείων σε θέματα της ειδικότητάς τους ή σε ένα διαθεματικό πλαίσιο, ή για την επίλυση προβλημάτων συνήθως σχεδιαστικού χαρακτήρα. Τα κριτήρια τόσο για τη διάκριση των δραστηριοτήτων σε ΕαΑ και ΔΖ, όσο και το χρονισμό και τη ροή εφαρμογής των δραστηριοτήτων αντλήθηκαν από το πλαίσιο των Κoινοτήτων Διερεύνησης. [10]

11 Οι δραστηριότητες που εκπονούν οι εκπαιδευόμενοι γενικότερα επικεντρώνονται στη σύνθεση της Παιδαγωγικής με την Τεχνολογική γνώση και όχι διακριτά σε κάθε μία όπως έγινε στην πιλοτική φάση (βλέπε Παραδοτέο Δ1.1) όπου οι δραστηριότητες επικεντρώνονται στα πεδία γνώσης ΤΓ και ΠΓ και η παρουσία που δέσποζε στις ΔΖ συναντήσεις ήταν η διδακτική. Ωστόσο εδώ οι ΤΓ και ΠΓ αναμένεται να καλλιεργηθούν καθώς αποτελούν εργαλεία για τους επιμορφούμενους προκειμένου να απαντήσουν σε σύνθετα προβλήματα σχεδιαστικού χαρακτήρα. Ιδιαίτερα στις ασύγχρονες δραστηριότητες των θεματικών ενοτήτων 3 και 5, οι εκπαιδευόμενοι μέσω των forum 2 και 3 αντίστοιχα σχεδιάζουν σταδιακά ένα σενάριο κατασκευάζοντας νοήματα μέσα από τις φάσεις της πρακτικής διερεύνησης που ξενικά από ένα έναυσμα-πρόβλημα προς επίλυση -σχεδιασμός σεναρίου- και εξελίσσεται μέσα από διαρκή στοχασμό και διάλογο (Garrison, 2011). Η γνωστική παρουσία συνδυάζεται με την κοινωνική και διδακτική προκειμένου οι εκπαιδευόμενοι να αλληλεπιδράσουν με τους συναδέλφους και τους εκπαιδευτές τους, να εξοικειωθούν με το ψηφιακό περιβάλλον και να αναπτύξουν πρακτικές ασύγχρονης επικοινωνίας στο συγκεκριμένο πλαίσιο ώστε να αποτελέσουν μία κοινότητα διερεύνησης. [11]

12 Α/Α Θεματικές Ενότητες Μαθησιακές δραστηριότητες / Εκπαιδευτικό υλικό σε Moodle Εκπαιδευτική δυναμική ψηφιακών τεχνολογιών Εξοικείωση με πρακτική ασύγχρονης συζήτησης (forum) για εκπαιδευτικούς σκοπούς Εκπαιδευτικές και πολυμεσικές πηγές στο Διαδίκτυο Σχεδιασμός δραστηριοτήτων με Web 2.0 εργαλεία Πλαίσιο μάθησης μέσω σχεδιασμού Διδακτικές τεχνικές και Εργαλεία Web 2.0 Προσαρμοστικά Περιβάλλοντα Μάθησης INSPIREus Σχεδιασμός σεναρίου στο προσαρμοστικό περιβάλλον μάθησης INSPIREus ΕαΑ (ασύγχρονα): Ασύγχρονη συζήτηση ολομέλειας με θέμα Πως η τεχνολογία μπορεί να υποστηρίξει την εκπαίδευση; Επιχειρηματολογήστε υπέρ ή κατά της ένταξης των ψηφιακών τεχνολογιών στην εκπαιδευτική διαδικασία Εκπαιδευτικό Υλικό σε Moodle (βλέπε Εικόνα 1): Μάθημα 1, forum 1 ΔΖ (δια ζώσης): Σεμινάριο με θέμα την αναζήτηση εκπαιδευτικών πόρων στο Διαδίκτυο Εκπαιδευτικό Υλικό σε Moodle (βλέπε Εικόνα 2): Μάθημα 2 ΔΖ: Ανάλυση ολοκληρωμένων έτοιμων δραστηριοτήτων ως προς παιδαγωγικά και τεχνολογικά χαρακτηριστικά ΕαΑ (ασύγχρονα): Ασύγχρονη ατομική δράση σχεδιασμού μίας δραστηριότητας για συγκεκριμένες γνωσιακές διαδικασίες που θα αξιοποιεί ένα Web 2.0 αντικείμενο και αλληλοαξιολόγησης Εκπαιδευτικό Υλικό σε Moodle (βλέπε Εικόνα 3): Μάθημα 3, forum 2 ΔΖ: Σεμινάριο σε Προσαρμοστικά Περιβάλλοντα Μάθησης και στο INSPIREus ΕαΑ (ασύγχρονα): Εκπόνηση σεναρίων στο INSPIREus ως εκπαιδευόμενοι με συμμετοχή σε ατομικές/ομαδικές δράσεις Εκπαιδευτικό Υλικό σε Moodle (βλέπε Εικόνα 4): Μάθημα 4 ΔΖ: Σεμινάριο για τη συγγραφή εκπαιδευτικών σεναρίων με το περιβάλλον συγγραφής του INSPIREus ΕαΑ (ασύγχρονα): Ασύγχρονη συζήτηση σε επίπεδο ομάδας για την παραγωγή σχεδιασμών που σταδιακά οδηγούν στην σύνθεση του σεναρίου [12]

13 6 Αυτο-αξιολόγηση σεναρίου στο περιβάλλον μαθησιακού σχεδιασμού Learning Designer Εκπαιδευτικό Υλικό σε Moodle (βλέπε Εικόνα 4): Μάθημα 4, forum 3 ΔΖ: Σεμινάριο για το σχεδιασμό εκπαιδευτικών σεναρίων με το περιβάλλον μαθησιακού σχεδιασμού Learning Designer Εκπαιδευτικό Υλικό σε Moodle (βλέπε Εικόνα 5): Μάθημα 5 Πίνακας 3: Οργάνωση μικτού πλαισίου εκπαίδευσης και εκπαιδευτικό υλικό που αναπτύχθηκε για το μάθημα 'Εκπαιδευτική Τεχνολογία - Πολυμέσα' του Ε.Π.ΠΑΙ.Κ. της Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. [13]

14 Εικόνα 1. Εκπαιδευτικό περιεχόμενο εισαγωγικού Μαθήματος 1 για τη διαμόρφωση διδακτικού συμβολαίου και την εξοικείωση με διαδικασίες ασύγχρονης συζήτησης. Εικόνα 2. Εκπαιδευτικό περιεχόμενο Μαθήματος 2 που αφορά σε δεξιότητες πληροφοριακού εγγραμματισμού. 14

15 Εικόνα 3. Εκπαιδευτικό περιεχόμενο Μαθήματος 3 που αφορά στην αξιοποίηση Web 2.0 εργαλείων στο σχεδιασμό δραστηριοτήτων. Εικόνα 4. Εκπαιδευτικό περιεχόμενο Μαθήματος 4 που αφορά στην εξοικείωση με Προσαρμοστικά Περιβάλλοντα Μάθησης και το περιβάλλον INSPIREus αρχικά ως εκπαιδευόμενοι και στη συνέχεια ως συγγραφείς εκπαιδευτικών σεναρίων. 15

16 Εικόνα 5. Εκπαιδευτικό περιεχόμενο Μαθήματος 5 που αφορά στην εξοικείωση με το περιβάλλον μαθησιακού σχεδιασμού Learning Designer για την αυτοαξιολόγηση των μαθημάτων που ανέπτυξαν στο INSPIREus Εργασίες σπουδαστών Ε.Π.ΠΑΙ.Κ. της Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Ενδεικτικά εδώ παρουσιάζουμε επιλεγμένες ομαδικές εργασίες εκπαιδευόμενων που αποτελούν συλλογικά κατασκευάσματα, ως εκπαιδευτικά σενάρια για το περιβάλλον του INSPIREus. 1. Σενάριο "Το Διαδίκτυο και οι υπηρεσίες του" στο περιβάλλον του INSPIREus Το σενάριο αφορά τη γνωριμία με το Διαδίκτυο, τον Παγκόσμιο Ιστό και το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Αποτελείται από ποικιλία τύπων εκπαιδευτικού υλικού (όπως παραδείγματα, δραστηριότητες, ασκήσεις, θεωρία που ενσωματώνουν Web 2.0 εργαλεία όπως το κόμικ που εμφανίζεται στην Εικόνα 6 - α) και καλύπτει ποικιλία γνωσιακών διαδικασιών για τις έννοιες 'Γνωριμία με το Διαδίκτυο', 'Παγκόσμιος Ιστός', 'Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο'. Απευθύνεται στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση - Γυμνάσιο, έχει χαμηλή πυκνότητα κειμένου και ο προτεινόμενος χρόνος μελέτης είναι 6 ώρες και 29 λεπτά. Σχεδιάστηκε και δημιουργήθηκε από την ομάδα 'Μείον ένας Ντάλτον' που αποτελούνταν από τρεις πτυχιούχους Πληροφορικής. Δείγμα του σχεδιασμού για την έννοια 'Γνωριμία με το Διαδίκτυο' στο Learning Designer εμφανίζεται στην Εικόνα 6 - β όπου φαίνεται ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των δραστηριοτήτων που προτείνονται στους εκπαιδευόμενους (απεικόνιση μέσω της πίτας - πάνω αριστερά) είναι τύπου 'παραγωγικές-production' με βάση την κατηγοριοποίηση Laurillard (2012). 16

17 (α) Εικόνα 6. (α) Οθόνη από τη σελίδα 'Οι υπηρεσίες του Διαδικτύου' της έννοιας 'Γνωριμία με το Διαδίκτυο' που καλλιεργεί τη γνωσιακή διαδικασία 'Αναλύοντας' και περιλαμβάνει σύνδεσμο σε δραστηριότητα και ένα παράδειγμα που ενσωματώνει ένα κόμικ, (β) οθόνη από Learning Designer με το σχεδιασμό της έννοιας 'Γνωριμία με το Διαδίκτυο'. 2. Σενάριο "Κυβερνοεκφοβισμός (cyperbulling)" To σενάριο αφορά στην εξοικείωση με διάφορες μορφές κυβερνο-εκφοβισμού, τις επιπτώσεις του Ηλεκτρονικού Εκφοβισμού, και τρόπους αντιμετώπισης Cyber bullying. Αποτελείται από ποικιλία τύπων εκπαιδευτικού υλικού (όπως παραδείγματα, δραστηριότητες, θεωρία, ασκήσεις όπως αυτή που εμφανίζεται στην Εικόνα 7-α) που καλύπτει ποικιλία γνωσιακών διαδικασιών για τις έννοιες Απευθύνεται στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση, έχει χαμηλή πυκνότητα κειμένου και ο προτεινόμενος χρόνος μελέτης είναι 5 ώρες και 41 λεπτά. Σχεδιάστηκε και δημιουργήθηκε από την ομάδα 'Χελωνονιτζάκια' που αποτελούνταν από τρεις πτυχιούχους Πληροφορικής. Δείγμα του σχεδιασμού για την έννοια 'Τρόπους αντιμετώπισης Cyber bullying' στο Learning Designer εμφανίζεται στην Εικόνα 7-β (β) 17

18 όπου οι διάφοροι τύποι δραστηριοτήτων εμφανίζονται στην πίτα να είναι ισοκατανεμημένοι ανάμεσα στις διάφορες κατηγορίες με βάση την κατηγοριοποίηση Laurillard (2012). (α) Εικόνα 7. (α) Οθόνη INSPIREus από τη σελίδα 'Cyber Τι;' της έννοιας 'Τρόποι αντιμετώπισης Cyber bullying' που περιλαμβάνει σύνδεσμο σε ερώτημα και ένα παράδειγμα που ενσωματώνει ένα video από το youtube, (β) Οθόνη από Learning Designer με το σχεδιασμό της έννοιας 'Τρόπους αντιμετώπισης Cyber bullying'. 3. Σενάριο "Σέβομαι τον πλανήτη μου, ζω καλύτερα: Ρύπανση εδάφους, Ρύπανση αέρα, Ρύπανση νερού" στο περιβάλλον του INSPIREus Το σενάριο αφορά τα περιβαλλοντικά προβλήματα σχετικά με το έδαφος - τον αέρα - το νερό, τις αιτίες, τα αποτελέσματα και τους τρόπους αντιμετώπισής τους, στοχεύοντας οι εκπαιδευόμενοι να ευαισθητοποιηθούν σε αυτά και να γίνουν υπεύθυνοι πολίτες. Αποτελείται από ποικιλία τύπων εκπαιδευτικού υλικού (όπως δραστηριότητες, θεωρία, ασκήσεις, παραδείγματα όπως αυτό που εμφανίζεται στην (β) 18

19 Εικόνα 8 και αξιοποιεί ένα video από youtube) που αναπτύχθηκε για κάθε μία από τις έννοιες 'Ρύπανση εδάφους', 'Ρύπανση αέρα', 'Ρύπανση νερού' με βάση μια ποικιλία γνωσιακών διαδικασιών. Απευθύνεται στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, έχει χαμηλή πυκνότητα κειμένου και ο προτεινόμενος χρόνος μελέτης είναι 6 ώρες και 24 λεπτά. Σχεδιάστηκε και δημιουργήθηκε από την ομάδα 'Ανεμοθύελλα' που αποτελούνταν από 2 δασκάλους και ένα πτυχιούχο Πληροφορικής. Εικόνα 8. Οθόνη από τη σελίδα 'Συνέπειες της ρύπανσης του αέρα' της έννοιας 'Ρύπανση του αέρα' που περιλαμβάνει σύνδεσμο σε παράδειγμα, σύνδεσμο σε θεωρητικά στοιχεία και εμφανίζει μία άσκηση που καλείται ο μαθητής να απαντήσει και αφού το κάνει θα μπορεί να επισκεφθεί μία προτεινόμενη απάντηση. 3.2 Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών H εφαρμογή του μικτού πλαισίου μάθησης έγινε στο μάθημα Εκπαίδευση από Απόσταση που παρέχει το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών του τμήματος Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του Πανεπιστημίου Αθηνών στο οποίο εφαρμόστηκε το πλαίσιο μικτής μάθησης, παρακολουθούν φοιτητές και από το Διαπανεπιστημιακό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στη Βασική και Εφαρμοσμένη Γνωσιακή Επιστήμη. Οι φοιτητές που παρακολουθούν το συγκεκριμένο μάθημα προέρχονται είτε από θετικές επιστήμες είτε από θεωρητικές επιστήμες. Οι σχεδιαστικές αρχές και η οργάνωση του μαθήματος είναι παρόμοια με αυτήν που υιοθετήθηκε για το Ε.Π.ΠΑΙ.Κ. Ωστόσο αν και οι συμμετέχοντες είναι απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης υπάρχει μια διαφοροποίηση όσον αφορά τις βασικές τους σπουδές δεομένου ότι είναι απόφοιτοι τμημάτων θετικών επιστημών, αλλά και σχολών που σχετίζονται με παιδαγωγικές σχολές. Επίσης στο πλαίσιο του ΠΜΣ, το συγκεκριμένο μάθημα είναι το δεύτερο μάθημα σχετικά με εκπαίδευση, και κάποιοι από τους συμμετέχοντες έχουν παρακολουθήσει και το μάθημα 'Σχεδίαση εκπαιδευτικού λογισμικού'. Επομένως το κοινό δεν έχει ομοιογένεια ως προς την παιδαγωγική του κατάρτιση. Εδώ επιπλέον το αναλυτικό προσανατολίζεται στη μέθοδο της Εκπαίδευσης από Απόσταση και το ρόλο που οι ψηφιακές τεχνολογίες μπορεί να διαδραματίσουν. Στον Πίνακα 4 εμφανίζονται οι θεματικές ενότητες του μαθήματος και το υλικό που 19

20 αναπτύχθηκε για κάθε μία από αυτές. Σε αυτή τη βάση οι σχεδιασμοί που προτείνονται έχουν και τη διάσταση της Εκπαίδευσης από Απόσταση. Μία επιπλέον διαφορά υπάρχει στον τρόπο που εντάσσεται το περιβάλλον Learning Designer που εδώ υποστηρίζει το σχεδιασμό του εκπαιδευτικού σεναρίου πριν την κατασκευή του στο INSPIREus, αντίθετα με το μάθημα του E.Π.ΠAI.K. όπου χρησιμοποιήθηκε για την αυτοαξιολόγηση του σεναρίου από τους δημιουργούς του σχετικά με τις σχεδιαστικές επιλογές τους. 20

21 Α/Α Θεματικές Ενότητες Μαθησιακές δραστηριότητες / Εκπαιδευτικό υλικό σε Moodle Εκπαιδευτική δυναμική ψηφιακών τεχνολογιών στην Εκπαίδευση από Απόσταση Σχεδιασμός σεναρίων για ΕαΑ με εργαλεία: Πλαίσιο μάθησης μέσω σχεδιασμού Διδακτικές τεχνικές και Εργαλεία Web 2.0 Προσαρμοστικά Περιβάλλοντα Μάθησης και INSPIREus Σχεδιασμός σεναρίου σε περιβάλλον μαθησιακού σχεδιασμού Learning Designer Κατασκευή σεναρίου στο προσαρμοστικό περιβάλλον μάθησης INSPIREus ΔΖ (δια ζώσης): (α) σεμινάριο με θέμα την Ανοικτή Εκπαίδευση και Εκπαίδευση από Απόσταση, (β) Δραστηριότητα εξοικείωσης με αρχές συγγραφής ψηφιακού υλικού για ΕαΑ Εκπαιδευτικό Υλικό σε Moodle (βλέπε Εικόνα 9): Μάθημα 1 ΔΖ (δια ζώσης): Εξοικείωση με παιδαγωγικό πλαίσιο σχεδιασμού δραστηριοτήτων για ΕαΑ ΕαΑ (ασύγχρονα): Σχεδιασμός δραστηριότητας και συγγραφή της σε wiki και αλληλοαξιολόγηση / βελτίωση Εκπαιδευτικό Υλικό σε Moodle (βλέπε Εικόνα 10): Μάθημα 2, 1η ατομική εργασία ΔΖ: σεμινάριο σε Προσαρμοστικά Περιβάλλοντα Μάθησης και INSPIREus ΕαΑ (ασύγχρονα): Εκπόνηση σεναρίων στο INSPIREus ως εκπαιδευόμενοι με συμμετοχή σε ατομικές/ομαδικές δράσεις Εκπαιδευτικό Υλικό σε Moodle (βλέπε Εικόνα 11): Μάθημα 3, 2η ατομική εργασία ΔΖ: σεμινάριο στο σχεδιασμό εκπαιδευτικών σεναρίων με το περιβάλλον μαθησιακού σχεδιασμού Learning Designer ΕαΑ (ασύγχρονα): Ασύγχρονη συζήτηση σε επίπεδο ομάδας για την παραγωγή σχεδιασμών που σταδιακά οδηγούν στην σύνθεση ενός σεναρίου Εκπαιδευτικό Υλικό σε Moodle (βλέπε Εικόνα 12): Μάθημα 4, 3η ομαδική εργασία ΔΖ: σεμινάριο στη συγγραφή εκπαιδευτικών σεναρίων με το περιβάλλον συγγραφής του INSPIREus ΕαΑ (ασύγχρονα): Ασύγχρονη συζήτηση σε επίπεδο ομάδας για την παραγωγή σχεδιασμών που σταδιακά οδηγούν στην σύνθεση ενός σεναρίου Εκπαιδευτικό Υλικό σε Moodle (βλέπε Εικόνα 11): Μάθημα 3, Ενότητα στο INSPIREus ως συγγραφέας σεναρίων Πίνακας 4: Οργάνωση μικτού πλαισίου εκπαίδευσης και εκπαιδευτικό υλικό που αναπτύχθηκε για το ΠΜΣ του ΕΚΠΑ 21

22 (α) Εικόνα 9. Εκπαιδευτικό περιεχόμενο Μαθήματος 1 που αφορά (α) εισαγωγή στην Εκπαίδευση από Απόσταση και το ρόλο των ψηφιακών τεχνολογιών συνοδευόμενο από (β)δραστηριότητα εξοικείωσης που αφορά τις αρχές σχεδιασμού εκπαιδευτικού υλικού για εκπαίδευση από απόσταση. (β) 22

23 (α) (β) (γ) 23

24 Εικόνα 10. Εκπαιδευτικό περιεχόμενο Μαθήματος 2 που αφορά (α) στην αξιοποίηση Web 2.0 εργαλείων στο σχεδιασμό δραστηριοτήτων που καλλιεργούν συγκεκριμένες γνωσιακές διαδικασίες με βάση το μοντέλο των (Kalantzis & Cope, 2012) συνοδευόμενο από παραδείγματα δραστηριοτήτων που καλλιεργούν συγκεκριμένες γνωσιακές διαδικασίες (β) Βιώνοντας, (γ) Εφαρμόζοντας, (δ) Νοηματοδοτώντας/Αναλύοντας. (δ) Εικόνα 11. Εκπαιδευτικό περιεχόμενο Μαθήματος 3 που αφορά στην εξοικείωση με Προσαρμοστικά Περιβάλλοντα Μάθησης και το περιβάλλον INSPIREus αρχικά ως εκπαιδευόμενοι και στη συνέχεια ως συγγραφείς εκπαιδευτικών σεναρίων. 24

25 Εικόνα 12. Εκπαιδευτικό περιεχόμενο Μαθήματος 4 που αφορά στην εξοικείωση με το περιβάλλον μαθησιακού σχεδιασμού Learning Designer για τον σχεδιασμό εκπαιδευτικού σεναρίου που πρόκειται να αναπτυχθεί στο προσαρμοστικό περιβάλλον INSPIREus. 3.3 Προπτυχιακά Τμήματα Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. και Τ.Ε.Ι. Στερεάς Ελλάδας Η βασική διαφορά μεταξύ των δύο περιπτώσεων, δηλαδή των Ε.Π.ΠΑΙ.Κ. Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε./Ε.Κ.Π.Α. και προπτυχιακών ΑΣΠΑΙΤΕ/ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας έγκειται στις δράσεις που αναλαμβάνουν οι συμμετέχοντες, στα ψηφιακά περιβάλλοντα που χρησιμοποιούν για το σχεδιασμό και την ανάπτυξη σεναρίων, και στους τρόπους υποστήριξης των μαθησιακών σχεδιασμών που υλοποιούν. Στο Ε.Π.ΠΑΙ.Κ./Ε.Κ.Π.Α., οι εκπαιδευόμενοι σχεδιάζουν εκπαιδευτικά σενάρια αξιοποιώντας περιβάλλοντα μαθησιακού σχεδιασμού όπως το Learning Designer και επιδίδονται στη συγγραφή τους χρησιμοποιώντας περιβάλλοντα συγγραφής όπως το INSPIREus. Στα προπτυχιακά της Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. και του Τ.Ε.Ι. Στερεάς Ελλάδας, οι εκπαιδευόμενοι χρησιμοποιούν το δόμημα της Ιστοεξερεύνησης (Dodge, 1995) ως μηχανισμό / υποδομή σχεδιασμού για τα δικά τους εκπαιδευτικά σενάρια τα οποία υλοποιούν σε μορφή ιστότοπου (προπτυχιακά Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε.) ή σε μορφή αλληλουχίας δραστηριοτήτων στο LAMS (Τ.Ε.Ι. Στερεάς Ελλάδας). Η Ιστοεξερεύνηση υποστηρίζει, δομικά και λειτουργικά, δραστηριότητες διερευνητικού χαρακτήρα με άξονα την αναζήτηση και αξιοποίηση πηγών στο Διαδίκτυο (Abbit & Ophus, 2008) και η δομή της περιλαμβάνει τα πεδία (Dodge, 1995): (i) εισαγωγή, (ii) εργασία, (iii) διαδικασία, (iv) αξιολόγηση, (v) συμπέρασμα και (vi) σελίδα του εκπαιδευτικού. Η δομή της Ιστοεξερεύνησης θεωρούμε ότι διευκολύνει την οργάνωση/δόμηση της διαδικασίας του μαθησιακού σχεδιασμού, δεδομένου ότι περιλαμβάνει όλα τα στάδια ενός σεναρίου από την αφόρμηση έως την αξιολόγηση, και γι αυτό την επιλέξαμε ως πιο κατάλληλη για το κοινό των προπτυχιακών φοιτητών παρά το γεγονός ότι η εμβέλεια στη θεματολογία τους είναι πιο περιορισμένη. 25

26 Σχετικά με τα πεδία γνώσης, επιδιώκεται, όπως και στην πρώτη περίπτωση, η καλλιέργεια των περισσότερο σύνθετων πεδίων γνώσης, όπως η ΤΓΠ, η ΤΠΓ και η ΤΠΓΠ, ενώ παράλληλα καλλιεργείται και η ΠΓΠ δεδομένου ότι οι φοιτητές είναι από την ίδια ειδικότητα και επομένως η εμπλοκή της γνώσης περιεχομένου είναι εντονότερη Τ.Ε.Ι. Στερεάς Ελλάδας Το Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής της Σχολής Τεχνολογικών Εφαρμογών του Τ.Ε.Ι. Στερεάς Ελλάδας, που εδρεύει στην πόλη της Λαμίας περιλαμβάνει στο πρόγραμμα σπουδών του το μάθημα «Πληροφορική στην Εκπαίδευση» που αφορά την διδακτική αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας. Το μάθημα έχει στόχο να εφοδιάσει με ένα βασικό υπόβαθρο παιδαγωγικής αξιοποίησης των ΤΠΕ τους αποφοίτους που πρόκειται να ασχοληθούν μετά το πέρας των σπουδών τους με την εκπαίδευση. Οι συμμετέχοντες στο μάθημα είναι συνεπώς ομοιογενείς ως προς το γνωστικό τους πεδίο και δεν έχουν εκπαιδευτική εμπειρία, ούτε εμπειρίες αξιοποίησης της εκπαιδευτικής τεχνολογίας, αλλά ούτε και έχουν παρακολουθήσει κατά τη διάρκεια των σπουδών τους μαθήματα άλλων κλάδων των Επιστημών της Αγωγής. Στην έρευνα συμμετείχαν 120 σπουδαστές, οι οποίοι εξ αρχής κατανεμήθηκαν σε ολιγομελείς (2-3 ατόμων) ομάδες με βάση τα χαρακτηριστικά προσωπικότητάς τους και τη σχέση τους με την τεχνολογία. Το ψηφιακό εκπαιδευτικό περιεχόμενο που αναπτύχθηκε για το συγκεκριμένο μάθημα υποστήριξε ένα μικτό πλαίσιο εκπαίδευσης εμπλέκοντας δράσεις σύγχρονης αι ασύγχρονης Τηλεκπαίδευσης και δια ζώσης μαθημάτων. Ειδικότερα, ο εικονικός χώρος του μαθήματος διαμορφώθηκε στο Moodle σε μία ηλεκτρονική τάξη παρέχοντας δυνατότητες ασύγχρονης αλληλεπίδρασης και διαμοιρασμού του εκπαιδευτικού περιεχομένου. Η επιλογή των ψηφιακών εργαλείων συγγραφής των σεναρίων (LAMS) λήφθηκε με γνώμονα το γνωστικό υπόβαθρο των συμμετεχόντων, θεωρήθηκε δηλαδή δεδομένη η επάρκειά τους σε επίπεδο τεχνολογικής γνώσης και γνώσης του αντικειμένου, λόγω της ειδικότητάς τους. Η πρόκληση επομένως, για το συγκεκριμένο ερευνητικό κοινό, αφορούσε την προσέγγιση συνθετικών πεδίων γνώσης, με άξονα την παιδαγωγική γνώση, γύρω από την οποία επιδιώχθηκε η σύνθεση. Η ιδιαιτερότητα του συγκεκριμένου τμήματος σε σχέση με τα 3 υπόλοιπα έγκειται στο γεγονός ότι οι εκπαιδευτές συμμετείχαν στο μάθημα κυρίως εξ αποστάσεως. Εδώ πραγματοποιήθηκαν τόσο ασύγχρονες ΕαΑ δράσεις όσο και σύγχρονες. Επιπλέον, οι διδάσκοντες του μαθήματος λειτούργησαν κυρίως ως εργαστηριακοί συνεργάτες αναλαμβάνοντας την ευθύνη για την οργάνωση των φοιτητών σε ομάδες και την διαφύλαξη της παρουσίας τους στα υποχρεωτικά εργαστήρια του μαθήματος για τα οποία είχαν σχεδιαστεί συγκεκριμένες δραστηριότητες από τους εκπαιδευτές. Οι εκπαιδευτές συναντήθηκαν δια ζώσης με τους φοιτητές 26

27 (α) στο 3ο μάθημα με σκοπό τη γνωριμία με τους φοιτητές και την ενημέρωσή τους για τις βασικές έννοιες και τα εργαλεία που εμπλέκει το μάθημα καθώς και τις απαιτήσεις του μαθήματος, (β) στο τέλος των μαθημάτων με σκοπό την αξιολόγηση. Η υποστήριξη των φοιτητών σε όλη τη διάρκεια του εξαμήνου από τους εκπαιδευτές γινόταν σύγχρονα μέσω skype ή του περιβάλλοντος Big Blue Button ή ασύγχρονα μέσω του forum της ηλεκτρονικής τάξης. Στον Πίνακα 5 περιγράφονται στοιχεία της οργάνωσης του μαθήματος. ΠΟΙΟΣ Συμμετέχοντες: ρόλοι, χαρακτηριστικά, εργασίες ΠΩΣ διδακτική/κοινωνική διάσταση Χώροι μάθησης: φυσικοί και εικονικοί χώροι Μορφές υποστήριξης: από ποιούς Εκπαιδευόμενοι: o σπουδές: φοιτητές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης o γνωστικό αντικείμενο: Πληροφορική o τεχνολογικές δεξιότητες: χρήση Η/Υ, ανάπτυξη εφαρμογών, σε μεγάλο βαθμό o παιδαγωγικές δεξιότητες: καμία (στο πλαίσιο των σπουδών του κοινού) o διδακτική εμπειρία: καμία (στο πλαίσιο των σπουδών του κοινού) Εκπαιδευτές: 2 δια ζώσης συναντήσεις, online συντονισμός-συμμετοχή σε ασύγχρονες συζητήσεις, σύγχρονη online διδασκαλία, υποστήριξη Εργαστηριακοί συνεργάτες f2f: οργάνωση ομάδων, υποστήριξη της διά ζώσης επικοινωνίας στο εργαστήριο, μία φορά την εβδομάδα Φυσικός χώρος: εργαστήριο υπολογιστών και αμφιθέατρο όπου πραγματοποιούνται πρόσωπο με πρόσωπο (F2F) συναντήσεις με εκπαιδευτές, Εικονικός χώρος για σύγχρονη επικοινωνία (skype ή Big Blue Button), ασύγχρονη επικοινωνία και πρόσβαση σε υλικό μαθημάτων (Moodle) Υποστήριξη μεταξύ ομότιμων: Αλληλοσχολιασμός (peer assistance) Υποστήριξη από εκπαιδευτές: (διδακτική διάσταση) o Σχεδιασμός και οργάνωση σύγχρονων εξ αποστάσεως μαθημάτων με έμφαση σε απευθείας διδασκαλία (direct instruction, organization) o Σχεδιασμός και οργάνωση δια ζώσης συναντήσεων o Σχεδιασμός και οργάνωση ασύγχρονων συζητήσεων με έμφαση σε διευκόλυνση / συντονισμό συζήτησης (Facilitation of discourse, organization) 27

28 ΤΙ γνωστική διάσταση Τεχνολογικά εργαλεία (Τεχνολογία) Web 2.0 εργαλεία/περιβάλλοντα για την υποστήριξη πολλαπλών αναπαραστάσεων: συννεφόλεξα, εννοιολογικοί χάρτες, comics, animations, χρονογραμμές, διαδραστικές αφίσες Εργαλεία συγγραφής εκπαιδευτικού περιεχομένου για το Διαδίκτυο: o εργαλεία εκπαιδευτικού σχεδιασμού (LAMS) Αναζήτηση και αξιοποίηση διαδικτυακών ψηφιακών πόρων, μαθησιακών αντικειμένων Διαδικτυακά περιβάλλοντα προσομοίωσης εικονικής τάξης που προσφέρουν εργαλεία σύγχρονης και ασύγχρονης επικοινωνίας / συνεργασίας: Moodle Εννοιολογικά εργαλεία (Παιδαγωγική) Γνωστικό Αντικείμενο (Περιεχόμενο) Μάθηση μέσω σχεδιασμού (Learning by design) Διδακτικές τεχνικές (teaching techniques) Είδη δραστηριοτήτων (Typology of activities) Εστίαση κυρίως σε ένα γνωστικό αντικείμενο Πίνακας 5: Η οργάνωση του μαθήματος στο Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής του T.E.I. Στερεάς Ελλάδας Στον Πίνακα 6 παρουσιάζονται οι θεματικές ενότητες, οι μαθησιακές δραστηριότητες που εκπονήθηκαν, καθώς και το εκπαιδευτικό υλικό που τις συνόδευσε στην πλατφόρμα ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης. 28

29 Α/Α Θεματικές Ενότητες Εισαγωγή στο περιβάλλον Moodle. Εισαγωγή στις ιστοεξερευνήσεις και την παιδαγωγική τους αξιοποίηση. Γνωστικές διαδικασίες, διδακτικές τεχνικές και εργαλεία Web 2.0. Επιλογή θέματος ιστοεξερεύνησης. Αναζήτηση διαδικτυακών πηγών. Θεωρητικό πλαίσιο Μαθησιακές δραστηριότητες / Εκπαιδευτικό υλικό σε Moodle 1) ΔΖ : Εργαστήριο με εργαστηριακού συνεργάτες. δραστηριότητα εγγραφής στο Μoodle και δημιουργίας προφίλ χρήστη, αυτοπαρουσίασης και περιήγησης στο περιβάλλον. 2) ΕαΑ (ασύγχρονα) : Ασύγχρονη συζήτηση ολομέλειας με θέμα το σχολιασμό παραδείγματος ιστοεξερεύνησης σε σχέση με τα ενδιαφέροντα στοιχεία της και την απαιτούμενη από τον εκπαιδευτικό διδακτική υποστήριξη. Εκπαιδευτικό Υλικό σε Moodle (Εικόνα 13): Μαθήματα 1 & 2, forum 1 3) ΔΖ: Σεμινάριο δια ζώσης από εκπαιδευτές: Τι είναι οι Ιστοεξερευνήσεις, πως σχεδιάζονται, και πως κατασκευάζονται. Γνωστικές διαδικασίες, διδακτικές τεχνικές και εργαλεία Web 2.0. Παρουσίαση εργασίας εξαμήνου (βασικό τους ομαδικό παραδοτέο με ατομικούς ρόλους). Συζήτηση πάνω στα αποτελέσματα του forum 1. Χωρισμός σε ομάδες και ανάθεση ρόλων (εκπαιδευτικού, ερευνητή, τεχνικού). 4) ΕαΑ (ασύγχρονα): Ασύγχρονη συζήτηση ολομέλειας με θέμα το σχολιασμό δειγμάτων ιστοεξερευνήσεων με συγκεκριμένους άξονες. Εκπαιδευτικό Υλικό σε Moodle (Εικόνες 14 και 15): Μάθημα 3, forum 2 5) ΔΖ: Εργαστήριο με εργαστηριακού συνεργάτες. Διερεύνηση προγραμμάτων σπουδών Ψηφιακού Σχολείου & επιλογή θέματος Ιστοεξερεύνησης από κάθε ομάδα. Aναζήτηση διαδικτυακών πηγών για το θέμα της Ιστοεξερεύνησης. 6) ΕαΑ (ασύγχρονα): 1 η σχεδιαστική πρόκληση: ασύγχρονη δράση ανάρτησης φύλλου εργασίας με αντικείμενο την κατάθεση της πρώτης ιδέας του θέματος της Ιστοεξερεύνσης από κάθε ομάδα, την αιτιολόγηση του σκεπτικού ανάθεσης των ρόλων στα μέλη και τον αλληλοσχολιασμό / ανατροφοδότηση από τις άλλες ομάδες. Ανατροφοδότηση από διδάσκουσες. Εκπαιδευτικό Υλικό σε Moodle (Εικόνες 16 και 17): Μάθημα 4, forum 3 29

30 8 4 σχεδιασμού σεναρίων / Ιστοεξερευνήσεων Εισαγωγή στο περιβάλλον μαθησιακού σχεδιασμού LAMS Εργασία με το LAMS. Αρχική υλοποίηση Εργασία με το LAMS. 7) ΕαΑ (σύγχρονα): Σύγχρονη συνεδρία τηλεκπαίδευσης σε μορφή διάλεξης με αντικείμενο τις κατηγορίες εργαλείων Web 2.0. και τις γνωσιακές διαδικασίες που ενεργοποιούνται από τα εργαλεία. 8) ΕαΑ (ασύγχρονα): 2 η σχεδιαστική πρόκληση: ασύγχρονη δράση ανάρτησης (δεύτερης εμπλουτισμένης έκδοσης) του αρχικού φύλλου εργασίας με αντικείμενο τον εμπλουτισμό του αρχικού σχεδιασμού με εργαλεία Web 2.0 και τη σύνδεσή τους με συγκεκριμένους μαθησιακούς στόχους. Δια-ομαδικός αλληλοσχολιασμός / ανατροφοδότηση και ανατροφοδότηση από διδάσκουσες. Εκπαιδευτικό Υλικό σε Moodle (Εικόνες 18, 19 & 20): Μάθημα 5 9) ΔΖ: Eργαστήριο με εργαστηριακού συνεργάτες. Ο σχεδιασμός στο περιβάλλον LAMS. Παρακολούθηση video & tutorials, εξοικείωση με την κοινότητα του LAMS. 10) ΕαΑ (ασύγχρονα): 3 η σχεδιαστική πρόκληση: ασύγχρονη δράση ανάρτησης (τρίτης εμπλουτισμένης έκδοσης) του αρχικού φύλλου εργασίας με αντικείμενο τις αλλαγές στην προηγούμενη έκδοση του σεναρίου που προκάλεσε η επαφή με το LAMS. Διαομαδικός αλληλοσχολιασμός / ανατροφοδότηση και ανατροφοδότηση από διδάσκουσες. Εκπαιδευτικό Υλικό σε Moodle (Εικόνα 21): Μάθημα 6, forum 3 11) ΔΖ: Eργαστήριο με εργαστηριακού συνεργάτες. Ομαδική εργασία στο περιβάλλον LAMS με σκοπό την υποστήριξη της πρώτης υλοποίησης στο LAMS, με δραστηριότητες ανά πεδίο της ιστοεξερεύνησης και ένταξη γνωστικών διαδικασιών και εργαλείων σε κάθε πεδίο. 12) ΕαΑ (ασύγχρονα): 3 η σχεδιαστική πρόκληση: ασύγχρονη δράση ανάρτησης της βελτιωμένης τρίτης έκδοσης του σεναρίου. Δια-ομαδικός αλληλοσχολιασμός / ανατροφοδότηση και ανατροφοδότηση από διδάσκουσες. Εκπαιδευτικό Υλικό σε Moodle (Εικόνα 21): Μάθημα 7, forum 3 13) ΔΖ: 3 διαδοχικά εργαστήρια με εργαστηριακού συνεργάτες με σκοπό το σταδιακό χτίσιμο του σεναρίου / Ιστοεξερεύνησης στο LAMS. Θεματική οργάνωση ανά πεδίο της Ιστοεξερεύνησης. 14) ΕαΑ (ασύγχρονα): 3 η σχεδιαστική πρόκληση: ασύγχρονη δράση ανάρτησης της βελτιωμένης τρίτης έκδοσης του σεναρίου. Δια-ομαδικός αλληλοσχολιασμός / ανατροφοδότηση και ανατροφοδότηση από εκπαιδευτές. Εκπαιδευτικό Υλικό σε Moodle (Εικόνα 21): Μαθήματα 7, 8 και9, forum 3 ΕαΑ (σύγχρονα): Σύγχρονες συνεδρίες με στόχο την παρουσίαση των υπό εξέλιξη σχεδιασμών, το σχολιασμό τους από τις διδάσκουσες και την παροχή ανατροφοδότησης από εκπαιδευτές. 30

31 9 Ολοκλήρωση του σχεδιασμού και αξιολόγηση Τελική παρουσίαση σεναρίων / Ιστοεξερευνήσεων ΕαΑ (ασύγχρονα): 3 η σχεδιαστική πρόκληση: ασύγχρονη δράση ανάρτησης της βελτιωμένης τρίτης έκδοσης του σεναρίου. Διαομαδικός αλληλοσχολιασμός / ανατροφοδότηση και ανατροφοδότηση από διδάσκουσες. Εκπαιδευτικό Υλικό σε Moodle (Εικόνα 22): Μαθήματα 10, 11 και 12, forum 3 και helpdesk ΔΖ: Παρουσίαση στο εργαστήριο των τελικών σεναρίων / Ιστοεξερευνήσεων με συμμετοχή εκπαιδευτών και εργαστηριακών συνεργατών. Πίνακας 6: Δομή του μικτού πλαισίου εκπαίδευσης στο μάθημα 'Πληροφορική και Εκπαίδευση' στο Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής του ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας 31

32 Εικόνα 13: Εκπαιδευτικό περιεχόμενο των πρώτων δύο μαθημάτων: ενημέρωση για τα καθήκοντα των σπουδαστών και εκφώνηση δραστηριότητας εξοικείωσης με τη διαδικασία της ασύγχρονης συζήτησης. Εικόνα 14: Εκπαιδευτικό υλικό: επιγραμματική αποτύπωση των δραστηριοτήτων του 3 ου μαθήματος 32

33 Εικόνα 15: Εκπαιδευτικό υλικό: οδηγίες συμμετοχής στο δεύτερο θέμα ασύγχρονης συζήτησης (forum 2) Εικόνα 16: Εκπαιδευτικό υλικό υποστήριξης της ομαδοποίησης και της επιλογής του θέματος των ομάδων. 33

34 φωτογραφίες - ονόματα φοιτητών Εικόνα 17: Χώρος ασύχρονης συζήτησης για τη σταδιακή ανάρτηση (σε μορφή «σχεδιασμάτων») των διαδοχικών εκδόσεων των σεναρίων / Ιστοεξερευνήσεων Εικόνα 18: Εκπαιδευτικό υλικό: επιγραμματική αποτύπωση των δραστηριοτήτων του 5 ου μαθήματος 34

35 Εικόνα 19: Η εκφώνηση με λεπτομερείς οδηγίες της 2 ης σχεδιαστικής πρόκλησης στο forum 3 Εικόνα 20: Eκπαιδευτικό υλικό αναφοράς για μία από τις κατηγορίες εργαλείων Web 2.0 (Σύννεφα λέξεων) 35

36 Εικόνα 21: Εκπαιδευτικό υλικό υποστηρικτικό της εισαγωγής στο σχεδιαστικό περιβάλλον LAMS φωτογραφίες - ονόματα φοιτητών Εικόνα 22: Χώρος υποστήριξης των σπουδασατών σε λειτουργία κατά τη διάρκεια των σύγχρονων συνεδριών ανατροφοδότησης, αλλά και ασύγχρονα, κατά τη διάρκεια της εργασίας των ομάδων. Σχετικά με τα πεδία γνώσης, επιδιώκεται, όπως στις προηγούμενες δύο περιπτώσεις ερευνητικού κοινού, η καλλιέργεια των περισσότερο σύνθετων πεδίων γνώσης, όπως η ΤΓΠ, η ΤΠΓ και η ΤΠΓΠ, ενώ παράλληλα καλλιεργείται και η ΠΓΠ δεδομένου ότι οι φοιτητές είναι από την ίδια ειδικότητα και επομένως η εμπλοκή της γνώσης περιεχομένου είναι εντονότερη. Ετσι, η ΠΓΠ αναπτύσσεται ήδη με τη δραστηριότητα 3 και κλιμακώνεται στη δραστηριότητα 5, η οποία δίνει και το εναρκτήριο έναυσμα για την 1 η σχεδιαστική πρόκληση. Πρόκειται για το κομβικό σημείο όπου οι ομάδες αρχίζουν να αυτονομούνται από το στενό μαρκάρισμα της 36

37 διδακτικής παρουσίας, συζητώντας για το αντικείμενό τους και προχωρώντας από τη διδακτική παρουσία στη γνωστική. Ακολουθείται και σ αυτή την περίπτωση, όπως και στην περίπτωση των προπτυχιακών φοιτητών της ΑΣΠΑΙΤΕ ένα απλούστερο σκεπτικό σχεδιασμού κατά το οποίο οι συμμετέχοντες ξεκινούν με την ιστοεξερεύνηση, η οποία από τη φύση της ενθαρρύνει την ΤΠΓ. Επιστρέφουν έπειτα στην ΤΓ που στην περίπτωσή τους θεωρείται δεδομένη- κατασκευάζοντας την κεντρική δομή στο LAMS που θα φιλοξενήσει την ιστοεξερεύνηση, η οποία σταδιακά εμπλουτίζεται. Το μάθημα στα πρώτα στάδια έχει αρκετά δομημένο χαρακτήρα, καθώς η έμφαση δίδεται στη διδακτική παρουσία, ενώ αρχίζει να καλλιεργείται και η κοινωνική παρουσία στο ασύγχρονο περιβάλλον, με ατομικές συνεισφορές που σταδιακά δίνουν τη θέση τους σε ομαδικές αναρτήσεις. Λαμβάνεται υπόψη το γεγονός ότι η κοινωνική παρουσία στην περίπτωση του Τ.Ε.Ι. Στερεάς Ελλάδας καλλιεργείτο επίσης στις εβδομαδιαίες διά ζώσης συναντήσεις των συμμετεχόντων με τους εργαστηριακούς συνεργάτες, αλλά και στις σύγχρονες εξ αποστάσεως συνεδρίες που οργανώνονταν σε τακτά διαστήματα με τους εξ αποστάσεως εκπαιδευτές. Με την επιλογή του θέματος και την αναζήτηση πηγών σχετικών μ αυτό, οι συμμετέχοντες προχωρούν σε πιο σύνθετα είδη αλληλεπίδρασης (ομαδική εργασία και ασύγχρονες συζητήσεις), ενώ η διδακτική παρουσία σταδιακά δίνει τη θέση της στη γνωστική. Τέλος, με το πλαίσιο της Νέας Μάθησης επιδιώκεται η ΤΠΓ και η ΤΠΓΠ, κατά τον ίδιο τρόπο με την περίπτωση των Προπτυχιακών της ΑΣΠΑΙΤΕ, του Ε.Π.ΠΑΙ.Κ. και του Ε.Κ.Π.Α Εργασίες φοιτητών Τ.Ε.Ι Στερεάς Ελλάδας 1. Σενάριο GameMasters-Κίνδυνοι_ηλεκτρονικών_παιχνιδιών Η ιστοεξερεύνηση «Κίνδυνοι ηλεκτρονικών παιχνιδιών» δημιουργήθηκε από την τριμελή ομάδα Game Masters και στοχεύει να ευαισθητοποιήσει τους μαθητές, και κατ' επέκταση τους γονείς, σχετικά με τους κινδύνους της υπερέκθεσης σε ηλεκτρονικά παιχνίδια ή της υπερβολικής χρήσης τους. Απευθύνεται σε εφήβους, μαθητές Γυμνασίου (12-15 ετών). Περιλαμβάνει εξ αρχής εννοιολογική διάκριση σε offline και οnline παιχνίδια, βάσει της οποίας γίνεται και η ομαδοποίηση των μαθητών και οργανώνεται η εργασία τους. Περιλαμβάνει σύννεφο λέξεων, εννοιολογικό χάρτη και forum, ενεργοποιώντας αντίστοιχα τις γνωσιακές διαδικασίες «βιώνοντας», «εννοιολογώντας» και «αναλύοντας». 37

38 Εικόνα 23: Οθόνη από το πεδίο «Διαδικασία» της ιστοεξερεύνησης «Kίνδυνοι ηλεκτρονικών παιχνιδιών", που περιλαμβάνει οδηγίες εκπόνησης των ομαδικών εργασιών και ενσωματώνει έναν εννοιολογικό χάρτη που ενεργοποιεί τη γνωσιακή διαδικασία της ανάλυσης. 2. Σενάριο " Networkteam -Δίκτυα Υπολογιστών" Η ιστοεξερεύνηση «Δίκτυα υπολογιστών» δημιουργήθηκε από την τριμελή ομάδα Network team και στοχεύει στην εξοικείωση των μαθητών με την ιστορία των υπολογιστικών δικτύων, μέσα από ομαδική έρευνα και κατασκευή δύο παραδοτέων: μίας παρουσίασης και ενός ερωτηματολογίου υλοποιμένου με ανάλογο εργαλείο Web 2.0. Απευθύνεται σε μαθητές της Γ' Γυμνασίου ως Β' Λυκείου. Περιλαμβάνει ενσωματωμένα εργαλεία Web 2.0 και εργαλεία επικοινωνίας (wiki, forum, comic) που ενεργοποιούν ένα ικανό εύρος γνωσιακών διαδικασιών (βιώνοντας, αναλύοντας, εφαρμόζοντας). Εικόνα 24: Oθόνες από το πεδίο «Εργασία» (αριστερά) και «Αξιολόγηση» (δεξιά) της ιστοεξερεύνησης «Δίκτυα Υπολογιστών». Στο πεδίο εργασία περιλαμβάνονται συνοπτικές οδηγίες για την εκπόνηση 38

39 της ομαδικής εργασίας οι οποίες συνοδεύονται από ένα σύντομο πληροφοριακό βίντεο. Στο πεδίο Αξιολόγηση περιλαμβάνεται διαβαθμισμένη κλίμακα κριτηρίων (rubric) για την αυτοαξιολόγηση των μαθητών. Η ιστοεξερεύνηση «Ασφάλεια στο Διαδίκτυο» δημιουργήθηκε από την τριμελή ομάδα «LAPD» και στοχεύει στην εμπλοκή των μαθητών με θέματα ασφάλειας στο Διαδίκτυο και την εξοικείωσή τους με τη σχετική ορολογία (virus, trojan, hackers, antivirus, firewall). Περιλαμβάνει μία ποικιλία εργαλείων Web 2.0 (forum, comic, σύννεφο λέξεων, διαδραστική αφίσα) που ενεργοποιούν ικανό εύρος γνωσιακών διαδικασιών. Το τελικό παραδοτέο προκύπτει από ομαδική εργασία και έρευνα και έχει τη μορφή ενός comic στο οποίο οι μαθητές ενσωματώνουν τα πορίσματα της έρευνάς τους ως ενημέρωση για τις άλλες ομάδες. 3. Σενάριο "LAPD-Ασφάλεια στο διαδίκτυο" Εικόνα 25: Αριστερά: Οθόνη από το πεδίο «Εισαγωγή» της ιστοεξερεύνησης «Ασφάλεια στο Διαδίκτυο» που περιλαμβάνει ένα σύννεφο λέξεων (για την ενεργοποίηση της γνωσιακής διαδικασίας «βιώνοντας») και ένα forum (για την ενεργοποίηση της γνωσιακής διαδικασίας «αναλύοντας»). Δεξιά: οθόνη από το πεδίο «Διαδικασία» της ίδιας ιστοεξερεύνησης, που περιλαμβάνει εκπαιδευτικό υλικό σχετικά με θέματα ασφάλειας στο Διαδίκτυο Προπτυχιακοί φοιτητές Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. H εφαρμογή του μικτού πλαισίου μάθησης έγινε στο μάθημα «Εκπαιδευτική Τεχνολογία Πολυμέσα» με τη συμμετοχή 112 φοιτητών του προπτυχιακού τμήματος Εκπαιδευτικών Πολιτικών Μηχανικών της Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Οι συγκεκριμένοι φοιτητές παρακολουθούν στο 6 ο εξάμηνο σπουδών τους το συγκεκριμένο μάθημα, στο πλαίσιο του οποίου εξειδικεύονται στη διδακτική αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας. Παράλληλα στη διάρκεια των σπουδών τους έχουν παρακολουθήσει και μαθήματα Διδακτικής, Παιδαγωγικής, Αξιολόγησης, Παιδαγωγικών Εφαρμογών Η/Υ, κ.ά. 39

40 Στον Πίνακα 7 παρουσιάζονται οι θεματικές ενότητες, οι μαθησιακές δραστηριότητες που εκπονήθηκαν στο πλαίσιο του μαθήματος. Η οργάνωση του μαθήματος ήταν αντίστοιχη με αυτή του Τ.Ε.Ι. Στερεάς Ελλάδας. Ωστόσο εδώ οι εκπαιδευτές πραγματοποιούν δια ζώσης εργαστηριακά μαθήματα που στην περίπτωση του Τ.Ε.Ι. Στερεάς Ελλάδας γίνονταν με σύγχρονο τρόπο εξ αποστάσεως. Επιπλέον το περιβάλλον υλοποίησης του εκπαιδευτικού σεναρίου είναι το weebly ( που υποστηρίζει την δωρεάν κατασκευή και φιλοξενία ιστότοπων αντί του LAMS λόγω της χαμηλότερης εξοικείωσης των φοιτητών με τις ψηφιακές τεχνολογίες. Eδώ λοιπόν το σενάριο της Ιστοεξερεύνησης παίρνει τη μορφή ενός ιστότοπου με δομή αντίστοιχη με αυτήν μιας Ιστοεξερεύνησης. 40

41 Α/Α Θεματικές Ενότητες Μαθησιακές δραστηριότητες / Εκπαιδευτικό υλικό σε Moodle Εισαγωγή στο περιβάλλον Moodle. Εισαγωγή στις Ιστοεξερευνήσεις Κατασκευή της δομής μίας Ιστοεξερεύνησης και διαμόρφωσή της σε ιστότοπο Επιλογή θέματος ιστοεξερεύνησης Εκπαιδευτικές και πολυμεσικές πηγές στο Διαδίκτυο Επεξεργασία πολυμεσικών πηγών και ενσωμάτωσή τους στην ιστοεξερεύνηση ΔΖ : Δραστηριότητα εγγραφής στο Μoodle, δημιουργίας προφίλ χρήστη, αυτοπαρουσίασης και περιήγησης στο περιβάλλον. Σεμινάριο με θέμα τις ιστοεξερευνήσεις και την παιδαγωγική αξιοποίησή τους. Εκπαιδευτικό Υλικό σε Moodle (Εικόνα 26): Μάθημα 1 ΔΖ (δια ζώσης): Χωρισμός σε μικρές ομάδες. Σεμινάριο κατασκευής ιστότοπου σε ελεύθερα περιβάλλοντα στο Διαδίκτυο (π.χ. weebly). ΕαΑ (ασύγχρονα) : Ασύγχρονη συζήτηση ολομέλειας με θέμα το σχολιασμό δειγμάτων ιστοεξερευνήσεων. Εκπαιδευτικό Υλικό σε Moodle (Εικόνες 27 και 28): Μάθημα 2 ΔΖ: Εργαστήριο. Διερεύνηση προγραμμάτων σπουδών Ψηφιακού Σχολείου & επιλογή θέματος Ιστοεξερεύνησης από κάθε ομάδα. Aναζήτηση διαδικτυακών πηγών για το θέμα της Ιστοεξερεύνησης. ΕαΑ (ασύγχρονα): 1 η σχεδιαστική πρόκληση: ασύγχρονη δράση ανάρτησης φύλλου εργασίας με αντικείμενο την κατάθεση της πρώτης ιδέας του θέματος της Ιστοεξερεύνσης από κάθε ομάδα, την αιτιολόγηση του σκεπτικού ανάθεσης των ρόλων στα μέλη και τον αλληλοσχολιασμό / ανατροφοδότηση από τις άλλες ομάδες. Ανατροφοδότηση από διδάσκουσες. Εκπαιδευτικό Υλικό σε Moodle (Εικόνες 29 & 30) ΔΖ: Σεμινάριο με θέμα την αναζήτηση πηγών στο διαδίκτυο ΕαΑ (ασύγχρονα): (1) ασύγχρονη συζήτηση σε επίπεδο ολομέλειας τάξης με θέμα τη χρησιμότητα των εκπαιδευτικών και πολυμεσικών πηγών στη διδακτική πρακτική του γνωστικού αντικειμένου (2) ατομική εργασία: ανάρτηση και σχολιασμός ενδεικτικών πηγών. Εκπαιδευτικό Υλικό σε Moodle (Εικόνες 31 & 32): Μάθημα 3 ΔΖ: σεμινάριο με θέμα τεχνικές και εργαλεία επεξεργασίας πολυμέσων (εικόνας, ήχου και video) Εκπαιδευτικό Υλικό σε Moodle (Εικόνα 33): Μάθημα 4 41

42 Εργαλεία Web 2.0: γραφικές αναπαραστάσεις (σύννεφα λέξεων, χρονογραμμές, εννοιολογικοί χάρτες), ψηφιακή αφήγηση (prezi, comics, διαδραστικές αφίσες, video), αξιολόγηση (rubrics, crossword, puzzles) Συγγραφή- ανάπτυξη ιστοεξερεύνησης Ομότιμη Αξιολόγηση και Ανατροφοδότηση Τελική παρουσίαση σεναρίων / Ιστοεξερευνήσεων ΔΖ: σεμινάριο σχεδιασμού δραστηριοτήτων βάσει του πλαισίου της μάθησης μέσω σχεδιασμού, με χρήση κατάλληλων διδακτικών τεχνικών ΕαΑ (ασύγχρονα): (1) ασύγχρονη συζήτηση σε επίπεδο ολομέλειας τάξης για το πώς το πλαίσιο της ΜμΣ μπορεί να υποστηρίξει το σχεδιασμό δραστηριοτήτων (2) ασύγχρονη συζήτηση σε επίπεδο ομάδας με στόχο το συνεργατικό σχεδιασμό ενός τεχνήματος βάσει του πλαισίου της ΜμΣ και των εργαλείων Web η σχεδιαστική πρόκληση: Ομαδική εργασία: Ανάπτυξη μίας δραστηριότητας που ενεργοποιεί μία συγκεκριμένη γνωσιακή διαδικασία και ενσωματώνει τη χρήση συγκεκριμένου-ων εργαλείου-ων Web 2.0 & ψηφιακών εκπαιδευτικών πηγών Εκπαιδευτικό Υλικό σε Moodle (Εικόνα 34): Μάθημα 5, 6 Ομαδική εργασία: 3 η σχεδιαστική πρόκληση Ανάπτυξη και συγγραφή μιας ιστοεξερεύνησης ως ιστότοπο με βάση το πλαίσιο της ΜμΣ ενσωματώνοντας Web 2.0 μαθησιακά αντικείμενα που έχουν κατασκευαστεί και πολυμεσικές/ εκπαιδευτικές πηγές Εκπαιδευτικό Υλικό σε Moodle (Εικόνα 30 Ομαδική εργασία: Αλληλοσχολιασμός και ανατροφοδότηση των σχεδιασμών των συμμετεχόντων μέσω του περιβάλλοντος ασύγχρονης επικοινωνίας του Moodle Εκπαιδευτικό Υλικό σε Moodle (Εικόνα 30) ΔΖ: Παρουσίαση στο εργαστήριο των τελικών σεναρίων / Ιστοεξερευνήσεων. Πίνακας 7: Δομή του μικτού πλαισίου εκπαίδευσης στο Προπτυχιακό Τμήμα Εκπαιδευτικών Πολιτικών Μηχανικών της Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. 42

43 Εικόνα 26: Εκπαιδευτικό υλικό εισαγωγικής δραστηριότητας γνωριμίας του 1 ου μαθήματος Εικόνα 27: Εκπαιδευτικό υλικό για ιστοεξερευνήσεις και οδηγίες συμμετοχής στην ΕαΑ δραστηριότητα στο forum 1 43

44 Εικόνα 28: Εκπαιδευτικό υλικό: παραδείγματα ιστοεξερευνήσεων προς σχολιασμό στο forum 1 Εικόνα 29: Εκπαιδευτικό υλικό για ιστοεξερευνήσεις και κατασκευή ιστότοπου στην πλατφόρμα weebly φωτογρα φίες - ονόματα φοιτητών ονόματα φοιτητών Εικόνα 30: Xώρος ανάρτησης και ασύγχρονης συζήτησης του θέματος των ομάδων 44

45 Εικόνα 31: Εκπαιδευτικό υλικό για Διαδικτυακές πηγές και οδηγίες για τη δεύτερη ασύγχρονη δραστηριότητα Εικόνα 32: Εκφώνηση ασύγχρονης δραστηριότητας για το σχολιασμό εκπαιδευτικών πηγών στο Διαδίκτυο 45

46 Εικόνα 33: Εκπαιδευτικό υλικό για την επεξεργασία πολυμέσων (α) Εικόνα 34: Εργασίες: Σχεδιασμός δραστηριότητας για διάφορες γνωσιακές διαδικασίες (Βιώνοντας, Νοηματοδοτώντας/Αναλύοντας) & παραδείγματα δραστηριοτήτων (β) 46