ΖΩΤΕΙΑ. Ζώτεια καὶ Ζωτία /Ζώτκια (Ζώδκια) / Ζώδια [ζώδκια: τὰ ξωτικά] / οἱ Ζώδκιες), ὁ Ζωδκιάτης / οἱ -ιάτες

Transcript

1 1

2 ΖΩΤΕΙΑ Ζώτεια καὶ Ζωτία /Ζώτκια (Ζώδκια) / Ζώδια [ζώδκια: τὰ ξωτικά] / οἱ Ζώδκιες), ὁ Ζωδκιάτης / οἱ -ιάτες 2

3 3

4 4

5 5

6 Η Π Ε Τ Ρ Α Τ Ο Υ Λ Ι Μ Ν Η Τ Η ΟΠΟΥ ΑΠΟΚΑΛΥΦΘΗΚΑΝ ΚΑΤΑΛΟΙΠΑ ΠΡΟΚΕΡΑΜΕΙΚΟΥ ΝΕΟΛΙΘΙΚΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ( π.χ.) [Δεξιά:] ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΜΟΡΦΗ ΑΠΟ ΑΝΔΕΣΙΤΗ ΛΙΘΟ ΜΕ ΑΝΑΓΛΥΦΑ ΦΡΥΔΙΑ, ΜΥΤΗ ΚΑΙ ΓΕΝΕΙΑΔΑ 6

7 ΑΦΡΟΔΙΤΗ, ΑΘΗΝΑ ΚΑΙ ΠΟΛΕΜΙΣΤΗΣ ΤΩΝ ΣΟΛΩΝ 7

8 Φ Υ Λ Ι Α. Π Η Λ Ι Ν Α Α Γ Γ Ε Ι Α ΤΗΣ ΧΑΛΚΟΛΙΘΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ (ΑΡΙΣΤΕΡΑ) ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΡΩΙΜΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ (ΤΑ ΑΛΛΑ ΔΥΟ) 8

9 Κ Υ Ρ Α. ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΚΟ ΠΗΛΙΝΟ ΚΥΠΕΛΛΟ ΑΩΤΟ ΜΕΓΑΡΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ (ΕΙΣΗΓΜΕΝΟ) ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ( π.χ.). / ΠΗΛΙΝΟΣ ΛΥΧΝΟΣ ΤΗΣ ΠΡΩΙΜΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ (50 π.χ.-325 μ.χ.), ΜΕ ΠΤΕΡΩΤΟ ΕΡΩΤΑ. 9

10 ΤΟΥΜΠΑ ΤΟΥ ΣΚΟΥΡΟΥ (ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΟΨΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ) ΠΗΛΙΝΟ ΑΓΓΕΙΟ ΤΗΣ ΥΣΤΕΡΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ ( π.χ.) 10

11 11

12 ΟΙ ΑΧΑΙΟΙ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ (ΚΥΡΙΑ ΚΥΜΑΤΑ: περί το 1200 / 1075 π.χ.) ΟΙ ΟΙΚΙΣΤΙΚΟΙ ΜΥΘΟΙ (ΗΡΩΕΣ ΤΡΩΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ): ΑΓΑΠΗΝΩΡ Ο ΑΡΚΑΣ ΤΕΥΚΡΟΣ Ο ΤΕΛΑΜΩΝΙΟΣ ΚΗΦΕΥΣ ΚΑΙ ΠΡΑΞΑΝΔΡΟΣ ΑΚΑΜΑΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΦΩΝ (ΧΥΤΡΟΣ, καὶ ἄλλοι) 12

13 ΠΙΝΑΚΙΟ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟ- ΑΡΧΑΪΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ( π.χ.) ΜΕ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΔΙΑΚΟΣΜΗΣΗ / ΜΑΡΜΑΡΙΝΟ ΑΓΑΛΜΑ ΤΗΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ, ΤΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ (2ος αἰ. μ.χ.) 13

14 ΟΙ ΑΧΑΙΟΙ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ (ΚΥΡΙΑ ΚΥΜΑΤΑ: περί το 1200 / 1075 π.χ.) ΟΙ ΟΙΚΙΣΤΙΚΟΙ ΜΥΘΟΙ (ΗΡΩΕΣ ΤΡΩΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ): ΑΓΑΠΗΝΩΡ Ο ΑΡΚΑΣ ΤΕΥΚΡΟΣ Ο ΤΕΛΑΜΩΝΙΟΣ ΚΗΦΕΥΣ ΚΑΙ ΠΡΑΞΑΝΔΡΟΣ ΑΚΑΜΑΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΦΩΝ (ΧΥΤΡΟΣ, καὶ ἄλλοι) 14

15 ΠΡΟΤΟΜΗ (ΜΟΥΣΕΙΟ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ) 15

16 16

17 ΗΛΙΔΑ ΑΧΑΪΑ ΚΕΡΥΝΕΙΑ ΑΡΚΑΔΙΑ ΚΟΡΙΝΘΙΑ ΑΡΓΟΛΙΔΑ ΛΑΚΩΝΙΑ ΣΑΛΑΜΙΝΑ ΑΙ Γ ΑΙ Ο Π Ε Λ Α Γ Ο Σ Μ Ι Κ Ρ Α Α Σ Ι Α ΜΕΣΣΗΝΙΑ ΑΙΠΕΙΑ ΑΣΙΝΗ ΡΟΔΟΣ ΚΡΗΤΗ ΚΥΠΡΟΣ 17

18 Ἀχαιῶν ἀκτή Σ Α Λ Α Μ Ι Σ (Στράβων ) Ἀχαιῶν ἀκτή, ὅπου Τεῦκρος προσωρμίσθη πρῶτον ὁ κτίσας Σαλαμῖνα τὴν ἐν Κύπρῳ, ἐκβληθείς, ὥς φασιν, ὑπὸ τοῦ πατρὸς Τελαμῶνος 18

19 Σ Α Λ Α Μ Ι Ν Α 19

20 Τ Ο Α Ρ Χ Α Ι Ο Θ Ε Α Τ Ρ Ο Τ Η Σ Π Α Φ Ο Υ 20

21 ΤΟ ΙΕΡΟ ΤΗΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΠΑΦΟ Ἰωάννη Κισσονέργη, Παλαίπαφος (Συλλογὴ Παγκυπρίου Γυμνασίου, Λευκωσία) 21

22 ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΚΕΡΥΝΕΙΑΣ 22

23 Α ΙΠΕΙΑ / ΣΟΛΟΙ : ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ 23

24 SOLORUM REGNUM CHYTRI REGNUM 24

25 ΚΟΥΡΙΟΝ. ΤΟ ΙΕΡΟ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΟΣ ΥΛΑΤΟΥ πόλις Κούριον (...), Ἀργείων κτίσμα (Στράβων ), οἱ δὲ Κουριέες (...) λέγονται 25 Ἀργείων εἶναι ἄποικοι (Ἡρόδοτος 5.113)

26 E54-55 (Ἀριστοτ. Πέπλος και 30) [54] 8. Ἐπὶ Τεύκρου κειμένου ἐν Σαλαμῖνι τῆς Κύπρου Ἰῶν ὠκυμόρων ταμίην Τελαμώνιον ἥδε Τεῦκρον ἀποφθίμενον γῆ Σαλαμὶς κατέχει. Γιὰ τὸν θαμμένο στὴ Σαλαμίνα τῆς Κύπρου Τεῦκρο Τῶν γοργοφόνων χειριστὴ βελῶν τὸν Τελαμώνιο Τεῦκρο αὐτὴ ἐδῶ ἡ γῆ τῆς Σαλαμίνας νεκρὸ κρατᾶ. [55] 30. Ἐπὶ Ἀγαπήνορος Ἀρχὸς ὅδ' ἐκ Τεγέης Ἀγαπήνωρ Ἀγκαίου υἱὸς κεῖθ' ὑπ' ἐμοὶ Παφίων πελτοφόρων βασιλεύς. Γιὰ τὸν Ἀγαπήνορα Ἀπ' τὴν Τεγέα ὁ ἄρχοντας αὐτὸς ὁ Ἀγαπήνωρ τ Ἀγκαίου ὁ γιός, τῶν Πάφιων τῶν πελτοφόρων βασιλιάς, θαμμένος εἶν' ἐδῶ. 26

27 ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ = ΑΚυΓ 11 E56) ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΑΠΗΝΟΡΑ ΚΑΙ ΤΗ ΛΑΟΔΙΚΗ Λαοδίκης ὅδε πέπλος ἑᾶι δ' ἀνέθηκεν Ἀθηνᾶι πατρίδ' ἐς εὐρύχορον Κύπρου ἀπὸ ζαθέας. Τῆς Λαοδίκης εἶν' αὐτὸς ὁ πέπλος στὴ δική της ἀφιέρωσε Ἀθηνᾶ στὴ μεγάλη της πατρίδα ἀπ' τὴν Κύπρο τὴν πανίερη. «Ὁ Ἀ γ α π ήν ω ρ ὁ γιὸς τοῦ Ἀγκαίου τοῦ γιοῦ τοῦ Λυκούργου βασίλευσε μετὰ τὸν Ἔχεμο καὶ ἡγήθηκε τῶν Ἀρκάδων στὴν Τροία. Μετὰ δὲ τὴν ἅλωση τῆς Τροίας κατὰ τὸ ταξίδι τῆς ἐπιστροφῆς στὴν πατρίδα πλάκωσε κακοκαιρία καὶ προσάραξε τὸν Ἀγαπήνορα καὶ τὸ ναυτικὸ τῶν Ἀρκάδων στὴν Κύπρο, κι ὁ Ἀγαπήνωρ ἔγινε οἰκιστὴς τῆς Πάφου καὶ κατασκεύασε τὸ ἱερὸ τῆς Ἀφροδίτης στὴν Παλαίπαφο ( ). Χρόνια ὕστερα ἡ καταγόμενη ἀπὸ τὸν Ἀγαπήνορα Λ α ο δ ί κ η ἔστειλε στὴν Τεγέα στὴν Ἀθηνᾶ τὴν Ἀλέα ἕναν πέπλο τὸ δὲ ἐπὶ τοῦ ἀναθήματος ἐπίγραμμα καὶ τῆς ἴδιας τῆς Λαοδίκης δήλωνε συνάμα τὴν καταγωγή (στ. 1-2)». 27

28 Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΠΑΦΟ ΟΜΗΡΙΚΕΣ ΣΚΗΝΕΣ ΣΤΗ «ΣΑΡΚΟΦΑΓΟ ΤΩΝ ΚΟΥΚΛΙΩΝ» 28

29 ΜΑΑ- ΠΑΛΑΙΟ- ΚΑΣΤΡΟ. Ἡ ἀκτὴ στὰ βόρεια τῆς Πάφου, ὅπου ἀποβιβάστηκαν περὶ τὸ 1200 π.χ. Ἀχαιοὶ ἄποικοι. 29

30 Κ Ο Υ Ρ Ι Ο Ν. ΤΟ ΙΕΡΟ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΟΣ ΥΛΑΤΟΥ πόλις Κούριον (...), Ἀργείων κτίσμα (Στράβων ) / οἱ δὲ Κουριέες (...) λέγονται Ἀργείων εἶναι ἄποικοι (Ἡρόδοτος 5.113) ΒΑΣΙΛΙΚΟ ΣΚΗΠΤΡΟ ΚΟΥΡΙΟΥ (περὶ τὸ 1075 π.χ.) 30

31 «ΟΜΗΡΙΚΑ» ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΑΛΑΜΙΝΑ: ξύλινη κλίνη μὲ πλάκες ἀπὸ ἐλεφαντόδοντο (πβ. ψ 183 κ.ἑ., φ 137, κ.ἄ.), καὶ βασιλικοὶ θρόνοι (ὁ δεύτερος ἀργυρόηλος, πβ. Σ ), τέλη 8ου αἰ. π.χ. ἀργυρόηλο ξίφος (πβ. Β 45, θ 406, κ.ἄ.), περὶ τὸ 600 π.χ. 31

32 H στήλη ΓΡΑΜΜΙΚΗ Β / ΚΥΠΡΟΣΥΛΛΑΒΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΑΡΚΑΔΟΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΥ (Ἐπίγραμμα [Ε6] ἀπὸ τοὺς Γόλγους, τῶν ἀρχῶν τῆς Ἑλληνιστικῆς περιόδου) 32

33 Ο ΟΒΕΛΟΣ ΤΗΣ ΠΑΦΟΥ (τοῦ 11ου αἰ. π.χ.) o-pe-la-ta-u = Ὀφέλταυ : ἀρκαδοκυπριακὴ κατάληξη γενικῆς ἑνικοῦ = τοῦ Ὀφέλτου (ὀνομαστική: ὁ Ὀφέλτας [= ὁ Ὀφέλτης], ἀπὸ τὸ ρῆμα ὀφέλλω: αὐξάνω, ἐνισχύω, κάνω κάποιον ευτυχισμένο). 33

34 Olivier Masson, Les Inscriptions Chypriotes Syllabiques (Recueil critique et commenté), Paris (Éditions E. De Boccard) 1961 (École Française d' Athènes, Études Chypriotes 1) / 1983 [ICS, αρ.] Α. Από περιοχές της πόλεως των Χύτρων 234. Πρωτοτίμω ἠμὶ τᾶς Παφίας τῶ ἱε ρῆfος, κάς μι κατέθηκε τᾶι Παφίαι Ἀφροδίται Τᾶς [θεῶ] τᾶς Πα[φίας ἠμί ] αὐτάρ με κατέ[θηκε] Ὀνασίθεμις Τᾶς θεῶ τᾶς [Παφίας ἠμί ] α(ὐ)τάρ με [κατέθηκε Ὀνασί] θεμι[ς....] [Τᾶς θεῶ] ἠμί τᾶς Πα φί[ας αὐ]τάρ με ἔfεξε [.....]θεμις ἰ(ν) τύχαι. (fort. [Ὀνασί]θεμις) 250. τ ῶ θ ε ῶ τῶ Ὑ λ ά τ αυ. 250a. τῶ Ὑλάτω. Β. Από τον ναό του Απόλλωνος στη Βώνη 251. Κιλικᾶ(ς) με κατέστασε ὁ Στασικ ρέτεος. 34

35 ΕΥΚΛΟ(Υ)Σ Ο ΚΥΠΡΙΟΣ ΧΡΗΣΜΟΛΟΓΟΣ ΚΥΠΡΙΑ ΕΠΗ ΟΜΗΡΙΚΟΙ ΥΜΝΟΙ Εἰς Ἀφροδίτην [ΑΚυΓ τόμ. 1, 1995 / 2008] 35

36 Η ΑΡΠΑΓΗ ΤΟΥ ΓΑΝΥΜΗΔΗ ἀπὸ τὸν Δία μὲ τὴ μορφὴ ἀετοῦ (πβ. Υ ) Πάφος («Οἰκία τοῦ Διονύσου), ἀρχές 3ου αἰ. μ.χ. 36

37 ΕΥΚΛΟ(Υ)Σ 2 F1.1, ἐν εἰναλίηι Κύπρωι: καὶ τότ' ἐν εἰναλίηι Κύπρωι μέγας ἔσσετ' ἀοιδός (...) Εἰς Ἀφρ. 5 Υ3.5, εἰναλίης τε Κύπρου: Χαῖρε θεὰ Σαλαμῖνος ἐϋκτιμένης μεδέουσα εἰναλίης τε Κύπρου (v.l. καὶ πάσης Κύπρου) Εἰς Ἀφρ. 5 Υ2.2-3, πάσης Κύπρου εἰναλίης: Αἰδοίην χρυσοστέφανον καλὴν Ἀφροδίτην ᾄσομαι, ἣ πάσης Κύπρου κρήδεμνα λέλογχεν εἰναλίης, ὅθι μιν Ζεφύρου μένος ὑγρὸν ἀέντος ἤνεικεν κατὰ κῦμα πολυφλοίσβοιο θαλάσσης. Εὐριπίδου Ἑλένη 148, ἐς γῆν ἐναλίαν Κύπρον: ἐς γῆν ἐναλίαν Κύπρον, οὗ μ ἐθέσπισεν οἰκεῖν Ἀπόλλων, ὄνομα νησιωτικὸν Σαλαμῖνα θέμενον τῆς ἐκεῖ χάριν πάτρας. ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ, Ἑλένη, ἐς γῆν ἐναλίαν Κύπρον ( ). 37 7

38 Κυπριακὴ συμμετοχὴ στὴν Ἰωνικὴ Ἐπανάσταση κατὰ τῶν Περσῶν τὸ 499 π.χ. ὑπὸ τὸν Ὀ ν ή σ ι λ ο ν, ( Ἡρόδοτος, ) ΕΠΙΤΥΜΒΙΟ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑ (ΑΜΑΘΟΥΣ, ἀρχὲς 5ου αἰ. π.χ.) Ἐνθάδε μοῖραν ἔχων Ἁλικαρνησσεὺς Ἰδάγυγος κεῖται, Ἀριστοκλέος παῖς Ἄρεος θεράπων. 38

39 Ἐπιτύμβια στήλη ΔΙΟΝΥΣΙΟ(Υ) ΚΑΡΔΙΑΝΟ(Υ) (ΣΑΛΑΜΙΣ [Λύση], 5/4 αἰ. π.χ.). Μετὰ τὴ νίκη στὴ Σαλαμίνα (τὸ 480 π.χ.): ἐπάλληλοι πόλεμοι γιὰ ἀπελευθέρωση τῆς Κύπρου, μὲ τὴ βοήθεια κυρίως τῶν Ἀθηναίων. Σημαντικοὶ σταθμοί: Ἡ διπλὴ συμμαχικὴ νίκη τὸ 450/449 π.χ. στὴν Κύπρο (μὲ τὸν Κίμωνα) καὶ οἱ πόλεμοι ἐπὶ βασιλείας Εὐαγόρα Αʹ ( π.χ.). Ἐνεργὸς συμμετοχὴ στὶς νικηφόρες ἐκστρατεῖες τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου. 39

40 ΧΡΥΣΟΣ ΣΤΑΤΗΡΑΣ Μ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΑΠΟ ΤΗ ΣΑΛΑΜΙΝΑ (περ π.χ.). (ΕΜΠΡ.:) ΚΕΦΑΛΗ ΑΘΗΝΑΣ (ΟΠΙΣΘ.:) ΠΤΕΡΩΤΗ ΝΙΚΗ. (ΕΠΙΓΡΑΦΗ:) ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ 40

41 Λυκόφρων, Ἀλεξάνδρα Οἱ πέντε (κύριοι οἰκισταὶ τῆς Κύπρου) Σάτραχον βλώξαντες Ὑ λ ά το υ τε γ ῆ ν, Μ ο ρ φ ὼ παροικήσουσι (...) Τεῦκρος ὁ Τελαμώνιος Ἀγαπήνωρ ὁ Ἀρκάς Ἀκάμας ὁ Θησέως Κηφεὺς καὶ Πράξανδρος (...) ὁ μὲν Λάκων ὄχλον ἄγων Θεράπνης, θάτερος δ ἀπ Ὠλένου Δύμης τε καὶ Βουραίοισιν ἡγεμὼν στρατοῦ. 41

42 Λ Α Π Η Θ ΟΣ Κ Ε Ρ Υ Ν Ε Ι Α 42

43 Ὁ Στράβων (14.6.3) μαρτυρεῖ ὅτι Λακώνων κτίσμα καὶ Πραξάνδρου εἶναι ἡ Λάπαθος (σὲ τύπο τῆς Ἀρκαδοκυπριακῆς διαλέκτου), καὶ Λάπεθος, πιὸ γνωστὴ ἤδη στὴν ἀρχαιότητα ὡς Λ ά π η θ ο ς (καὶ Λ ά π ι θ ο ς). Θυμᾶται κανεὶς καὶ τοὺς Λ α π ί θ α ς καὶ τὴ μάχη τους μὲ τοὺς Κενταύρους, τὸ Λ α π ί θ α ι ο ν καλούμενον ἀπὸ ἀνδρὸς ἐγχωρίου Λαπίθου... ἐν τῷ Ταϋγέτῳ καὶ τὸ ὄ ρ ο ς Λ α π ί θ η ς τ ῆ ς Λ α κωνίας, καὶ τὸν Λ ά π ι θ ο ν ποὺ συνέπλευσε μὲ τοὺς Ἀργοναῦτες, κ.τ.τ. 43

44 Στέφανος Βυζάντιος, Ἐθνικά Λακεδαίμων, πόλις ἐνδοξοτάτη τῶν ἐν Πελοποννήσῳ (...). ἔστι καὶ ἑτέρα Λακεδαίμων Κύπρου μεσόγειος πόλις. ὁ πολίτης Λακεδαιμόνιος (...) καὶ κατὰ συγκοπὴν Λάκων (...). 44

45 ΠΑΝΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ Βοῦραι (καὶ ἡ Βούρα τὰ Βοῦρα) / Βοῦρα [Βοόσουρα] Αἰγιαλός, Αἰγιάλεια / Ἀχαΐα Αἴγιον / Αἰγιαλοῦσα > Γιαλοῦσα καὶ Γιαλιά Κρᾶθις / Κρᾶθος Δρέπανον / -ον [Δρέπανος καὶ Δρεπάνι] Ἑλίκη / Ἑλίκη, Ἑλίκες καὶ Ἑλίκι Πελλήνη (Κορινθ.): Πελ(λ)άνα (Λακων.) Πελάνα ἡ Σαλαμὶς ἐν τοῖς Εὔκλου χρησμοῖς Τρίτεια / Τρίτος Τρητός / Τρῆτοι, Τρήτα Πάτρα / Πατροῦ (καὶ Πατρίκι) Ἀκράτα / Ἀκράδες (κ.τ.τ.). Δύμη / Δῦμες καὶ Τύμη [τὴν Δύμην > τὴν Τύμην, ἡ Τύμη] Μούττη τοῦ Δκιᾶ (: Κορφὴ τοῦ Δία) καὶ Γκρεμμὸς τῆς Ἕρας (: τῆς Ἥρας) ΒΑΣΑ καὶ ΓΕΡΟΒΑΣΑ καὶ ΓΕΡΑΣΑ / Βᾶσσαι, Βῆσσα 45

46 Ἀχαιῶν ἀκτή Σ Α Λ Α Μ Ι Σ (Στράβων ) Ἀχαιῶν ἀκτή, ὅπου Τεῦκρος προσωρμίσθη πρῶτον ὁ κτίσας Σαλαμῖνα τὴν ἐν Κύπρῳ, ἐκβληθείς, ὥς φασιν, ὑπὸ τοῦ πατρὸς Τελαμῶνος 46

47 ΗΛΙΔΑ ΑΧΑΪΑ ΚΕΡΥΝΕΙΑ ΑΡΚΑΔΙΑ ΚΟΡΙΝΘΙΑ ΑΡΓΟΛΙΔΑ ΛΑΚΩΝΙΑ ΣΑΛΑΜΙΝΑ ΑΙ Γ ΑΙ Ο Π Ε Λ Α Γ Ο Σ Μ Ι Κ Ρ Α Α Σ Ι Α ΜΕΣΣΗΝΙΑ ΑΙΠΕΙΑ ΑΣΙΝΗ ΡΟΔΟΣ ΚΡΗΤΗ 47 ΚΥΠΡΟΣ

48 Λυκόφρων, Ἀλεξάνδρα Οἱ πέντε (οἰκισταὶ τῆς Κύπρου) Σάτραχον βλώξαντες Ὑλάτου τε γῆν, Μ ο ρ φ ὼ παροικήσουσι (...) Τεῦκρος ὁ Τελαμώνιος Ἀγαπήνωρ ὁ Ἀρκάς Ἀκάμας ὁ Θησέως Κηφεὺς καὶ Πράξανδρος (...) ὁ μὲν Λάκων ὄχλον ἄγων Θεράπνης, θάτερος δ ἀπ Ὠλένου Δύμης τε καὶ Βουραίοισιν ἡγεμὼν στρατοῦ. ΜΟΡΦΩ ΑΦΡΟΔΙΤΗ (ΣΟΥΛΑ ΛΕΙΨΟΥ-ΓΙΑΓΚΟΥ) 48

49 49

50 ΑΣΙΝΟΥ Π ε ν τ ά γ υ ι α : από το π έ ν τ ε και το ἀ γ υ ι ά 50

51 Λυκόφρoνος Ἀλεξάνδρα Οἱ πέντε (Ὁμηρικοὶ οἰκισταὶ τῆς Κύπρου) Σ ά τρ α χ ο ν β λ ώ ξα ν τ ε ς Ὑλάτου τε γῆν, Μ ο ρ φ ὼ παροικήσουσι Τὸ Σάτραχον (ἢ Σέτραχον καὶ Σέραχον) βλώξαντες εὔκολα ὁδηγεῖ Στὸν σημερινὸ ποταμὸ τῆς Μόρφου Σ ε ρ ρ ά χ η. 51

52 Λυκόφρoνος Ἀλεξάνδρα ( ) Μ ο ρ φ ὼ π α ρ ο ι κ ή σ ο υ σ ι. Τὸ ὄνομα τῆς Μόρφου μόνο σὲ συνδυασμὸ μὲ τὸ ὄνομα τῆς Μορφοῦς Ἀφροδίτης μπορεῖ νὰ ἐξηγηθεῖ ἐπαρκῶς (: ἡ Μορφώ, τῆς Μορφοῦς [τῆς Μόρφους] > τῆς Μόρφου > ἡ Μόρφου), ὅπως φαίνεται καὶ ἀπὸ τὴ συχνότατη ἐμφάνιση τύπων σὲ -ο στοὺς παλαιοὺς χάρτες : Morpho, Morfo, Miorpho, Morso (κ.τ.τ.) ἀλλὰ μόνοmirtu, Linu (κ.τ.τ.) ἡ ὑπόθεση πὼς ἡ ὀνομασία Μόρφου προῆλθε ἀπὸ τὸ Θεομόρφου (: ἡ τῆς θεομόρφου ἢ τοῦ Θεομόρφου πόλις) δὲν μπορεῖ νὰ ἑρμηνεύσει ἀφ ἑαυτῆς ὅλα τὰ σχετικὰ δεδομένα. 52

53 E5 (ΣΟΛΟΙ [Μόρφου], 5/4 αἰ. π.χ.) Ἰ(ν)θάδ' ἐγὼν κει μαι Χαετᾶ ο Π ο θ ενύυ, γένει Fοι Ϝανίας μώσας ὀπύϝην ἄζαμος κατέδυ ἰν (...). Ἐδωδὰ ἐγὼ κεῖμαι ὁ Χαιτᾶς ὁ γιὸς τοῦ Ποθεινίου, τὸ γένος Φοιβανιώτης ἀφοῦ μοῦ βρῆκα νύφη ἄγαμος κατέβηκα (στὸν Ἅδη). Τὸ 1974 βρισκόταν στὴ Συλλογὴ Λοϊζίδη στὴ Μόρφου, ἔκτοτε ΑΓΝΟΕΙΤΑΙ Η ΤΥΧΗ ΤΗΣ 53

54 ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΜΑΜΑΝΤΟΣ, ΜΟΡΦΟΥ 54

55 ΑΙΠΕΙΑ / ΣΟΛΟΙ: ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ Α ἴ π ε ι α πόλις Λακωνικῆς, ( ) οὕτω καὶ ἡ Κύπρου. γ Κρήτης ( ) 55

56 Κατὰ τὸν Στέφανο Βυζάντιο, Ἐθν. σ.λ. Αἴπεια (53.15 κ.ἑξ.): Αἴπεια πόλις Λακωνικῆς, ( ) οὕτω καὶ ἡ Κύπρου. γ Κρήτης, ὡς Ἑλλάνικος. Πλούταρχος, Σόλων , γιὰ τὴν κυπριακὴ Αἴπεια): Πόλη ὄχι μεγάλη κτισμένη ἀπὸ τὸν γιὸ τοῦ Θησέα Δημοφῶντα σὲ μέρη ὀχυρὰ καὶ ἀπόκρημνα ὁ Σόλων ἔπεισε τὸν βασιλιὰ Φιλόκυπρο νὰ μεταφέρει τὴν πόλη στὴν κοντινὴ εὔφορη πεδιάδα καὶ νὰ τὴν κτίσει πιὸ ὄμορφη καὶ πιὸ μεγάλη, ὁ δὲ Φιλόκυπρος πρὸς τιμὴν τοῦ Σόλωνος Αἰπεῖαν τὴν πόλιν καλουμένην πρότερον ἀπ ἐκείνου Σόλους προσηγόρευσε. Si-il-lu-ua (Sillu) σὲ ἀνατολικὲς πηγὲς πρὸ Σόλωνος. σόλος: σημαίνει ἤδη στὸν Ὅμηρο ὄγκο μετάλλου (πιθανῶς σιδήρου), ποὺ χρησιμοποιεῖται στοὺς ἀγῶνες ὡς δίσκος, καὶ σολοιτύπος εἶναι κατὰ τὸν Ἡσύχιο χαλκός τις ἐν Κύπρωι. 56

57 Ἡ ἄλλη Α ἴ π ε ι α, ἡ γνωστὴ ἤδη στὸν Ὅμηρο, εἶναι ἡ Μεσσηνιακή (ἢ «Λακωνική», γιὰ τοὺς γνωστοὺς ἱστορικοὺς λόγους), τὴν ὁποία διαδέχθηκε κατὰ τὴν ἀξιόπιστη μαρτυρία τοῦ Παυσανία (ποὺ δὲν συμφωνεῖ μὲ τὸν Στράβωνα) ἡ ἀρχαία Κο ρ ώ ν η, τὸ σημερινὸ Π ε τα λ ί δ ι. Ἀξίζει νὰ σημειωθῆ ὅτι, κατὰ τὸν Στέφανο Βυζάντιο, Κο ρ ώ ν η πόλις Μεσσήνης καὶ μοῖρα (περιοχὴ δηλαδή) Σ α λ α μ ῖ ν ο ς τ ῆ ς ἐν Κύπ ρ ῳ, καὶ ὅτι ἡ κυπριακὴ Σ Α Λ Α Μ Ι ΝΑ καλοῦνταν Π ε λ ά ν α ἐν το ῖ ς Ε ὔ κ λ ο υ χ ρ η σ μ ο ῖ ς (μὲ εὐνόητους συνειρμούς). Δύσκολα, ἀσφαλῶς, μπορεῖ νὰ ἀποφύγει κανεὶς τὸ συμπέρασμα ὅτι Ἀχαιοὶ ἄποικοι Αἰπεάτες ἔφθασαν στὴν Κύπρο μέσω Κρήτης, ἴσως καὶ οἴκισαν, κατὰ κύριον λόγο, τὴν κυπριακὴ Αἴπεια. 57

58 ΑΙΠΕΙΑ ΑΣΙΝΗ 58

59 Εὐστάθιος (Ἰλ., Β 560), μὲ ἀφορμὴ τὴν Ἀ ργ ο λ ι κ ὴ Ἀ σ ί ν η το ῦ Ὁ μ ή ρ ο υ : Ἀ σ ί ν η δ οὐ μόνη αὕτη, ἀλλὰ καὶ ἕτεραι ὧν μία καὶ Λακωνικὴ πόλις, ἀπὸ Ἀσίνης κληθεῖσα, θυγατρὸς Λακεδαίμονος ὁ δὲ Γεωγράφος (: ὁ Στράβων) καὶ κόλπον Ἀσιναῖον, μάλιστα δὲ Ἀ σ ί ν η ν οἶδεν ὁμώνυμον ταύτῃ (...) ἔνθα αἱ πόλεις αἱ τῷ Ἀχιλλεῖ ὑπεσχημέναι ἐξ Ἀγαμέμνονος (...). Στέφανος Βυζάντιος, Ἐθνικά Ἀσίνη πόλις Λ α κω ν ι κ ὴ ἀπὸ Ἀσίνης θυγατρὸς Λακεδαίμονος. δευτέρα Μ ε σ σ ήνης παρὰ τὴν Λακωνικήν, οἰκισθεῖσα ὑπὸ Ἀ ργ ε ί ων. τρ ί τ η Κύπ ρ ο υ. τετάρτη Κι λ ικίας. τὸ ἐθνικὸν Ἀσιναῖος καὶ Ἀσινεύς, καθὼς Εὔδοξος ἐν ἕκτῃ γῆς περιόδου. 59

60 Στέφανος Βυζάντιος, Ἐθνικά Ἀσίνη πόλις Λακωνικὴ ἀπὸ Ἀσίνης θυγατρὸς Λακεδαίμο-νος. δευτέρα Μεσσήνης παρὰ τὴν Λακωνικήν, οἰκισθεῖσα ὑπὸ Ἀργείων. τρίτη Κ ύ π ρ ο υ. τετάρτη Κιλικίας. ( ) Η Τ Η Π Σ Α Ν Α Α ΣΙ Γ Ν Ι Ο Α Υ 60

61 Κ Ο Υ Ρ Ι Ο Ν. ΤΟ ΙΕΡΟ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΟΣ ΥΛΑΤΟΥ πόλις Κούριον (...), Ἀργείων κτίσμα (Στράβων ) / οἱ δὲ Κουριέες (...) λέγονται Ἀργείων εἶναι ἄποικοι (Ἡρόδοτος 5.113) ΒΑΣΙΛΙΚΟ ΣΚΗΠΤΡΟ ΚΟΥΡΙΟΥ (περὶ τὸ 1075 π.χ.) 61

62 Λυκόφρων, Ἀλεξάνδρα Οἱ πέντε (οἰκισταὶ τῆς Κύπρου) Σάτραχον βλώξαντες Ὑ λ ά το υ τε γ ῆ ν, Μ ο ρ φ ὼ παροικήσουσι (...) Τεῦκρος ὁ Τελαμώνιος Ἀγαπήνωρ ὁ Ἀρκάς Ἀκάμας ὁ Θησέως Κηφεὺς καὶ Πράξανδρος (...) ὁ μὲν Λάκων ὄχλον ἄγων Θεράπνης, θάτερος δ ἀπ Ὠλένου Δύμης τε καὶ Βουραίοισιν ἡγεμὼν στρατοῦ. 62

63 ΗΛΙΔΑ ΑΧΑΪΑ ΚΕΡΥΝΕΙΑ ΑΡΚΑΔΙΑ ΚΟΡΙΝΘΙΑ ΑΡΓΟΛΙΔΑ ΛΑΚΩΝΙΑ ΣΑΛΑΜΙΝΑ ΑΙ Γ ΑΙ Ο Π Ε Λ Α Γ Ο Σ Μ Ι Κ Ρ Α Α Σ Ι Α ΜΕΣΣΗΝΙΑ ΑΙΠΕΙΑ ΑΣΙΝΗ ΡΟΔΟΣ ΚΡΗΤΗ 63 ΚΥΠΡΟΣ

64 Ζώτεια καὶ Ζωτία /Ζώτκια (Ζώδκια) / Ζώδια [ζώδκια: τὰ ξωτικά] / οἱ Ζώδκιες), ὁ Ζωδκιάτης / οἱ -ιάτες 64

65 Ὁ Λεόντιος Μαχαιράς δίνει τὸν τύπο Ζ ωτ ί α. Ζοιτία καὶ Ζοίτεια, καὶ Ζοίτ(ε)ιον (μὲ το οι ἀποδιδόμενο παλιὰ ὡς όϊ / ώϊ, ἄρα καὶ: Ζωτία, Ζώτεια, Ζώτ(ε)ιον), εἶναι χωρίον τῆς Ἀρκαδίας, ποὺ ὀφείλει τὸ ὄνομά του κατὰ τὴν παράδοση στὸν Ζοιτέα (: Ζωτέα) τὸν γιὸ τοῦ Τρικόλωνου. Κατὰ τὸν Παυσανία (στὰ Ἀρκαδικά του): (...) Ζοιτίαν (...) Ζοιτέα οἰκίσαι τὸν Τρικολώνου λέγουσι Παρωρεὺς δὲ ὁ νεώτερος Τρικολώνου τῶν παίδων Παρωρίαν καὶ οὗτος ἔκτισεν, ἀπέχουσαν Ζοιτίας σταδίους δέκα. ἔρημοι δὲ ἐς ἐμὲ ἀμφότεραι ( ). Κατὰ δὲ τὸν Στέφανο Βυζάντιο: Ζοίτειον, πόλις Ἀρκαδίας (...). λέγεται καὶ Ζοίτεια, ἀπὸ Ζοιτέως. τὸ ἐθνικὸν παρὰ τὸ Ζοίτειον Ζοιτιεύς, παρὰ δὲ τὴν Ζοίτειαν Ζοιτεύς. 65

66 Ἡσύχιος: Ζωτεάτας Ἀπόλλων ἐν Ἄργει, ἀπὸ τόπου / Ζωτελιστής Ἀπόλλων ἐν Ἄργει (όϊ > ω / οι: προφορά ι). ICS 294 (Κυπροσυλλαβικὴ ἐπιγραφὴ Γόλγων): Γάμαλκος (?) Ζωτέ(α) ἀνέθηκε Ἀπόλ(λ)ωνι δηλαδή: ο Γάμαλκος ο γιος του Ζωτέα έκανε το τάμα στον Απόλλωνα ή ο Γάμαλκος έκανε το τάμα στον Ζωτεάτα Απόλλωνα. ICS 287 (Κυπροσυλλαβικὴ ἐπιγραφὴ Γόλγων): ἀρὰ ἁ Νάω δηλ. ἡ εὐχή / τὸ τάμα τοῦ Νάου, στὸν Ἀπόλλωνα πιθανῶς τῆς Ζωτ(ε)ίας (ἴσως: στὸν Νάϊον ἢ Νᾷον Δία). 66

67 Ὁ συνδυασμὸς τῶν ἀνωτέρω φαίνεται ἀναπόφευκτος. Καὶ ἡ ἵδρυση τῆς κυπριακῆς Ζ ωτ ( ε ) ί α ς ἀπὸ Ζ ο ι τ ι ε ῖ ς οἰκιστὲς προβάλλει ὡς ἀσφαλὲς συμπέρασμα, ἐνισχυόμενο ἀπὸ τὸ γεγονός ὅτι ἡ ἐκκλησία τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαὴλ στὴν Π ά ν ω Ζ ώτ ε ι α (Ζ ωτ ί α στὸν Λεόντιο Μαχαιρᾶ) μὲ τὸ «τζιόνι» (τμῆμα ἀρχαίου κίονα) στὸ προαύλιό του, εἶναι κτισμένος μὲ ὑλικὰ καὶ ἴσως στὴ θέση ἀρχαίου ναοῦ, πιθανῶς τοῦ τὸ τζιόνι Ζ ωτ ε ά τα Ἀπόλλωνος. ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΣ ΜΙΧΑΗΛ 67

68 Κομήτης (χείμαρρος): ὄνομα μυθικῶν Πελοποννή-σιων ἡρώων. Ναός (ρυάκι): όνομα επίσης μυθικού ήρωα, συνδεόμενου μὲ τὴν Πελοπόννησο, καὶ δὴ τὴν Ἀρκαδία (Παυσ ], γιὰ τὸν ἐγγονὸ τοῦ Εὐμόλπου Ναόν, καὶ τὸν ναὸν τῆς Θεσμίας Δήμητρας στὴ Φενεό). / νάω: ῥέω, νάματα, ἀέναος, Ναϊάδες καὶ Νηρηίδες, Ναϊάς: Λακωνικὴ πηγή. (ICS 287: ἀρὰ ἁ Νάω.) Γερανός : Γεράνιος ποταμὸς Πύλου (καὶ Γέρανος τόπος, Γερήνιος Νέστωρ), Ἀγερανός καὶ Γοράνοι Λακωνίας. / Μ. Ἐτυμ (κ.ἀ.): γέρανος ὁ ὄμβρος (δηλ. ἡ βροχή), παρὰ τὸ τὴν γῆν ῥαίνειν. 68

69 Ἀξίζει νὰ σημειωθεῖ ὅτι ἡ Ζοιτία Ζοίτεια ἢ Ζ ο ί τ ε ι ον βρισκόταν στὰ ἀνατολικὰ τῆς μικρῆς πεδιάδας τοῦ χωριοῦ Ζώνη, τοῦ ὁποίου τὸ παλαιότερο ὄνομα Ζ ω ν ά τ ι / Ζ ο υ ν ά τ ι (προφανῶς «ἐξευγενισμένο» σὲ Ζ ώ ν η, ὅπως τὸ Ζ ώτ κια / Ζώδκια σὲ Ζ ώ δ ι α ) θυμίζει την αρχαία τοπωνυμία καὶ ὅτι σὲ παλαιούς χάρτες δίνεται γιὰ τὴν κυπριακὴ Ζώτ(ε)ια τὸ ὄνομα Z o n a (δηλ. Ζ ώ νη ), ἀντὶ τῶν Zot(h)ia καὶ Zot(h)ies (καὶ Zoditi [πβ. Ζωνάτι], ἐκ παραφθορᾶς, ὅπως Ἀμμόχωστος - Famagusta κ.τ.τ.). Ζοι- (προφορά: οϊ > ω) > Ζωνάτι Ζουνάτι (ω > ου, πβ. ὅλοι > οὗλ(λ)οι) Ζώνη 69

70 Ἀχαιῶν ἀκτή Σ Α Λ Α Μ Ι Σ ( 70

71 71

72 Ἀξίζει ἐπίσης νὰ σημειωθεῖ ὅτι ὁ ὀνομαστὸς ναὸς τοῦ Ἐπικουρίου Ἀπόλλωνος στὴ Φιγαλία (στὸ χωρίον ποὺ ὀνομάζεται Β ᾶ σ σ α ι, τὸ ὁποῖο παραπέμπει καὶ στὰ ὁμόρριζα τοπωνύμια τῆς Κύπρου: Β Α Σ ( Σ ) Α, Γ Ε Ρ Ο ΒΑΣΑ, Γ Ε Ρ Α Σ Α ) δὲν ἀπέχει πολὺ ἀπὸ τὴ Ζοίτεια, ἡ δὲ λατρεία τοῦ Ἀπόλλωνος, Ἐπικουρίου καὶ Παρρασίου, στὴ Μεγαλόπολη εἶναι ἀξιομνημόνευτη. Εὐρύτατα διαδεδομένη ἦταν ἡ λατρεία τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ στὴν Κύπρο. ΑΠΟΛΛΩΝ. Κολοσσιαῖο ἄγαλμα ἀπὸ τὸ ἱερό του στοὺς Χύτρους (στὴ Βώνη), τῶν ἀρχῶν τοῦ 3ου αἰ. π.χ. (Πβ. ICS 251: Κιλικᾶ(ς) με κατέστασε ὁ Στασικ ρέτεος.) 72

73 Προβληματικὸ παραμένει τὸ ἑρμήνευμα τοῦ Ζωτεάτας στὸν Ἡσύχιο: Ἀπόλλων ἐν Ἄργει, ἀπὸ τόπου ἂν δὲν εἶναι ἀκριβὴς ἡ πληροφορία τοῦ ἀρχαίου λεξικογράφου (ὀφειλόμενη ἴσως καὶ στὸ γεγονὸς ὅτι τὰ ὅρια Ἀργολίδος Ἀρκαδίας [κι ὄχι μόνο] δὲν ἦταν σταθερά),πρέπει νὰ ἀνάγεται σὲ περίοδο εὐρείας ἐπιρροῆς τοῦ Ἄργους στὴν Πελοπόννησο, ἢ νὰ ὑποδηλώνει παλαιότερον τόπο κατοικίας Ζωτεατῶν στὴν Ἀργολίδα, πρὶν ἀπὸ τὴ μετοίκησή τους στὴν Ἀρκαδία. 73

74 74

75 Π Ε Π Ο Ν Ι Α Κ Α Ι Κ Α Ρ Π ΟΥ Ζ Ι Α Τ Η Σ Ζ Ω Τ Ε Ι Α Σ 75

76 76

77 ΝΑΟ Σ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ, ΚΑΤΩ ΖΩΤΕΙΑ 77

78 ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΞΑΛΩΝΩΝ, ΚΑΤΩ ΖΩΤΕΙΑ 78

79 ΤΟ ΤΖΙΟΝΙ ΝΑΟΣ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ ΜΙΧΑΗΛ, ΠΑΝΩ ΖΩΤΕΙΑ 79

80 Ν Α Ο Σ Α Ρ Χ Α Γ Γ Ε Λ Ο Υ Μ Ι Χ Α Η Λ, Π Α Ν Ω Ζ Ω Τ Ε Ι Α [ ] 80

81 Ν Α Ο Σ Α Γ Ι Ο Υ Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Υ, Π Α Ν Ω Ζ Ω Τ Ε Ι Α 81 1

82 Π Α Ρ Ε Κ Κ Λ Η Σ Ι Π Α Ν Α Γ Ι Α Σ Α Φ Ε Ν Τ ΡΑ Σ, Π Α Ν Ω Ζ Ω Τ Ε Ι Α 82

83 Τ Ο Α Ρ Ρ Ε Ν Α Γ Ω Γ Ε Ι Ο Ζ Ω Τ Ε Ι Α Σ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ (ΤΜΗΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΟΠΡΕΠΟΥΣ ΠΡΟΣΟΨΗΣ) 83

84 Τ Ο Κ Α Τ Ε Χ Ο Μ Ε Ν Ο Α Ρ Ρ Ε Ν Α Γ Ω Γ Ε Ι Ο Ζ Ω Τ Ε Ι Α Σ 84

85 ΤΟ ΠΑΡΘΕΝΑΓΩΓΕΙ0 ΤΗΣ ΚΑΤΕΧΟ Μ Ε Ν Η Σ Ζ Ω ΤΕΙΑΣ 85

86 86

87 87

88 Λ Ο Υ Κ Η Σ Α Κ Ρ Ι Τ Α Σ 88

89 ΣΟΛΩΜΟΣ ΦΡΑΓΚΟΥΛΙΔΗΣ, Ἀ χ α ι ῶ ν Ἀ κ τ ή 89

90 ΑΝΔΡΕΑΣ ΧΑΤΖΗ- ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ 90

91 91

92 Ε0ΡΤΑΣΜΟΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΠΕΤΕΙΟΥ 25ης \ΜΑΡΤΙΟΥ ΤΟ

93 Η ΚΥΠΡΟΣ ΥΠΟ ΤΟΝ ΑΓΓΛΙΚΟ ΖΥΓΟ (Ι. ΚΙΣΣΟΝΕΡΓΗΣ, ΣΥΛΛΟΓΗ ΠΑΓΚΥΠΡ. ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ) 93

94 94

95 Η ηρωομάνα Ζώδια πλήρωσε και ΤΟ 1974 βαρύ τον φόρο αίματος, με νέες θυσίες στον βωμό της Λευτεριάς. ΠΕΣΟΝΤΕΣ: Ανδρέας Διάκος / Αχιλλέας Ι. Αχιλλέως, Γεώργιος Χρ. Πάντζιαρου / Γιαννάκης Γιαννόπουλος / Πέτρος Χατζημιχαήλ Καΐλης και Ανδρέας Λοΐζου Πιλλάτσιης (αγνοούμενοι για πολλά χρόνια). ΑΓΝΟΟΥΜΕΝΟΙ: Ανδρέας Πέτρου Μασούρας / Παναγιώτης Αχιλλέως Γεωργίου (στρατεύσιμοι) Χριστόδουλος Χατζηχριστοδούλου / Ανδρέας Γιαννή Κάουρος / Φώτιος Ιωάννου Γεωργίου / Χριστάκης Παής Κυριάκου / Μιχαήλ Θεοχάρους Παρούτη (έφεδροι) Γεώργιος Ακρίτας Τσιρίπιλλος και Σοφία Ακρίτα Τσιρίπιλλου / Μαρία Ξιναρή Αχιλλέα / Ιωάννης Φραγκουλίδης Γεωργίου (πολίτες). 95

96 Ν Ι Κ Ο Λ Α Ο Σ Π. Γ Ι Α Γ Κ Ο Υ 96

97 ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΕΤΡΟΥ ΓΙΑΓΚΟΥ (ο Νικολής): Γεννήθηκε τα 1934 στην Πάνω Ζώτεια. Ερωτεύτηκε ως τα τρίσβαθα της μεγάλης του καρδιάς την ΕΛΛΑΔΑ και τη ΛΕΥΤΕΡΙΑ κι έγινε σύγκορμη θυσία γι αυτήν. Συνελήφθη μετά από λαμπρή αγωνιστική δράση και βασανίστηκε άγρια μέχρι θανάτου από Άγγλους και Τούρκους ανακριτές, μα αρνήθηκε να προδώσει τους συντρόφους του και πλήρωσε με τη ζωή του την αγάπη του για την Ελληνική Ελευθερία, δηλώθηκε «δραπετεύσας» και τάφηκε εκδικητικά σε μέρος άγνωστο, στην κατεχόμενη από το 1974 περιοχή της Μόρφου. 97

98 Ερωτεύτηκε ως τα τρίσβαθα της μεγάλης του καρδιάς την ΕΛΛΑΔΑ και τη ΛΕΥΤΕΡΙΑ κι έγινε σύγκορμη θυσία γι αυτήν. Συνελήφθη (στις 7 Οκτωβρίου 1958) μετά από λαμπρή αγωνιστική δράση και βασανίστηκε άγρια μέχρι θανάτου από Άγγλους και Τούρκους ανακριτές, μα αρνήθηκε να προδώσει τους συντρόφους του και πλήρωσε με τη ζωή του την αγάπη του για την Ελληνική Ελευθερία, δηλώθηκε «δραπετεύσας» και τάφηκε εκδικητικά σε μέρος άγνωστο, στην κατεχόμενη από το 1974 περιοχή της Μόρφου. 98

99 Πετρής Γιάγκου (ο ηρωικός πατέρας του Νικολή, σε ποίημά του): Κλαίω, δοξάζω τον Θεόν που βρέθηκεν κοντά σου τζι έδωσέν σου την δύναμιν στα τόσα βάσανά σου τζι εφύλαξες τον όρκον σου τζι επήρες τον μητά σου. Οι ήρωες δεν πέθαναν μα μόνον αγρυπνούσιν. Από ψηλά στον ουρανόν μας παρακολουθούσιν να κλείσωμεν το έργον τους τζι έτσι να τζιοιμηθούσιν. Ίσια εις την Ακρόπολιν εκεί μας οδηγούσιν». Χατζίνα Πετρή Γιάγκου (η ηρωική μάνα του Νικολή): Τί κερδίσαμε εμείς που ζήσαμε και γεράσαμε; Εκείνος επήεν νέος και έμεινεν πάντα νέος. 99

100 Ν Ι Κ Ο Λ Α Ο Σ Π. Γ Ι Α Γ Κ Ο Υ [Στίχοι : Νίκος Παπακλεοβούλου / Βασιλική - Μαρία Δημητρά] Πες μου πώς έγινε σ ένα φεγγάρι ν ανθίσουνε όλες της Κύπρου οι πασχαλιές και να θρηνήσουνε για της Ζώτειας το παλικάρι. Νικόλα Γιάγκου, εσύ, για τον αγώνα για λευτεριά μπήκες στην πρώτη τη γραμμή με δάφνες έτοιμες να σε στεφανώνουνε ακόμα. Μια δεν έβγαλε μιλιά, λεβέντη, αυτό το στόμα σαν των Άγγλων τα σκυλιά σού ξέσκιζαν τις σάρκες ήξερες πως μια φορά πεθαίνουνε οι άντρες και στη μέση τ ουρανού έγινες για πάντα άστρο πάνω απ την Ελλάδα. Βαθιά σού χάραξαν πάνω στο σώμα τις ενενήντα οκτώ πληγές του Ιησού κι από το αίμα σου φύτρωσαν τριαντάφυλλα στο χώμα. Όσοι σε χτύπαγαν δίπλα στ αυλάκι είδαν πως αίμα είχε γίνει το νερό να κοινωνήσουνε ήρωες άλλοι πριν να μπουν στη μάχη. 100

101 ΗΛΙΔΑ ΑΧΑΪΑ ΚΕΡΥΝΕΙΑ ΑΡΚΑΔΙΑ ΚΟΡΙΝΘΙΑ ΑΡΓΟΛΙΔΑ ΛΑΚΩΝΙΑ ΣΑΛΑΜΙΝΑ ΑΙ Γ ΑΙ Ο Π Ε Λ Α Γ Ο Σ Μ Ι Κ Ρ Α Α Σ Ι Α ΜΕΣΣΗΝΙΑ ΑΙΠΕΙΑ ΑΣΙΝΗ ΡΟΔΟΣ 101 ΚΡΗΤΗ ΚΥΠΡΟΣ

102 102

103 103