Gregorius Nyssenus. De vita Macrinae

Transcript

1 Gregorius Nyssenus De vita Macrinae ΓΡΗΓΟΡΙΟϒ ΕΠΙΣΚΟΠΟϒ ΝϒΣΣΗΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΕΙΣ ΤΟΝ ΒΙΟΝ ΤΗΣ ΟΣΙΑΣ ΜΑΚΡΙΝΗΣ Τὸ µὲν εἶδος τοῦ βιβλ ου ὅσον ν τῷ τῆς προγραφῆς τύπῳ πιστολὴ εἶναι δοκε, τὸ δὲ πλῆθος ὑπὲρ τὸν πιστολιµα ον ὅρον στὶν ε ς συγγραφικὴν µακρηγορ αν παρατεινόµενον ἀλλ ἀπολογε ται ὑπὲρ ἡµῶν ἡ ὑπόθεσις, ἧς νεκεν γράψαι διεκελεύσω, πλε ων οὖσα ἢ κατ πιστολῆς συµµετρ αν. Πάντως δὲ οὐκ ἀµνηµονε ς τῆς συντυχ ας, ὅτε κατ εὐχὴν Ιεροσολύµοις πιφοιτᾶν µέλλων, φ ᾧ τε τὰ σηµε α τῆς τοῦ κυρ ου διὰ σαρκὸς πιδηµ ας ν το ς τόποις δε ν, συνέδραµόν σοι κατὰ τὴν Αντιόχου πόλιν καὶ παντο ων ἀνακινουµένων ἡµ ν λόγων #οὐδὲ γὰρ ε κὸς ἦν ν σιωπῇ τὴν συντυχ αν εἶναι, πολλὰς τῷ λόγῳ τὰς ἀφορµὰς τῆς σῆς συνέσεως ὑποβαλλούση$ς, οἷα δὴ φιλε πολλάκις ν τούτοις γ νεσθαι, ε ς µνήµην β ου τινὸς εὐδοκ µου προῆλθε έων ὁ λόγος. Γυνὴ δὲ ἦν ἡ τοῦ διηγήµατος ἀφορµή, ε περ γυνή οὐκ οἶδα γὰρ ε πρέπον στὶν κ τῆς φύσεως αὐτὴν ὀνοµάζειν τὴν ἄνω γενοµένην τῆς φύσεως. Τὸ δὲ διήγηµα ἡµ ν οὐκ ξ ἀκοῆς ἑτέρων διηγηµάτων τὸ πιστὸν εἶχεν, ἀλλ ὧν ἡ πε ρα διδάσκαλος ἦν, ταῦτα δι ἀκριβε ας πεξῄει ὁ λόγος, ε ς οὐδὲν ἀκοὴν ἀλλοτρ αν πιµαρτυρόµενος οὐδὲ γὰρ ξένη τοῦ γένους ἡµῶν ἡ µνηµονευθε σα παρθένος, ὡς ἀνάγκην εἶναι δι ἑτέρων γινώσκειν τὰ κατ κε νην θαύµατα, ἀλλ κ τῶν αὐτῶν ἡµ ν γονέων, ὥσπερ τις ἀπαρχὴ καρπῶν πρώτη τῆς µητρῴας νηδύος ἀναβλαστήσασα. Επεὶ οὖν δοκ µασας φέρειν τι κέρδος τὴν τῶν ἀγαθῶν ἱστορ αν, ὡς ἂν µὴ λάθοι τὸν µετὰ ταῦτα χρόνον ὁ τοιοῦτος β ος µηδὲ ἀνωφελὴς παραδράµοι διὰ σιωπῆς συγκαλυφθε σα ἡ πρὸς τὸν ἀκρότατον τῆς ἀνθρωπ νης ἀρετῆς ὅρον ἑαυτὴν διὰ φιλοσοφ ας πάρασα, καλῶς ἔχειν ᾠήθην σο τε πεισθῆναι καὶ δι ὀλ γων, ὡς ἂν οἷός τε ὦ, τὰ κατ αὐτὴν ἱστορῆσαι 1

2 ν ἀκατασκεύῳ τε καὶ ἁπλῷ διηγήµατι. Μακρ να ἦν ὄνοµα τῇ παρθένῳ, εὐδόκιµος δέ τις πάλαι κατὰ τὸ γένος ἦν ἡ Μακρ να, µήτηρ τοῦ πατρὸς ἡµῶν γεγενηµένη, τα ς ὑπὲρ Χριστοῦ ὁµολογ αις τῷ καιρῷ τῶν διωγµῶν ναθλήσασα, ᾗ πωνοµάσθη παρὰ τῶν γονέων ἡ πα ς. Αλλὰ τοῦτο µὲν ἦν ν φανερῷ τὸ ὄνοµα τὸ παρὰ τῶν γινωσκόντων ὀνοµαζόµενον, τερον δὲ κατὰ τὸ λεληθὸς αὐτῇ πεκέκλητο, ὃ πρὶν παρελθε ν διὰ τῶν ὠδ νων ε ς φῶς ἔκ τινος πιφανε ας πωνοµάσθη. Ην γὰρ δὴ τοιαύτη κατ ἀρετὴν καὶ ἡ µήτηρ ὡς πανταχοῦ τῷ θε ῳ βουλήµατι χειραγωγε σθαι, διαφερόντως δὲ τὴν καθαράν τε καὶ ἀκηλ - δωτον τοῦ β ου διαγωγὴν ἀσπασαµένη, ὡς µηδὲ τὸν γάµον ἑκουσ ως ἑλέσθαι. Αλλ πειδὴ ὀρφανὴ µὲν ξ ἀµφοτέρων ἦν, ὑπερήνθει δὲ τῇ ὥρᾳ τοῦ σώµατος καὶ πολλοὺς ἡ φήµη τῆς εὐµορφ ας πρὸς τὴν µνηστε αν συνήγειρε, κ νδυνος δὲ ἦν, ε µὴ κατὰ τὸ ἑκούσιόν τινι συναρ- µοσθε η, παθε ν τι τῶν ἀβουλήτων ξ πηρε ας, πρὸς ἁρπαγὰς παρεσκευασµένων τῶν πιµεµηνότων τῷ κάλλει διὰ τοῦτο ἑλοµένη τὸν πὶ σεµνότητι β ου γνωριζόµενόν τε καὶ µαρτυρούµενον, ὥστε φύλακα κτήσασθαι τῆς δ ας ζωῆς, εὐθὺς ν τα ς πρώταις ὠδ σι ταύτης γ νεται µήτηρ. Καὶ πειδὴ παρῆν ὁ καιρός, καθ ὃν ἔδει λυθῆναι τὴν ὠδ να τῷ τόκῳ, ε ς ὕπνον καταπεσοῦσα φέρειν δόκει διὰ χειρὸς τὸ ἔτι ὑπὸ τῶν σπλάγχνων περιεχόµενον κα τινα ν ε δει καὶ σχήµατι µεγαλοπρεπεστέρῳ ἢ κατὰ ἄνθρωπον πιφανέντα προσειπε ν τὴν βασταζοµένην κ τοῦ ὀνόµατος Θέκλης, κε νης Θέκλης, ἧς πολὺς ν τα ς παρθένοις ὁ λόγος. Ποιήσαντα δὲ τοῦτο ε ς τρὶς µεταστῆναι τῶν ὄψεων καὶ δοῦναι τῇ ὠδ νι τὴν εὐκολ αν, ὡς ὁµοῦ τε τοῦ ὕπνου αὐτὴν διαναστῆναι καὶ τὸ νύπνιον ὕπαρ δε ν. Τὸ µὲν οὖν ὄνοµα τὸ κεκρυµµένον κε νο ἦν. Δοκε δέ µοι µὴ τοσοῦτον πρὸς τὴν ὀνοµατικὴν κλῆσιν ὁδηγῶν τὴν γειναµένην ὁ πιφανεὶς τοῦτο προσφθέγξασθαι, ἀλλὰ τὸν β ον προειπε ν τῆς νέας καὶ τὴν τῆς προαιρέσεως ὁµοιότητα διὰ τῆς ὁµωνυµ ας νδε ξασθαι. Τρέφεται το νυν τὸ παιδ ον, οὔσης µὲν αὐτῷ καὶ τιθηνοῦ δ ας, τὰ δὲ πολλὰ τῆς µητρὸς ν τα ς χερσὶ τα ς δ αις τιθηνουµένης. ϒπερβᾶσα δὲ τὴν τῶν νηπ ων ἡλικ αν εὐµαθὴς ἦν τῶν παιδικῶν µαθηµάτων, καὶ πρὸς ὅπερ ἂν ἡ τῶν γονέων κρ σις ἦγε µάθηµα, κατ κε νο ἡ φύσις τῆς νέας διέλαµπεν. Ην δὲ τῇ µητρὶ σπουδὴ παιδεῦσαι µὲν 2

3 τὴν πα δα, µὴ µέντοι τὴν ἔξωθεν ταύτην καὶ γκύκλιον πα δευσιν, ἣν ὡς τὰ πολλὰ διὰ τῶν ποιηµάτων αἱ πρῶται τῶν παιδευοµένων ἡλικ αι διδάσκονται. Α σχρὸν γὰρ ᾤετο καὶ παντάπασιν ἀπρεπὲς ἢ τὰ τραγικὰ πάθη, ὅσα κ γυναικῶν τὰς ἀρχὰς καὶ τὰς ὑποθέσεις το ς ποιητα ς ἔδωκεν, ἢ τὰς κωµικὰς ἀσχηµοσύνας ἢ τῶν κατὰ τὸ Ιλιον κακῶν τὰς α τ ας ἁπαλὴν καὶ εὔπλαστον φύσιν διδάσκεσθαι, καταµολυνοµένην τρόπον τινὰ το ς ἀσεµνοτέροις περὶ τῶν γυναικῶν διηγήµασιν. Αλλ ὅσα τῆς θεοπνεύστου γραφῆς εὐληπτότερα τα ς πρώταις ἡλικ αις δοκε, ταῦτα ἦν τῇ παιδὶ τὰ µαθήµατα καὶ µάλιστα ἡ τοῦ Σολο- µῶντος Σοφ α καὶ ταύτης πλέον ὅσα πρὸς τὸν ἠθικὸν ἔφερε β ον. Αλλὰ καὶ τῆς ψαλµῳδουµένης γραφῆς οὐδ ὁτιοῦν ἠγνόει καιρο ς δ οις καστον µέρος τῆς ψαλ- µῳδ ας διεξιοῦσα τῆς τε κο της διανισταµένη καὶ τῶν σπουδα ων ἁπτοµένη τε καὶ ἀναπαυοµένη καὶ προσιεµένη τροφὴν καὶ ἀναχωροῦσα τραπέζης καὶ πὶ κο την οῦσα καὶ ε ς προσευχὰς διανισταµένη, πανταχοῦ τὴν ψαλµῳδ αν εἶχεν οἷόν τινα σύνοδον ἀγαθὴν µηδενὸς ἀπολιµπανοµένην χρόνου. Τούτοις συναυξανοµένη καὶ το ς τοιούτοις πιτηδεύ- µασι καὶ τὴν χε ρα πρὸς τὴν ριουργ αν διαφερόντως ἀσκήσασα πρόεισιν ε ς δωδέκατον ἔτος, ν ᾧ µάλιστα τὸ τῆς νεότητος ἄνθος κλάµπειν ἄρχεται. Ενθα δὴ καὶ θαυµάζειν ἄξιον, ὅπως οὐδὲ κεκρυµµένον τῆς νέας τὸ κάλλος λάνθανεν οὐδέ τι κατὰ τὴν πατρ δα πᾶσαν κε νην τοιοῦτον θαῦµα δόκει οἷον ν συγκρ σει τοῦ κάλλους κε νου καὶ τῆς εὐµορφ ας εἶναι, ὡς µηδὲ ζωγράφων χε ρας φικέσθαι δυνηθῆναι τῆς ὥρας ἀλλὰ τὴν πάντα µηχανωµένην τέχνην καὶ το ς µεγ στοις πιτολµῶσαν, ὡς καὶ αὐτῶν τῶν στοιχε ων τὰς ε κόνας διὰ τῆς µιµήσεως ἀνατυποῦσθαι, τὴν τῆς µορφῆς κε νης εὐκληρ αν µὴ σχῦσαι δι ἀκριβε ας µιµήσασθαι. Τούτου χάριν πολὺς ἑσµὸς τῶν µνηστευόντων τὸν γάµον αὐτῆς το ς γονεῦσι περιεχε το. Ο δὲ πατὴρ #ἦν γὰρ δὴ σώφρων καὶ κρ νειν τὸ καλὸν πεσκεµµένο$ς εὐδόκιµόν τινα τῶν κ τοῦ γένους, γνώριµον πὶ σωφροσύνῃ, ἄρτι τῶν παιδευτηρ ων πανήκοντα τῶν λοιπῶν ἀποκρ νας κε νῳ κατεγγυᾶν γνώκει τὴν πα δα, ε περ ε ς ἡλικ αν ἔλθοι. Εν τούτῳ δὲ ὁ µὲν ν λπ σιν ἦν τα ς χρηστοτέραις καὶ καθάπερ τι τῶν κεχαρισµένων δνων τὴν διὰ τῶν λόγων εὐδοκ µησιν προσῆγε τῷ πατρὶ τῆς νέας, ν το ς 3

4 ὑπὲρ τῶν ἀδικουµένων ἀγῶσι τὴν τῶν λόγων πιδεικνύ- µενος δύναµιν. Ο δὲ φθόνος πικόπτει τὰς χρηστοτέρας λπ δας ἀναρπάσας αὐτὸν κ τῆς ζωῆς ν λεεινῇ τῇ νεότητι. Οὐκ ἠγνόει δὲ τὰ τῷ πατρὶ δεδογµένα ἡ κόρη ἀλλ πειδὴ τῷ θανάτῳ τοῦ νεαν ου τὸ κεκριµένον π αὐτῇ διεκόπη, γάµον ὀνοµάσασα τὴν τοῦ πατρὸς κρ σιν, ὡς γεγενηµένου τοῦ κεκριµένου, µένειν φ ἑαυτῆς τὸ λοιπὸν ἠξ ου, καὶ ἦν τῆς ἡλικ ας ἡ κρ σις παγιωτέρα. Πολλάκις γὰρ αὐτῇ τοὺς περὶ τοῦ γάµου προσαγόντων λόγους τῶν γεννησαµένων διὰ τὸ πολλοὺς εἶναι τοὺς κατὰ φήµην τοῦ κάλλους µνηστεύειν θέλοντας, ἄτοπον ἔλεγε καὶ παράνοµον εἶναι µὴ στέργειν τὸν ἅπαξ κ τοῦ πατρὸς αὐτῇ κυρωθέντα γάµον, ἀλλὰ καὶ πρὸς τερον ἀναγκάζεσθαι βλέπειν, ἑνὸς ὄντος ν τῇ φύσει τοῦ γάµου ὡς µ α γένεσις καὶ θάνατος εἷς τὸν δὲ συναρµοσθέντα κατὰ τὴν τῶν γονέων κρ σιν µὴ τεθνάναι διισχυρ ζετο, ἀλλὰ τὸν τῷ θεῷ ζῶντα διὰ τὴν λπ δα τῆς ἀναστάσεως ἀπόδηµον κρ νειν καὶ οὐ νεκρόν ἄτοπον δὲ εἶναι τῷ κδηµοῦντι νυµφ ῳ µὴ φυλάσσειν τὴν π στιν. Το ς τοιούτοις λόγοις ἀπωθουµένη τοὺς παραπε θειν πιχειροῦντας ἑν δοκ µασεν ἑαυτῇ τῆς ἀγαθῆς κρ σεως φυλακτήριον, τὸ µηδέποτε τῆς δ ας µητρὸς µηδὲ ν ἀκαρε τοῦ χρόνου διαζευχθῆναι, ὡς πολλάκις τὴν µητέρα πρὸς αὐτὴν ε πε ν, ὅτι τὰ λοιπὰ τῶν τέκνων τεταγµένῳ τινὶ χρόνῳ κυοφόρησεν, κε νην δὲ διὰ παντὸς ν ἑαυτῇ φέρειν πάντοτε τρόπον τινὰ το ς σπλάγχνοις ἑαυτῆς περιέχουσα. Αλλ οὐκ ἦν π πονος οὐδὲ ἀκερδὴς τῇ µητρὶ τῆς θυγατρὸς ἡ συνδιαγωγή ἀντὶ γὰρ πολλῶν αὐτῇ θεραπαιν δων ἦν ἡ παρὰ τῆς θυγατρὸς γινοµένη θεραπε α καὶ ἦν ἀντ δοσ ς τις ἀγαθὴ παρ ἀµφοτέρων ἀλλήλαις ἀντιπληρουµένη. Η µὲν γὰρ τὴν ψυχὴν τῆς νέας, ἡ δὲ τὸ σῶµα τῆς µητρὸς θεράπευεν, ἔν τε το ς ἄλλοις πᾶσι τὴν πιζητουµένην ὑπηρεσ αν ἀποπληροῦσα καὶ ν τῷ τα ς δ αις χερσὶ πολλάκις τῇ µητρὶ παρασκευάζειν τὸν ἄρτον ὅπερ οὐ κατὰ τὸ προηγούµενον αὐτῇ διεσπουδάσθη, ἀλλ πειδὴ τα ς µυστικα ς ὑπηρεσ αις τὰς χε ρας ἑαυτῆς ἔχρησε, πρέπειν ἡγησαµένη τῷ πιτηδεύµατι τοῦ β ου τὴν περὶ τοῦτο σπουδὴν κ τοῦ περιόντος τῇ µητρὶ παρεχορήγει τὴν κ τῶν ο κε ων πόνων τροφήν. Καὶ οὐ ταῦτα µόνον, ἀλλὰ καὶ πᾶσαν αὐτῇ συνδιῳκονόµει τὴν πικειµένην φροντ δα τεσσάρων γὰρ ἦν υἱῶν µήτηρ καὶ πέντε θυγατέρων καὶ τρισὶν ἄρχουσιν ὑπετέλει διὰ τὸ ν τοσούτοις 4

5 ἔθνεσιν αὐτῆς κατεσπάρθαι τὴν κτῆσιν. Ποικ λως το νυν τῆς µητρὸς τα ς φροντ σι διὰ τοῦτο µεριζοµένης ἤδη γὰρ ὁ πατὴρ ξεληλύθει τὸν β ον ν πᾶσι τούτοις κοινωνὸς ἦν τῇ µητρὶ τῶν πόνων συνδιαιρουµένη τὰς φροντ δας καὶ τὸ βαρὺ τῶν ἀλγηδόνων πικουφ ζουσα. Καὶ ὁµοῦ µὲν τῇ παιδαγωγ ᾳ τῆς µητρὸς ἄµωµον διεφύλασσεν ἑαυτῇ τὸν β ον ν µητρῴοις ὀφθαλµο ς διὰ παντὸς εὐθυνόµενόν τε καὶ µαρτυρούµενον, ὁµοῦ τε παρέσχε πρὸς τὸν σον σκοπόν, τὸν κατὰ φιλοσοφ αν λέγω, µεγάλην τῇ µητρὶ διὰ τοῦ β ου ἑαυτῆς τὴν ὑφήγησιν, κατ ὀλ γον αὐτὴν πρὸς τὴν ἄϋλόν τε καὶ λιτοτέραν ζωὴν φελκοµένη. Καὶ πειδὴ τὸ κατὰ τὰς ἀδελφὰς πρὸς τὸ δοκοῦν ἑκάστῃ µετ εὐσχηµοσύνης ἡ µήτηρ ᾠκονοµήσατο, πάνεισιν ν τούτῳ τῶν παιδευτηρ ων πολλῷ χρόνῳ προασκηθεὶς το ς λόγοις ὁ πολὺς Βασ λειος ὁ ἀδελφὸς τῆς προειρηµένης. Λαβοῦσα το νυν αὐτὸν ὑπερφυῶς πηρµένον τῷ περὶ τοὺς λόγους φρονήµατι καὶ πάντα περιφρονοῦντα τὰ ἀξιώµατα καὶ ὑπὲρ τοὺς ν τῇ δυναστε ᾳ λαµπροὺς πηρ- µένον τῷ ὄγκῳ, τοσούτῳ τάχει κἀκε νον πρὸς τὸν τῆς φιλοσοφ ας σκοπὸν πεσπάσατο, ὥστε ἀποστάντα τῆς κοσµικῆς περιφανε ας καὶ ὑπεριδόντα τοῦ διὰ τῶν λόγων θαυµάζεσθαι πρὸς τὸν ργατικὸν τοῦτον καὶ αὐτόχειρα β ον αὐτοµολῆσαι, διὰ τῆς τελε ας ἀκτηµοσύνης ἀνεµπόδιστον ἑαυτῷ τὸν ε ς ἀρετὴν β ον παρασκευάζοντα. Αλλ ὁ µὲν κε νου β ος καὶ τὰ φεξῆς πιτηδεύµατα, δι ὧν ὀνοµαστὸς ν πάσῃ τῇ ὑφ ἡλ ῳ γενόµενος ἀπέκρυψε τῇ δόξῃ πάντας τοὺς ν ἀρετῇ διαλάµψαντας, µακρᾶς ἂν ε η συγγραφῆς καὶ χρόνου πολλοῦ µοὶ δὲ πρὸς τὸ προκε µενον πάλιν ὁ λόγος τετράφθω. Επειδὴ γὰρ πάσης ὑλωδεστέρας ζωῆς ὑπόθεσις ἤδη αὐτο ς περικέκοπτο, πε θει τὴν µητέρα καταλιποῦσαν τὸν ν ἔθει β ον καὶ τὴν κοµπωδεστέραν διαγωγὴν καὶ τὰς κ τῶν ὑποχειρ ων θεραπε ας, αἷς προσε θιστο κατὰ τὸν ἔµπροσθεν χρόνον, ὁµότιµον γενέσθαι το ς πολλο ς τῷ φρονήµατι καὶ καταµ ξαι τὴν δ αν ζωὴν τῇ µετὰ τῶν παρθένων διαγωγῇ, ὅσας εἶχε µεθ ἑαυτῆς κ δουλ δων καὶ ὑποχειρ ων ἀδελφὰς καὶ ὁµοτ µους ποιησαµένη µᾶλλον δὲ µικρόν τι βούλοµαι παρενθε ναι τῷ διηγήµατι καὶ µὴ παραδραµε ν ἀνιστόρητον πρᾶγµα τοιοῦτον, δι οὗ µᾶλλον τὸ ὑψηλὸν τῆς παρθένου καταµηνύεται. 5

6 Ην τῶν τεσσάρων ἀδελφῶν ὁ δεύτερος µετὰ τὸν µέγαν Βασ λειον, Ναυκράτιος ὄνοµα αὐτῷ, φύσεως εὐκληρ ᾳ καὶ σώµατος κάλλει καὶ ώµῃ καὶ τάχει καὶ τῇ πρὸς πᾶν πιτηδειότητι διαφέρων τῶν ἄλλων. Προελθὼν οὗτος ε ς δεύτερον ἔτος καὶ ε κοστὸν καὶ δοὺς τῶν ο κε ων πόνων πὶ δηµοσ ας ἀκοῆς τὰς ἀποδε ξεις, ὥστε ἅπαν π αὐτῷ σεισθῆναι τῶν ἀκουόντων τὸ θέατρον, θε ᾳ τινὶ προµηθε ᾳ τῶν ν χερσὶν ἁπάντων ὑπεριδὼν πρὸς τὸν µονήρη καὶ ἀκτήµονα β ον ἀπῆλθεν ν µεγάλῃ τινὶ τῆς διανο ας ὁρµῇ, οὐδὲν παγόµενος µεθ ἑαυτοῦ πλὴν ἑαυτόν ε πετο δέ τις αὐτῷ καὶ τῶν ο κετῶν Χρυσάφιος τοὔνοµα, τῷ τε πρὸς αὐτὸν ἔχειν κε νον πιτηδε ως καὶ τῷ τὴν αὐτὴν προα - ρεσιν περὶ τὸν β ον νστήσασθαι. Διῆγε το νυν καθ ἑαυτὸν σχατιάν τινα καταλαβὼν πρὸς τῷ Ιριδι. Ποταµὸς δὲ ὁ Ιρ ς στι µέσον διαρρέων τὸν Πόντον, ὃς ἀπ αὐτῆς τῆς Αρµεν ας τὰς ἀρχὰς ἔχων διὰ τῶν ἡµετέρων τόπων πὶ τὸν Εὔξεινον Πόντον τὸ ε θρον κδ δωσι. Περὶ τοῦτον εὑρών τινα τόπον ὁ νεαν ας ὕλῃ βαθε ᾳ κοµῶντα καὶ λαγόνι τινὶ τῆς ὑπερτεταµένης τοῦ ὄρους αχ ας γκεκρυµµένον ν αὐτῷ διῆγε, τῶν ἀστικῶν θορύβων καὶ τῶν ἀπὸ στρατε ας τε καὶ τῆς ν δικαστηρ οις ητορικῆς ἀσχοληµάτων πόρρω γενόµενος. Καὶ πάντων τῶν κατὰ τὸν β ον περιηχούντων τὴν ἀνθρωπ νην ζωὴν ἑαυτὸν λευθερώσας πρεσβύτας τινὰς πεν ᾳ καὶ ἀρρωστ ᾳ συζῶντας τα ς δ αις χερσὶν θεράπευε, πρέπειν δοκιµάσας τῷ δ ῳ β ῳ τὴν τοιαύτην ἀσχολ αν διὰ φροντ δος ἔχειν. Θηρεύων το νυν διὰ τὸ πρὸς πᾶν εἶδος θηρευτικῆς πινο ας πιτηδε ως ἔχειν πόριζε το ς γέρουσι τὴν τροφὴν καὶ τὴν νεότητα το ς τοιούτοις ἅµα κατεδάµαζε πόνοις ἀλλὰ καὶ το ς µητρῴοις θελήµασιν, ε ποτέ τι παρ αὐτῆς προσταχθε η, προθύµως ὑπηρετῶν δι ἀµφοτέρων κατώρθου τὸν β ον, το ς τε πόνοις κατακρατῶν τῆς νεότητος τῇ τε περὶ τὴν µητέρα σπουδῇ διὰ τῶν θε ων ντολῶν πρὸς τὸν θεὸν εὐοδούµενος. Πέµπτον διήγαγεν ἔτος τοῦτον τὸν τρόπον φιλοσοφῶν καὶ µακαριστὴν ποιῶν τὴν µητέρα τῇ δ ᾳ ζωῇ, οἷς τε κατεκόσµει διὰ σωφροσύνης τὴν ο κε αν ζωὴν οἷς τε παρε χε πᾶσαν τὴν δύναµιν ἑαυτοῦ τῷ θελήµατι τῆς γεννησαµένης. Εἶτα βαρύ τι καὶ τραγικὸν πάθος ξ πιβουλῆς, οἶµαι, τοῦ ἀντικειµένου τῇ µητρὶ συνηνέχθη, ὃ παντὶ τῷ γένει πρὸς συµφοράν τε καὶ πένθος πήρκεσεν. 6

7 Α φν διον γὰρ κ τῆς ζωῆς ἀναρπάζεται, οὐ νοσήµατος προελπισθῆναι τὸ πάθος παρασκευάσαντος, οὐκ ἄλλου τοιούτου τινὸς τῶν συνήθων καὶ γνωρ µων παγαγόντος τῷ νέῳ τὸν θάνατον ἀλλ πὶ θήραν ὁρµήσας, δι ἧς παρε χε το ς γηρωκοµουµένοις τὰ πιτήδεια, νεκρὸς τῷ ο κῳ αὐτοῦ πανάγεται αὐτός τε κε νος καὶ ὁ κοινωνὸς αὐτῷ τοῦ β ου Χρυσάφιος. Πόρρω δὲ ἦν τῶν γινοµένων ἡ µήτηρ, τριῶν ἡµερῶν ὁδὸν ἀφεστῶσα τῆς συµφορᾶς, κα τις ἀφ κετο παρ αὐτὴν µηνύων τὸ πάθος. Η δὲ τελε α µὲν το ς κατ ἀρετὴν ἅπασιν ἦν, πλὴν κράτει κἀκε νης κατὰ τὸ σον ἡ φύσις ὀκλάσασα γὰρ τὴν ψυχὴν ἄπνους τε καὶ ἄφθογγος παραχρῆµα γένετο, τοῦ λογισµοῦ τῷ πάθει παραχωρήσαντος, καὶ ἔκειτο ὁµοῦ τῇ προσβολῇ τῆς πονηρᾶς ἀκοῆς καθάπερ τις ἀθλητὴς γεννα ος ἀπροσδοκήτῳ κατασεισθε σα πληγῇ. Εν τούτῳ διεφάνη τῆς µεγάλης Μακρ νης ἡ ἀρετή, ὅπως τῷ πάθει τὸν λογισµὸν ἀντιστήσασα ἑαυτήν τε ἄπτωτον διεφύλαξε καὶ τῆς µητρικῆς ἀσθενε ας ἔρεισµα γενοµένη πάλιν κ τοῦ βυθοῦ τῆς λύπης αὐτὴν ἀνιµήσατο, τῷ καθ ἑαυτὴν στερρῷ τε καὶ ἀνενδότῳ καὶ τὴν τῆς µητρὸς ψυχὴν πρὸς ἀνδρε αν παιδοτριβήσασα. Οὐκοῦν οὐ παρεσύρη πρὸς τὸ πάθος ἡ µήτηρ οὐδὲ ἔπαθε δυςγενές τι καὶ γυναικε ον, ὥστε βοῆσαι πρὸς τὸ κακὸν ἢ περιρρήξασθαι τὸ ἱµάτιον ἢ πικωκῦσαι τῷ πάθει ἢ τα ς γοερα ς µελῳδ αις ἀνακινῆσαι τοὺς θρήνους. Αλλὰ ἡσυχῆ διεκαρτέρει τὰς τῆς φύσεως προσβολὰς ἀπωθουµένη λογις- µο ς το ς τε δ οις καὶ το ς παρὰ τῆς θυγατρὸς αὐτῇ πρὸς τὴν τοῦ κακοῦ θεραπε αν προσαγοµένοις. Τότε γὰρ δὴ µάλιστα ἡ ὑψηλή τε καὶ πηρµένη τῆς παρθένου ψυχὴ διεφάνη, ὅτι καὶ ν κε νῃ ἡ µὲν φύσις τὸ διον ἔπασχεν ἀδελφὸς γὰρ ἦν καὶ ἀδελφῶν ὁ κεχαρισµένος ὁ τῷ τοιούτῳ τρόπῳ τοῦ θανάτου ἀναρπασθε ς ὅµως ὑψηλοτέρα γενοµένη τῆς φύσεως συνεπῆρε το ς δ οις λογισµο ς τὴν µητέρα καὶ ὑπεράνω τοῦ πάθους ἔστησε, τῷ καθ ἑαυτὴν ὑποδε γµατι πρὸς ὑποµονήν τε καὶ ἀνδρε αν παιδαγωγήσασα. Αλλως δὲ καὶ ὁ β ος αὐτῆς ἀεὶ δι ἀρετῆς ὑψούµενος οὐ παρε χε τῇ µητρὶ καιρὸν πὶ τῷ λε ποντι δυσχερα νειν µᾶλλον ἢ τῷ ὁρωµένῳ ἀγαθῷ παγάλλεσθαι. Επεὶ οὖν παύσατο τῇ µητρὶ ἥ τε τῆς παιδοτροφ ας φροντὶς καὶ ἡ τῆς παιδεύσεώς τε καὶ καταστάσεως τῶν 7

8 τέκνων µέριµνα καὶ αἱ πλε ους τῆς ὑλωδεστέρας ζωῆς ἀφορµαὶ ε ς τὰ τέκνα κατεµερ σθησαν, τότε, καθὼς προε - ρηται, γ νεται σύµβουλος τῆς µητρὸς ἡ τῆς παρθένου ζωὴ πρὸς τὴν µφιλόσοφον ταύτην καὶ ἄϋλον τοῦ β ου διαγωγὴν καὶ ἀποστήσασα τῶν ν συνηθε ᾳ πάντων πρὸς τὸ διον τῆς ταπεινοφροσύνης µέτρον κατήγαγεν, ὁµότιµον αὐτὴν γενέσθαι τῷ πληρώµατι τῶν παρθένων παρασκευάσασα, ὡς καὶ τραπέζης µιᾶς καὶ κο της καὶ πάντων τῶν πρὸς τὴν ζωὴν κατὰ τὸ σον συµµετέχειν αὐτα ς, πάσης τῆς κατὰ τὴν ἀξ αν διαφορᾶς ὑφαιρεθε σης αὐτῶν τῆς ζωῆς. Καὶ τοιαύτη τις ἦν ἡ τοῦ β ου τάξις καὶ τοσοῦτον τὸ ὕψος τῆς φιλοσοφ ας καὶ ἡ σεµνὴ τῆς ζωῆς πολιτε α ν τῇ καθ ἡµέραν τε καὶ νύκτα διαγωγῇ, ὡς ὑπερβα νειν τὴν κ τῶν λόγων ὑπογραφήν. Καθάπερ γὰρ αἱ διὰ θανάτου τῶν σωµάτων κλυθε σαι ψυχαὶ καὶ τῶν κατὰ τὸν β ον τοῦτον µεριµνῶν συνεκλύονται, οὕτως κεχώριστο αὐτῶν ἡ ζωὴ καὶ ἀπῴκιστο πάσης βιωτικῆς µαταιότητος καὶ πρὸς µ µησιν τῆς τῶν ἀγγέλων διαγωγῆς ρρυθµ ζετο. Εν οἷς γὰρ οὐ θυµός, οὐ φθόνος, οὐ µ σος, οὐχ ὑπεροψ α, οὐκ ἄλλο τι τῶν τοιούτων νεωρᾶτο, ἥ τε τῶν µατα ων πιθυµ α, τιµῆς τε καὶ δόξης καὶ τύφου καὶ ὑπερηφαν ας καὶ πάντων τῶν τοιούτων, κβέβλητο τρυφὴ δὲ ἦν ἡ γκράτεια καὶ δόξα τὸ µὴ γινώσκεσθαι, πλοῦτος δὲ ἡ ἀκτηµοσύνη καὶ τὸ πᾶσαν τὴν ὑλικὴν περιουσ αν οἷόν τινα κόνιν τῶν σωµάτων ἀποτινάξασθαι, ἔργον δὲ τῶν µὲν κατὰ τὴν ζωὴν ταύτην σπουδαζοµένων οὐδέν, ὅτι µὴ πάρεργον, µόνη δὲ ἡ τῶν θε ων µελέτη καὶ τὸ τῆς προσευχῆς ἀδιάλειπτον καὶ ἡ ἄπαυστος ὑµνῳδ α, κατὰ τὸ σον παντὶ συµπαρατεινοµένη τῷ χρόνῳ διὰ νυκτὸς καὶ ἡµέρας πάσης, ὥστε αὐτα ς καὶ ἔργον εἶναι τοῦτο καὶ ἔργου ἀνάπαυσιν. Τὴν το νυν τοιαύτην διαγωγὴν τ ς ἂν ὑπ ὄψιν ἀγάγοι λόγος ἀνθρώπινος, παρ οἷς µεθόριος ἦν ἡ ζωὴ τῆς τε ἀνθρωπ νης καὶ τῆς ἀσωµάτου φύσεως; Τὸ µὲν γὰρ λευθερωθῆναι τῶν ἀνθρωπ νων παθηµάτων τὴν φύσιν κρε ττον ἢ κατὰ ἄνθρωπον ἦν, τὸ δὲ ν σώµατι φα νεσθαι καὶ σχήµατι περιειλῆφθαι καὶ το ς α σθητικο ς ὀργάνοις συζῆν ν τούτῳ τῆς ἀγγελικῆς τε καὶ ἀσωµάτου φύσεως τὸ ἔλαττον εἶχον. Τάχα δ ἄν τις τολµήσας ε ποι µηδὲ πρὸς τὸ καταδεέστερον τὴν παραλλαγὴν εἶναι, ὅτι σαρκὶ συζῶσαι καθ ὁµοιότητα τῶν ἀσωµάτων δυνά- µεων οὐκ βαροῦντο τῷ φολκ ῳ τοῦ σώµατος, ἀλλ ἀνω- 8

9 φερής τε καὶ µετέωρος ἦν αὐτῶν ἡ ζωὴ τα ς οὐραν αις συµµετεωροποροῦσα δυνάµεσι. Χρόνος ἦν τῆς τοιαύτης διαγωγῆς οὐκ ὀλ γος καὶ συνηύξετο τῷ χρόνῳ τὰ κατορθώµατα, ἀεὶ πρὸς τὸ καθαρώτερον τα ς τῶν φευρισκο- µένων ἀγαθῶν προσθήκαις τῆς φιλοσοφ ας πιδιδούσης. Ην δὲ αὐτῇ ὁ µάλιστα πρὸς τὸν µέγαν τοῦτον τοῦ β ου σκοπὸν ὑπηρετῶν ἀδελφός τις ὁµογάστριος, Πέτρος ὄνοµα αὐτῷ, φ ᾧ ἔληξαν τῆς µητρὸς ἡµῶν αἱ ὠδ νες. Οὗτος γὰρ ἦν ὁ τελευτα ος τῶν γονέων βλαστός, ὃς ὁµοῦ τε υἱὸς καὶ ὀρφανὸς ὠνοµάσθη ἅµα γὰρ τῷ παρελθε ν τοῦτον ε ς φῶς καταλε πει ὁ πατὴρ τὸν β ον. Αλλ ἡ πρεςβυτάτη τῶν ἀδελφῶν, περὶ ἧς ὁ λόγος, µικρὰ τῆς θηλῆς αὐτὸν παρὰ τὴν πρώτην γένεσιν µετασχόντα εὐθὺς ἀποσπάσασα τῆς τιθηνουµένης δι ἑαυτῆς ἀνατρέφεται καὶ πὶ πᾶσαν τὴν ὑψηλοτέραν ἤγαγε πα δευσιν, το ς ἱερο ς τῶν µαθηµάτων κ νηπ ων αὐτὸν νασκήσασα, ὡς µὴ δοῦναι τῇ ψυχῇ σχολὴν πρός τι τῶν µατα ων πικλιθῆναι. Αλλὰ πάντα γενοµένη τῷ νέῳ, πατήρ, διδάσκαλος, παιδαγωγός, µήτηρ, ἀγαθοῦ παντὸς σύµβουλος, τοιοῦτον αὐτὸν ἀπειργάσατο, ὡς πρὶν ξελθε ν τὴν ἡλικ αν τῶν πα δων ἔτι ν µειρακιώδει τῇ ἀπαλότητι τῆς ὥρας ἀνθοῦντα πρὸς τὸν ὑψηλὸν τῆς φιλοσοφ ας σκοπὸν παρθῆναι κα τινι φύσεως εὐκληρ ᾳ πρὸς πᾶσαν τέχνης δέαν τὴν διὰ χειρὸς νεργου- µένην πιτηδε ως ἔχειν, ὡς µηδενὸς καθηγουµένου διὰ πάσης ἀκριβε ας ἑκάστου τὴν πιστήµην κατωρθωκέναι, ὧν χρόνῳ καὶ πόνῳ το ς πολλο ς ἡ µάθησις παραγ νεται. Οὗτος το νυν τῆς περὶ τοὺς ἔξωθεν τῶν λόγων ἀσχολ ας ὑπεριδών, ἱκανὴν δὲ διδάσκαλον παντὸς ἀγαθοῦ µαθήµατος τὴν φύσιν ἔχων ἀε τε πρὸς τὴν ἀδελφὴν βλέπων καὶ σκοπὸν ἀγαθοῦ παντὸς κε νην ποιούµενος ε ς τοσοῦτον πέδωκεν ἀρετῆς, ὡς µηδὲν ἔλαττον τοῦ µεγάλου Βασιλε ου δοκε ν ἔχειν ν το ς κατ ἀρετὴν προτερήµασιν. Ταῦτα µὲν ν τῷ µετὰ ταῦτα β ῳ τότε δὲ ἀντὶ πάντων ἦν τῇ ἀδελφῇ καὶ τῇ µητρὶ συνεργῶν αὐτα ς πρὸς τὴν ἀγγελικὴν κε νην ζωήν. Ος ποτε καὶ σιτολειψ ας χαλεπῆς γεγενηµένης καὶ πολλῶν πανταχόθεν κατὰ φήµην τῆς εὐποι ας πρὸς τὴν σχατιάν, ν ᾗ κατῴκουν, πιρρεόντων τοσοῦτον δι πινοιῶν τὰς τροφὰς πλεόνασεν, ὡς τῷ πλήθει τῶν πιφοιτώντων πόλιν εἶναι τὴν ρηµ αν δοκε ν. Εν τούτῳ ε ς γῆρας λιπαρὸν προελθοῦσα ἡ µήτηρ πρὸς τὸν θεὸν µεταν στατο, ν τα ς ἀµφοτέρων τῶν τέκνων χερσὶ 9

10 τὸν β ον ἑαυτῆς ἀναπαύσασα. Ης ἄξιον τὴν τῆς εὐλογ ας ἱστορῆσαι φωνήν, ᾗ πὶ τῶν τέκνων χρήσατο, τῶν τε µὴ παρόντων ἑκάστου κατὰ τὸ πρόσφορον πιµνησθε σα, ὡς µηδένα γενέσθαι τῆς εὐλογ ας ἀπόκληρον, καὶ διαφερόντως τοὺς παρόντας αὐτῇ τῷ θεῷ διὰ προσευχῆς παραθεµένη. Παρακαθηµένων γὰρ αὐτῇ κατὰ τὸ πλάγιον φ ἑκάτερα τῆς κλ νης τῶν δύο τούτων ἑκατέρᾳ χειρὶ φαψαµένη τῶν τέκνων ταῦτα πρὸς τὸν θεὸν εἶπεν ν τελευτα αις φωνα ς Σο, κύριε, καὶ ἀπάρχοµαι καὶ ἀποδεκατῶ τὸν καρπὸν τῶν ὠδ νων. Απαρχή µοι ἡ πρωτότοκος αὕτη καὶ πιδέκατος οὗτος, ἡ τελευτα α ὠδ ς. Σοὶ δὲ ἀφιέρωται παρὰ τοῦ νόµου ἀµφότερα καὶ σά στιν ἀναθήµατα. Οὐκοῦν ἔλθοι ὁ ἁγιασµὸς π τε τὴν ἀπαρχήν µου ταύτην καὶ πὶ τὸ πιδέκατον τοῦτο, δε ξασα τα ς δεικτικα ς φωνα ς τὴν θυγατέρα καὶ τὸν πα δα. Η µὲν οὖν τοῦ εὐλογε ν παυσαµένη καὶ τοῦ ζῆν παύσατο, το ς παισὶν πισκήψασα τὸ τῇ πατρῴᾳ σορῷ καὶ τὸ κε νης ναποθέσθαι σῶµα. Οἱ δὲ πληρώσαντες τὸ διατεταγµένον ὑψηλότερον ε χοντο τῆς φιλοσοφ ας, ἀεὶ πρὸς τὸν διον διαµιλλώµενοι β ον καὶ τὰ φθάσαντα τῶν κατορθωµάτων το ς φεξῆς ἀποκρύπτοντες. Εν τούτῳ ὁ πολὺς ν ἁγ οις Βασ λειος τῆς µεγάλης Καισαρέων κκλησ ας ἀνεδε χθη προστάτης ὃς πὶ τὸν κλῆρον τῆς ν τῷ πρεσβυτερ ῳ ἱερωσύνης τὸν ἀδελφὸν ἄγει τα ς µυστικα ς ἑαυτοῦ ἱερουργ αις ἀφιερώσας. Καὶ ν τούτῳ πάλιν αὐτο ς πὶ τὸ σεµνότερόν τε καὶ ἁγιώτερον προῄει ὁ β ος τῇ ἱερωσύνῃ τῆς φιλοσοφ ας παυξηθε σης. Οκτὼ δὲ µετὰ τοῦτο διαγενοµένων τῶν τῷ νάτῳ νιαυτῷ ὁ κατὰ πᾶσαν τὴν ο κουµένην ὀνοµαστὸς Βασ λειος ξ ἀνθρώπων πρὸς τὸν θεὸν µετοικ ζεται κοινὴ πένθους ἀφορµὴ τῇ πατρ δι καὶ τῇ ο κουµένῃ γενόµενος. Η δὲ πόρρωθεν κ φήµης ἀκούσασα τὴν συµφορὰν ἔπαθε µὲν τὴν ψυχὴν πὶ τῇ τοσαύτῃ ζηµ ᾳ #πῶς γὰρ οὐκ ἤµελλεν ἅπτεσθαι κἀκε νης τὸ πάθος, οὗ καὶ οἱ χθροὶ τῆς ἀληθε ας πῄσθοντο;$. Καθάπερ δὲ τὴν τοῦ χρυσοῦ φασι δοκιµασ αν ν διαφόροις γ νεσθαι χωνευτηρ οις, ὡς ε τι τὴν πρώτην διαφύγοι χωνε αν, ν τῇ δευτέρᾳ διακριθῆναι, καὶ πάλιν ν τῇ τελευτα ᾳ πάντα τὸν µµεµιγµένον ύπον τῇ ὕλῃ ἀποκαθα ρεσθαι, τὴν δὲ ἀκριβεστάτην εἶναι βάσανον τοῦ δοκ µου χρυσοῦ, ε διὰ πάσης διεξελθὼν χοάνης µηδένα ύπον ἀποποιήσειε τοιοῦτόν τι καὶ π κε νης συνέβη, 10

11 τα ς διαφόροις τῶν λυπηρῶν προσβολα ς τῆς ὑψηλῆς διανο ας βασανισθε σης πανταχόθεν ἀναδειχθῆναι τὸ τῆς ψυχῆς ἀκιβδήλευτόν τε καὶ ἀταπε νωτον, πρότερον µὲν ν τῇ τοῦ ἀδελφοῦ τοῦ ἄλλου µεταστάσει, µετὰ ταῦτα δὲ ν τῷ χωρισµῷ τῆς µητρός, κ τρ του δὲ ὅτε τὸ κοινὸν τῆς γενεᾶς καλόν, Βασ λειος, τῆς ἀνθρωπ νης ζωῆς χωρ ζετο. Εµεινε το νυν καθάπερ τις ἀθλητὴς ἀκαταγώνιστος, οὐδα- µοῦ τῇ προσβολῇ τῶν συµφορῶν ποκλάσασα. Ενατος ἦν µετὰ τὸ πάθος τοῦτο µὴν ἢ µικρὸν ὑπὲρ τοῦτο καὶ σύνοδος πισκόπων κατὰ τὴν Αντιόχου πόλιν ἠθρο ζετο, ἧς καὶ ἡµε ς µετέσχοµεν. Καὶ πειδὴ πάλιν πρὸς τὴν ἑαυτοῦ καστος ἀπελύθηµεν, πρὶν τὸν νιαυτὸν παρελθε ν, νθύµιον µοὶ τῷ Γρηγορ ῳ γ νεται πρὸς αὐτὴν διαβῆναι. Πολὺς γὰρ ἦν ὁ διὰ µέσου χρόνος, ν ᾧ τὰς πισκέψεις αἱ τῶν πειρασµῶν περιστάσεις κώλυσαν, ἃς ὑπέµενον πανταχοῦ τῆς πατρ δος ὑπὸ τῶν τῆς αἱρέσεως πιστατούντων ξελαυνόµενος. Καὶ ἀριθµοῦντ µοι τὸν διὰ µέσου χρόνον, ν ᾧ τὴν κατ ὀφθαλµοὺς συντυχ αν οἱ πειρασµοὶ διεκώλυσαν, οὐκ ὀλ γον φα νετο τὸ διάστηµα ὀκτὼ µικροῦ δε ν παραµετρούµενον ἔτεσιν. Επειδὴ το νυν τὸ πολὺ τῆς ὁδοῦ διανύσας µιᾶς ἡµέρας ἀπε χον ὁδόν, ὄψις τις ἡµ ν ξ νυπν ου φανε σα φοβερὰς πο ει τὰς λπ δας τοῦ µέλλοντος. Εδόκουν γὰρ λε ψανα µαρτύρων διὰ χειρὸς φέρειν, εἶναι δὲ ἀπ αὐτῶν αὐγὴν ο α κ καθαροῦ γ νεται κατόπτρου, ὅταν πρὸς τὸν ἥλιον τεθῇ ἀντιπρόσωπον, ὥστε µοι τὰς ὄψεις πρὸς τὴν µαρµαρυγὴν τῆς λαµπηδόνος ἀµβλύνεσθαι. Καὶ τῆς αὐτῆς µοι νυκτὸς ε ς τρὶς γενοµένης τῆς τοιαύτης ὄψεως συµβαλε ν µὲν οὐκ εἶχον καθαρῶς τοῦ νυπν ου τὸ α νιγµα, λύπην δέ τινα τῇ ψυχῇ προεώρων καὶ πετήρουν τῇ κβάσει κρ ναι τὴν φαντασ αν. Καὶ δὴ γενόµενος πλησ ον τῆς σχατιᾶς, ν ᾗ διῆγεν κε νη τὴν ἀγγελικήν τε καὶ πουράνιον κατορθοῦσα ζωήν, ἠρόµην τῶν πιτηδε ων τινὰ περὶ τοῦ ἀδελφοῦ πρῶτον, ε παρὼν ε η φήσαντος δὲ πρὸς ἡµᾶς αὐτὸν ξωρµηκέναι καὶ τετάρτην ἡµέραν ἄγειν, συνεὶς ὅπερ ἦν, ὅτι δι ἑτέρας ὁδοῦ γέγονεν αὐτῷ πρὸς ἡµᾶς ἡ ὁρµή, τότε καὶ περὶ τῆς µεγάλης πυνθανόµην τοῦ δὲ φήσαντος ν ἀρρωστ ᾳ γεγενῆσθα τινι σπουδαιότερον ε χόµην ν πε ξει τὸ λειπόµενον τῆς ὁδοῦ διανύων καὶ γάρ µέ τις καὶ φόβος µηνυτὴς τοῦ µέλλοντος ὑποδραµὼν διετάρασσεν. Ως δὲ κατ αὐτὸν γενόµην τὸν τόπον καὶ προκατήγ- 11

12 γειλε τῇ ἀδελφότητι τὴν παρουσ αν ἡ φήµη, τό τε σύνταγµα τῶν ἀνδρῶν ἅπαν κ τοῦ ἀνδρῶνος πρὸς ἡµᾶς προεχέθη σύνηθες γὰρ αὐτο ς τιµᾶν τῇ ὑπαντήσει τοὺς καταθυµ ους ὁ δὲ ν γυναιξὶ τῆς παρθεν ας χορὸς εὐκόσµως κατὰ τὴν κκλησ αν τὴν ε σοδον ἡµῶν ἀνέµενεν. Επειδὴ δὲ τέλος εἶχεν ἡ εὐχή τε καὶ ἡ εὐλογ α καὶ αἱ µὲν µετὰ τὸ ὑποσχε ν τῇ εὐλογ ᾳ τὴν κεφαλὴν εὐσχηµόνως ἀναποδ ζουσαι πρὸς ἑαυτὰς ἀνεχώρουν, ὑπελε πετο δὲ ξ αὐτῶν πρὸς ἡµᾶς οὐδεµ α, ε κάσας ὅπερ ἦν, µὴ ν κε ναις εἶναι τὴν καθηγουµένην, προηγησαµένου τινὸς πὶ τὸν οἶκον, ν ᾧ ἦν ἡ µεγάλη, καὶ τὴν θύραν διαπετάσαντος, ντὸς τῆς ἱερᾶς κε νης γενόµην µονῆς. Η δὲ σφοδρῶς ἤδη τῇ ἀρρωστ ᾳ κατε χετο, ἀνεπαύετο δὲ οὐκ πὶ κλ νης τινὸς ἢ στρωµνῆς, ἀλλ πὶ τοῦ δάφους, σαν δος ὑποτεταµένης τῷ σάκκῳ καὶ τὴν κεφαλὴν ἑτέρας πάλιν σαν δος ὑπερειδούσης, ἧς ἡ ργασ α τοιαύτη τις ἦν, ὡς ἀντὶ προσκεφαλα ου τῇ κεφαλῇ γ νεσθαι, ν λοξῷ τῷ σχήµατι τοὺς τένοντας ὑποβα νουσα καὶ καταθυµ ως ἀνέχουσα φ ἑαυτῆς τὸν αὐχένα. Επεὶ οὖν εἶδεν γγὺς τῶν θυρῶν µε γενόµενον, ὀρθώσασα ἑαυτὴν π ἀγκῶνος προσδραµε ν µὲν οὐχ ο α τε ἦν, ἤδη τῷ πυρετῷ τῆς σχύος ὑπολυθε σης πήξασα δὲ πὶ τοῦ δάφους τὰς χε ρας καὶ φ ὅσον οἷόν τε ἦν ἔξω ἑαυτὴν τοῦ χαµευν ου προτε νασα τὴν τῆς ὑπαντήσεως πλήρου τιµήν κἀγὼ προσδραµὼν καὶ τα ς χερσὶν ὑπολαβὼν χαµαὶ τὸ πρόσωπον κεκλιµένον ἀνώρθωσά τε πάλιν αὐτὴν καὶ ἀπέδωκα τῷ συνήθει τῆς κατακλ σεως σχήµατι. Η δὲ προτε νασα τῷ θεῷ τὴν χε ρα Καὶ ταύτην πλήρωσάς µοι, φησ, τὴν χάριν ὁ θεός, καὶ οὐκ στέρησάς µε ἀπὸ τῆς πιθυµ ας µου, ὅτι κ νησας τὸν σὸν ο κέτην ε ς π - σκεψιν τῆς παιδ σκης σου. Καὶ ὡς ἂν µηδεµ αν παγάγοι τῇ µῇ ψυχῇ δυσθυµ αν, τὸν στεναγµὸν κατεπράϋνε καὶ τὴν συνοχὴν τοῦ ἄσθµατος κρύπτειν πως βιάζετο, διὰ πάντων τε πρὸς τὸ φαιδρότερον µεθηρµόζετο, τῶν καταθυµ ων λόγων αὐτή τε κατάρχουσα καὶ ἡµ ν τὰς ἀφορµὰς δι ὧν ἠρώτα παρασκευάζουσα. Τῆς δὲ περὶ τοῦ µεγάλου Βασιλε ου µνήµης τῇ ἀκολουθ ᾳ τοῦ λόγου παρεµπεσούσης, µοὶ µὲν πώκλαζεν ἡ ψυχὴ καὶ συνέπιπτεν ν κατηφε ᾳ τὸ πρόσωπον καὶ ξεχε το τῶν βλεφάρων τὰ δάκρυα ἡ δὲ τοσοῦτον ἀπέσχε τῷ ἡµετέρῳ συνταπεινωθῆναι πάθει, ὥστε ἀφορµὴν ποιησαµένη τῆς ὑψηλοτέρας φιλοσοφ ας τὴν περὶ τοῦ ἁγ ου µνήµην τοιούτους διεξῆλθε λόγους 12

13 φυσιολογοῦσά τε τὸ ἀνθρώπινον καὶ τὴν θε αν ο κονοµ αν τὴν διὰ τῶν σκυθρωπῶν κεκρυµµένην τῷ λόγῳ διακαλύπτουσα τά τε περὶ τῆς µελλούσης ζωῆς καθάπερ θεοφορου- µένη τῷ ἁγ ῳ πνεύµατι διεξιοῦσα ὥστε µοι τὴν ψυχὴν ἔξω µικροῦ δε ν τῆς ἀνθρωπ νης φύσεως εἶναι δοκε ν συνεπαρθε σαν το ς λεγοµένοις καὶ ντὸς τῶν οὐραν ων ἀδύτων τῇ χειραγωγ ᾳ τοῦ λόγου καθισταµένην. Καὶ ὥσπερ πὶ τῆς τοῦ Ιὼβ ἱστορ ας ἀκούοµεν, ὅτι πανταχόθεν τῇ σηπεδόνι τῶν τραυµάτων ὅλῳ τῷ σώµατι διὰ χώρων ὁ ἀνὴρ συντηκόµενος οὐ πρὸς τὸ ἀλγύνον τὴν α σθησιν το ς λογισµο ς πεκλ νετο, ἀλλ ν µὲν τῷ σώµατι τὸ ἀλγοῦν εἶχεν, ὁ δὲ πρὸς τὴν δ αν νέργειαν οὐκ ἠµβλύνετο οὐδὲ διέκοπτε τὸν λόγον το ς ὑψηλοτέροις µβατεύοντα τοιοῦτόν τι καὶ πὶ τῆς µεγάλης ἑώρων κε νης, τοῦ πυρετοῦ πᾶσαν τὴν δύναµιν αὐτῆς καταφρύγοντος καὶ πρὸς τὸν θάνατον συνελαύνοντος, καθάπερ δρόσῳ τινὶ τὸ σῶµα ἑαυτῆς ἀναψύχουσα, οὕτως ἀπαραπόδιστον εἶχεν ν τῇ περὶ τῶν ὑψηλῶν θεωρ ᾳ τὸν νοῦν, οὐδὲν ὑπὸ τῆς τοσαύτης ἀρρωστ ας παραβλαπτόµενον. Καὶ ε µὴ πρὸς ἄπειρον ξετε νετο µῆκος ἡ συγγραφή, πάντα ἂν καθεξῆς διηγησάµην, ὅπως πήρθη τῷ λόγῳ περ τε τῆς ψυχῆς ἡµ ν φιλοσοφοῦσα καὶ τῆς διὰ σαρκὸς ζωῆς τὴν α τ αν διεξιοῦσα, καὶ ὅτου χάριν ὁ ἄνθρωπος καὶ ὅπως θνητὸς καὶ ὅθεν ὁ θάνατος καὶ τ ς ἡ ἀπὸ τούτου πρὸς τὴν ζωὴν πάλιν ἀνάλυσις. Εν οἷς ἅπασιν ὥσπερ µπνευσθε σα τῇ δυνάµει τοῦ ἁγ ου πνεύµατος πάντα διεξῄει σαφῶς τε καὶ ἀκολούθως, ν εὐκολ ᾳ πάσῃ τοῦ λόγου έοντος καθάπερ κ πηγῆς τινος ἀπαραποδ στως πρὸς τὸ πρανὲς φεροµένου τοῦ ὕδατος. Επεὶ δὲ συνεπεράνθη ὁ λόγος Ωρα σοι, φησ ν, ἀδελφέ, πολλῷ τῷ κόπῳ τῆς ὁδοιπορ ας πεπονηκότι βραχύ τι διαναπαῦσαι τὸ σῶµα. Κἀµοὶ µεγάλη µὲν καὶ ἀληθὴς ἄνεσις ἦν τὸ προσορᾶν τε αὐτὴν καὶ τῶν µεγάλων πακροᾶσθαι λόγων πεὶ δὲ τοῦτο κεχαρισµένον ἦν καὶ φ λον αὐτῇ, ὡς ἂν διὰ πάντων πε θεσθαι τῇ διδασκάλῳ δοκο ην, ἔν τινι τῶν παρακειµένων κηπ ων χαρ εσσάν τινα καταγωγὴν παρεσκευασµένην εὑρὼν ὑπὸ τὴν τῶν ἀναδενδράδων σκιὰν ἀνεπαυόµην. Αλλ οὐκ ἦν δυνατὸν τῶν εὐφραινόντων τὴν α σθησιν ἔχειν τῆς ψυχῆς ἔνδοθεν τῇ τῶν σκυθρωπῶν λπ δι συγχεοµένης τοῦ γὰρ νυπν ου ἡ ὄψις κκαλύπτειν µοι διὰ τῶν φαινοµένων δόκει τὸ α νιγµα. 13

14 Ην γὰρ ὡς ἀληθῶς τὸ προκε µενον θέαµα µάρτυρος ἁγ ου λε ψανον, ὃ τῇ µὲν ἁµαρτ ᾳ νενέκρωτο, τῇ δὲ νοικούσῃ τοῦ πνεύµατος χάριτι κατελάµπετο. Καὶ ταῦτα πρός τινα διεξῄειν τῶν προακηκοότων µου τὸ νύπνιον κατηφέστερον δὲ κατὰ τὸ ε κὸς ἡµῶν ν τῇ προσδοκ ᾳ τῶν λυπούντων διακειµένων οὐκ οἶδ ὅπως στοχασαµένη τῆς ν ἡµ ν διανο ας ἀγγελ αν τινὰ τῶν εὐθυµοτέρων πρὸς ἡµᾶς διαπεµψαµένη θαρρε ν νεκελεύετο καὶ τὰς ἀµε νους ὑπὲρ αὐτῆς ἔχειν λπ δας πῃσθῆσθαι γὰρ τῆς πρὸς τὸ κρε ττον οπῆς. Ταῦτα δὲ οὐ πρὸς ἀπάτην λέγετο, ἀλλ ξ αὐτῆς τῆς ἀληθε ας ὁ λόγος ἦν, κἂν ἡµε ς πρὸς τὸ παρὸν ἠγνοήσαµεν. Τῷ ὄντι γὰρ καθάπερ τις δροµεὺς παραδραµὼν τὸν ἀντ παλον καὶ ἤδη πρὸς τὸ τέρµατι τοῦ σταδ ου γενόµενος, προσεγγ ζων τε τῷ βραβε ῳ καὶ τὸν πιν κιον στέφανον βλέπων, ὡς ἤδη τετυχηκὼς τοῦ προκειµένου παγάλλετα τε αὐτὸς ἑαυτῷ καὶ το ς εὐνουστέροις τῶν θεατῶν τὴν ν κην εὐαγγελ ζεται, ἀπὸ τοιαύτης ἡµ ν διαθέσεως κἀκε νη τὰ χρηστότερα περὶ ἑαυτῆς λπ ζειν δ δου, ἤδη πρὸς τὸ βραβε ον τῆς ἄνω κλήσεως βλέπουσα καὶ µονονουχὶ τὸ τοῦ ἀποστόλου καὶ φ ἑαυτῆς φθεγγοµένη, ὅτι Αποκειτα µοι λοιπὸν ὁ τῆς δικαιοσύνης στέφανος, ὃν ἀποδώσει µοι ὁ δ καιος κριτής, πειδὴ Τὸν καλὸν ἀγῶνα ἠγώνισµαι καὶ τὸν δρόµον τετέλεκα καὶ τὴν π στιν τετήρηκα. Ηµε ς µὲν οὖν πρὸς τὴν τῶν ἀγαθῶν ἀγγελ αν εὔθυµοι καταστάντες τῆς τῶν προκειµένων ἀπολαύσεως ἦµεν: ποικ λα δὲ ἦν ταῦτα καὶ πάσης πεπλήρωτο θυµηδ ας ἡ παρασκευὴ οὕτω τῆς µεγάλης κε νης καὶ µέχρι τούτων τῇ σπουδῇ κατιούσης. Επεὶ δὲ πάλιν ν ὀφθαλµο ς ἦµεν αὐτῆς, οὐ γὰρ ε α τὴν εὔσχολον ὥραν φ ἑαυτῶν διάγειν, ἀναλαβοῦσα τῶν κ νεότητος αὐτῇ βεβιωµένων τὴν µνήµην καθάπερ πὶ συγγραφῆς πάντα κατεξῆς διεξήρχετο καὶ ὅσα τῆς τῶν πατέρων ζωῆς διὰ µνήµης εἶχε καὶ τὰ πρὸ τῆς µῆς γενέσεως καὶ τὸν µετὰ ταῦτα β ον σκοπὸς δὲ αὐτῇ τοῦ διηγήµατος ἦν ἡ πρὸς τὸν θεὸν εὐχαριστ α. Τῶν τε γὰρ γονέων ἀπεδε κνυ τὸν β ον οὐ τοσοῦτον κ περιουσ ας λαµπρὸν το ς τότε καὶ περ βλεπτον ὄντα, ὅσον κ θε ας φιλανθρωπ ας παυξηθέντα, τῶν µὲν τοῦ πατρὸς γονέων διὰ τὴν ε ς Χριστὸν ὁµολογ αν δεδηµευµένων, τοῦ δὲ κατὰ µητέρα προπάτορος κ βασιλικῆς ἀγανακτήσεως ἀνῃρηµένου καὶ πάντων τῶν προσόντων ε ς ἑτέρους µετακεχωρηκότων 14

15 δεσπότας καὶ ὅµως ε ς τοσοῦτον αὐτο ς διὰ π στεως τὴν ζωὴν αὐξηθῆναι, ὡς µὴ εἶναι τὸν ὑπὲρ αὐτοὺς ν το ς τότε χρόνοις ὀνοµαζόµενον πάλιν δὲ τῆς περιουσ ας αὐτῶν κατὰ τὸν ἀριθµὸν τῶν τέκνων ννεαχῇ διατµηθε σης, οὕτως ἑκάστῳ δι εὐλογ ας πληθυνθῆναι τὴν µο ραν, ὡς ὑπὲρ τὴν τῶν γονέων εὐκληρ αν τὴν ἑκάστου τῶν τέκνων εἶναι ζωήν. Αὐτῆς δὲ κε νης τῶν µὲν πονοµασθέντων αὐτῇ κατὰ τὴν πρὸς τοὺς ἀδελφοὺς σοµοιρ αν ὑπολειφθῆναι µηδέν, ἀλλὰ πάντα τα ς χερσὶ τοῦ ἱερέως κατὰ τὴν θε αν ντολὴν ο κονοµηθῆναι τὸν δὲ β ον αὐτῇ τοιοῦτον κ τῆς τοῦ θεοῦ χορηγ ας γενέσθαι, ὡς µηδέποτε λῆξαι τὰς χε ρας ε ς ντολὴν νεργούσας µηδὲ πρὸς ἄνθρωπον ἀποβλέψαι ποτὲ µηδὲ διά τινος ἀνθρωπ νης εὐεργεσ ας γενέσθαι αὐτῇ τὰς πρὸς τὴν εὐσχήµονα διαγωγὴν ἀφορµάς, ἀλλὰ µήτε τοὺς α τοῦντας ἀποστραφῆναι µήτε τοὺς διδόντας πιζητῆσαι, λεληθότως τοῦ θεοῦ καθάπερ τινὰ σπέρ- µατα τὰς βραχε ας κ τῶν ἔργων ἀφορµὰς ε ς πολύχουν καρπὸν τα ς εὐλογ αις παύξοντος. Εµοῦ δὲ τοὺς δ ους πόνους ν οἷς ἤµην διεξιόντος, πρότερον µὲν τοῦ βασιλέως Οὐαλέντος διὰ τὴν π στιν λαύνοντος, µετὰ ταῦτα δὲ τῆς ν τα ς κκλησ αις συγχύσεως πρὸς ἄθλους ἡµᾶς καὶ καµάτους κκαλουµένης Οὐ παύσῃ, φησ ν, ἀγνωµόνως πὶ το ς θε οις ἀγαθο ς διακε µενος; οὐ θεραπεύσεις τῆς ψυχῆς τὸ ἀχάριστον; οὐκ ἀντιπαραθήσεις το ς τῶν πατέρων τὰ σά; κα τοι γε κατὰ τὸν κόσµον τοῦτον ν τούτῳ δὴ µάλιστα µεγαλαυχοῦµεν, ν τῷ εὖ γεγονέναι καὶ ἀπὸ εὐγενῶν φῦναι δοκε ν. Πολύς, φησ, κατὰ τὴν πα δευσιν ν το ς τότε χρόνοις ὁ πατὴρ νοµ ζετο, ἀλλὰ µέχρι τῶν γχωρ ων δικαστηρ ων ἡ κατ αὐτὸν στατο δόξα. Μετὰ ταῦτα δὲ τῶν λοιπῶν διὰ τῆς σοφιστικῆς αὐτοῦ καθηγου- µένου οὐκ ξῆλθε τὸν Πόντον ἡ φήµη, ἀλλ ἀγαπητὸν ἦν κε νῳ τὸ ν τῇ πατρ δι περ βλεπτον. Σὺ δέ, φησ, πόλεσι καὶ δήµοις καὶ ἔθνεσιν ὀνοµαστὸς εἶ καὶ σὲ πρὸς συµµαχ αν τε καὶ διόρθωσιν κκλησ αι πέµπουσι καὶ κκλησ αι καλοῦσι, καὶ οὐχ ὁρᾷς τὴν χάριν; οὐδὲ πιγινώσκεις τῶν τηλικούτων ἀγαθῶν τὴν α τ αν, ὅτι σε τῶν γονέων αἱ εὐχαὶ πρὸς ὕψος α ρουσιν, οὐδεµ αν ἢ ὀλ γην ο κοθεν ἔχοντα πρὸς τοῦτο παρασκευήν; Ταῦτα διεξιούσης γὼ µὲν παρατε νεσθαι πλέον τὸ ἡµερήσιον πόθουν µέτρον, ὡς ἂν µὴ λήξειε καταγλυκα νουσα ἡµῶν τὴν ἀκοήν ἀλλ ἡ φωνὴ τῶν ψαλλόντων 15

16 πρὸς τὰς πιλυχν ους εὐχαριστ ας ξεκαλε το, κἀµὲ πρὸς τὴν κκλησ αν κπέµψασα πάλιν ἡ µεγάλη διὰ τῶν προσευχῶν πρὸς τὸν θεὸν ἀνεχώρει. Καὶ ἡ µὲν νὺξ ν τούτοις ἦν. Ως δὲ ἡµέρα γένετο, µοὶ µὲν πρόδηλον κ τῶν ὁρω- µένων ἦν, ὅτι ἔσχατος αὐτῇ τῆς κατὰ σάρκα ζωῆς ὅρος ἡ νεστῶσα ἡµέρα ἦν, πᾶσαν τὴν γκειµένην τῇ φύσει δύναµιν τοῦ πυρετοῦ δαπανήσαντος. Η δὲ πρὸς τὸ ἀσθενὲς ἡµῶν τῆς διανο ας βλέπουσα παράγειν ἡµᾶς κ τῆς κατηφεστέρας λπ δος µηχανᾶτο, πάλιν το ς καλο ς κε νοις λόγοις διαχέουσα τῆς ψυχῆς τὸ λυπούµενον ν λεπτῷ τὸ λοιπὸν καὶ συνεχοµένῳ τῷ ἄσθµατι. Ενθα δὴ καὶ µάλιστα ποικ λως διετ θετό µοι πρὸς τὸ φαινόµενον ἡ ψυχή, τῆς µὲν φύσεως ε ς σκυθρωπότητα κατὰ τὸ ε κὸς βαρουµένης διὰ τὸ µηκέτι προσδοκᾶν τῆς τοιαύτης φωνῆς καὶ αὖθις ἀκούσεσθαι, ἀλλ ὅσον οὐδέπω τὸ κοινὸν καύχηµα τῆς γενεᾶς λπ ζειν κ τοῦ ἀνθρωπ νου β ου µεταστήσεσθαι, τῆς δὲ ψυχῆς οἷον νθουσιώσης κ τῶν φαινοµένων καὶ κβεβηκέναι τὴν κοινὴν φύσιν ὑπονοούσης. Τὸ γὰρ µηδὲ ν σχάταις ἀναπνοα ς αὐτὴν οὖσαν παθε ν τινα ξενισµὸν πὶ τῇ λπ δι τῆς µεταστάσεως µηδὲ δειλιάσαι πρὸς τὸν χωρισµὸν τῆς ζωῆς, ἀλλ ὑψηλῇ τῇ διανο ᾳ το ς ξ ἀρχῆς αὐτῇ περὶ τοῦ τῇδε β ου κεκριµένοις µέχρι τῆς σχάτης µφιλοσοφε ν ἀναπνοῆς οὐκέτι µοι δόκει τῶν ἀνθρωπ νων εἶναι, ἀλλ οἷον ἀγγέλου τινὸς ο κονοµικῶς ἀνθρωπ νην ὑπελθόντος µορφήν, ᾧ µηδεµιᾶς οὔσης πρὸς τὸν ν σαρκὶ β ον συγγενε ας ἢ ο κειώσεως οὐδὲν ἀπεικὸς ν ἀπαθε ᾳ τὴν διάνοιαν µένειν, µὴ καθελκούσης τῆς σαρκὸς πρὸς τὰ δια πάθη. Διὰ τοῦτό µοι δόκει τὸν θε ον κε νον καὶ καθαρὸν ἔρωτα τοῦ ἀοράτου νυµφ ου, ὃν γκεκρυµµένον εἶχεν ν το ς τῆς ψυχῆς ἀπορρήτοις τρεφόµενον, ἔκδηλον ποιε ν τότε το ς παροῦσι καὶ δηµοσιεύειν τὴν ν καρδ ᾳ διάθεσιν τῷ πε γεσθαι πρὸς τὸν ποθούµενον, ὡς ἂν διὰ τάχους σὺν αὐτῷ γένοιτο τῶν δεσµῶν κλυθε σα τοῦ σώµατος. Τῷ ὄντι γὰρ ὡς πρὸς ραστὴν ὁ δρόµος γ νετο, οὐδενὸς ἄλλου τῶν κατὰ τὸν β ον ἡδέων πρὸς ἑαυτὸ τὸν ὀφθαλµὸν πιστρέφοντος. Καὶ τῆς µὲν ἡµέρας ἤδη παρῳχήκει τὸ πλέον καὶ ὁ ἥλιος πρὸς δυσµὰς πεκλ νετο. Τῇ δὲ οὐκ νεδ δου ἡ προθυµ α, ἀλλ ὅσον τῇ ξόδῳ προσήγγιζεν, ὡς πλέον θεωροῦσα τοῦ νυµφ ου τὸ κάλλος ν σφοδροτέρᾳ τῇ πε ξει πρὸς τὸν ποθούµενον ετο, τοιαῦτα φθεγγοµένη οὐκέτι 16

17 πρὸς ἡµᾶς τοὺς παρόντας, ἀλλὰ πρὸς αὐτὸν κε νον ε ς ὃν ἀτενὲς ἀφεώρα το ς ὄµµασι. Πρὸς γὰρ ἀνατολὴν τέτραπτο αὐτῇ τὸ χαµεύνιον, καὶ ἀποστᾶσα τοῦ πρὸς ἡµᾶς διαλέγεσθαι δι εὐχῆς ὡµ λει τὸ λοιπὸν τῷ θεῷ χερσ τε ἱκετεύουσα καὶ ὑποφθεγγοµένη λεπτῇ τῇ φωνῇ, ὥστε ἡµᾶς παΐειν µετρ ως τῶν λεγοµένων τοιαύτη δὲ ἦν ἡ εὐχή, ὡς µηδὲ ἀµφιβάλλειν, ὅτι καὶ πρὸς τὸν θεὸν γ νετο καὶ παρ κε νου ἠκούετο. Σύ, φησ ν, ἔλυσας ἡµ ν, κύριε, τοῦ θανάτου τὸν φόβον. Σὺ ζωῆς ἀληθινῆς ἀρχὴν ἡµ ν πο ησας τὸ τέλος τῆς νταῦθα ζωῆς. Σὺ πρὸς καιρὸν ἡµῶν ὕπνῳ διαναπαύεις τὰ σώµατα καὶ πάλιν ἀφυπν ζεις ν τῇ σχάτῃ σάλπιγγι. Σὺ δ δως παρακαταθήκην τῇ γῇ τὴν ἡµετέραν γῆν, ἣν τα ς σα ς χερσὶ διεµόρφωσας, καὶ πάλιν ἀνακωµ ζῃ ὃ ἔδωκας, ἀφθαρσ ᾳ καὶ χάριτι µεταµορφώσας τὸ θνητὸν ἡµῶν καὶ ἄσχηµον. Σὺ ρρύσω ἡµᾶς κ τῆς κατάρας καὶ τῆς ἁµαρτ ας, ἀµφότερα ὑπὲρ ἡµῶν γενόµενος. Σὺ συνέθλασας τὰς κεφαλὰς τοῦ δράκοντος τοῦ διὰ τοῦ χάσµατος τῆς παρακοῆς τῷ λαιµῷ διαλαβόντος τὸν ἄνθρωπον. Σὺ ὡδοπο ησας ἡµ ν τὴν ἀνάστασιν, συντρ ψας τὰς πύλας τοῦ ᾅδου καὶ καταργήσας τὸν τὸ κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου. Σὺ ἔδωκας το ς φοβουµένοις σε σηµε ωσιν τὸν τύπον τοῦ ἁγ ου σταυροῦ ε ς καθα ρεσιν τοῦ ἀντικειµένου καὶ ἀσφάλειαν τῆς ἡµετέρας ζωῆς. Ο θεὸς ὁ α ώνιος, ᾧ περρ φην κ κοιλ ας µητρός, ὃν ἠγάπησεν ἡ ψυχή µου ξ ὅλης δυνάµεως, ᾧ ἀνέθηκα καὶ τὴν σάρκα καὶ τὴν ψυχὴν ἀπὸ νεότητός µου καὶ µέχρι τοῦ νῦν, σύ µοι παρακατάστησον φωτεινὸν ἄγγελον τὸν χειραγωγοῦντά µε πρὸς τὸν τόπον τῆς ἀναψύξεως, ὅπου τὸ ὕδωρ τῆς ἀναπαύσεως, παρὰ τοὺς κόλπους τῶν ἁγ ων πατέρων. Ο διακόψας τὴν φλόγα τῆς πυρ νης οµφα ας, καὶ ἀποδοὺς τῷ παραδε σῳ τὸν ἄνθρωπον τὸν συσταυρωθέντα σοι καὶ ὑποπεσόντα το ς ο κτιρµο ς σου, 17

18 κἀµοῦ µνήσθητι ν τῇ βασιλε ᾳ σου, ὅτι κἀγὼ σοὶ συνεσταυρώθην, καθηλώσασα κ τοῦ φόβου σου τὰς σάρκας µου καὶ ἀπὸ τῶν κριµάτων σου φοβηθε σα. Μὴ διαχωρισάτω µε τὸ χάσµα τὸ φοβερὸν ἀπὸ τῶν κλεκτῶν σου, µηδὲ ἀντιστήτω ὁ βάσκανος τῇ ὁδῷ µου µηδὲ εὑρεθε η κατενώπιον τῶν ὀφθαλµῶν σου ἡ ἁµαρτ α µου, ε τι σφαλε σα διὰ τὴν ἀσθένειαν τῆς φύσεως ἡµῶν ν λόγῳ ἢ ν ἔργῳ ἢ κατὰ διάνοιαν ἥµαρτον. Ο ἔχων πὶ γῆς ξουσ αν ἀφιέναι ἁµαρτ ας, ἄνες µοι, να ἀναψύξω καὶ εὑρεθῶ νώπιόν σου ν τῇ ἀπεκδύσει τοῦ σώµατός µου µὴ ἔχουσα σπ λον ἢ υτ δα ν τῇ µορφῇ τῆς ψυχῆς µου, ἀλλ ἄµωµος καὶ ἀκηλ δωτος προσδεχθε η ἡ ψυχή µου ν τα ς χερσ σου ὡς θυµ αµα νώπιόν σου. Καὶ ταῦτα ἅµα λέγουσα πετ θει τὴν σφραγ δα το ς ὀφθαλµο ς καὶ τῷ στόµατι καὶ τῇ καρδ ᾳ. Καὶ κατ ὀλ γον ἥ τε γλῶσσα τῷ πυρετῷ καταφρυγε σα οὐκέτι διήρθρου τὸν λόγον καὶ ἡ φωνὴ ὑπενεδ δου, καὶ ν µονῇ τῇ τῶν χειλέων διαστολῇ καὶ τῇ τῶν χειρῶν κινήσει τὸ ν προσευχῇ εἶναι αὐτὴν γινώσκοµεν. Καὶ ν τούτοις τῆς ἑσπέρας πιλαβούσης καὶ φωτὸς ε σκοµισθέντος ἀθρόον τὸν τῶν ὀµµάτων διαστε λασα κύκλον καὶ πρὸς τὴν αὐγὴν ἀπιδοῦσα ἔκδηλος µὲν ἦν καὶ φθέγξασθαι τὴν πιλύχνιον εὐχαριστ αν προθυµουµένη τῆς δὲ φωνῆς πιλειπούσης διὰ τῆς καρδ ας καὶ διὰ τῆς τῶν χειρῶν κινήσεως πλήρου τὴν πρόθεσιν καὶ τὰ χε λη πρὸς τὴν ἔνδοθεν ὁρµὴν συνεκινε το ὡς δὲ πλήρωσε τὴν εὐχαριστ αν καὶ ἡ χεὶρ παχθε σα διὰ τῆς σφραγ δος τῷ προσώπῳ τὸ πέρας τῆς εὐχῆς διεσήµανε, µέγα τι καὶ βύθιον ἀναπνεύσασα τῇ προσευχῇ τὴν ζωὴν συγκατέληξεν. Ως δὲ ἦν τὸ λοιπὸν ἄπνους τε καὶ ἀκ νητος, µνησθεὶς τῶν ντολῶν, ἃς εὐθὺς παρὰ τὴν πρώτην συντυχ αν πεπο ητο ε ποῦσα βούλεσθαι τὰς µὰς το ς ὀφθαλµο ς αὐτῆς πιβληθῆναι χε ρας καὶ δι µοῦ τὴν νενοµισµένην θεραπε αν παχθῆναι τῷ σώµατι, πήγαγον τῷ ἁγ ῳ προσώπῳ νεναρκηκυ αν κ τοῦ πάθους τὴν χε ρα, ὅσον µὴ δόξαι τῆς ντολῆς ἀµελε ν οὐδὲν γὰρ τῶν πορθούντων οἱ ὀφθαλµοὶ προσεδέοντο, καθάπερ πὶ τοῦ κατὰ φύσιν γ νεται ὕπνου, το ς βλεφάροις εὐκόσµως διειληµµένοι τά τε χε λη προσφυῶς µεµυκότα καὶ αἱ χε ρες εὐπρεπῶς πανακλιθε σαι τῷ στήθει πᾶσά τε ἡ τοῦ σώµατος θέσις 18

19 αὐτοµάτως κατὰ τὸ εὔσχηµον ἁρµοσθε σα οὐδὲν τῆς τῶν κοσµούντων χειρὸς πεδέετο. Εµοὶ δὲ διχόθεν γ νετο πάρετος ἡ ψυχὴ καὶ οἷς τὸ φαινόµενον ἔβλεπον καὶ οἷς τὴν ἀκοὴν διὰ τῆς γοερᾶς τῶν παρθένων ο µωγῆς περιηχούµην. Τέως µὲν γὰρ ν ἡσυχ ᾳ διεκαρτέρουν κε ναι, τῇ ψυχῇ τὴν ὀδύνην γκατακλε ουσαι, καὶ τὴν τῆς ο µωγῆς ὁρµὴν τῷ πρὸς αὐτὴν φόβῳ κατέπνιγον, ὥσπερ δεδοικυ αι καὶ σιωπῶντος ἤδη τοῦ προσώπου τὴν πιτ µησιν, µή που παρὰ τὸ διατεταγµένον αὐτα ς φωνῆς τινος παρ αὐτῶν κραγε σης λυπηθε η πρὸς τὸ γινόµενον ἡ διδάσκαλος. Καὶ οἱονεὶ πυρός τινος ἔνδοθεν αὐτῶν τὰς ψυχὰς διασµύχοντος, πεὶ οὐκέτι κατακρατε σθαι δι ἡσυχ ας τὸ πάθος ἠδύνατο, ἀθρόως πικρός τις καὶ ἄσχετος ἀναρρήγνυται ἦχος, ὥστε µοι µηκέτι µένειν ν τῷ καθεστηκότι τὸν λογισµόν, ἀλλὰ καθάπερ χειµάρρου τινὸς πικλύσαντος ὑποβρύχιον παρενεχθῆναι τῷ πάθει καὶ τῶν ν χερσὶν ἀµελήσαντα ὅλον τῶν θρήνων εἶναι. Κα µοι δικα α πως δόκει καὶ εὔλογος ἡ τοῦ πάθους ἀφορµὴ τα ς παρθένοις εἶναι. Οὐ γὰρ συνηθε ας τινὸς ἢ τῆς κατὰ σάρκα κηδεµον ας τὴν στέρησιν ἀπωδύροντο οὐδ ἄλλο τι τοιοῦτον οὐδέν, φ ᾧ πρὸς τὰς συµφορὰς δυσανασχετοῦσιν οἱ ἄνθρωποι, ἀλλ ὡς τῆς κατὰ θεὸν λπ δος αὐτῆς καὶ τῆς τῶν ψυχῶν σωτηρ ας ἀποσχισθε σαι ταῦτα βόων καὶ ταῦτα ν το ς θρήνοις ἀπωλοφύροντο. Εσβέσθη, λέγουσαι, τῶν ὀφθαλµῶν ἡµῶν ὁ λύχνος ἀπήρθη τὸ φῶς τῆς τῶν ψυχῶν ὁδηγ ας διελύθη τῆς ζωῆς ἡµῶν ἡ ἀσφάλεια ἤρθη ἡ σφραγὶς τῆς ἀφθαρσ ας διεσπάσθη ὁ σύνδεσµος τῆς ὁµοφροσύνης, συνετρ βη τὸ στήριγµα τῶν ἀτονούντων, ἀφῃρέθη ἡ θεραπε α τῶν ἀσθενούντων. Επὶ σοῦ ἡµ ν καὶ ἡ νὺξ ἀντὶ ἡµέρας ἦν καθαρᾷ ζωῇ φωτιζοµένη νῦν δὲ καὶ ἡ ἡµέρα πρὸς ζόφον µεταστραφήσεται. Χαλεπώτερον δὲ παρὰ τὰς ἄλλας τὸ πάθος ξέκαιον αἱ µητέρα αὐτὴν καὶ τροφὸν ἀνακαλοῦσαι. Ησαν δὲ αὗται, ἃς ν τῷ τῆς σιτοδε ας καιρῷ κατὰ τὰς ὁδοὺς ρριµµένας ἀνελο- µένη τιθηνήσατό τε καὶ ἀνεθρέψατο καὶ πρὸς τὸν καθαρόν τε καὶ ἄφθορον β ον χειραγώγησεν. Επεὶ δέ πως καθάπερ κ βυθοῦ τινος τὴν µαυτοῦ ψυχὴν ἀνελεξάµην πρὸς τὴν ἁγ αν κε νην κεφαλὴν ἀτεν - σας, ὥσπερ πιτιµηθεὶς πὶ τῇ ἀταξ ᾳ τῶν πιθορυβούντων διὰ τοῦ θρήνου Πρὸς ταύτην βλέψατε, εἶπον µεγάλῃ τῇ φωνῇ πρὸς τὰς παρθένους βοήσας, καὶ τῶν παραγγελµάτων 19

20 αὐτῆς ἀναµνήσθητε, δι ὧν τὸ ν παντὶ τεταγµένον καὶ εὔσχηµον παρ αὐτῆς παιδεύθητε. Ενα καιρὸν δακρύων ὑµ ν ἡ θε α ψυχὴ αὕτη νοµοθέτησεν ν τῷ τῆς προσευχῆς καιρῷ τοῦτο πράττειν παρεγγυήσασα ὃ καὶ νῦν ποιε ν ἔξεστι, τῆς τῶν θρήνων ο µωγῆς ε ς συµπαθῆ ψαλµῳδ αν µετατεθε σης. Ταῦτ ἔλεγον µε ζονι τῇ φωνῇ, ὡς ἂν τὸν ἦχον τῶν θρήνων ὑπερηχήσαιµι. Εἶτα µεταστῆναι παρεκάλεσα µικρὸν πὶ τὸν σύνεγγυς οἶκον, καταλειφθῆναι δέ τινας ξ αὐτῶν, ὧν ἡδέως ν τῇ ζωῇ τὴν θεραπε αν προσ ετο. Εν ταύταις ἦν γυνή τις τῶν εὐσχηµόνων πλούτῳ καὶ γένει καὶ τῇ τοῦ σώµατος ὥρᾳ καὶ τῇ λοιπῇ περιφανε ᾳ περ - βλεπτος ν νεότητι γενοµένη καὶ συνοικισθε σά τινι τῶν πὶ µε ζονος ἀξ ας καὶ βραχὺν συνοικήσασα χρόνον καὶ ν νέῳ τῷ σώµατι τῆς συζυγ ας διαζευχθε σα, φύλακά τε καὶ παιδαγωγὸν τῆς χηρε ας τὴν µεγάλην Μακρ ναν ποιησαµένη, συνῆν τὰ πολλὰ τα ς παρθένοις τὸν πρὸς ἀρετὴν β ον παρ αὐτῶν κδιδασκοµένη. Οὐετιανὴ δὲ ὄνοµα τῇ γυναικ, ἧς ὁ πατὴρ Αράξιος ἦν τῶν ε ς τὴν ὕπατον συντελούντων βουλήν πρὸς ταύτην εἶπον ἀνεπ φθονον εἶναι νῦν γοῦν τὸν φαιδρότερον πιβαλε ν κόσµον τῷ σώµατι καὶ λαµπρα ς ὀθόναις κατακοσµῆσαι τὴν καθαρὰν κε νην καὶ ἀκηλ δωτον σάρκα. Η δὲ µαθε ν ἔφη χρῆναι, τ τῇ ἁγ ᾳ περὶ τούτων καλῶς ἔχειν δοκιµάσθη µὴ γὰρ εὐαγὲς εἶναι παρὰ τὸ κεχαρισµένον αὐτῇ τι παρ ἡµῶν γενέσθαι. Πάντως δὲ ὃ τῷ θεῷ φ λον τε καὶ εὐάρεστον, κἀκε νῃ καταθύµιον εἶναι. Καὶ ἦν τις προτεταγµένη τοῦ χοροῦ τῆς παρθεν ας ν τῷ τῆς διακον ας βαθµῷ, Λαµπάδιον ὄνοµα αὐτῇ ἣ ἀκριβῶς ἔφη γινώσκειν περὶ τῶν κατὰ τὴν ταφὴν δεδογµένων κε νῃ. Επεὶ δὲ ἠρόµην αὐτὴν περὶ τούτων #παροῦσα γὰρ ἔτυχε τῇ βουλεύσε$ι, ἔφη µετὰ δακρύων ταῦτα λέγουσα Τῇ ἁγ ᾳ κόσµος ὁ καθαρὸς β ος διεσπουδάσθη τοῦτο καὶ τῆς ζωῆς γκαλλώπισµα καὶ τοῦ θανάτου ντάφιον κε νῃ στ τὰ δ ὅσα πρὸς καλλωπισµὸν σώ- µατος βλέπει, οὔτε ν τῷ τῆς ζωῆς χρόνῳ προσήκατο οὔτε ε ς τὴν παροῦσαν χρῆσιν ταµιεύσατο, ὥστε οὐδὲ βουλοµένοις ἡµ ν ἔσται τι πλέον τῆς ε ς αὐτὸ τοῦτο παρασκευῆς παρούσης-καὶ οὐκ ἔστιν ν το ς ἀποκειµένοις εὑρε ν, ἔφην γώ, τῶν πικοσµῆσα τι δυναµένων τὴν κφοράν; - Πο οις, εἶπεν, ἀποκειµένοις; ν χερσὶν ἔχεις πᾶν τὸ ἀπό- 20

21 θετον δοὺ τὸ ἱµάτιον, δοὺ τῆς κεφαλῆς ἡ καλύπτρα, τὰ τετριµµένα τῶν ποδῶν ὑποδήµατα οὗτος ὁ πλοῦτος, αὕτη ἡ περιουσ α. Οὐδὲν παρὰ τὸ φαινόµενον ν ἀποκρύφοις ἀπόκειται κιβωτο ς τισιν ἢ θαλάµοις ἠσφαλισµένον. Μ αν ἀποθήκην ᾔδει τοῦ δ ου πλούτου, τὸν θησαυρὸν τὸν οὐράνιον κε πάντα ἀποθεµένη οὐδὲν πὶ τῆς γῆς ὑπελε πετο. -Τ οὖν, ἔφην πρὸς αὐτὴν γώ, ε τῶν µο τι πρὸς τὴν ταφὴν ἡτοιµασµένων προσαγάγοιµι µή τι τῶν ἀβουλήτων αὐτῇ διὰ τούτου γενήσεται; Οὐκ ο εσθαι ἔφη τοῦτο παρὰ γνώµην εἶναι αὐτῇ προσέσθαι γὰρ ἂν αὐτὴν καὶ ζῶσαν τὴν τοιαύτην παρὰ σοῦ τιµὴν κατ ἀµφότερα, διά τε τὴν ἱερωσύνην τὴν ἀεὶ τιµ αν αὐτῇ καὶ διὰ τὴν κοινων αν τῆς φύσεως µηδὲ γὰρ ἂν ἀλλότριον ἑαυτῆς τὸ τοῦ ἀδελφοῦ νοµ σαι. Διὰ τοῦτο καὶ τα ς σα ς χερσὶ περικοσµηθῆναι τὸ σῶµα διεκελεύσατο. Επεὶ δὲ τοῦτο δέδοκτο καὶ ἔδει περισταλῆναι τα ς ὀθόναις τὸ ἱερὸν σῶµα κε νο, διελοµένοι τὴν σπουδὴν ἄλλος ἄλλο τι περὶ αὐτὴν πονοῦµεν. Καὶ γὼ µὲν τὴν σθῆτα τῶν µῶν τινι προσαγαγε ν νεκελευσάµην, ἡ δὲ µνηµονευθε σα Οὐετιανὴ τὴν ἁγ αν κε νην κεφαλὴν τα ς δ αις χερσὶ κατακοσµοῦσα, πειδὴ κατὰ τὸν αὐχένα τὴν χε ρα ἤνεγκεν Ιδού, φησ, πρὸς µὲ βλέψασα, οἷος περιδέραιος κόσµος τῆς ἁγ ας ξήρτηται. Καὶ ἅµα τοῦτο λέγουσα κλύσασα τὸν δεσµὸν κ τοῦ κατόπιν προέτεινε τὴν χε ρα καὶ δε κνυσ µοι σιδήρεον τοῦ σταυροῦ τύπον καὶ δακτύλιόν τινα τῆς αὐτῆς ὕλης, ἅπερ ἀµφότερα λεπτῆς ὁρµιᾶς ξηµµένα πὶ τῆς καρδ ας διὰ παντὸς ἦν. Καὶ γὼ εἶπον Κοινὸν γενέσθω τὸ κτῆµα. Καὶ σὺ µὲν ἔχε τὸ τοῦ σταυροῦ φυλακτήριον µοὶ δὲ ἀρκέσει ἡ τοῦ δακτυλ ου κληρονοµ α. Καὶ γὰρ καὶ πὶ τῆς τούτου σφραγ - δος ὁ σταυρὸς γκεχάρακτο ᾧ νατεν σασά φησι πάλιν πρὸς µὲ ἡ γυνή Οὐκ ἀπὸ σκοποῦ σοι γέγονεν ἡ κλογὴ τοῦδε τοῦ κτήµατος. Κο λος γὰρ κατὰ τὴν σφενδόνην στὶν ὁ δακτύλιος καὶ ν αὐτῷ ν τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς κατακέκρυπται καὶ οὕτως ἄνωθεν ἡ σφραγὶς τῷ δ ῳ τύπῳ µηνύει τὸ ὑποκε µενον. Ως δὲ καὶ περικαλυφθῆναι τῇ σθῆτι τὸ καθαρὸν σῶµα καιρὸς ἦν κἀµοὶ τὴν διακον αν ταύτην ἡ ντολὴ τῆς µεγάλης ἀναγκα αν πο ει, παροῦσα τῷ ἔργῳ καὶ συνεφαπτοµένη ἡ τῆς µεγάλης κε νης κληρονοµ ας ἡµ ν κοινωνήσασα Μὴ παραδράµῃς, φησ ν, ἀνιστόρητον 21

22 τὸ µέγιστον τῶν ὑπὸ τῆς ἁγ ας ταύτης κατορθωθέντων θαυµάτων. -Τ τοῦτο; ἔφην γώ. Η δὲ µέρος τι τοῦ στήθους παραγυµνώσασα Ορᾷς, ἔφη, τὸ λεπτὸν τοῦτο καὶ ἀφανὲς ὑπὸ τὴν δέρριν σηµε ον; στ γµατι προσέοικε διὰ λεπτῆς αφ δος γγενοµένῳ. Καὶ ἅµα τὸν λύχνον γγύτερον πο ει τοῦ δεικνυµένου µοι τόπου. Τ οὖν, εἶπον, θαυµαστόν, ε ἀφανε τινι σηµε ῳ τὸ σῶµα κατὰ τοῦτο τὸ µέρος ἔστικται; -Τοῦτο, φησ, τῆς µεγάλης τοῦ θεοῦ βοηθε ας µνηµόσυνον τῷ σώµατι λε πεται. Επειδὴ γὰρ ἔφυ ποτέ τι κατὰ τὸ µέρος τοῦτο πάθος ἀνιαρὸν καὶ κ νδυνος ἦν ἢ ἀνατµηθῆναι τὸν ὄγκον ἢ πάντῃ καὶ πάντως ε ς ἀνήκεστον προελθε ν τὸ κακόν, ε το ς κατὰ τὴν καρδ αν τόποις πελάσειεν, δέετο µὲν ἡ µήτηρ, φησ, πολλὰ καὶ ἱκέτευε παραδέξασθαι τοῦ ατροῦ τὴν πιµέλειαν, ὡς καὶ ταύτης κ θεοῦ τῆς τέχνης πὶ σωτηρ ᾳ τῶν ἀνθρώπων καταδειχθε σης. Η δὲ τὸ γυµνῶσα τι τοῦ σώµατος ὀφθαλµο ς ἀλλοτρ οις τοῦ πάθους χαλεπώτερον κρ νασα, ἑσπέρας καταλαβούσης, πειδὴ τῇ µητρὶ τὴν συνήθη διὰ τῶν χειρῶν ὑπηρεσ αν πλήρωσεν, ντὸς γενοµένη τοῦ παναγιαστηρ ου παννύχιον προσπ πτει τῷ θεῷ τῶν άσεων καὶ τὸ ἀπορρυὲν τῶν ὀφθαλµῶν ὕδωρ πρὸς τὴν γῆν ἀναχέασα τῷ κ τῶν δακρύων πηλῷ φαρµάκῳ πρὸς τὸ πάθος χρήσατο τῆς δὲ µητρὸς ἀθύµως διακειµένης καὶ πάλιν νδοῦναι τῷ ατρῷ παρακαλούσης ἀρκε ν ἔλεγε πρὸς θεραπε αν ἑαυτῇ τοῦ κακοῦ, ε τῇ δ ᾳ χειρὶ ἡ µήτηρ πιβάλοι τῷ τόπῳ τὴν ἁγ αν σφραγ δα. Ως δὲ ντὸς ποιήσατο τοῦ κόλπου τὴν χε ρα ἡ µήτηρ, φ ᾧ τε περισφραγ σαι τὸ µέρος, ἡ µὲν σφραγὶς νήργει, τὸ δὲ πάθος οὐκ ἦν. Αλλὰ τοῦτο, φησ, τὸ βραχὺ σηµε ον καὶ τότε ἀντὶ τοῦ φρικτοῦ ἑωράθη ὄγκου καὶ µέχρι τέλους παρέµεινεν, ὡς ἄν, οἶµαι, τῆς θε ας πισκέψεως µνηµόσυνον ε η πρὸς ἀφορµὴν καὶ ὑπόθεσιν τῆς διηνεκοῦς πρὸς τὸν θεὸν εὐχαριστ ας. Επεὶ δὲ πέρας εἶχεν ἡµ ν ἡ σπουδὴ καὶ κ τῶν νόντων περιεκοσµήθη τὸ σῶµα, πάλιν φησὶν ἡ διάκονος µὴ πρέπειν νυµφικῶς σταλµένην αὐτὴν ν ὀφθαλµο ς τῶν παρθένων ὁρᾶσθαι. Αλλ ἔστι µοι, φησ, τῆς µητρὸς τῆς ὑµετέρας τῶν φαιῶν πεφυλαγµένον ἱµάτιον, ὃ ἄνωθεν πιβληθῆναι καλῶς ἔχειν φηµ, ὡς ἂν µὴ τῷ πεισάκτῳ διὰ τῆς σθῆτος κόσµῳ τὸ ἱερὸν τοῦτο κάλλος λαµπρύνοιτο. Εκράτει τὰ δεδογµένα καὶ τὸ ἱµάτιον πεβλήθη ἡ δὲ ἔλαµπε καὶ ν τῷ φαιῷ, τῆς θε ας, οἶµαι, δυνάµεως καὶ ταύτην 22

23 προσθε σης τὴν χάριν τῷ σώµατι, ὥστε κατὰ τὴν τοῦ νυπν ου ὄψιν ἀκριβῶς αὐγάς τινας κ τοῦ κάλλους κλάµπειν δοκε ν. Ως δὲ ἡµε ς ν τούτοις ἦµεν καὶ αἱ ψαλµῳδ αι τῶν παρθένων το ς θρήνοις καταµιχθε σαι περιήχουν τὸν τόπον, οὐκ οἶδ ὅπως ν κύκλῳ πανταχόθεν ἀθρόως τῆς φήµης διαχεθε σης πάντες οἱ περιοικοῦντες πὶ τὸ πάθος συνέρρεον, ὡς µηκέτι τὸ προαύλιον ἱκανὸν εἶναι χωρε ν τοὺς συντρέχοντας. Τῆς οὖν παννυχ δος περὶ αὐτὴν ν ὑµνῳδ αις καθάπερ πὶ µαρτύρων πανηγύρεως τελεσθε σης, πειδὴ ὄρθρος γένετο, τὸ µὲν πλῆθος τῶν κ πάσης τῆς περιοικ δος συρρυέντων ἀνδρῶν ἅµα καὶ γυναικῶν πεθορύβει τα ς ο µωγα ς τὴν ψαλµῳδ αν γὼ δὲ κα τοι γε κακῶς τὴν ψυχὴν ὑπὸ τῆς συµφορᾶς διακε µενος ὅµως κ τῶν νόντων πενόουν, ὡς ἦν δυνατόν, µηδὲν τῶν πὶ τῇ τοιαύτῃ κηδε ᾳ πρεπόντων παραλειφθῆναι, ἀλλὰ διαστήσας κατὰ γένος τὸν συρρυέντα λαὸν καὶ τὸ ν γυναιξὶ πλῆθος τῷ τῶν παρθένων συγκαταµ ξας χορῷ, τὸν δὲ τῶν ἀνδρῶν δῆµον τῷ τῶν µοναζόντων τάγµατι, µ αν ξ ἑκατέρων εὔρυθµόν τε καὶ ναρµόνιον καθάπερ ν χοροστασ ᾳ τὴν ψαλµῳδ αν γ νεσθαι παρεσκεύασα διὰ τῆς κοινῆς πάντων συνῳδ ας εὐκόσµως συγκεκραµένην. Ως δὲ προῄει κατ ὀλ γον ἡ ἡµέρα καὶ στενοχωρε το πᾶς ὁ περὶ τὴν σχατιὰν τόπος τῷ πλήθει τῶν συρρυέντων, παραστὰς ὁ τῶν τόπων κε νων διὰ τῆς πισκοπῆς προεστώς, Αράξιος ὄνοµα αὐτῷ #παρῆν γὰρ σὺν παντὶ τῷ τῆς ἱερωσύνης πληρώµατ$ι, προάγειν ἠρέµα παρεκάλει τὸ σκήνωµα ὡς πολλοῦ τε ὄντος τοῦ µεταξὺ διαστήµατος καὶ τοῦ πλήθους πρὸς τὴν ὀξυτέραν κ νησιν µποδὼν γενησοµένου, καὶ ἅµα ταῦτα λέγων προσεκαλε το πάντας τοὺς τῆς ἱερωσύνης αὐτῷ συµµετέχοντας, ὡς ἂν δι κε νων κοµισθε η τὸ σκήνωµα. Επεὶ δὲ τοῦτο δέδοκτο καὶ ν χερσὶν ἦν ἡ σπουδή, ὑποβὰς τὴν κλ νην γὼ κἀκε νον πὶ τὸ τερον µέρος προσκαλεσάµενος, ἄλλων τε δύο τῶν ν τῷ κλήρῳ τετιµη- µένων τὸ ὀπ σθιον τῆς κλ νης µέρος ὑπολαβόντων, ᾔειν τοῦ πρόσω χόµενος βάδην, ὡς ε κός, καὶ κατ ὀλ γον ἡµ ν γινοµένης τῆς κινήσεως. Τοῦ γὰρ λαοῦ περὶ τὴν κλ νην πεπυκνωµένου καὶ πάντων ἀπλήστως χόντων τοῦ ἱεροῦ κε νου θεάµατος οὐκ ἦν εὔπορον ν εὐκολ ᾳ τὴν πορε αν ἡµ ν διανύεσθαι προηγε το δὲ καθ ἑκάτερον 23

24 µέρος διακόνων τε καὶ ὑπηρετῶν πλῆθος οὐκ ὀλ γον στοιχηδὸν τοῦ σκηνώµατος προποµπεύοντες, κ κηροῦ λαµπάδας διὰ χειρὸς ἔχοντες πάντες, καὶ ἦν τις µυστικὴ ποµπὴ τὸ γινό- µενον, ὁµοφώνως τῆς ψαλµῳδ ας ἀπ ἄκρων πὶ σχάτους καθάπερ ν τῇ τῶν τριῶν πα δων ὑµνῳδ ᾳ µελῳδουµένης. Επτὰ δὲ ὄντων ἢ ὀκτὼ τῶν διὰ µέσου σταδ ων ἀπὸ τῆς σχατιᾶς πὶ τὸν τῶν ἁγ ων µαρτύρων οἶκον, ν ᾧ καὶ τὰ τῶν γονέων ἀπέκειτο σώµατα, διὰ πάσης σχεδὸν τῆς ἡµέρας µόλις τὴν ὁδὸν διηνύσαµεν. Οὐ γὰρ ε α τὸ πλῆθος τό τε συνερχόµενον καὶ τὸ ἀεὶ προσγινόµενον κατὰ γνώµην τὴν πρόοδον γ νεσθαι. Επειδὴ οὖν ντὸς τῶν θυρῶν τοῦ ο κου κατέστηµεν, ἀποθέµενοι τὴν κλ νην τὰ πρῶτα ε ς προσευχὴν τρεπόµεθα ἡ δὲ εὐχὴ θρήνων γ νεται ἀφορµὴ τῷ λαῷ. Τῆς γὰρ ψαλµῳδ ας κατασιγασθε σης πειδὴ τὸ ἱερὸν κε νο πρόσωπον αἱ παρθένοι προσέβλεψαν καὶ ἡ σορὸς ἤδη τῶν γονέων ἀπεκαλύπτετο, ν ᾗ καταθέσθαι δεδογµένον ἦν, µιᾶς τινος ἀτάκτως κβοησάσης, ὅτι οὐκέτι µετὰ τὴν ὥραν ταύτην τὸ θεοειδὲς τοῦτο προσβλέψοµεν πρόσωπον, ὡς καὶ αἱ λοιπαὶ παρθένοι τὸ σον µετ αὐτῆς ξεβόησαν, σύγχυσις ἄτακτος τὴν εὔτακτον κε νην καὶ ἱεροπρεπῆ ψαλµῳδ αν διέχεε, πάντων πρὸς τὴν τῶν παρθένων ο µωγὴν πικλασθέντων. Μόλις δέ ποτε καὶ ἡµῶν τὴν σιωπὴν διανευόντων καὶ τοῦ κήρυκος ε ς εὐχὴν ὑφηγουµένου καὶ τὰς συνήθεις µβοῶντος τῇ κκλησ ᾳ φωνάς, κατέστη πρὸς τὸ σχῆµα τῆς εὐχῆς ὁ λαός. Καὶ πειδὴ τὸ πρέπον ἡ προσευχὴ πέρας ἔλαβε, φόβος µέ τις τῆς θε ας ντολῆς ε σέρχεται τῆς κωλυούσης πατρὸς ἢ µητρὸς ἀνακαλύπτειν ἀσχηµοσύνην. Καὶ πῶς, ἔφην, ἔξω τοῦ τοιούτου γενήσοµαι κατακρ µατος, ν το ς τῶν γονέων σώµασι βλέπων τὴν κοινὴν τῆς ἀνθρωπ νης φύσεως ἀσχηµοσύνην, διαπεπτωκότων ὡς ε κὸς καὶ λελυµένων καὶ ε ς ε δεχθῆ καὶ δυσάντητον ἀµορφ αν µεταβληθέντων; Ταῦτα δέ µοι λογιζοµένῳ καὶ τῆς τοῦ Νῶε κατὰ τοῦ παιδὸς ἀγανακτήσεως πιτεινούσης τὸν φόβον συµβουλεύει τὸ πρακτέον ἡ ἱστορ α τοῦ Νῶε. Επεκαλύφθη γὰρ σινδόνι καθαρᾷ πρὶν ν ὀφθαλµο ς ἡµῶν γενέσθαι τὰ σώµατα τῇ τοῦ πώµατος πάρσει καθ ἑκάτερον ἄκρον τῆς σινδόνος ἀντεισιούσης καὶ οὕτως ὑποκρυφθέντων τῇ σινδόνι τῶν σωµάτων ἀράµενοι τῆς κλ νης τὸ ἱερὸν κε νο σῶµα γώ τε καὶ ὁ µνηµονευθεὶς τῶν τόπων π σκοπος τῇ µητρὶ παρακατεκλ ναµεν κοινὴν ἀµφοτέραις πληροῦντες εὐχήν 24

25 τοῦτο γὰρ παρὰ πᾶσαν τὴν ζωὴν συµφώνως ἀµφότεραι τὸν θεὸν ᾐτοῦντο, ἀνακραθῆναι µετὰ τὸν θάνατον ἀλλήλοις τὰ σώµατα καὶ τὴν κατὰ τὸν β ον ν τῇ ζωῇ κοινων αν µηδὲ πὶ τῷ θανάτῳ διαζευχθῆναι. Επεὶ δὲ πάντα ἡµ ν τὰ ν τῇ κηδε ᾳ νενοµισµένα πεπλήρωτο καὶ ἔδει τῆς πανόδου γενέσθαι, πιπεσὼν τῷ τάφῳ καὶ τὴν κόνιν ἀσπασάµενος ε χόµην πάλιν τῆς ὁδοῦ κατηφής τε καὶ δεδακρυµένος, λογιζόµενος ὅσου ἀγαθοῦ διεζεύχθη ὁ β ος. Κατὰ δὲ τὴν ὁδὸν ἀνήρ τις τῶν ν στρατε ᾳ λαµπρῶν στρατιωτικὴν ἡγεµον αν ἔχων ν πολ χνῃ τινὶ τῶν κατὰ τὸν Πόντον, ᾗ Σεβαστόπολις ὄνοµα, µετὰ τῶν ὑπηκόων νδιαιτώµενος ἀπήντησέ τε φιλοφρόνως κατ αὐτὴν γενοµένῳ καὶ τὴν συµφορὰν ἀκούσας καὶ χαλεπῶς νεγκὼν #ἦν γὰρ δὴ τῶν κ γένους ἡµ ν ο κε ων τε καὶ πιτηδε ων$, προσέθηκέ µο τι διήγηµα τοῦ κατ αὐτὴν θαύµατος, ὃ δὴ καὶ µόνον γγράψας τῇ ἱστορ ᾳ, καταπαύσω τὴν συγγραφήν. Επειδὴ γὰρ παυσάµεθα τῶν δακρύων καὶ ε ς ὁµιλ αν κατέστηµεν Ακουε, φησὶ πρός µε λέγων κε νος, οἷον καὶ ὅσον ἀγαθὸν τῆς ἀνθρωπ νης µετέστη ζωῆς. Καὶ ταῦτα ε πὼν οὕτως ἄρχεται τοῦ διηγή- µατος. Εγένετό τις ἡµ ν πιθυµ α ποτὲ τῇ τε γαµετῇ καὶ µοὶ καταλαβε ν κατὰ σπουδὴν τὸ τῆς ἀρετῆς φροντιστήριον οὕτω γὰρ οἶµαι χρῆναι, φησ, τὸν χῶρον κε νον κατονο- µάζεσθαι, ν ᾧ τὴν διαγωγὴν εἶχεν ἡ µακαρ α ψυχή. Συνῆν δὲ ἡµ ν καὶ τὸ θυγάτριον, ᾧ τις κ λοιµώδους ἀρρωστ ας συνέβη περὶ τὸν ὀφθαλµὸν συµφορά καὶ ἦν θέαµα ε δεχθὲς καὶ λεεινόν, παχυνθέντος τοῦ περὶ τὴν κόρην χιτῶνος καὶ κ τοῦ πάθους ὑπολευκα νοντος. Ως δὲ ντὸς ἦµεν τῆς θε ας κε νης διαγωγῆς, διελόµενοι κατὰ γένος τὴν π σκεψιν τῶν ν τόπῳ φιλοσοφούντων γώ τε καὶ ἡ ὁµόζυγος, γὼ µὲν ν τῷ ἀνδρῶνι ἤµην, ὧν καθηγε το Πέτρος ὁ σὸς ἀδελφός, ἡ δὲ τοῦ παρθενῶνος ντὸς γενοµένη τῇ ἁγ ᾳ συνῆν. Συµµέτρου δὲ διαγενοµένου ν τῷ µεταξὺ διαστήµατος, καιρὸν εἶναι τοῦ ἀποχωρε ν τῆς σχατιᾶς πάλιν κρ ναµεν, καὶ ἤδη πρὸς τοῦτο ἦν ἡµ ν ἡ ὁρµή, σύµφωνος δὲ παρ ἑκατέρων ἡ περὶ ἡµᾶς φιλοφροσύνη γ νετο. Εµο τε γὰρ ὁ σὸς ἀδελφὸς µένειν νεκελεύετο καὶ µετασχε ν τῆς φιλοσόφου τραπέζης ἥ τε µακαρ α τὴν µὴν γαµετὴν οὐ µεθ ει, ἀλλ ν κόλποις ἔχουσα τὸ θυγάτριον οὐ πρότερον ἔλεγεν ἀποδώσειν, πρὶν 25