Φυλή και διαφορά. Γ. ΜΑΥΡΟΜΜΑΤΗΣ Πολιτισμική Γεωγραφία

Transcript

1 Φυλή και διαφορά Γ. ΜΑΥΡΟΜΜΑΤΗΣ Πολιτισμική Γεωγραφία

2 Εισαγωγή Σήμερα θα μιλήσουμε για την αποικιοκρατία και τη μεταποικιοκρατία Θα προσεγγίσουμε διαφορετικά το θέμα από ότι το προσεγγίσαμε στην Πολιτική Γεωγραφία, δεν θα ασχοληθούμε με κράτη αλλά με ανθρώπους και ταυτότητες, με διαφορές. Θα το προσεγγίσουμε ως προς την κατασκευή της διαφοράς και των πολιτισμικών χαρακτηριστικών των ομάδων. Πως κατασκεύασε το νόημα του ο αποικιοκρατικός κόσμος; Τι ισχύει σήμερα; Τι μας λέει σε σχέση με την πολιτισμική ως φυλετική ή καλύτερα εθνοτική διαφορά γενικότερα; Τι είναι η μετ-αποικιοκρατία αν όχι μια επανάσταση που συμβαίνει στο επίπεδο του μυαλού; Έχει συντελεστεί αυτή η επανάσταση; Από την αρνητική θεώρηση της διαφοράς στη θετική θεώρηση της διαφοράς στο πλαίσιο της Διαχείρισης Ανθρωπίνων Πόρων. Αλλά και η έννοια της Πλανητικής Ανθρωπότητας και ενός κόσμου πέραν της διαφοράς, ενός κόσμου μετά της διαφοράς. Ζούμε πραγματικά σε έναν μετα-φυλετικό ή μετα-πολιτισμικό κόσμο; Έχουμε αφήσει πίσω μας την κληρονομιά της αποικιοκρατίας σε σχέση με την πολιτισμική ως φυλετική ή εθνοτική διαφορά;

3 Η πολιτισμική διαφορά ως φυλετική ή εθνοτική διαφορά: Φυλή και εθνότητα Τι είναι η φυλή και η εθνότητα; Κοινωνικές κατηγόριες με βάση τις οποίες δομείται η κοινωνία; (αρχιτεκτονική της εξουσίας) Αναλυτικές κατηγορίες; (τρόπος να αναλύουμε τον κόσμο) Βιωματικές κατηγορίες; Και τα τρία;

4 Ορισμένα ερωτήματα Γιατί μας ενδιαφέρει ακόμα η φυλή και η εθνότητα (εθνοτικότητα); Γιατί την εποχή που ο δις-εκλεγμένος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών είναι Αφρό-Αμερικάνος εμείς ασχολούμαστε ακόμα με τις έννοιες της φυλής και της εθνότητας; Πόσο σημαντικές είναι αυτές οι κατηγορίες και ποια είναι η επιρροή και η δύναμη τους στις σύγχρονες Δυτικές κοινωνίες; Αλλά μήπως πρέπει να σκεφτούμε πέρα των Δυτικών κοινωνιών σε ένα παγκόσμιο επίπεδο και σε σχέση με την ανάδυση των νέων χωρών-οικονομιών; Ποια είναι η έννοια της διαφοράς σε αυτό το πλαίσιο; Ποια είναι η έννοια της διαφοράς στον κόσμο σήμερα; Ζούμε σε μια μετά-φυλετική ή μετά-εθνοτική εποχή ή ακόμα φαίνεται να οριζόμαστε (μεταξύ των άλλων) ακόμα από τη φυλή και την εθνότητα;

5 Το ανθρώπινο είδος Ανθρώπινο είδος- πολύ ομοιογενές. Γενετική ομοιότητα σε ποσοστό 99.9%. Μεγαλύτερες διαφορές μεταξύ των δύο φύλων παρά μεταξύ διαφορετικών φυλετικών ομάδων- μεγαλύτερες διαφορές μεταξύ της ίδιας φυλετικής ομάδας παρά μεταξύ διαφορετικών ομάδων. Η φυλή και η εθνότητα δεν είναι βιολογικές πραγματικότητες αλλά ανθρώπινες, ιστορικές και κοινωνικές κατασκευές-επινοήσεις-αφηγήσεις. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι οι κατηγορίες αυτές δεν υπάρχουν ή ότι δεν έχουν σημασία ή ότι δεν υπάρχουν διαφορές (η άρνηση διαφορών επίσης προβληματική) Αφού δεν είναι βιολογικές πραγματικότητες τότε τι είναι;

6 Πως μπορεί να οριστεί η φυλή και η εθνότητα; Μοιάζει λίγο με τον τρόπο κατασκευής των ταυτοτήτων, η φυλή και η εθνότητα μεταξύ άλλων είναι μια ταυτότητα (φυλετική ταυτότητα, εθνοτική ταυτότητα) Ο αυτό-προσδιορισμός (πως ορίζει κάποιος/α τον εαυτό του/της). Ετερό-προσδιορισμός μέσα από ένα καθεστώς οπτικής παρατήρησης από άλλους. Σκεφτείτε τα θύματα της Χρυσής Αυγής πώς ήταν οπτικά ορισμένα από τους θύτες τους (πριν από τον Φύσα). Η πολιτισμική διαφορά ως οπτική διαφορά Ethnicity and Race Identification (42 U.S.C. Section 2000e-16)

7 Ethnicity and race identification

8 Αποικιοκρατία, και η γέννηση της φυλής Η γεωγραφική επέκταση της Ευρώπης. H Ευρώπη έρχεται σε επαφή με τη διαφορά και ως αποτέλεσμα κατασκευάζει το νόημα της διαφοράς Αποικιοκρατικές δυνάμεις. Η γέννηση της εποχής της αποικιοκρατίας. Επαφή με μη λευκούς πληθυσμούς (με διαφορετικούς σωματότυπους). Ανάπτυξη δουλεμπορίου. Η αποικιοκρατία συνδέθηκε με την εφεύρεση της «φυλής» προκειμένου να δικαιολογηθεί το δουλεμπόριο. Η επιστήμη της φυλής. Το ανθρώπινο είδος ως ξεχωριστές φυλές ιεραρχικά κατηγοριοποιημένες. Ανθρωπολογία: σκοπό είχε να «βάλει τάξη» στην ανθρώπινη ποικιλομορφία. Τρεις φυλές: λευκή, μαύρη, κίτρινη. The «white man s burden».ποιο είναι το χρέος της λευκής φυλής; Ο βιολογικός ρατσισμός και η επιστήμη της φυλής. Η βιολογία στο πλευρό των αποικιοκρατών.

9 Ανθρωπολογία και η μελέτη της διαφοράς/ κουλτούρας

10 Η επιστήμη της φυλής Λογική του βιολογικού ρατσισμού: Πολιτισμός/ Φύση. Λευκή ράτσα: Λόγος, Τάξη, Νόμος, πολιτισμός. Μαύρη ράτσα: Φύση, Συναισθήματα, Αυθορμητισμός, μη λογική. Η κίτρινη φυλή κάπου στη μέση. Σκοπός: διατήρηση της φυλετικής καθαρότητας: οι φυλές δεν πρέπει να αναμιγνύονται. Η μίξη των φυλών ως μόλυνση. Η αγνότητα της λευκής φυλής πρέπει να διατηρηθεί με κάθε κόστος.

11 Η επιστήμη της φυλής Η επιστήμη της φυλής/ ρατσισμού------θεωρία της πολυγένεσης------η λευκή και η μαύρη φυλή δημιουργηθήκαν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Αντιπαράθεση Λευκού και τα Μαύρου βαθιές ρίζες στη Δυτική κουλτούρα (λευκό/ αγνότητα μαύρο/ κακό). Παλαιά Διαθήκη, μαύροι απόγονοι του Χαμ, τον οποίο καταράστηκε ο πατέρας του Νώε (οι απόγονοι του Χαμ είναι οι κάτοικοι της Αφρικής. Χαμ στα εβραϊκά σημαίνει ζεστός).

12 Κρανιομετρία: Η επιστήμη της βιολογικής διαφοράς

13 Η μετάβαση από τη φυλή στην εθνότητα Η ήττα της Ναζιστικής Γερμανίας και των ιδεών της. Το ίδιο ισχύει σε ένα βαθμό και για την Ιαπωνία; (η ανωτερότητα της Ιαπωνικής ράτσας και οι θηριωδίες της στην περιοχή της) Μεταπολεμική περίοδος, μαζικές μεταναστεύσεις από τις αποικίες Μετά-αποικιοκρατική περίοδος. Ένας άλλος κόσμος ανατέλλει: η διαφορά δεν βρίσκεται στις αποικίες αλλά μετακομίζει στις μητέρες πατρίδες. Ανθρωπολογία: από τη φυλή στην εθνότητα (απόρριψη της φυλής από την βιολογία, ναζισμός). Αν το ανθρώπινο είδος δεν χωρίζεται σε φυλές τότε τι; Εθνότητα: ελληνική λέξη εθνικός (ethnic)---- παγανιστικοί μη ελληνικοί πληθυσμοί πας μη Έλλην βάρβαρος Όλες οι ομάδες είναι εθνοτικές ομάδες. Τόσο οι πλειοψηφικές όσο και οι μειοψηφικές ομάδες είναι εθνοτικές ομάδες. Όλοι έχουμε μια εθνότητα, όλοι προερχόμαστε από κάπου και έχουμε μια ιστορία σχετικά με αυτό. Εθνότητα ως κουλτούρα, πολιτισμικές πρακτικές και νοοτροπίες συγκεκριμένων ομάδων. Η εθνότητα ως μια μορφή πολιτισμικής ταυτότητας Αργότερα η ανθρωπολογία γίνεται κριτική στην αρχική της θεώρηση περί εθνότητας και από πολιτισμικά χαρακτηριστικά περνά στη συμβολική κατασκευή του εθνοτικού συνόρου (Fredrik Barth)

14 Από τη φυλή στην εθνότητα Τι γίνεται με τον ρατσισμό και τη μετάβαση από τη φυλή στην εθνότητα; Πολιτισμικός Ρατσισμός (New Racism- Cultural Racism): Δεν είναι θέμα φυλής (βιολογίας) είναι θέμα κουλτούρας (πολιτισμού). Δεν είναι κατώτεροι βιολογικά είναι κατώτεροι πολιτσμικά. Σκεφτείτε το λίγο. Από την άλλη η Χρυσή Αυγή μας παραπέμπει σε βιολογικό ρατσισμό με τις αναφορές της σε πιθήκους κα. Πολιτισμικά ανώτεροι/ κατώτεροι. Η κουλτούρα ως κάτι το στατικό, ως κάτι που δεν αλλάζει. Ο πολιτισμός ως η «νέα φυλή», η μετατόπιση του νοηματικού βάρους, η μετατόπιση του λόγου της φυλετικής διαφοράς σε ένα «νέο» παλαιό αντικείμενο. Ποια είναι η κουλτούρας σου, ποια είναι η φυλή σου;

15 Αποικιοκρατία και διαφορά Λόγος (discourse)-michel Foucault: δημιουργεί το αντικείμενο του περιγράφοντας το. Ο Λόγος είναι μια αφήγηση, μια κατασκευή. Ο Λόγος εστιάζει και προβάλλει συγκεκριμένα επιχειρήματα/ στάσεις/ απόψεις ενώ αποκρύπτει και αποσιώπα άλλα. Ο Λόγος παράγει γνώση και η γνώση εξουσία/ δύναμη (discourse/ power/ knowledge). Ο Λόγος της αποικιοκρατίας σε σχέση με τη φυλή/ράτσα. Η κατασκευή του αλλού (μη ευρωπαίου), ο ετεροπροσδιορισμός. Η δυική κατασκευή του άλλου : στοιχεία κατωτερότητας και φαντασιώσεις (εξωτισμός). Franz Fanon, Black Skin/ White Masks Edward Said, Orientalism Πως κατασκευάστηκε η ανατολή στην Δυτική σκέψη.

16 Σημαντικά μεταποικιοκρατικά έργα

17 Το τέλος της φυλής ; P.Gilroy Between Camps Η κρίση της έννοιας της φυλής. Η κατάργηση της φυλής στο επίπεδο της ανάλυσης. Σταματήστε να μιλάτε για χρώμα. Η κρίση της φυλής: Α. Από το χρώμα του δέρματος (επιδερμίδα) στο επίπεδο της μοριακής βιολογίας και απεικόνισης. Μπορούμε να μιλάμε για «φυλή» την εποχή της μοριακής βιολογίας; Β. Το νέο νόημα της μαύρης κουλτούρας στη βιομηχανία της POP (η γενιά του MTV κα) Η έννοια της φυλής έχει χάσει πολλά από τα παραδοσιακά νοήματα της. Ούτε ρατσιστές αλλά ούτε και αντί-ρατσιστές. Μην ανήκετε σε κανένα στρατόπεδο. Η Ιδέα του Πλανητικού Ουμανισμού, η ιδέα του Μεταφυλετικού Ουμανισμού. Bob Marley: WAR.

18 Η οντολογία της φυλής/ εθνότητας - Ουσιοκρατία: Άσπρο- Μαύρο. Βιολογικός Ρατσισμός. Η Χρυσή Αυγή και DNA. Μια σημαία μπορεί να τη σηκώσει και ένα πίθηκος. Μιχαλιολάκος για Αντεντοκούμπο. -Κοινωνική κατασκευή: Η κατασκευή της φυλής, η ανάπτυξη του ρατσισμού (ο ρατσισμός ως ένας) και η απάντηση (αντί-ρατσισμός). Ρατσισμός/ αντί-ρατσισμός (στατική θεώρηση), η θεωρία των στρατοπέδων. - Η φυλή και η εθνότητα ως Λόγοι: υπάρχουν διάφοροι ρατσισμοί, διάφοροι Λόγοι, όχι ένας, το νόημα τους δεν είναι σταθερό αλλά αλλάζει (Gilroy). Το νόημα ή καλύτερα τα νοήματα της φυλής και της εθνότητας αλλάζουν. Έχουμε κανένα παράδειγμα;

19 Tahar Rahim: Μεταποικιοκρατία στη Γαλλία

20 Αμερικάνικη ποπ κουλτούρα και η έννοια της γυναικείας ομορφιάς

21 Ηνωμένο βασίλειο και Hanif Kureishi

22 Akram Khan Identity

23 Η θετική θεώρηση της διαφοράς Το παράδειγμα της Διαχείρισης Ανθρωπίνων πόρων (τέλη 1990) (ΗR) Η διαφορά είναι καλή για τους οργανισμούς Από το μοντέλο της αφομοίωσης της διαφοράς στους οργανισμούς στο μοντέλο της συνέργειας και συνεργασίας μεταξύ των διαφορών Η διαφορά είναι καλή αλλά και οι πολυπολιτισμικές ομάδες είναι πιο παραγωγικές από τις «κλειστές» ομάδες Η εταιρία/ οργανισμός πρέπει να δημιουργεί το περιβάλλον το οποίο να αφήνει χώρο στις διαφορετικές οπτικές γωνίες (διαφορές) να εκφραστούν Ένα άλλο παράδειγμα σε σχέση με τη διαφορά

24 Οι παλαιοί κυρίαρχοι του κόσμου και ο ανατέλλων εξ ανατολάς πολύπολικός κόσμος. Αλλαγή κέντρου-περιφέρειας;

25 BRICs

26 H Γενετική και η επανεμφάνιση της φυλετικής διαφοράς; Η εμφάνιση της γενετικής και η φυλή ως κάτι βαθύτερο από την επιδερμίδα και το χρώμα Υπάρχει βιολογική βάση για την κοινωνική συμπεριφορά; Ο βιολογικός ρατσισμός στην εποχή της γενετικής A troublesome inheritance (2014) Nicholas Wade Υποστηρίζει ότι (καθώς και πολλές άλλες έρευνες) ότι οι φυλές, μέσα από διαφορετικές μεταναστεύσεις από την Αφρική, διαφοροποίησαν την κοινωνική συμπεριφορά τους, η οποία και εγγράφηκε στα γονίδια τους. Ως αποτέλεσμα και εξαιτίας γονιδιακών πια διαφορών, δημιούργησαν διαφορετικούς θεσμούς και οδηγήθηκαν σε διαφορετική πορεία προς την οικονομική ανάπτυξη (οι Καυκάσιοι και οι Ανατολικοί Ασιάτες ως πετυχημένοι) Τέτοιες απόψεις, αλλά και γενικότερα οι μελέτες που δίνουν έμφαση στην γενετική διαφορά των φυλών παραγνωρίζουν την επί-γενετική δηλαδή πως τα γονίδια αλλάζουν ή σιωπούν εξαιτίας περιβαλλοντικών, διατροφικών, στρεσογόνων κτλ. παραγόντων. Υπάρχει περίπτωση η ανισότητα να σχετίζεται με τη γενετική διαφορά;

27 Το τέλος της φυλής

28 Και η γενετική επαναφορά της