ΒΥΖΑΝΤΙΝΌ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΌ ΣΎΣΤΗΜΑ: ΠΑΡΆΓΩΓΗ ΚΑΙ ΚΥΚΛΟΦΟΡΊΑ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΒΥΖΑΝΤΙΝΌ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΌ ΣΎΣΤΗΜΑ: ΠΑΡΆΓΩΓΗ ΚΑΙ ΚΥΚΛΟΦΟΡΊΑ"

Transcript

1 ΒΥΖΑΝΤΙΝΌ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΌ ΣΎΣΤΗΜΑ: ΠΑΡΆΓΩΓΗ ΚΑΙ ΚΥΚΛΟΦΟΡΊΑ ΒΑΣΙΛΙΚΉ ΠΈΝΝΑ Βυζαντινολόγος - Νομισματολόγος 1. ΠΡΟΛΟΓΟΣ Με την αναγέννηση των βυζαντινών σπουδών, στα τέλη του 19ου αιώνα, η μελέτη των βυζαντινών νομισμάτων αποτέλεσε και συνεχίζει να αποτελεί σημαντικό πεδίο πολύπλευρης έρευνας και αξιόπιστο τρόπο προσέγγισης της μακρόχρονης βυζαντινής ιστορίας. Ιστορικοί, αρχαιολόγοι, ιστορικοί της τέχνης χρησιμοποιούν τη μαρτυρία των νομισμάτων για να επιλύσουν θέματα της αρμοδιότητας τους, να ιχνηλατήσουν ή να επιβεβαιώσουν ιστορικά γεγονότα, να χρονολογήσουν ανασκαφικά στρώματα και οικοδομικές φάσεις, να προσδιορίσουν χαμένα μνημειακά έργα και να σκιαγραφήσουν την προσωπικότητα του αυτοκράτορα. Ο νομισματολόγος έχει να αντιμετωπίσει θέματα που σχετίζονται άμεσα με την ιστορία και τη διακίνηση των νομισμάτων και μέσα από αυτές τις εμπειρίες να επισημάνει ιδιαιτερότητες που θα βοηθούσαν στην καλύτερη κατανόηση του πολιτικού, οικονομικού και κοινωνικού χαρακτήρα μιας περιόδου ή μιας περιοχής. Σήμερα η ενασχόληση με προβλήματα χρονολογικής ταξινόμησης των βυζαντινών νομισμάτων και ταύτισης σπάνιων ή αδημοσίευτων τύπων έχει περιοριστεί σημαντικά. Οι συστηματικές ανασκαφές σε σημαντικά αστικά κέντρα της άλλοτε βυζαντινής αυτοκρατορίας -στην Κωνσταντινούπολη, στην Μ. Ασία, στη Χερσόνησο του Αίμου, στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας, στην Ελλάδα-, η διαρκής ανεύρεση νομισματικών "θησαυρών" και μεμονωμένων νομισματικών ευρημάτων, αποτέλεσμα της σύγχρονης οικιστικής ανάπτυξης των περιοχών, ο συστηματικός εμπλουτισμός των μουσειακών νομισματικών συλλογών και το ενδιαφέρον των συλλεκτών για το βυζαντινό νόμισμα έχουν φέρει στο φως μια εξαιρετικά μεγάλη ποικιλία νομισματικών τύπων. Ταυτόχρονα, η υποδειγματική δημοσίευση των νομισματικών συλλογών της Bibliothèque Nationale στο Παρίσι 1 και του Dumbarton Oaks στην Ουά- 1. C. Morrisson, Catalogue des monnaies byzantines de la Bibliothèque Nationale: I: d'anastase 1er àjustinien II ( ). II: de Philippicus à Alexis III (7U-1204),?a.ris\970.

2 -66- Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Ή Δ Ι Α Δ Ρ Ο Μ Ή Τ Η Σ Ν Ο Μ Ι Σ Μ Α Τ Ι Κ Ή Σ Μ Ο Ν Ά Δ Α Σ Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Ά Δ Α σιγκτων 2, το Corpus που έχει καταρτίσει ο αυστριακός Hahn για την περίοδο , η μονογραφία του Michael Hendy γιλ τη νομισματική ιστορία της περιόδου και η προσπάθεια του Simon Bendali για την παλαιολόγεια περίοδο, 5 έχουν ιδιαίτερα συμβάλει στην ταξινόμηση και χρονολογική κατάταξη των νομισματικών εκδόσεων των διαφόρων αυτοκρατόρων. Έτσι ολοκληρώθηκαν οι πρωτοπόρες προσπάθειες των Sabatier^, Tolstoi 7 και Wroth 8. Ο κατάλογος των ερευνητών, αρχαιολόγων, ιστορικών και νομισματολόγων, οι οποίοι συνέβαλαν με τις επί μέρους μελέτες τους στον τομέα αυτό της βυζαντινής νομισματικής είναι εξαιρετικά μεγάλος. Πολλές και ουσιαστικές είναι επίσης οι μελέτες που αναλύουν τις εκάστοτε τάσεις στη διακίνηση του βυζαντινού νομίσματος 9, που θίγουν θέματα εικονογραφίας, που διαπραγματεύονται νομισματικές μεταρρυθμίσεις, ζητήματα μετρολογίας και φάσεις υποτίμησης 10. Ωσόσο, οι γνώσεις μας για την οργάνωση της παραγωγής του χρήματος στο Βυζάντιο είναι ελάχιστες και αποσπασματικές. 2. A.R. Bellinger, Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection: I: Anastasius I to Maurice, , Washington, D.C Ph. Grierson, Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection: II : Phocas to Theodosius III, [2 τόμοι: III: Phocas and Heraclius ( )./ 112: Heraclius Constantine to Theodosius III ( )], Washington, D.C Ill: Leo III to Nicephorus III, [2 τόμοι: IUI: Leo III to Michael 111 ( )./ III2: Basil I to Nicephorus III ( )], Washington, D.C V: Michael VIII to Constantine XI, [2 τόμοι: VI: Introduction, Appendices, and Bibliography/ V2: Catalogue, Concordances, and Indexes], Washington, D.C M. Hendy, Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection: IV: Alexius I to Michael VIII [2 τόμοι: IVI: Alexius I to Alexius V ( )1 IV2: The Emperors ofnicaea and Their Contemporaries ( )], Washington, D.C W Hahn, Moneta Imperii Byzantini: I: Von Anastasius I. bis Justinianus I ( ), Wien II: Vonjustinus II bis Phocas ( ), Wien Ill: Von Heraclius bis Leo III ( ), Wien M. Hendy, Coinage and Money in the Byzantine Empire , Washington, D.C [Dumbarton Oaks Series 12]. 5. S. Bendali, A Private Collection of Palaeologan Coins, London J. Sabatier, Description générale des mommies byzantines, frappées sous les empereurs d'orient depuis Arcadius jusqu' à la prise de Constantinople par Mahomet II, 2 τόμοι, Paris/London J. Tolstoi, Monnaies byzantines, 3 τόμοι, St. Petersburg W Wroth, Catalogue of the Imperial Byzantine Coins in the British Museum, 2 τόμοι, London, 1908 και του ιδίου Catalogue of the Coins of the Vandak, Ostrogoths and Lombards and of the Empires ofthessalonica, Nicaea and Trebizond in the British Museum, London Για μια εμβάθυνση της μεθοδολογίας για την μελέτη της νομισματικής κυκλοφορίας Βλ. D.M. Metcalf, Coinage in South-eastern Europe , London Β. Πέννα, Βυζαντινό νόμισμα: μέσο συναλλαγής και έκφραση αυτοκρατορικής προπαγάνδας, Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου (υπό εκτύπωση μέσα στο 2002), όπου και η Βασική Βιβλιογραφία για τα επιμέρους θέματα.

3 -67- Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι Ν Ό Ν Ο Μ Ι Σ Μ Α Τ Ι Κ Ό Σ Ύ Σ Τ Η Μ Α Π Α Ρ Ά Γ Ω Γ Η ΚΑΙ Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Ί Α 2. Η ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΩΝ ΝΟΜΙΣΜΑΤΟΚΟΠΕΙΩΝ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ 11 Κατά τον 5ο, 6ο και εν μέρει τον 7ο αιώνα η αυτοκρατορία διέθετε σημαντικό αριθμό νομισματοκοπείων, τα οποία ήταν διασκορπισμένα σε διάφορες επαρχιακές διοικητικές ενότητες. Η μέθοδος αυτή, γνωστή ήδη από τα τέλη του 3ου και τον 4ο αιώνα, αποτελούσε μέρος των μεταρρυθμίσεων του Διοκλητιανού και του Μ. Κωνσταντίνου. Ο αριθμός των νομισματοκοπείων παρουσίαζε διαφοροποιήσεις από βασιλεία σε Βασιλεία ανάλογα με τον πολιτικό, στρατιωτικό και οικονομικό σχεδιασμό της κάθε περιόδου. Για παράδειγμα, στα χρόνια της Βασιλείας του Ιουστινιανού Α' ( ), κατά την οποία παρατηρείται έντονη δραστηριότητα σε όλους σχεδόν τους τομείς του κρατικού μηχανισμού -στρατιωτικές επιχειρήσεις για ανάκτηση χαμένων εδαφών, ενδυνάμωση της περιφέρειας με αμυντικά έργα, αναδιοργάνωση των περιφερειακών στρατιωτικών μονάδων, ίδρυση νέων πόλεων, ενίσχυση και εξάπλωση του εμπορίου- λειτούργησαν περισσότερα από δέκα νομισματοκοπεία. Στη Δύση ανήκαν τα νομισματοκοπεία της Καρχηδόνας, της Ραβέννας και της Ρώμης, πόλεις που πρόσφατα είχαν ανακτηθεί από τους Οστρογότθους και στην Ανατολή, εκτός από το νομισματοκοπείο της Κωνσταντινούπολης, τα νομισματοκοπεία της Νικομήδειας, Κυζίκου, Θεσσαλονίκης, Αντιόχειας και Αλεξάνδρειας, πόλεις που υπάγονταν αντίστοιχα στις διοικήσεις του Πόντου, της Ασίας, της Μακεδονίας, της Ανατολής και της Αιγύπτου. Μικρά νομισματοκοπεία, κατά το πλείστον ευκαιριακού χαρακτήρα, φαίνεται ότι λειτούργησαν στη Χερσώνα, Δαλματία, Σικελία και πιθανότατα και σε άλλες, απροσδιόριστες προς το παρόν, επαρχιακές πόλεις. Κατά την προηγούμενη περίοδο και ειδικότερα στα χρόνια του Αναστασίου Α ( ) λειτουργούσαν τέσσερα νομισματοκοπεία (Κωνσταντινούπολη, Θεσσαλονίκη, Νικομήδεια, Αντιόχεια), ενώ επί Ιουστίνου Α δραστηριοποιήθηκαν τρία ακόμη νομισματοκοπεία (Κύζικος, Αλεξάνδρεια, Χερσώνα) 12. Μετά τον θάνατο του Ιουστινιανού οι ελάχιστες αλλαγές που επήλθαν επηρέασαν κυρίως την τύχη των μικρών νομισματοκοπείων. Αξίζει να σημειωθεί η λειτουργία των νομισματοκοπείων Κατάνης και Συρακουσών στη Σικελία, στα χρόνια της βασιλείας του Μαυρικίου ΤιΒερίου ( ). Χάλκινα νομίσματα κόβονταν σε όλα τα νομισματοκοπεία, ενώ αντίθετα η παραγωγή των χρυσών περιοριζόταν συνήθως στις πρωτεύουσες μεγάλων διοικητικών περιφερειών. Στα χρόνια του Ιουστινανού χρυσοί σόλιδοι εκδόθηκαν, εκτός από την 11. Για εμπεριστατωμένη επισκόπηση της λειτουργίας των νομισματοκοπείων βλ. στα οικεία κεφάλαια του εγχειριδίου του Ph. Grierson, Byzantine Coins, Berkeley-Los Angeles Βλ. επίσης Μ. Hendy, Studies in the Byzantine Monetary Economy c , Cambridge 1985, σσ Για μια σύντομη εκτίμηση της χρονικής διάρκειας των διαφόρων Βυζαντινών νομισματοκοπείων βλ. D. Sear, Byzantine Coins and Their Values, London 1987 (2n επαυξημένη έκδοση του 1974), σ. 22.

4 -68- Η ΙΣΤΟΡΙΚΉ ΔΙΑΔΡΟΜΉ ΤΗΣ NOMI Σ Μ Α Τ Ι Κ Η Σ Μ Ο Ν Ά Δ Α Σ Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Ά Δ Α Κωνσταντινούπολη, στη Θεσσαλονίκη, πρωτεύουσα του Ιλλυρικού, στην Καρχηδόνα, στη Ρα6έννα και ίσως στη Ρώμη. Σε περιόδους πολεμικών επιχειρήσεων λειτούργησαν και νομισματοκοπεία με περιστασιακό χαρακτήρα για την άμεση κάλυψη εξόδων ανεφοδιασμού του στρατού και στρατιωτικών πληρωμών. Για παράδειγμα, η Σελεύκια, η Ισαύρια και η Κύπρος αποτέλεσαν προσωρινά νομισματοκοπεία έκτακτης ανάγκης κατά τη διάρκεια της επανάστασης του Ηρακλείου και των περσικών εκστρατειών του. Κατά τη διάρκεια του 7ου αιώνα ο αριθμός των νομισματοκοπείων σταδιακά μειώθηκε. Η Κωνσταντινούπολη απέμεινε το μοναδικό νομισματοκοπείο του ανατολικού τμήματος της αυτοκρατορίας, ενώ τα δυτικά επαρχιακά νομισματοκοπεία, αρκετά αποκομμένα από την πρωτεύουσα, συνέχισαν την παραγωγή τους για όσο καιρό παρέμειναν κάτω από τη βυζαντινή κυριαρχία. Ωστόσο, οι νομισματικές εκδόσεις των δυτικών επαρχιακών νομισματοκοπείων διαφοροποιούνται από τα νομίσματα της πρωτεύουσας στην τεχνοτροπία χάραξης των σφραγίδων, σε κατασκευαστικές λεπτομέρειες και στην εικονογραφία. Η αναγνώριση τους είναι εύκολη και η κυκλοφορία τους στις ανατολικές επαρχίες περιορισμένη. Το τελευταίο δυτικό επαρχιακό νομισματοκοπείο ήταν αυτό των Συρακουσών, το οποίο έπεσε στα χέρια των Αράβων το 878. Τα αίτια της μείωσης των νομισματοκοπείων κατά τον 7ο αιώνα δεν είναι γνωστά. Οι περισσότεροι μελετητές προτείνουν τις εδαφικές απώλειες της αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια του αιώνα. Ο Hendy δίνει διαφορετική διάσταση στο θέμα 1^: «μεμονωμένα γεγονότα έχουν προταθεί για το κλείσιμο όλων ή μερικών από τα επαρχιακά νομισματοκοπεία: ότι η Θεσσαλονίκη είχε απομονωθεί εξαιτίας των σλαβικών και αβαρικών επιδρομών, ότι η Νικομήδεια και η Κύζικος με την άμεση γειτονική τους ενδοχώρα είχαν ερημωθεί από τους Πέρσες [...] Αυτές οι εξηγήσεις μπορεί πράγματι να περιέχουν μια δόση αληθείας, ωστόσο δεν μπορούν να κρύψουν ότι η μαζική κατάργηση επαρχιακών νομισματοκοπείων αποτελεί μέρος μιας συνειδητής πολιτικής, η οποία σχετίζεται με τη νέα διοικητική οργάνωση της αυτοκρατορίας [...] όπως οι διοικητικές μεταρρυθμίσεις του Διοκλητιανού επηρέασαν τη νομισματοκοπία της εποχής, έτσι και η απομάκρυνση του Ηρακλείου από αυτές είχε αντίστοιχο αντίκτυπο». Μέχρι τις αρχές του 8ου αιώνα, οι νομισματικές εκδόσεις φέρουν τα αρχικά του υπεύθυνου για την κοπή του νομισματοκοπείου, καθώς και το δηλωτικό γράμμα του επιμέρους εργαστηρίου. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφέρουμε ότι σε κάθε νομισματοκοπείο λειτουργούσαν περισσότερα από ένα εργαστήρια, 13. Μ. Hendy, 'On the administrative basis of the byzantine coinage c.400-c.' 12 (1970), σσ and the reforms of Heraclius', University of Birmingham Historical Journal,

5 69Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι Ν Ό Ν Ο Μ Ι Σ Μ Α Τ Ι Κ Ό Σ Υ Σ Τ ο αριθμός των οποίων καθοριζόταν από το μέγεθος της εκάστοτε παραγωγής. Η δήλωση του νομισματοκο πείου, σε μορφή συντομογραφίας, αναγράφεται στον οπισθότυπο των νομισμάτων, συνήθως κάτω από τη γραμμή η οποία ορίζει το έξεργο της παράστασης. Χρυσοί σόλιδοι α π ό το νομισματοκοπείο της πρωτεύουσας φέρουν την ένδειξη CONOB, η οποία αποτελείται από τις τρεις πρώτες συλλαβές της λέξης Κωνσταντινούπολη, σε λατινική γραφή, και τις δύο πρώτες συλλαβές της λέξης ΟΒ(ρύζον), δηλαδή καθα ρός χρυσός (Φωτ. Ια, β). Η συντομογραφία OB αντι στοιχεί βέβαια και με την ελληνική γραφή του αριθ μού 72 και είναι ενδεικτικό ότι ο σόλιδος αντιστοι- Π Α Ρ Ά Γ Ω Γ Η ΚΑΙ Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Ί Α ΕΙΚ. Ι α, ß: Σόλιδος ΤιΒερίου Μαυρικίου ( ). Στον εμπροσθότυπο απεικονίζεται σε μετωπική προτομή ο αυτοκράτορας Μαυρίκιος και στον οπισθότυπο ολόσωμος μετωπικός άγγελος. Στο έξεργο η ένδειξη του νομισματοκο πείου CONOB. Νομισματοκοπείο Κωνσταντινούπολης.

6 -70- Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Ή Δ Ι Α Δ Ρ Ο Μ Ή Τ Η Σ Ν Ο Μ Ι Σ Μ Α Τ Ι Κ Ή Σ Μ Ο Ν Ά Δ Α Σ Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Ά Δ Α χούσε με το 1/72 της ρωμαϊκής λίτρας (=324 γρ. περίπου), ζύγιζε δηλαδή 4,55 γρ. Το δηλωτικό γράμμα του εργαστηρίου προστίθεται στο τέλος της επιγραφής του οπισθότυπου. Η ένδειξη CONOB χρησιμοποιείται, από τα τέλη σχεδόν του 4ου αιώνα και σε χρυσές εκδόσεις των επαρχιακών νομισματοκοπείων 1^. Με την αλλαγή αυτή είναι φανερό ότι η ταύτιση των διαφόρων νομισματοκοπείων γίνεται προβληματική. Παραπληρωματικά εικονογραφικά στοιχεία-σύμβολα, καθώς και άλλες λεπτομερείς στη χάραξη της παράστασης, σε συνδυασμό με στυλιστικές διαφοροποιήσεις και λεπτομερή μελέτη νομισματικών θησαυρών με βεβαιωμένη προέλευση οδήγησαν σε μια σταδιακή επίλυση αυτών των προβλημάτων. Για παράδειγμα, η απουσία του δηλωτικού γράμματος του εργαστηρίου και κυρίως η προσθήκη ενός δεύτερου αστερίσκου στο πεδίο του οπισθότυπου είναι οι κύριες διαφοροποιήσεις των χρυσών σόλιδων της Θεσσαλονίκης από τα αντίστοιχα νομίσματα της πρωτεύουσας, στις αρχές του 6ου αιώνα. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας των αυτοκρατόρων της περιόδου /7 παρατηρούνται αρκετές παρεκκλίσεις από τη διαφοροποίηση αυτή και όταν το 542 η Θεσσαλονίκη καθιερώνει τον ίδιο τύπο της πρωτεύουσας τα κριτήρια αναγνώρισης του νομισματοκοπείου αυτού γίνονται αρκετά πολύπλοκα 15. Παρόμοιες δυσκολίες προκύπτουν και με τα άλλα επαρχιακά νομισματοκοπεία. Η υποδειγματική παρουσίαση της πρώιμης βυζαντινής νομισματοκοπίας (6ος-αρχές 8ου αιώνα) από τον Αυστριακό νομισματολόγο Wolfgang Hahn απέδωσε μια συστηματική καταγραφή των χαρακτηριστικών κάθε νομισματοκοπείου κατά αυτοκράτορα. Η δήλωση του νομισματοκοπείου στα χάλκινα νομίσματα είναι σαφέστερη. Ενδεικτικά σημειώνονται οι συντομογραφίες ορισμένων νομισματοκοπείων, όπως CON για την Κωνσταντινούπολη, TES για τη Θεσσαλονίκη (Φωτ. 2α, β), ΝΙΚΟ για τη Νικομήδεια, ΚΥΖ για την Κύζικο, ΑΝΤΙΧ για την Αντιόχεια -από το 528 THEUPO, ως Θεούπολις-, KART για την Καρχηδόνα. Το δηλωτικό γράμμα του επιμέρους εργαστηρίου προστίθεται συνήθως κάτω από την ένδειξη της αξίας του νομίσματος. Από τη μεσοβυζαντινή περίοδο (μέσα 7ου αι ) το μόνο γνωστό νομισματοκοπείο είναι αυτό της πρωτεύουσας. Η περίοδος συμπίπτει με δύο διαφορετικές φάσεις της βυζαντινής οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Βασικό χαρακτηριστικό του 7ου, 8ου και εν μέρει του 9ου αι. είναι η παρακμή των παλαιών πρωτοβυζαντινών αστικών κέντρων σε ολόκληρη την αυτοκρατορία και η συρρίκνωση της νομισματικής 14. Στην προηγούμενη περίοδο η συντομογραφία των επαρχιακών νομισματοκοπείων γινόταν με Βάση το όνομα της πόλης, π.χ. TESOB για τη Θεσσαλονίκη. 15. D.M. Metcalf, 'The minting of Thessalonica in the fifth and sixth centuries and the gold currency of Illyricum and Dalmatia' στο WHahn-W.E.Metcalf (επιμέλεια έκδοσης), Studies in Early Byzantine Gold Coinage, New York 1988, σσ

7 -71 Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι Ν Ό Ν Ο Μ Ι Σ Μ Α Τ Ι Κ Ό Σ Ύ Σ Τ Η Μ Α : κυκλοφορίας 1 ^. Αντίθετα, από τα τέλη του 9ου και τις αρχές του 10ου αι. παρατηρείται ξαφνική ανάκαμψη. Παλαιά αστικά κέντρα παίρνουν καινούργια πνοή ζωής στο πλαίσιο διοικητικών ανακατατάξεων, ενώ δεν λεί πουν και οι περιπτώσεις δημιουργίας νέων οικιστικών Π Α Ρ Ά Γ Ω Γ Η ΚΑΙ Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Ί Α Είκ. 2α, Β: Χάλκινο νόμισμα αξίας δέκα έξι νουμμίων του Ιουστινιανού Α' ( ). Στον εμπροσθότυπο απεικονίζε ται σε κατατομή ο αυτοκράτορας και στον οπισθότυπο σημειώνεται η αξία του νομίσματος IS=l6. Αρ. και δεξ. τα γράμματα Α Ρ αποτελούν απροσδιόριστες συντομογραφίες. Στο έξεργο η ένδειξη του νομισματοκοπείου TES. Νομισματοκοπείο Θεσσαλονίκης. κέντρων. Η έντονη χρηματική δραστηριότητα έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στη σταθεροποίηση της νέας κατάστασης 1 7. Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα της αρχαίας Κορίνθου, όπου στις ανασκαφές της Αγοράς 16. D.M. Metcalf, 'How extensive was the issue of folles during the years ?', Byzantion 37 (1967), σσ V Penna, Byzantine Monetary Affairs during the 8th, 9th, 10th and 11th Centuries, DPhil Dissertation, Oxford 1990, Bodleian Library (DPhil. c ) και της ιδίας Ή ζωή στις βυζαντινές πόλεις της Πελοποννήσου: η νομισματική μαρτυρία (8ος-12ος αι. μ.χ.)', Μνήμη Martin J. Price, Βιβλιοθήκη της Ελληνικής Νομισμαηκής Εταιρείας 5, Αθήνα 1996, σσ English version, σσ

8 -72 - Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Ή Δ Ι Α Δ Ρ Ο Μ Ή Τ Η Σ Ν Ο Μ Ι Σ Μ Α Τ Ι Κ Ή Σ Μ Ο Ν Ά Δ Α Σ Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Ά Δ Α έχουν βρεθεί 170 περίπου χάλκινα νομίσματα του Θεόφιλου ( ), και μόνο 23 για την περίοδο των προηγούμενων εκατό ετών ( ) 18. Τα νομισματικά ευρήματα της Κορίνθου, τα οποία χρονολογούνται από το β' μισό του 9ου αι. μέχρι και τη νομισματική μεταρρύθμιση του Αλεξίου Ä Κομνηνού το 1092, είναι εξαιρετικά άφθονα και υποδηλώνουν συνεχή ανοδική τάση της νομισματικής κυκλοφορίας 19. Παρόμοια είναι η εικόνα και από άλλες περιοχές. Ο μελετητής στην προσπάθεια του να αναπλάσει τις συνθήκες και να οριοθετήσει τις προϋποθέσεις κάτω από τις οποίες αυξήθηκε δυναμικά η διακίνηση του Βυζαντινού νομίσματος στους παραπάνω αιώνες, καταλήγει στην αναζήτηση εκσυγχρονισμού των διαδικασιών παραγωγής του νομίσματος. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ο Michael Metcalf διατύπωσε την άποψη ότι από τα χρόνια του αυτοκράτορα Θεόφιλου μέχρι και τα τέλη του 11ου η παραγωγή χάλκινων νομισμάτων από την Κωνσταντινούπολη συμπληρώθηκε με τη λειτουργία επαρχιακών νομισματοκοπείων 20. Η έλλειψη αρχειακών πηγών αναφορικά με τη λειτουργία των βυζαντινών νομισματοκοπείων, σε συνδυασμό με την εγκατάλειψη της δήλωσης του νομισματοκοπείου στον οπισθότυπο των κοπών, δυσχεραίνουν την έρευνα. 21 Η στυλιστική ανάλυση ενός μεγάλου αριθμού φόλλεων αυτής της περιόδου και η γεωγραφική κατανομή τους ήταν οι δύο κύριοι άξονες της μεθόδου Metcalf, η οποία ανεξάρτητα των συμπερασμάτων της έδωσε νέες προοπτικές στη βυζαντινή νομισματική. Η συγκεκριμένη μελέτη απέδωσε διάφορες στυλιστικές ομάδες, οι οποίες, σύμφωνα με τον ίδιο μελετητή, αντιστοιχούν σε ισάριθμα επαρχιακά νομισματοκοπεία. Η καταγραφή άγνωστου νομισματικού υλικού από ολόκληρη την Ελλάδα, άλλες Βαλκανικές χώρες και την Μ. Ασία άλλαξε την εικόνα της γεωγραφικής κατανομής των στυλιστικών ομάδων του Metcalf, ο οποίος είχε στηρίξει τα συμπεράσματα του κυρίως στο ανασκαφικό υλικό της Κορίνθου και των Αθηνών. Με βάση την παραπάνω έρευνα φαίνεται πιθανότερο ότι όλα τα νομίσματα αυτής της περιόδου προέρχονται από το ένα και μοναδικό νομισματοκοπείο της πρωτεύου- 18. D.M. Metcalf, 'Corinth in the ninth century: the numismatic evidence', Hesperia 42 (1973), σσ D.M. Metcalf, 'Bronze coinage and city life in Central Greece circa A. D. 1000', Annual of the British School of Archaeology at Athens 60 (1965), σο Β. Πέννα, Ή νομισματική κυκλοφορία στην Κόρινθο από το 976 έως το 1204' στην υπό έκδοση από το Μ.Ι.Ε.Τ Οικονομική Ιστορία του Βυζαντίου (επιμέλεια έκδοσης Α. Λαίου). 20. Metcalf, Coinage in South-eastern Europe, ό.π., σσ και σσ , όπου και η παλαιότερη Βιβλιογραφία. Βλ. επίσης του ιδίου 'Monetary recession in the Middle Byzantine period: the numismatic evidence', Numismatic Chronicle, 2001, σσ Γύρω στο 831, το γράμμα Μ, δηλωτικό της αξίας του νομίσματος, ανηκαταστάθηκε από πολύστιγη επιγραφή με τα ονόματα και τους τίτλους του αυτοκράτορα και των συναυτοκρατόρων του.

9 -73- Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι Ν Ο Ν Ο Μ Ι Σ Μ Α Τ Ι Κ Ό Σ Ύ Σ Τ Η Μ Α Π Α Ρ Ά Γ Ω Γ Η ΚΑΙ Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Ί Α σας 22. Μεταγενέστερα νομίσματα που αποδίδονται στο νομισματοκοπείο της Κωνσταντινούπολης, και είναι ωστόσο επικεκομμένα σε εκδόσεις που έχουν θεωρηθεί προϊόντα επαρχιακού νομισματοκοπείου, ενισχύουν ακόμη περισσότερο την παραπάνω άποψη. Οι στυλιστικές ομάδες, την ύπαρξη των οποίων ουδείς μπορεί Βέβαια να αμφισβητήσει, πιθανώς προσδιορίζουν διαφορετικά εργαστήρια του νομισματοκοπείου της πρωτεύουσας ή ακόμη διαφορετικές χρονικές φάσεις μιας συγκεκριμένης νομισματοκοπίας, στο πλαίσιο ελέγχου της παραγωγής και της διακίνησης του χάλκινου νομίσματος. Η υπεροχή μιας στυλιστικής ομάδας σε ορισμένη περιοχή ίσως υποδηλώνει αποστολή μαζικών χρηματαποστολών σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή, σε συνδυασμό με στρατιωτική ενίσχυση ή διοικητική αναδιοργάνωση της εν λόγω περιοχής. Το διαφορετικό Βάρος, ωστόσο, ορισμένων στυλιστικών ομάδων δύσκολα ερμηνεύεται. Θα μπορούσε άραγε αυτή η διαφοροποίηση να οφείλεται στη σταδιακή μείωση των τιμών σε προϊόντα καθημερινής κατανάλωσης ή στην ταυτόχρονη κυκλοφορία φόλλεων διαφορετικού Βάρους και επομένως διαφορετικής αξίας, σύμφωνα με τις ανάγκες της αγοράς και τις τρέχουσες τιμές των διαφόρων προϊόντων 23 ; Παρόμοια προβλήματα εντοπισμού επαρχιακών νομισματοκοπείων προκύπτουν και για την περίοδο των Κομνηνών. Η ιχνηλάτηση τυχόν επαρχιακών νομισματοκοπείων γίνεται με Βάση τις εικονογραφικές, στυλιστικές και κατασκευαστικές διαφοροποιήσεις των νομισματικών εκδόσεων μιας συγκεκριμένης Βασιλείας, σε συνδυασμό με τη γεωγραφική κατανομή τους, τα τρέχοντα ιστορικά γεγονότα και τις γενικότερες πολιτικές τάσεις της κάθε εποχής. Με Βάση τα παραπάνω κριτήρια, ο Hendy θεωρεί ότι στα χρόνια της δυναστείας των Κομνηνών και συγκεκριμένα κατά τη διάρκεια της Βασιλείας του Αλεξίου Ä Κομνηνού λειτούργησε το νομισματοκοπείο της Θεσσαλονίκης, το οποίο, με κάποια μικρά διαλείμματα, συνέχισε την παραγωγή του μέχρι τα τέλη του 12ου αιώνα. Η ΘήΒα ή η Κόρινθος προτείνονται επίσης ως έδρες ενός δεύτερου επαρχιακού νομισματοκοπείου κατά την ίδια περίοδο, ιδιαίτερα για την κοπή μικρών νομισματικών υποδιαιρέσεων (τεταρτηρών) 2^. Ωστόσο, και στην 22. Penna, Byzantine Monetary Affairs during the 8th, 9th, 10th and 11th Centuries, ό.π., και της ιδίας Βυζαντινό νόμισμα: μέσο συναλλαγής και έκφραση αυτοκρατορικής προπαγάνδας, ό.π. 23. Κατά την περίοδο της βασιλείας του Θεόφιλου στην Κόρινθο και στη Θήβα κυκλοφορούν σχεδόν αποκλειστικά φόλλεις δύο συγκεκριμένων στυλιστικών ομάδων, το θεωρητικό βάρος των οποίων είναι μικρότερο από το βάρος άλλων ομάδων που απουσιάφυν παντελώς από την περιοχή. Οι στυλιστικές αυτές ομάδες έχουν ωστόσο εντοπιστεί και σε άλλα μέρη της αυτοκρατορίας, όπως στην ίδια την πρωτεύουσα, στη Μ. Ασία, στα Βαλκάνια, ακόμη και στη μακρινή Γεωργία. Η σχεδόν αποκλειστική κυκλοφορία τους στην Κόρινθο και γενικά στην Πελοπόννησο και στην Κεντρική Ελλάδα πιθανώς είναι ενδεικτική για ένα χαμηλότερο κόστος ζωής στην περιοχή από ό,τι σε άλλες περιοχές. 24. Μ. Hendy, Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton OaL Collection and in the Whittemore Collection, τ. 4/1, Washington D.C. 1999, σσ

10 -74- Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Ή Δ Ι Α Δ Ρ Ο Μ Ή Τ Η Σ Ν Ο Μ Ι Σ Μ Α Τ Ι Κ Ή Σ Μ Ο Ν Ά Δ Α Σ Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Ά Δ Α περίπτωση αυτή έχουν διατυπωθεί διαφορετικές απόψεις 2 ''. Η λειτουργία του νομισματοκοπείου της Τραπεζούντας, πολύ πριν την ίδρυση της ομώνυμης αυτοκρατορίας από μέλη της οικογένειας των Μεγαλοκομνηνών το 13ο αι., φαίνεται περισσότερη πιθανή. Έχει προταθεί από τον Bendali ότι η εμφάνιση της νομισματοκοπίας της Τραπεζούντας θα μπορούσε να τοποθετηθεί στα πρώτα χρόνια της Βασιλείας του Αλεξίου Α' ( ). Πέρα από την άποψη αυτή γεγονός είναι ότι, στις αρχές του 12ου αι., ο επαναστάτης Θεόδωρος Γαβράς εγκατέστησε στη συγκεκριμένη πόλη το νομισματοκοπείο του 2( \ Η πόλη φαίνεται ότι διατήρησε την παράδοση και μετά την απομάκρυνση των Γαβράδων. Σπάνιες κοπές του Ανδρόνικου Α Κομνηνού 27 και Ισαακίου Β' Αγγέλου 28 πιθανόν αποτελούν την παραγωγή του επαρχιακού νομισματοκοπείου της Τραπεζούντας. Η κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους το 1204 είχε ως αποτέλεσμα τον κατακερματισμό της αυτοκρατορίας σε διάφορα βασίλεια ή δεσποτάτα. Στις πρωτεύουσες των βυζαντινών αυτών κρατών της διασποράς εγκαθίστανται ανεξάρτητα νομισματοκοπεία, όπως για παράδειγμα στη Νίκαια, στη Μαγνησία, στην Άρτα, και βέβαια στη Θεσσαλονίκη και την Τραπεζούντα. Τα νομισματοκοπεία της αυτοκρατορίας της Νίκαιας (Νίκαια, Μαγνησία) διατήρησαν σε μεγάλο Βαθμό την κομνήνεια παράδοση αναφορικά με την εικονογραφία των εκδόσεων τους, ενώ της Άρτας και κυρίως της Θεσσαλονίκης σταδιακά υιοθέτησαν και καινούργιους τύπους εμπνευσμένους από τοπικές παραδόσεις και λατρείες 2^. Το νομισματοκοπείο της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας σχεδόν ταυτόχρονα με την αυτόνομη λειτουργία του διαφοροποιήθηκε όχι μόνο εικονογραφικά αλλά και ως προς την τεχνοτροπία χάραξης των σφραγίδων. Κατά την Παλαιολόγεια περίοδο η Κωνσταντινούπολη αποτέλεσε το κύριο νομισματοκοπείο της αυτοκρατορίας. Η Θεσσαλονίκη συνέχισε τη λειτουργία του τοπικού νομισματοκοπείου τουλάχιστον μέχρι τα χρόνια του Μανουήλ Β' Παλαιολόγου ( ), μολονότι η δραστηριότητα του φαίνεται να έχει συρρι- 25. Ενδεικτικά βλ. Μ. Metcalf, 'Mint activity in Byzantine Thessaloniki', To νόμισμα στο Μακεδόνικο χώρο (=ΟβολόςΛ, 2000), σσ S. Bendali, 'The mint of Trebizond under Alexius I and the Gabrades', Numismatic Chronicle, 1977, σσ Β. Πέννα, 'Ανδρόνικος Α' Κομνηνός: νομισματικά παραλειπόμενα' στο Χαρακτήρ (=Αφιέρωμα στη Μάντω Οικονομίδου), Αθήνα 1996, σσ S. Bendali, 'The coinage of Trebizond under Isaac II (A.D ). Wìthanote on an unfinished byzantine die', American Numismatic Society Museum Notes 24 (1979), σσ Βλ. επίσης Hendy όπ.π. (υποσημ. 23), σσ Ενδεικτικά βλ. Β. Πέννα, Ή απεικόνιση του αγ. Δημητρίου σε νομισματικές εκδόσεις της Θεσσαλονίκης: μεσοβυζαντινή και ύστερη Βυζαντινή περίοδος', Το νόμισμα στο Μακεδόνικο χώρο (=00ολόςΛ, 2000), σσ

11 -75- Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι Ν Ο Ν Ο Μ Ι Σ Μ Α Τ Ι Κ Ό Σ Υ Σ Τ Η ΜΑ: Π Α Ρ Ά Γ Ω Γ Η ΚΑΙ Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Ί Α κνωθεί ήδη από τα μέσα του 14ου αι. 30. Άλλα μικρότερα νομισματοκοπεία ίσως λειτούργησαν περιστασιακά, αλλά ο χαρακτήρας και ο γεωγραφικός προσδιορισμός τους παραμένει θέμα συζητήσεων. Η λειτουργία ωστόσο του νομισματοκοπείου της Φιλαδέλφειας στα χρόνια του Ανδρόνικου Β' ( ) φαίνεται ιδιαίτερα πιθανή ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΝΟΜΙΣΜΑΤΟΚΟΠΕΙΩΝ: ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ, ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ, ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Έχει ήδη επισημανθεί η έλλειψη αρχειακών πληροφοριών για τον τρόπο λειτουργίας και οργάνωσης των βυζαντινών νομισματοκοπείων. Η γνώση μας για τα θέματα αυτά εμπλουτίζεται σχεδόν αποκλειστικά από τα ίδια τα νομίσματα. Για παράδειγμα, ενδείξεις αποτυπωμένες πάνω στην επιφάνεια των νομισμάτων υποδηλώνουν ότι οι διαδικασίες του ελέγχου παραγωγής ήταν ιδιαίτερα συστηματικές. Ήδη από τα μέσα του 3ου αι. καθιερώνεται στις περισσότερες νομισματικές εκδόσεις η αναγραφή δηλωτικών γραμμάτων του νομισματοκοπείου και των επιμέρους εργαστηρίων. Από τα τέλη του 5ου αι. παρατηρείται εξέλιξη στον τρόπο ελέγχου της ετήσιας παραγωγής του χάλκινου νομίσματος, η κοπή του οποίου δεν προστατευόταν, όπως των χρυσών νομισμάτων, από ειδικές νομοθετικές διατάξεις. Σημειώνονται εναλλαγές διακοσμητικών στοιχείων πάνω από το δηλωτικό γράμμα της νομισματικής αξίας του οπισθότυπου ή και εκατέρωθεν αυτού. Μετά το 537 (=12ο έτος βασιλείας Ιουστινιανού) χαράσσεται επίσης και το έτος βασιλείας που συντελείται η συγκεκριμένη κοπή (Φωτ. 3α, β). Από τον 9ο αι. και εξής παρουσιάζεται μια τάση επαναφοράς παρόμοιου συστήματος, δεδομένου ότι, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, οι στυλιστικές ομάδες που έχουν εντοπιστεί στα χάλκινα νομίσματα της περιόδου πιθανώς προσδιορίζουν διαφορετικά εργαστήρια ή ακόμη διαφορετικές χρονικές φάσεις του νομισματοκοπείου, στο πλαίσιο ελέγχου της παραγωγής και της διακίνησης του χάλκινου νομίσματος. Τα διακοσμητικά θέματα που προστίθενται πάνω και κάτω 30. Ph. Grierson, Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks C ollection and in the Whittemore Collection, τ. 5/1, Washington D.C. 1999, σσ Βλ. επίσης Ι. Μότσιανος, Μ. Πολυχρονάκη, 'Τύπος παλαιολόγειου νομίσματος της συλλογής της 9ης ΕΒΑ με παράσταση του μαρτυρίου του αγίου Δημητρίου', Το νόμισμα στο Μακεδόνικο χώρο (=Οβολός4, 2000), σσ Grierson, ό.π. (υποσημ. 29), σσ

12 -76 Η ΙΣΤΟΡΙΚΉ ΔΙΑΔΡΟΜΉ ΤΗΣ ΝΟΜΙΣ ΜΑΤΙΚΗΣ ΜΟΝΆΔΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ Εικ. 3α, ß: Φόλλις Ιουστινιανού Α'. Στον οπισθότυπο, αρ. και δεξ. από το δηλωτικό γράμμα της αξίας του νομίσματος Μ (=40 νούμμια), αναγράφεται το έτος Βασιλείας του συγκεκριμένου αυτοκράτορα (ΧΠ=12ο: 538/9). Το γράμμα Δ, κάτω από το Μ δηλώνει το εργαστήριο του νομισματοκοπείου. Στο έξεργο η ένδειξη του νομισματοκοπείου CON. Νομισματοκοπείο Κωνσταντινούπολης. από τη θρησκευτική επιγραφή της οπίσθιας όψης των ανώνυμων φόλλεων της ομάδας Α2 ( /35) και των αργυρών κοπών του 10ου και 11ου αι. φαίνεται ότι αποτελούν με τη σειρά τους μυστικά σύμβολα ελέγχου μιας συγκεκριμένης σειράς εκδόσεων (Φωτ. 4α, ß και 5α, β). Την ίδια ερμηνεία επιδέχονται και οι μικρές εικονογραφικές αποκλίσεις στα χρυσά νομίσματα του Βασιλείου Β', οι οποίες αφορούν στην απόδοση και διακόσμηση του φωτοστέφανου του Ιησού, του αυτοκρατορικού ενδύματος και του τύπου του πατριαρχικού σταυρού που κρατούν ανάμεσα τους οι

13 - 77- Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι Ν Ο Ν Ο Μ Ι Σ Μ Α Τ Ι Κ Ό Σ Ύ Σ Τ Η Μ Α : Π Α Ρ Ά Γ Ω Γ Η ΚΑΙ % >'%-'~ : ί κ i J Εικ. 4α, Β: Ανώνυμοι ψάλλεις της ομάδας Α2 ( /35). Ο διαφορετικός τρόπος απόδοσης του φωτοστέφανου του Ιησού και του Ευαγγελίου στον εμπροσθότυπο των τριών αυτών εκδόσεων και τα διαφορετικά διακοσμητικά στοιχεία που διακρίνονται πάνω και κάτω από τη θρησκευτική επιγραφή των οπισθότυπων (Ιησούς Χριστός Βασιλεύς Βασιλευόντων), πιθανότατα αποτελούν διακριτικά σύμβολα της κάθε σειράς στο πλαίσιο ελέγχου της παραγωγής.

14 - 78Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Ή Δ Ι Α Δ Ρ Ο Μ Ή Τ Η Σ Ν Ο Μ Ι Σ Μ Α Τ Ι Κ Ή Σ Μ Ο Ν Ά Δ Α Σ Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Ά Δ Α Εικ. 5α, ß: δύο συναυτοκράτορες^2 (Φωτ. 6α, β). Παρόμοιες πα Μιλιαρήσιον Ιωάννη Τζιμισκή ( ). ρατηρήσεις έχουν γίνει και για τη νομισματοκοπία του 12ου αι.33 Κατά τον 13ο και πρώιμο 14ο αι. τα υπέρπυρα αλλά και οι ασημένιες και οι χάλκινες νομισματικές εκδόσεις εμφανίζουν μεγάλη ποικιλία παραπληρωματι κών συμβόλων, όπως σταυρούς, αστερίσκους, γράμμα τα, μονογραφήματα, fleur de lis, τα οποία υποδηλώ νουν πολύπλοκο σύστημα νομισματοκοπίας σε μια περίοδο μάλιστα κατά την οποία η εμπλοκή ιδιωτών 32. V. Penna, Μ. Borboudakis, 'The Ayies Paraskies/1962 hoard', Revue Numismatique, 1999, σσ , όπου και η παλαιότερη Βιβλιογραφία. 33. Hendy, ό.π. (υποσημ. 23), σο

15 -79Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι Ν Ό Ν Ο Μ Ι Σ Μ Α Τ Ι Κ Ό Σ Ύ Σ Τ Η Μ Α : Π Α Ρ Ά Γ Ω Γ Η Κ Α Ι Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Ί Α! Wit\ìs Εικ. 6α, ß: Χρυσοί σόλιδοι της συμβασιλείας Βασιλείου Β' και Κωνσταντίνου Η' ( ).

16 80 Η ΙΣΤΟΡΙΚΉ ΔΙΑΔΡΟΜΉ ΤΗΣ NOM Ι Σ Μ Α Τ Ι Κ Η Σ Μ Ο Ν Α Δ Α Σ Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α Εικ. 7α, ß: Υπέρπυρον Ανδρόνικου Β' και Μιχαήλ Θ' ( ). Στον εμπροσθότυπο αρ. και δεξ. από τη δεδομένη Θεοτόκο διακρίνονται αστερίσκοι και τα γράμματα Κ-Ν. στην έκδοση νομισμάτων δεν μπορεί να αποκλειστεί (Φωτ. 7α, β). Πολλοί μελετητές ερμηνεύουν τα σύμβολα των παλαιολόγειων νομισμάτων ως δηλωτικά των αρχικών των υπεύθυνων υπαλλήλων του νομισματοκοπείου, όπως συνέβαινε και στη σύγχρονη Βενετία, ενώ άλλοι τα θεωρούν απλώς μυστικά σύμβολα ελέγχου της νομισματικής παραγωγής 34. Επίσης έχει διατυπωθεί η άποψη ότι τα σύμβολα άλλαζαν κάθε τέσσερις μήνες δεδομένου ότι πολλές στρατιωτικές πληρωμές, κατά τον 13ο και τις αρχές του 14ου αι., πραγματοποιούνταν σε αυτό το χρονικό διάστημα. Ο 34. Grierson, ό.π. (υποσημ. 29), σσ , όπου και η παλαιότερη Βιβλιογραφία.

17 -81 - Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι Ν Ό Ν Ο Μ Ι Σ Μ Α Τ Ι Κ Ό Σ Ύ Σ Τ Η Μ Α : Π Α Ρ Ά Γ Ω Γ Η ΚΑΙ Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Ί Α πρακτικός ρόλος των συμβόλων, ο αριθμός των οποίων όλο και πληθαίνει, παραμένει ωστόσο ελκυστική αναζήτηση. Η αριθμητική προσέγγιση της νομισματικής παραγωγής είναι μάλλον δύσκολη. Τέτοια προβλήματα έχουν ιδιαίτερα απασχολήσει τον Βρετανό νομισματολόγο Hendy, οι προσεγγίσεις του οποίου όμως κινούνται περισσότερο στην ερμηνεία των πηγών και ως εκ τούτου εντάσσονται στην ιστορική επιστήμη^. Εκτός από τις γραπτές πηγές υπάρχει και η νομισματική μαρτυρία, η οποία μπορεί να διαφωτίσει αρκετές πτυχές της οικονομίας. Ο Michael Metcalf, ένας από τους πρωτοπόρους αυτής της προσέγγισης, έχει προβεί σε διάφορους ενδεικτικούς υπολογισμούς με τη βοήθεια των νομισμάτων και των μαθηματικών. Για παράδειγμα, προτείνει μια παραγωγή σολίδων για την περίοδο , ενώ για την περίοδο της βασιλείας του Αλεξίου Α', μετά τη μεταρρύθμιση του 1092, υπερπύρων36. Νεότεροι μελετητές έχουν προτείνει διαφορετικούς τρόπους υπολογισμού της νομισματικής παραγωγής 37. Στους πρώτους αιώνες της αυτοκρατορίας τα νομισματοκοπεία υπάγονταν, όπως και στην περίοδο της Τετραρχίας, στη δικαιοδοσία του Κόμητος των Ιερών Παροχών {Comes Sacrarum Largitionunï) και συνεπώς οι υπεύθυνοι λειτουργίας τους, οι procurators monetarum, ανήκαν στο προσωπικό της συγκεκριμένης αυτοκρατορικής υπηρεσίας. Σε κείμενα τα οποία πραγματεύονται την ιεραρχία της αυτοκρατορικής αυλής και της διοίκησης, όπως για παράδειγμα στο Κλητορολόγιο του Φιλόθεου του 9ου αι., ο άρχων της χαραγής, ο προϊστάμενος δηλαδή του νομισματοκοπείου συμπεριλαμβάνεται στην υπηρεσία του χαρτουλάριου του βεστιαρίου, ο οποίος ήταν αρμόδιος για τη φύλαξη κρατικών πολύτιμων αντικειμένων. Το συγκεκριμένο σχήμα φαίνεται ότι διατηρήθηκε μέχρι το τέλος της αυτοκρατορίας 38. Σε κάθε νομισματοκοπείο υπήρχαν οι χαράκτες οι οποίοι κατασκεύαζαν τις μήτρες των νομισμάτων και οι νομισματοκόποι. Τα Βυζαντινά νομίσματα δεν μπορούν βέβαια να συγκριθούν καλλιτεχνικά με τα αρχαία ελληνικά, τα οποία διακρίνονται από δεξιοτεχνία και λεπτότητα στη χάραξη και την απόδοση των ανατομικών 35. Hendy, Studies in the Byzantine Monetary Economy, ό.π., σσ Βλ. επίσης W. Treadgold, The Byzantine State Finances in the Eighth and Ninth Centuries, New York Metcalf, Coinage in South-eastern Europe, ό.π., α. 46 και σ W. Esty, 'Estimation of the size of a coinage: a survey and comparison of methods' Numismatic Chronicle, 1986, σσ Βλ. επίσης, Metcalf, 'Monetary recession in the middle byzantine period', ό.π., σ. 119 και υποσημ. 24 και Hendy, ό.π. (υποσημ. 23), σσ και Grierson, ό.π. (υποσημ. 29), σ. 55.

18 -82 - Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Ή Δ Ι Α Δ Ρ Ο Μ Ή Τ Η Σ Ν Ο Μ Ι Σ Μ Α Τ Ι Κ Ή Σ Μ Ο Ν Ά Δ Α Σ Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Ά Δ Α λεπτομερειών. Το Βυζαντινό νόμισμα, για να καλύψει τις ανάγκες μιας μεγάλης αυτοκρατορίας, κοβόταν σε μεγάλες ποσότητες και συνεπώς η χάραξη των σφραγίδων απαιτούσε την απασχόληση μεγάλου αριθμού χαρακτών. Η χάραξη γινόταν μάλλον μηχανικά και στην περίπτωση αυτοί οι καλύτεροι τεχνίτες μπορούσαν να προσφέρουν την έμπνευση και δεξιοτεχνία τους σε άλλους τομείς της μικροτεχνίας και μικρογλυπτικής. Για τα χρυσά νομίσματα πιθανόν χρησιμοποιούνταν ικανότεροι χαράκτες, ενώ για αναμνηστικές κοπές ταλαντούχοι αυτοκρατορικοί καλλιτέχνες. Στο προσωπικό του νομισματοκοπείου υπήρχαν πολλές άλλες ειδικότητες. Για παράδειγμα, στο Κλητορολόγιο του Φιλόθεου συναντούμε τον άρχοντα του χρυσοχείου, τον υπεύθυνο δηλαδή υπάλληλο για το λιώσιμο των μετάλλων. Αλλού συναντούμε τον χρυσοεψητή, ο οποίος κατά τον Ν. Οικονομίδη ταυτίζεται με τον άρχοντα του χρυσοχείου και το αξίωμα του ζυγοστάτου, του ελεγκτή της ποιότητας και του βάρους των νομισμάτων 39. Τα πέταλα των χρυσών και αργυρών νομισμάτων, καθώς και αυτά από ήλεκτρον, κατασκευάζονταν κυρίως με τη μέθοδο al pezzo. Κάθε πέταλο, πριν ακόμη κτυπηθεί, ζυγιζόταν προσεκτικά και επιδεχόταν διορθωτικές παρεμβάσεις, λειάνσεις ή κάτι παρόμοιο, μέχρι να αποκτήσει το καθορισμένο βάρος του. Η μέθοδος al marco, η κατασκευή δηλαδή συγκεκριμένου αριθμού πετάλων από τμήμα μετάλλου με δεδομένο βάρος εφαρμοζόταν για τα χάλκινα και χαλκάργυρα νομίσματα 40. Ο τρόπος παρασκευής των πετάλων θα γινόταν μάλλον με τη χύτευση του μετάλλου σε διάφορες κυκλικές μήτρες. Η έλλειψη αρχαιολογικής μαρτυρίας δεν μας επιτρέπει προς το παρόν να αποφανθούμε με βεβαιότητα για τον τύπο των μητρών χύτευσης, δηλαδή αν ήταν κλειστές ή ανοιχτές με ημισφαιρικές κοιλότητες, ανεξάρτητες ή συνδεόμενες μεταξύ τους με λεπτά στελέχη. Οι κλειστές πήλινες μήτρες που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη στην Αρχαία Αγορά της Θεσσαλονίκης και οι οποίες χρονολογικά ανάγονται στην περίοδο της Τετραρχίας (τέλος 3ου-αρχές 4ου αι.) προσφέρουν μια τρίτη εναλλακτική λύση. Τα πέταλα, μετά τη χύτευση, ενώνονταν μεταξύ τους σε επαφή και σχημάτιζαν ορμαθούς άμορφων κερμάτων, τα οποία αποχωρίζονταν μετά από το σφράγισμα τους. 41 Δεν είναι αμελητέες βέβαια και οι περιπτώσεις που η διαδικασία κατασκευής πετάλων, κυρίως χάλκινων, συντόμευε με τη μέθοδο της επικοπής. Κατά τον 7ο αιώνα, 39. Βλ. Ν. Oikonomides, Les listes de Préséance Byzantines des IXe et Xe siècles, Paris 1972, σσ. 315,316,317. Βλ. και στις οικείες λέξεις στον Hendy, Studies in the Byzantine Monetary Economy, ό.π. 40. Hendy, Studies in the Byzantine Monetary Economy, ό.π. σσ και του ιδίου ό.π. (υποσημ. 23), σσ Γ. Βελένης, 'Νομισματοκοπείο στην αρχαία Αγορά της θεσσαλονίκης' στο Χαρακτήρ (=Αφιέρωμα στη Μάντω Οικονομίδου), Αθήνα 1996, σσ , όπου και σχετική Βιβλιογραφία για τις τεχνικές κατασκευής πετάλων.

19 -83- Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι Ν Ο Ν Ο Μ Ι Σ Μ Α Τ Ι Κ Ό Σ Ύ Σ Τ Η Μ Α : Π Α Ρ Ά Γ Ω Γ Η ΚΑΙ Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Ί Α αλλά και πολύ αργότερα, τον 10ο και 11ο αιώνα, παρατηρείται εκτεταμένη επαναχρησιμοποίηση πρωιμότερων νομισμάτων για την κοπή νέων. Τα νομίσματα αυτά είτε δεν είχαν προλάβει να απομακρυνθούν από το νομισματοκοπείο ή αποτελούσαν προϊόν απόσυρσης. Τις περισσότερες φορές το στάδιο εξάλειψης του προγενέστερου τύπου, με τη μέθοδο προφανώς της λείανσης, δεν γινόταν με απόλυτη επιτυχία, έτσι ώστε ο προϋπάρχων τύπος να είναι διακριτός. Πενιχρές είναι οι γνώσεις μας για τις κτιριακές εγκαταστάσεις των βυζαντινών νομισματοκοπείων 42. Στην Κωνσταντινούπολη εικάζεται ότι οι εγκαταστάσεις για την κοπή χρυσών και αργυρών νομισμάτων δεν συνυπήρχαν με αυτές των χάλκινων εκδόσεων 43. Η μόνη περιγραφή που διαθέτουμε για το κεντρικό νομισματοκοπείο της πρωτεύουσας, στο Μεγάλο Παλάτιο 44, προέρχεται από τον Νικήτα Χωνιάτη και τον Νικόλαο Μεσαρίτη. Ο πρώτος στην περιγραφή των γεγονότων της λαϊκής εξέγερσης εναντίον του Ανδρόνικου Α' Κομνηνού το 1185, μας πληροφορεί ότι το οργισμένο πλήθος εισέβαλε στο Παλάτι και άρπαξε όσα χρήματα βρέθηκαν στο νομισματοκοπείο (παρά τοις Χρυσιοπλυσίοις) 4^. Οι πληροφορίες του Μεσαρίτη, στην εξιστόρηση της επανάστασης του Ιωάννου Κομνηνού του Παχύ το 1201, είναι λεπτομερέστερες και περισότερο δραματικές 4^. Στη ροή των γεγονότων ο συγγραφέας περιγράφει τους εργάτες που απασχολούνταν στα εργαστήρια του Βασιλικού νομισματοκοπείου, των θησαυροτύπων των βασιλικών, οι οποίοι είχαν επιφορτιστεί να χαράζουν στα νομίσματα τη μορφή του θεανθρώπου, καθώς και το πρόσωπο του ηγεμόνα, τον θεανθρώπου το μόρφωμα συν τφ τοΰ κρατούντος εϊδει βασιλικώς ένχαράττειν τφ κερματι. Κρυμμένοι στα σκοτεινά διαμερίσματα δούλευαν ακατάπαυστα τη σφύρα και τον άκμονα. Είχαν μεταφερεθεί εκεί από τα περίχωρα της πόλης και δούλευαν μήνες και χρόνια χωρίς να δουν το φως της ημέρας και του ήλιου, κάτω από συνθήκες ιδιαίτερα δυσμενείς. Με μαυρισμένα ρούχα, σκονισμένοι μέχρι τα πόδια, είχαν αλλοιωμένα πρόσωπα και δεν μπορούσαν καλά-καλά να αναπνεύσουν. Ο Μεσαρίτης περιγράφει επίσης ότι τα διαμερίσματα έμοιαζαν με τον χρυσοφόρο Πακτωλό ποταμό και ότι από εκεί το χρυσάφι μετά τη χάραξη του διασκορπιζόταν στην υφήλιο. Ο όχλος που γνώριζε ότι ο χρυσός ήταν συσσωρευμένος στους συγκεκριμένους χώρους έσπασε τις πόρτες και άρχισε να αρπάζει τα κέρματα. Ο 42. Για τις εγκαταστάσεις του υστερορωμαϊκού νομισματοκοπείου της Θεσσαλονίκης (τέλη 2ου αι.-τέλη 4ου αι.) βλ. Βελένης, ό.π., σ. 49 και υποσημ Hendy, όπ.π. (υποσημ. 23), σσ και σσ Βλ. επίσης Grierson, ό.π. (υποσημ. 29), σ Για τις διάφορες ονομασίες του κεντρικού νομισματοκοπείου στο Μεγάλο Παλάτιον βλ. Hendy, ό.π. (υποσημ. 23), σ. 128 και υποσημ Nicetas Chômâtes, Historia, εκδ. van Dieten, I, σ A. Heisenberg (επιμέλεια έκδοσης), Die Palastrevolution desjohannes Komnenos, Würzburg 1907.

20 -84- Η ΙΣΤΟΡΙΚΉ ΔΙΑΔΡΟΜΉ ΤΗΣ NOMI ΣΜΑΤΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Αιθίοπας εργάτης που εξιστόρησε με κάθε λεπτομέρεια τα συμβάντα κατάφερε να μεταδώσει στον Μεσαρίτη μεγάλη ανησυχία και κείνος με τον φόβο μην καταστραφεί ο ναός της Θεομήτορος βγήκε ατημέλητος στον δρόμο με σκοπό να δώσει νουθεσίες για ηρεμία και ειρήνευση. Στην ηθογραφική περιγραφή του Μεσαρίτη έρχεται να προστεθεί και η πενιχρή αρχαιολογική μαρτυρία. Λόγος γίνεται για το στενόμακρο κτήριο που εντόπισαν οι Εγγλέζοι στις ανασκαφές του Μεγάλου Παλατιού, ΒΔ μιας εκκλησίας αφιερωμένης στην Παναγία την Προσευχή 47. Το κτήριο έσωζε επτά πεσσούς οι οποίοι στήριζαν ισάριθμα τόξα. Η ανωδομή του κτιρίου, όπως συμπέραναν οι ανασκαφείς, κυρίως από τη μελέτη της κεραμικής, πρέπει να καταστράφηκε κατά τον 12ο αι. Στη γύρω περιοχή εντοπίστηκε στρώμα με απορρίματα του νομισματοκοπείου πάχους 0,50. Περιείχε κονιορτοποιημένο κάρβουνο, κομμάτια από το χωνευτήριο, άμμο λείανσης, τρίποδες και κυρίως σημαντική ποσότητα ελασμάτων ορείχαλκου, πιθανότατα υπολείμματα από την κατασκευή νομισματόμορφων πετάλων. 4. ΕΠΙΛΟΓΟΣ Με την κομμένη ανάσα των εργατών, την οποία περιγράφει αρκετά ζωηρά ο Μεσαρίτης, με τα αρχαιολο- γικά υπολείμματα μιας ανασκαφής που ελάχιστα πράγματα άφησε πίσω της, συνειρμικά έρχονται στον νου τα λόγια του αξιωματούχου του Νικηφόρου Β' Φωκά προς τον Λιουτπράνδο της Κρεμόνας: «Με το νόμισμα μας είμαστε τόσο δυνατοί που θα μπορούσαμε να ενώσουμε όλα τα έθνη εναντίον του βασιλιά σου και να τον συνθλίψουμε σαν πήλινο αγγείο, σε τέτοιο Βαθμό που έτσι και σπάσει δεν θα μπορέσει ποτέ πια να συγκοληθεί» και ακόμη τα μεταγενέστερα λόγια του Ψελλού (Δύο τοίνυν τούτων την 'Ρωμαίων συντηρούντων ήγεμονίαν, αξιωμάτων φήμη και χρημάτων...} και πάνω από όλα τη διαπίστωση του μοναχού εμπόρου Κοσμά Ινδικοπλεύστη που περιγράφει τον 6ο αι. το βυζαντινό νόμισμα ως θείο δώρο και το χαρακτηρίζει ως διεθνή νομισματική μονάδα της εποχής του, κατάλληλης για τη διεκπεραίωση μεγάλων εμπορικών συναλλαγών: «Έτερον δέ σημεϊον δυναστείας των 'Ρωμαίων δ αυτοίς κεχάρισται ό Θεός, λέγω δη δη εν τφ νομίσματι αυτών εμπορεύονται πάντα τα έθνη καί εν παντί τόπω απ' άκρου γης εως άκρου γης δεκτόν εστί, θαυμαζόμενον παρά παντός ανθρώπου καί πάσης βασιλείας, όπερ ετέρα βασιλεία ούχ υπάρχει το τοιούτο». Η πολύ μεταγενέστερη κατάθεση του Μεσαρίτη δείχνει ότι ακόμη και στα τέλη του 12ου αιώνα το βυζαντινό νόμισμα είχε κύρος και δύναμη... ες άπασαν εγκεχαραγμένος διασκίδναται την ύφ' ηλιον. 47. The Great Palace of the Byzantine Emperors, being a First Report on the Excavations carried out in Istanbul on behalf of the Walker Trust ( The University of St. Andrews ), London 1947, σ. 2 και σ. 25.

Νομισματοκοπείο Αυτοκρατορίας Τραπεζούντας

Νομισματοκοπείο Αυτοκρατορίας Τραπεζούντας Περίληψη : Το νομισματοκοπείο Τραπεζούντας γνώρισε τρεις φάσεις λειτουργίας. Υπό τους Γαβράδες με αποκλειστικά χάλκινες κοπές, από τη β δεκαετία ύπαρξης της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας και εξής με κοπές

Διαβάστε περισσότερα

Νομισματοκοπείο Νικομήδειας

Νομισματοκοπείο Νικομήδειας Για παραπομπή : Παπαδοπούλου Παγώνα,, 2008, Περίληψη : Το νομισματοκοπείο της Νικομήδειας ιδρύθηκε επί Αναστασίου Α (491-518) και συνέχισε την παραγωγή του, με διακοπές, έως το 629 επί βασιλείας Ηρακλείου

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη

Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη Επανάληψη Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη Ο Κωνσταντίνος Βυζάντιο 1. Αποφασίζει τη μεταφορά της πρωτεύουσας στην Ανατολή κοντά στο αρχαίο Βυζάντιο: νέο διοικητικό κέντρο η Κωνσταντινούπολη 2. 313

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 1. Τα πολύ παλιά χρόνια, όταν οι άνθρωποι δημιούργησαν οικισμούς, άρχισαν να καλλιεργούν τη γη και να εκτρέφουν ζώα. Επειδή τα μέταλλα δεν είχαν ανακαλυφθεί ακόμα, οι συναλλαγές τους

Διαβάστε περισσότερα

Όψεις Βυζαντίου... στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας. Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας

Όψεις Βυζαντίου... στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας. Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας... στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας Το φυλλάδιο αυτό είναι του/της... που επισκέφθηκε το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας στις... Το φυλλάδιο που κρατάς στα χέρια σου

Διαβάστε περισσότερα

Αναστασόπουλος Ανδρέας Αρβανίτη Νικολέτα Τάξη: Α1 3 ο ΓΕΛ Πάτρας Σχολ. Έτος: 2013-14 Υπεύθυνη καθηγήτρια: Ντούμα Μαρία

Αναστασόπουλος Ανδρέας Αρβανίτη Νικολέτα Τάξη: Α1 3 ο ΓΕΛ Πάτρας Σχολ. Έτος: 2013-14 Υπεύθυνη καθηγήτρια: Ντούμα Μαρία Αναστασόπουλος Ανδρέας Αρβανίτη Νικολέτα Τάξη: Α1 3 ο ΓΕΛ Πάτρας Σχολ. Έτος: 2013-14 Υπεύθυνη καθηγήτρια: Ντούμα Μαρία Μεταλλικά νομίσματα αρχίζουμε να συναντάμε από το 2000 π.χ. στην Μεσόγειο. Συνήθως

Διαβάστε περισσότερα

7ος αι. 610 641 8 ος αι. ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ. αποφασιστικοί αγώνες και μεταρρυθμίσεις

7ος αι. 610 641 8 ος αι. ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ. αποφασιστικοί αγώνες και μεταρρυθμίσεις 7ος αι. 610 641 8 ος αι. ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ αποφασιστικοί αγώνες και μεταρρυθμίσεις πώς διαχειρίστηκε ο Ηράκλειος τόσο τους κινδύνους που απειλούσαν τα σύνορα του ανατολικού ρωμαϊκού κράτους όσο και τα σοβαρά προβλήματα

Διαβάστε περισσότερα

Τι σημαίνει ο όρος «βυζαντινόν»;

Τι σημαίνει ο όρος «βυζαντινόν»; Τι σημαίνει ο όρος «βυζαντινόν»; Ο όρος«βυζαντινόν» αναφέρεται στο Μεσαιωνικό κράτος που εδιοικείτο από την Κωνσταντινούπολη, τη μεγάλη πόλη των ακτών του Βοσπόρου. Οι ιστορικοί χρησιμοποιούν τον όρο αυτόν

Διαβάστε περισσότερα

Ανάβρυτα Συντελεστές: Αγγελάκης Άγγελος Αδαμάκης Παύλος Τσαντά Ιωάννα Σωτηροπούλου Κωνσταντίνα

Ανάβρυτα Συντελεστές: Αγγελάκης Άγγελος Αδαμάκης Παύλος Τσαντά Ιωάννα Σωτηροπούλου Κωνσταντίνα Ανάβρυτα 2015 2016 Συντελεστές: Αγγελάκης Άγγελος Αδαμάκης Παύλος Τσαντά Ιωάννα Σωτηροπούλου Κωνσταντίνα Γεωργική Οικονομία Τα πρώτα βήματα στην γεωργική οικονομία γίνονται κατά την Μυκηναϊκήεποχή. Τηνεποχήαυτή:

Διαβάστε περισσότερα

Το ρωμαϊκό κράτος κλονίζεται

Το ρωμαϊκό κράτος κλονίζεται Ι. Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ 1. Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη Ας διαβάσουμε τι θα μάθουμε στο σημερινό μάθημα: Σκοπός: Σκοπός του παρόντος μαθήματος είναι να απαντήσουμε σε ένα «γιατί»: Γιατί χρειάστηκε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΧΑΜΕΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ. Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογοςιστορικός

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΧΑΜΕΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ. Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογοςιστορικός ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΧΑΜΕΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ 1 ΒΥΖΑΝΤΙΟ Η ΜΑΚΡΟΒΙΟΤΕΡΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ 2 ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΠΛΕΥΡΑ Συνομωσίες, ίντριγκες και μηχανορραφίες. Θρησκευτικός φανατισμός Δεισιδαιμονία.

Διαβάστε περισσότερα

and the Archaeology of Everyday Life in the Byzantine Empire, Oxford 2004, 37-52 και ιδιαίτερα για τα σπίτια σε αγροτικές περιοχές 45-47.

and the Archaeology of Everyday Life in the Byzantine Empire, Oxford 2004, 37-52 και ιδιαίτερα για τα σπίτια σε αγροτικές περιοχές 45-47. Διονύσης Μουρελάτος Κυκλοφορία νομισμάτων στην Κω κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο. Η συμβολή των νομισμάτων της επιφανειακής έρευνας στο δήμο Αλασαρνιτών. Η μελέτη της κυκλοφορίας των νομισμάτων μας

Διαβάστε περισσότερα

H ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ

H ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ H ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ Στο θρόνο βρίσκεται ο Αλέξιος Α Κομνηνός 1081 1118 (ιδρυτής δυναστείας Κομνηνών) Ο Αλέξιος Α Κομνηνός μπροστά στο Χριστό Ο Αλέξιος Α διαπραγματεύεται με τους σταυροφόρους

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΑΛΛΑΓΈΣ ΑΠΟ ΤΑ ΑΡΧΑΊΑ ΧΡΌΝΙΑ ΜΈΧΡΙ ΣΉΜΕΡΑ

ΣΥΝΑΛΛΑΓΈΣ ΑΠΟ ΤΑ ΑΡΧΑΊΑ ΧΡΌΝΙΑ ΜΈΧΡΙ ΣΉΜΕΡΑ ΣΥΝΑΛΛΑΓΈΣ ΑΠΟ ΤΑ ΑΡΧΑΊΑ ΧΡΌΝΙΑ ΜΈΧΡΙ ΣΉΜΕΡΑ Αρχαία 2016-2017 ΤΙ ΕΊΝΑΙ ΤΑ ΧΡΗΜΑΤΑ? Η ιστορία των χρημάτων δείχνει ότι είναι ένα μέσο ανταλλαγής για το εμπόριο. Μπορούν να αποτελέσουν μέσο ανταλλαγής γιατί

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ- ΙΟΥΝΙΟΥ Ονοματεπώνυμο: Τμήμα:. Αριθμός:..

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ- ΙΟΥΝΙΟΥ Ονοματεπώνυμο: Τμήμα:. Αριθμός:.. ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2016 2017 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ- ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΑΞΗ: Β ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 02 /06/2017 ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 2 ΩΡΕΣ Βαθμός: Ολογράφως:.. Υπογραφή: Ονοματεπώνυμο:

Διαβάστε περισσότερα

Οι λαοί γύρω από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία

Οι λαοί γύρω από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία Οι λαοί γύρω από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία Π Ρ Ο Τ Υ Π Ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Α Ν Α Β Ρ Υ Τ Ω Ν Σ Χ Ο Λ Ι Κ Ο Ε Τ Ο Σ : 2 0 1 7-2 0 1 8 Υ Π Ε Υ Θ Υ Ν Η Κ Α Θ Η Γ Η Τ Ρ Ι Α : Β. Δ Η Μ Ο Π Ο Υ Λ Ο Υ Τ Α

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνικές τάξεις στη Μεσοβυζαντινή Κοινωνία. Κουτίδης Σιδέρης

Κοινωνικές τάξεις στη Μεσοβυζαντινή Κοινωνία. Κουτίδης Σιδέρης Κοινωνικές τάξεις στη Μεσοβυζαντινή Κοινωνία Κουτίδης Σιδέρης Η βυζαντινή κοινωνική διαστρωμάτωση Εισαγωγή Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία υπήρξε μία από τις πλέον μακραίωνες κρατικές δομές στην μέχρι τώρα ανθρώπινη

Διαβάστε περισσότερα

H ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΜΙΧΑΗΛ Γ ΚΑΙ Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΠΟΧΗΣ

H ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΜΙΧΑΗΛ Γ ΚΑΙ Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΠΟΧΗΣ H ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΜΙΧΑΗΛ Γ ΚΑΙ Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΠΟΧΗΣ ΓΙΑΤΙ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ ΣΤΟ ΣXOΛEIO; ΓΙΑ ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΟΥΜΕ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΜΑΣ!!! Ο Μιχαήλ Γ (842-867) ήταν ο τελευταίος αυτοκράτορας της δυναστείας του Αμορίου. Όταν

Διαβάστε περισσότερα

Η Νίκη ήταν κόρη της Στύγας και του Πάλλαντα. Είχε αδέρφια της το Κράτος, το Ζήλο και τη Βία.

Η Νίκη ήταν κόρη της Στύγας και του Πάλλαντα. Είχε αδέρφια της το Κράτος, το Ζήλο και τη Βία. Η Νίκη σε νομίσματα Νίκη: θεά της ελληνικής μυθολογίας προσωποποιούσε τη δόξα του ελληνικού πολιτισμού. Η Νίκη στέλνονταν από το Δία για να εξυμνήσει μία νίκη, να προσφέρει σπονδές ή να στεφανώσει ένα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦ. 4. ΟΙ ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

ΚΕΦ. 4. ΟΙ ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΚΕΦ. 4. ΟΙ ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ α. η αραβική εξάπλωση με την καθοδήγηση των δύο πρώτων χαλιφών οι Άραβες εισέβαλαν και κατέκτησαν σε σύντομο χρονικό διάστημα τις πλούσιες χώρες της Εγγύς

Διαβάστε περισσότερα

Η μετεξέλιξη του Ρωμαϊκού κράτους (4 ος -5 ος αι. μ.χ)

Η μετεξέλιξη του Ρωμαϊκού κράτους (4 ος -5 ος αι. μ.χ) Η μετεξέλιξη του Ρωμαϊκού κράτους (4 ος -5 ος αι. μ.χ) 1.1 Ο Διοκλητιανός και η αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας Επιμέλεια, Δ. Πετρουγάκη, Φιλόλογος Οι διοικητικές αλλαγές Ο Διοκλητιανός (284 μ.χ.) επεδίωξε

Διαβάστε περισσότερα

Δημήτρης Δαμάσκος Δημήτρης Πλάντζος Πανεπιστημιακή Ανασκαφή Άργους Ορεστικού

Δημήτρης Δαμάσκος Δημήτρης Πλάντζος Πανεπιστημιακή Ανασκαφή Άργους Ορεστικού Δημήτρης Δαμάσκος Δημήτρης Πλάντζος Πανεπιστημιακή Ανασκαφή Άργους Ορεστικού Κατά την περίοδο 2010 συνεχίσαμε την έρευνα τόσο στο χώρο της αίθουσας όσο και στο χώρο του αιθρίου με σκοπό την περαιτέρω διερεύνηση

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ. Διεύθυνση αλληλογραφίας: Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας/Φιλοσοφική Σχολή/ Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων/ Τ.Κ. 45110.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ. Διεύθυνση αλληλογραφίας: Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας/Φιλοσοφική Σχολή/ Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων/ Τ.Κ. 45110. ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Ονοματεπώνυμο: Αγγελική Παναγοπούλου Πατρώνυμο: Γεώργιος Τόπος γέννησης: Αθήνα Οικογενειακή κατάσταση: Άγαμη Θέση: Λέκτορας Γνωστικό Αντικείμενο: Βυζαντινή Ιστορία Διεύθυνση αλληλογραφίας:

Διαβάστε περισσότερα

Ευρύκλεια Κολέζα ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ ΩΣ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΒΕΡΝΤΕΝ (565-843)

Ευρύκλεια Κολέζα ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ ΩΣ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΒΕΡΝΤΕΝ (565-843) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ ΩΣ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΒΕΡΝΤΕΝ (565-843) μεγάλες εδαφικές απώλειες ενίσχυση ελληνικότητας νέοι θεσμοί πλαίσιο μέσα στο οποίον το Βυζάντιο

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΛΕΞΗ ΤΡΙΤΗ ΤΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΚΑΙ Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΔΙΑΛΕΚΤΩΝ

ΔΙΑΛΕΞΗ ΤΡΙΤΗ ΤΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΚΑΙ Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΔΙΑΛΕΚΤΩΝ ΔΙΑΛΕΞΗ ΤΡΙΤΗ ΤΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΚΑΙ Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΔΙΑΛΕΚΤΩΝ 1. Από τη Γραμμική Β στην εισαγωγή του αλφαβήτου - Στον ελληνικό χώρο, υπήρχε ένα σύστημα γραφής μέχρι το 1200 π.χ. περίπου, η

Διαβάστε περισσότερα

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ της Σταυρούλας Σδρόλια Το κρασί έπαιζε τεράστιο ρόλο στην οικονομία της περιοχής του Δήμου Μελιβοίας από την αρχαιότητα μέχρι το πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Οι αρχαιότερες

Διαβάστε περισσότερα

Μεσαιωνική & Νεώτερη Ιστορία Β Γυμνασίου

Μεσαιωνική & Νεώτερη Ιστορία Β Γυμνασίου Μεσαιωνική & Νεώτερη Ιστορία Β Γυμνασίου Οι πρώτοι αι. του Βυζαντίου 330 μ. Χ.-395 μ. Χ. Κωνσταντίνος Τι καλούμε «πηγή»; Αυτόν/αυτό από τον οποίο προέρχεται μια πληροφορία. Άμεσες πηγές: Αυτούσια κατάλοιπα:

Διαβάστε περισσότερα

Ιερού Παλατίου Ιππόδρομο ανακτόρου των Βλαχερνών, του ανακτόρου του Μυρελαίου σειρά καταστημάτων της Μέσης

Ιερού Παλατίου Ιππόδρομο ανακτόρου των Βλαχερνών, του ανακτόρου του Μυρελαίου σειρά καταστημάτων της Μέσης BYZANTINH TEXNH:AΡXITEKTONIKH kαι ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ H Βυζαντινή αρχιτεκτονική και ως αναπόσπαστο τμήμα της η ζωγραφική: - Ψηφιδωτή και νωπογραφία- νοείται η τέχνη που γεννήθηκε και ήκμασε μεταξύ 4ου και 15ου αιώνα,

Διαβάστε περισσότερα

Οι απεικονίσεις των Κρητών (Keftiw) στους τάφους Αιγυπτίων αξιωματούχων και οι σχέσεις μεταξύ Αιγύπτου και Κρήτης κατά τη Νεοανακτορική περίοδο

Οι απεικονίσεις των Κρητών (Keftiw) στους τάφους Αιγυπτίων αξιωματούχων και οι σχέσεις μεταξύ Αιγύπτου και Κρήτης κατά τη Νεοανακτορική περίοδο Οι απεικονίσεις των Κρητών (Keftiw) στους τάφους Αιγυπτίων αξιωματούχων και οι σχέσεις μεταξύ Αιγύπτου και Κρήτης κατά τη Νεοανακτορική περίοδο Παναγιώτης Καπλάνης Διδάσκων: Ανδρέας Βλαχόπουλος Σχέσεις

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη Νεοελληνική Ιστορία

Εισαγωγή στη Νεοελληνική Ιστορία ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Εισαγωγή στη Νεοελληνική Ιστορία Ενότητα 1η: Εισαγωγή Ελευθερία Μαντά, Λέκτορας Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας Ιστορίας και Αρχαιολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΛΕΞΗ ΕΒΔΟΜΗ Η ΠΡΩΙΜΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΔΙΑΛΕΞΗ ΕΒΔΟΜΗ Η ΠΡΩΙΜΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΔΙΑΛΕΞΗ ΕΒΔΟΜΗ Η ΠΡΩΙΜΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ 1. Εισαγωγή - Η πιο παραμελημένη περίοδος της ιστορίας της Ελληνικής είναι η μεσαιωνική. Για λόγους καθαρά ιδεολογικούς και πολιτικούς, το

Διαβάστε περισσότερα

Bυζαντινοί Ιστορικοί και Χρονογράφοι Ενότητα 11: 13ος - μέσα 15ου αι.: Ιστορικό πλαίσιο και Ιστοριογραφία. Γεώργιος Ακροπολίτης: Βίος και Έργο.

Bυζαντινοί Ιστορικοί και Χρονογράφοι Ενότητα 11: 13ος - μέσα 15ου αι.: Ιστορικό πλαίσιο και Ιστοριογραφία. Γεώργιος Ακροπολίτης: Βίος και Έργο. Bυζαντινοί Ιστορικοί και Χρονογράφοι Ενότητα 11: 13ος - μέσα 15ου αι.: Ιστορικό πλαίσιο και Ιστοριογραφία. Γεώργιος Ακροπολίτης: Βίος και Έργο. Κιαπίδου Ειρήνη-Σοφία Τμήμα Φιλολογίας Σκοποί ενότητας Οι

Διαβάστε περισσότερα

Σελίδα: 9 Μέγεθος: 56 cm ² Μέση κυκλοφορία: 1030 Επικοινωνία εντύπου:

Σελίδα: 9 Μέγεθος: 56 cm ² Μέση κυκλοφορία: 1030 Επικοινωνία εντύπου: Σελίδα: 16 Μέγεθος: 510 cm ² Μέση κυκλοφορία: 7510 Επικοινωνία εντύπου: (210) 8113000 Σελίδα: 9 Μέγεθος: 56 cm ² Μέση κυκλοφορία: 1030 Επικοινωνία εντύπου: 210 5231.831-4 Είδος: Εφημερίδα / Κύρια / Οικονομική

Διαβάστε περισσότερα

Το χρονικό κατάρρευσης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας 1025-1461 μ.χ. Λευκή σελίδα

Το χρονικό κατάρρευσης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας 1025-1461 μ.χ. Λευκή σελίδα Δημήτρης Σπυρόπουλος Το χρονικό κατάρρευσης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας 1025-1461 μ.χ. Λευκή σελίδα http://www.lefkiselida.gr Αυτό το κείμενο που δημοσιεύεται από τις εκδόσεις «Λευκή σελίδα», προστατεύεται

Διαβάστε περισσότερα

Περίληψη : Χρονολόγηση 5ος-12ος/13ος αιώνας. Γεωγραφικός εντοπισμός IΔΡΥΜA ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ. 1. Εισαγωγή

Περίληψη : Χρονολόγηση 5ος-12ος/13ος αιώνας. Γεωγραφικός εντοπισμός IΔΡΥΜA ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ. 1. Εισαγωγή Περίληψη : Το νομισματοκοπείο της Χερσώνος λειτούργησε με διακοπές κατά τη διάρκεια της Πρώιμης, Μέσης και πιθανόν της Ύστερης Βυζαντινής περιόδου. Η λειτουργία του μπορεί να συνδυαστεί με το ρόλο που

Διαβάστε περισσότερα

Το Μεσαιωνικό Κάστρο Λεμεσού.

Το Μεσαιωνικό Κάστρο Λεμεσού. Το Μεσαιωνικό Κάστρο Λεμεσού. 1 Περιεχόμενα: Εισαγωγή σελ.3 Ιστορική αναδρομή σελ.4 Περιγραφή του χώρου σελ.5-7 Βιβλιογραφία σελ.8 Παράρτημα σελ.9-10 2 Εισαγωγή. Στο κέντρο της Λεμεσού υπάρχει το Κάστρο

Διαβάστε περισσότερα

Βυζαντινά μολυβδόβουλλα

Βυζαντινά μολυβδόβουλλα 9 Οκτωβρίου 2011 Βυζαντινά μολυβδόβουλλα Επιστήμες / Ιστορία Τα μολυβδόβουλλα, οι μολύβδινες σφραγίδες ή βούλλες, τα οποία μελετά η Σφραγιστική, εξασφάλιζαν το απόρρητο εγγράφων πιστοποιούσαν την αυθεντικότητά

Διαβάστε περισσότερα

Ε. Τοποθετήστε τους δείκτες σκορ, στη θέση 0 του μετρητή βαθμολογίας. ΣΤ. Τοποθετήστε τον δείκτη χρόνου στη θέση Ι του μετρητή χρόνου.

Ε. Τοποθετήστε τους δείκτες σκορ, στη θέση 0 του μετρητή βαθμολογίας. ΣΤ. Τοποθετήστε τον δείκτη χρόνου στη θέση Ι του μετρητή χρόνου. ιαρκεια 90 λεπτα Παικτεσ 4 Ηλικια 12+ ΚΑΝΟΝΕΣ ΣΤΟΧΟΣ ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ Το Autokrator είναι ένα μεσαιωνικό στρατιωτικό παιχνίδι, για τις μάχες μεταξύ Χριστιανών και Μουσουλμάνων μεταξύ 7ου και 11ου αιώνα μ.χ.

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία. Α Λυκείου. Κωδικός Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α. 1o ΘΕΜΑ

Ιστορία. Α Λυκείου. Κωδικός Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α. 1o ΘΕΜΑ Ιστορία Α Λυκείου Κωδικός 6400 Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α 1o ΘΕΜΑ 1.α. Να επιλέξετε και να γράψετε τη σωστή απάντηση για κάθε ομάδα από τις ακόλουθες ερωτήσεις: 1. Η ομηρική εποχή ονομάζεται επίσης:

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι. Ελληνικά

Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι. Ελληνικά 1 Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι Ελληνικά 2 ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΣΤΟ ΠΕΛΕΝΤΡΙ Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι φαίνεται να χτίστηκε λίγο μετά τα μέσα του 12 ου αιώνα

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη Βυζαντινή Φιλολογία

Εισαγωγή στη Βυζαντινή Φιλολογία Εισαγωγή στη Βυζαντινή Φιλολογία Ενότητα 6: Ιστορικό Πλαίσιο 8ου-9ου αιώνα: Σκοτεινοί αιώνες-εικονομαχία. Θεοφάνης: Βίος και Έργο. Κιαπίδου Ειρήνη-Σοφία Τμήμα Φιλολογίας Σκοποί ενότητας Οι φοιτητές θα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΚΟΠΟΣ: Η σύνδεση της καλλιτεχνικής δημιουργίας με το χαρακτήρα και τη φυσιογνωμία ενός πολιτισμού.

ΣΚΟΠΟΣ: Η σύνδεση της καλλιτεχνικής δημιουργίας με το χαρακτήρα και τη φυσιογνωμία ενός πολιτισμού. ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ (file://localhost/c:/documents%20and%20settings/user/επιφάνεια%20εργασίας/κ έντρο%20εξ%20αποστάσεως%20επιμόρφωσης%20- %20Παιδαγωγικό%20Ινστιτούτο.mht) Κέντρο Εξ Αποστάσεως Επιμόρφωσης

Διαβάστε περισσότερα

2. Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ (610-641). ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ

2. Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ (610-641). ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ 2. Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ (610-641). ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ Συμπλήρωση κενών Να συμπληρώσετε τα κενά του αποσπάσματος, βάζοντας στην κατάλληλη θέση μία από τις ακόλουθες λέξεις (τρεις

Διαβάστε περισσότερα

Ι. ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β': Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ ( π.Χ.) 3. Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ. - Η Κρήτη κατοικήθηκε για πρώτη φορά τη... εποχή.

Ι. ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β': Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ ( π.Χ.) 3. Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ. - Η Κρήτη κατοικήθηκε για πρώτη φορά τη... εποχή. Ι. ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β': Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ (3000-1100π.Χ.) 3. Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ - Η Κρήτη κατοικήθηκε για πρώτη φορά τη... εποχή. - Ο σημαντικότερος οικισμός ήταν η... - Κατά τη 2 η και 3 η χιλιετία

Διαβάστε περισσότερα

Ηράκλειος ( ) & Ηρακλείδες (-717)

Ηράκλειος ( ) & Ηρακλείδες (-717) Ηράκλειος (610-641) & Ηρακλείδες (-717) Τ ο ο ρ ι σ τ ι κ ό τ έ λ ο ς τ η ς ρ ω μ α ϊ κ ή ς α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ί α ς κ α ι η Α ρ χ ή τ η ς μ ε σ α ι ω ν ι κ ή ς ε λ λ η ν ι κ ή ς β υ ζ α ν τ ι ν ή ς α

Διαβάστε περισσότερα

2. Η ΑΙΓΥΠΤΟΣ (Σελ )

2. Η ΑΙΓΥΠΤΟΣ (Σελ ) 2. Η ΑΙΓΥΠΤΟΣ (Σελ. 20-23) 2.1. Η Χώρα. Νείλος : Πηγές από Αιθιοπία και δέλτα. Δυτικά : Η Λιβυκή έρημος. Ανατολικά : Η έρημος του Σινά έως Ερυθρά Θάλασσα. Λάσπη Ευφορία. Άνω Αίγυπτος-Κάτω Αίγυπτος. 2.2.

Διαβάστε περισσότερα

Νομισματοκοπείο Κωνσταντινούπολης

Νομισματοκοπείο Κωνσταντινούπολης Βαλασιάδης Χρύσανθος,, Περίληψη : Το νομισματοκοπείο της Κωνσταντινούπολης έχει επιδείξει αξιοθαύμαστη διάρκεια ζωής (326-1453). Αρχικά δε διέφερε από άλλα επαρχιακά νομισματοκοπεία, όμως σταδιακά ανέλαβε

Διαβάστε περισσότερα

Ανασκόπηση Στο προηγούμενο μάθημα είδαμε πως μετά το θάνατο του Βασιλείου Β : το Βυζάντιο έδειχνε ακμαίο, αλλά είχαν τεθεί οι βάσεις της κρίσης στρατι

Ανασκόπηση Στο προηγούμενο μάθημα είδαμε πως μετά το θάνατο του Βασιλείου Β : το Βυζάντιο έδειχνε ακμαίο, αλλά είχαν τεθεί οι βάσεις της κρίσης στρατι Εσωτερική κρίση εξωτερικοί κίνδυνοι 1054-10811081 Στο σημερινό μάθημα θα δούμε: 1. τα εσωτερικά προβλήματα 2. τους εξωτερικούς κινδύνους 3. κυρίως τη μάχη στο Ματζικέρτ και τις συνέπειές της Ανασκόπηση

Διαβάστε περισσότερα

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ Ἱστορίης Ἐπίσκεψις Μάθημα: Βυζαντινή Ιστορία ιδάσκουσα: Ειρήνη Χρήστου Ειρήνη Χρήστου Βυζαντινή Ιστορία Ειρήνη

Διαβάστε περισσότερα

Μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση τα ψηφιδωτά που βρίσκονταν στην αψίδα του ναού της Παναγίας της Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη.

Μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση τα ψηφιδωτά που βρίσκονταν στην αψίδα του ναού της Παναγίας της Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη. Μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση τα ψηφιδωτά που βρίσκονταν στην αψίδα του ναού της Παναγίας της Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη. Ο Χριστός. Ψηφιδωτό Παναγίας της Κανακαριάς. Λυθράγκωμη- Καρπασίας Τα ψηφιδωτά αυτά

Διαβάστε περισσότερα

Οι δύο όψεις του Αθηναϊκού τετράδραχμου. Στην μία η Αθηνά και στην άλλη, το σύμβολο της Αθηνάς, η γλαυξ (κουκουβάγια)

Οι δύο όψεις του Αθηναϊκού τετράδραχμου. Στην μία η Αθηνά και στην άλλη, το σύμβολο της Αθηνάς, η γλαυξ (κουκουβάγια) Οι δύο όψεις του Αθηναϊκού τετράδραχμου. Στην μία η Αθηνά και στην άλλη, το σύμβολο της Αθηνάς, η γλαυξ (κουκουβάγια) Η δραχμή με το θυραίο του Όθωνα Χρυσό νόμισμα των 20 δραχμών που κόπηκε από τον βασιλιά

Διαβάστε περισσότερα

Βυζαντινοί Ιστορικοί και Χρονογράφοι Ενότητα 2: Βυζαντινή Ιστοριογραφία: κείμενα, συγγραφείς, στόχοι και συγγραφικές αρχές.

Βυζαντινοί Ιστορικοί και Χρονογράφοι Ενότητα 2: Βυζαντινή Ιστοριογραφία: κείμενα, συγγραφείς, στόχοι και συγγραφικές αρχές. Βυζαντινοί Ιστορικοί και Χρονογράφοι Ενότητα 2: Βυζαντινή Ιστοριογραφία: κείμενα, συγγραφείς, στόχοι και συγγραφικές αρχές. Κιαπίδου Ειρήνη-Σοφία Τμήμα Φιλολογίας Σκοποί ενότητας Μια πρώτη επαφή με τη

Διαβάστε περισσότερα

ΗΕΠΟΧΗΤΗΣΑΚΜΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ ΩΣ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ 843-1054

ΗΕΠΟΧΗΤΗΣΑΚΜΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ ΩΣ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ 843-1054 ΗΕΠΟΧΗΤΗΣΑΚΜΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ ΩΣ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ 843-1054 Η ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΑΚΜΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ ΩΣ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ 843-1054 867 886 912 913

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΚΡΙΠΟΥ

ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΚΡΙΠΟΥ ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΚΡΙΠΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η μονή της Παναγίας Σκριπού της Ορχομενιώτισσας της Βοιωτίας, κοντά στον αρχαίο Ορχομενό, περιλαμβάνει το πιο σημαντικό

Διαβάστε περισσότερα

Νομισματικοί θησαυροί των μέσων χρόνων από τη Θήβα

Νομισματικοί θησαυροί των μέσων χρόνων από τη Θήβα Νομισματικοί θησαυροί των μέσων χρόνων από τη Θήβα Μίνα ΓΑΛΑΝΗ-ΚΡΙΚΟΥ Δελτίον XAE 20 (1998), Περίοδος Δ'. Στη μνήμη του Δημητρίου Ι. Πάλλα (1907-1995) Σελ. 275-284 ΑΘΗΝΑ 1999 Μίνα Γαλάνη-Κρίκου ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟΙ

Διαβάστε περισσότερα

1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 1. το αρχαιολογικό μουσείο ιωαννίνων

1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 1. το αρχαιολογικό μουσείο ιωαννίνων 1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 1 το αρχαιολογικό μουσείο ιωαννίνων 1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 2 1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 3 ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΠΥΡΡΟΣ αντίγραφο από πρωτότυπο του 3ου π.χ. αι. της

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ ΠΡΟΤΖΕΚΤ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

ΜΑΘΗΜΑ ΠΡΟΤΖΕΚΤ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑ ΠΡΟΤΖΕΚΤ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΔΙΟΝ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ Το Δίον ήταν μια αρχαιότατη πόλη στρατηγικής σημασίας και μια από τις πιο φημισμένες μακεδονικές πολιτείες. Η γεωγραφική θέση

Διαβάστε περισσότερα

Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤ Κ*ΑΤοΡ1Α. Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤ*Κ*ΑΤοΡ1Α. Η 3υζαντινή εποχή Γ* - * **-^ Διασυνδέσεις. ΒιΒλιογραφία Τ Τ"*-*

Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤ Κ*ΑΤοΡ1Α. Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤ*Κ*ΑΤοΡ1Α. Η 3υζαντινή εποχή Γ* - * **-^ Διασυνδέσεις. ΒιΒλιογραφία Τ Τ*-* Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΚΑΤοΡ1Α Η 3υζαντινή εποχή Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤ ΚΑΤοΡ1Α Κωνσταντινούπολη, Μ' ένα λεωφορείο τριγυρνάμε όλοι μέσα στην πόλη, σελ. 59-63. Βυζαντινή αυτοκρατορία, Εμπορικοί δρόμοι, σελ 34 Μύθοι και

Διαβάστε περισσότερα

29. Νέοι εχθροί εμφανίζονται και αποσπούν εδάφη από την αυτοκρατορία

29. Νέοι εχθροί εμφανίζονται και αποσπούν εδάφη από την αυτοκρατορία 29. Νέοι εχθροί εμφανίζονται και αποσπούν εδάφη από την αυτοκρατορία Οι Σελτζούκοι Τούρκοι και οι Νορμανδοί απειλούν την αυτοκρατορία και την Πόλη. Η Ανατολική και η Δυτική εκκλησία χωρίζονται οριστικά.

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΛΑΤΙΝΟΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ (13ος - 18ος αι.)

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΛΑΤΙΝΟΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ (13ος - 18ος αι.) ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΛΑΤΙΝΟΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ (13ος - 18ος αι.) Ενότητα #2: H Δ Σταυροφορία και η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους Σχόλια για τα γεγονότα της προηγούμενης ενότητας Νικόλαος

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 6 ος 9 ος αι Οικονομική κατάσταση στο Βυζάντιο από το β μισό του 6 ου αι. αρχές 9 ου αι. το κίνημα του Θωμά του Σλάβου 6 ος 8 ος αι. Προβλήματα δημογραφικά Προβλήματα

Διαβάστε περισσότερα

Η μεταβατική εποχή : Οι έριδες για το ζήτημα. των εικόνων (εικονομαχία)

Η μεταβατική εποχή : Οι έριδες για το ζήτημα. των εικόνων (εικονομαχία) Η μεταβατική εποχή : Οι έριδες για το ζήτημα των εικόνων (εικονομαχία) ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ Πνευματική κίνηση εμφανίστηκε στο Βυζάντιο στα μέσα του 9 ου αι. Είναι σύμφωνη με τις παραδόσεις της Ορθοδοξίας ή όχι

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαίος Πύργος Οινόης Αρχαίο Φρούριο Ελευθερών Αρχαιολογικός χώρος Οινόης. Γιώργος Πρίμπας

Αρχαίος Πύργος Οινόης Αρχαίο Φρούριο Ελευθερών Αρχαιολογικός χώρος Οινόης. Γιώργος Πρίμπας Αρχαίος Πύργος Οινόης Αρχαίο Φρούριο Ελευθερών Αρχαιολογικός χώρος Οινόης Γιώργος Πρίμπας Το παρόν φωτογραφικό άλμπουμ είναι ένα αφιέρωμα για τους τρεις μεγάλης αρχαιολογικής αξίας χώρους στην περιοχή

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ

Η ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ Η ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ Οι βυζαντινοί ήταν καλά πληροφορημένοι για τις γειτονικές χώρες από δικούς τους ανθρώπους. Όταν έφταναν επισκέπτες, έμποροι, μισθοφόροι ή στρατιωτικοί φυγάδες, ή ακόμα κρατικές

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΑ ΜΗΧΑΝΟΥ Α 2 ΜΑΘΗΜΑ:ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:Κ.ΤΖΟΥΜΕΡΙΩΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΘΕΜΑΤΟΣ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΑ ΜΗΧΑΝΟΥ Α 2 ΜΑΘΗΜΑ:ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:Κ.ΤΖΟΥΜΕΡΙΩΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΘΕΜΑΤΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΑ ΜΗΧΑΝΟΥ Α 2 ΜΑΘΗΜΑ:ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:Κ.ΤΖΟΥΜΕΡΙΩΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΘΕΜΑΤΟΣ ΑΠΟ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΧΡΙ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ 2011 Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Λ Ε Χ Α Ι Ν Ω Ν Τι είναι

Διαβάστε περισσότερα

Ένα εξαιρετικό και αποκαλυπτικό βιβλίο για την Μονή Βατοπαιδίου και την Λίμνη Βιστωνίδα!

Ένα εξαιρετικό και αποκαλυπτικό βιβλίο για την Μονή Βατοπαιδίου και την Λίμνη Βιστωνίδα! 10 Σεπτεμβρίου 2019 Ένα εξαιρετικό και αποκαλυπτικό βιβλίο για την Μονή Βατοπαιδίου και την Λίμνη Βιστωνίδα! Επιστήμες / Εκδόσεις Πασχάλης Ανδρούδης, Μοναχός Κοσμάς Σιμωνοπετρίτης (Παναγιώτης Κυρανούδης)

Διαβάστε περισσότερα

1.3 1.Ποια κατάσταση επικρατούσε στην προϊσλαµική Αραβία; 2.Ποια η δράση του Μωάµεθ µεταξύ ;

1.3 1.Ποια κατάσταση επικρατούσε στην προϊσλαµική Αραβία; 2.Ποια η δράση του Μωάµεθ µεταξύ ; 1. Από την αρχαιότητα στο Μεσαίωνα 2. Ποια γεγονότα προετοίµασαν το πέρασµα από την αρχαιότητα στο Μεσαίωνα; 3. Γιατί η περίοδος 330-641 έχει διπλή ονοµασία; 4.Ποια πολιτισµικά στοιχεία διακρίνουν το ανατολικό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Επισκόπηση της Ελληνικής Ιστορίας, Β. Θ. Θεοδωρακόπουλος, Ph.D. Διόρθωση - Επιμέλεια: Λίλυ Πανούση Εκδόσεις Γιαλός Αθήνα, Δεκέμβριος 2015 ISBN: 978 960 82275 0 7 Εκδόσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ π.χ.

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ π.χ. ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ 323 30 π.χ. Θάνατος του Μ. Αλεξάνδρου Έλλειψη διαδόχου (νόμιμου και ικανού) διασπαστικές τάσεις: 1. Εξεγέρσεις (Αθηναίων και Αιτωλών) εναντίον των Μακεδόνων υποταγή των Αθηναίων 2. Εξεγέρσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ

ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Ο κεντρικός λόγος της παιδείας σε μια δημοκρατική κοινωνία είναι αναμφισβήτητος. Και δεν μιλώ για την παιδεία που παρέχει το «υπουργείο Παιδείας». Η παιδεία

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη Βυζαντινή Φιλολογία

Εισαγωγή στη Βυζαντινή Φιλολογία Εισαγωγή στη Βυζαντινή Φιλολογία Ενότητα 4: Ιστορικό πλαίσιο 6 ου αιώνα. Βυζαντινή Ιστοριογραφία: είδη - χαρακτηριστικά. Προκόπιος και Μαλάλας: Βίος και Έργο. Κιαπίδου Ειρήνη-Σοφία Τμήμα Φιλολογίας Σκοποί

Διαβάστε περισσότερα

32. Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μεγάλη ακμή

32. Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μεγάλη ακμή 32. Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μεγάλη ακμή Η Θεσσαλονίκη, από τα πρώτα βυζαντινά χρόνια, είναι η δεύτερη σημαντική πόλη της αυτοκρατορίας. Αναπτύσσει σπουδαία εμπορική, πνευματική και πολιτική κίνηση, την

Διαβάστε περισσότερα

J. Spier, Late Byzantine Rings. 1204 1453, Reichert Verlag, Wiesbaden 2013, 87 σελ.+ 24 πίν. ISBN 978-3-89500-940-2

J. Spier, Late Byzantine Rings. 1204 1453, Reichert Verlag, Wiesbaden 2013, 87 σελ.+ 24 πίν. ISBN 978-3-89500-940-2 J. Spier, Late Byzantine Rings. 1204 1453, Reichert Verlag, Wiesbaden 2013, 87 σελ.+ 24 πίν. ISBN 978-3-89500-940-2 To βιβλίο εξετάζει 48 δακτυλίδια της υστεροβυζαντινής περιόδου (1204 1453), αποκαλύπτοντας

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα ΙΑ 43 Εμβάθυνση στην Αρχαιολογία. Όψεις της βυζαντινής μικρογραφικής ζωγραφικής, μικροτεχνίας και κεραμικής (4ος-15ος αι.)

Μάθημα ΙΑ 43 Εμβάθυνση στην Αρχαιολογία. Όψεις της βυζαντινής μικρογραφικής ζωγραφικής, μικροτεχνίας και κεραμικής (4ος-15ος αι.) ΕΚΠΑ ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ & ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ ΑΚ. ΕΤΟΣ 2017-18 Μάθημα ΙΑ 43 Εμβάθυνση στην Αρχαιολογία Όψεις της βυζαντινής μικρογραφικής ζωγραφικής, μικροτεχνίας και κεραμικής (4ος-15ος αι.) ΕΛΕΦΑΝΤΟΣΤΑ Τρίπτυχο

Διαβάστε περισσότερα

1. Οι Σλάβοι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο

1. Οι Σλάβοι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο Τα όρια του βυζαντινού κράτους από τα μέσα του 7ου ως τον 9ο αιώνα. Επεξεργασία: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. ΙΜΕ http://www.ime.gr/chronos/09/gr/gallery/main/others/o2p 2.html I. Ο ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΚΟΣΜΟΣ ΚΑΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ. Από τις πέντε (5) ερωτήσεις να απαντήσεις στις τρεις (3). Κάθε ερώτηση βαθμολογείται με τέσσερις (4) μονάδες.

ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ. Από τις πέντε (5) ερωτήσεις να απαντήσεις στις τρεις (3). Κάθε ερώτηση βαθμολογείται με τέσσερις (4) μονάδες. ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ Μάθημα: Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Τάξη: Β Γυμνασίου Ενότητα: Οι πρώτοι αιώνες του Βυζαντίου Χρόνος εξέτασης: 45 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Από τις πέντε (5) ερωτήσεις να απαντήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Είναι αυτή η πρώτη πόλη της υτικής Ευρώπης;

Είναι αυτή η πρώτη πόλη της υτικής Ευρώπης; Είναι αυτή η πρώτη πόλη της υτικής Ευρώπης; Μέρος της οχύρωσης Οι αρχαιολογικές ανασκαφές που διενεργούνται στην περιοχή της La Bastida (Totana, Murcia στην Ισπανία) έχουν αποκαλύψει ένα επιβλητικό οχυρωματικό

Διαβάστε περισσότερα

Γενικό Λύκειο Καρπερού Δημιουργική Εργασία: Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ

Γενικό Λύκειο Καρπερού Δημιουργική Εργασία: Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ Γενικό Λύκειο Καρπερού Δημιουργική Εργασία: Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Ο ναός ήταν αφιερωμένος στη Σοφία του Θεού, κτίστηκε στη θέση αυτή από το Μεγάλο Κωνσταντίνο (306-339) αλλά πολύ σύντομα, το 404, καταστράφηκε

Διαβάστε περισσότερα

Η τέχνη του ψηφιδωτού (με αφορμή επίσκεψη στον Όσιο Λουκά)

Η τέχνη του ψηφιδωτού (με αφορμή επίσκεψη στον Όσιο Λουκά) 28/01/2019 Η τέχνη του ψηφιδωτού (με αφορμή επίσκεψη στον Όσιο Λουκά) / Επικαιρότητα Tα ψηφιδωτά αποτελούν είδος της εικονιστικής τέχνης που καλλιεργείται στους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους, αλλά

Διαβάστε περισσότερα

ΛΑΝΙΤΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑÏΟΥ- IOYNIOY ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ Β ΤΑΞΗ

ΛΑΝΙΤΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑÏΟΥ- IOYNIOY ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ Β ΤΑΞΗ ΛΑΝΙΤΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2016-2017 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑÏΟΥ- IOYNIOY ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ Β ΤΑΞΗ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΤΜΗΜΑ: ΑΡΙΘΜΟΣ: ΩΡΑ: 10.30 12.30 μ.μ ( διάρκεια 2 ώρες ) ΒΑΘΜΟΣ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:

Διαβάστε περισσότερα

ΡΩΜΑΪΚΗ ΣΥΓΚΛΗΤΟΣ ΠΡΟΤΥΠΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΝΑΒΡΥΤΩΝ ΣΧ.ΕΤΟΣ : ΤΑΞΗ : Α 1 ΜΑΘΗΜΑ : ΙΣΤΟΡΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓ: ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΡΒΑΡΑ

ΡΩΜΑΪΚΗ ΣΥΓΚΛΗΤΟΣ ΠΡΟΤΥΠΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΝΑΒΡΥΤΩΝ ΣΧ.ΕΤΟΣ : ΤΑΞΗ : Α 1 ΜΑΘΗΜΑ : ΙΣΤΟΡΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓ: ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΡΒΑΡΑ ΡΩΜΑΪΚΗ ΣΥΓΚΛΗΤΟΣ ΠΡΟΤΥΠΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΝΑΒΡΥΤΩΝ ΣΧ.ΕΤΟΣ : 2017-2018 ΤΑΞΗ : Α 1 ΜΑΘΗΜΑ : ΙΣΤΟΡΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓ: ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΡΒΑΡΑ Γκουτζίνα Ιφιγένεια, Δροσινού Μαρία Γεωργία ΟΡΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΑ Ο όρος «Σύγκλητος»

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΡΩΜΑΪΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ: 323 Π.Χ. 324 Μ.Χ.

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΡΩΜΑΪΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ: 323 Π.Χ. 324 Μ.Χ. ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΡΩΜΑΪΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ: 323 Π.Χ. 324 Μ.Χ. Α.ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ Β. ΑΠΟΤΗΡΩΜΗΣΤΟΒΥΖΑΝΤΙΟ 1 Τα ελληνιστικά βασίλεια Ελληνιστικός : από το ρήµα ελληνίζω, δηλ. µιµούµαι τους Έλληνες Ήταν τα βασίλεια

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΛΕΜΕΣΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑÏΟΥ-ΙΟΥΝΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΛΕΜΕΣΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑÏΟΥ-ΙΟΥΝΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΛΕΜΕΣΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2018-2019 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑÏΟΥ-ΙΟΥΝΙΟΥ 2018-2019 ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ : 03-06-2019 ΤΑΞΗ: Β ΧΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 2 ώρες (10:30-12:30) ΟΔΗΓΙΕΣ:

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαιολογία των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων (480 π.χ. - 1ος αι. π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος

Αρχαιολογία των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων (480 π.χ. - 1ος αι. π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος [IA12] ΚΛΑΣΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ Β Αρχαιολογία των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων (480 π.χ. - 1ος αι. π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος Τι είναι Aρχαιολογία; Η επιστήμη της αρχαιολογίας: Ασχολείται με την περισυλλογή,

Διαβάστε περισσότερα

Βενετοί Μέρος Κωνσταντινούπολης + νησιά + λιμάνια Αιγαίου, Ιονίου

Βενετοί Μέρος Κωνσταντινούπολης + νησιά + λιμάνια Αιγαίου, Ιονίου Αυτοκρατορία Κωνσταντινούπολης Βαλδουίνος της Φλάνδρας Βασίλειο Θεσσαλονίκης Θρακικά, μακεδονικά εδάφη Βονιφάτιος Μομφερατικός Δουκάτο Αθηνών Καταλανοί (πρωτεύουσα Θήβα) Μαγιόλοι Βενετοί Μέρος Κωνσταντινούπολης

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ. Οι πρεσβευτές πρόσωπα σεβαστά και απαραβίαστα

Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ. Οι πρεσβευτές πρόσωπα σεβαστά και απαραβίαστα Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ Α. Η βυζαντινή διπλωματία Οι πρεσβευτές πρόσωπα σεβαστά και απαραβίαστα Μέθοδοι της βυζαντινής διπλωματίας: Ευκαιριακές αποστολές πρέσβεων Χορηγίες ( χρήματα ή δώρα

Διαβάστε περισσότερα

H ιστορία του κάστρου της Πάτρας

H ιστορία του κάστρου της Πάτρας H ιστορία του κάστρου της Πάτρας Από την Αρχαιότητα μέχρι την Α' περίοδο Τουρκοκρατίας Μία εργασία της ομάδας Γ (Αβούρης Ε, Γεωργίου Ν, Καρατζιάς Γ, Παπατρέχας Ι) Το κάστρο βρίσκεται στα νότια της Ελλάδας,

Διαβάστε περισσότερα

Δημήτρης Δαμάσκος Δημήτρης Πλάντζος Πανεπιστημιακή Ανασκαφή Άργους Ορεστικού

Δημήτρης Δαμάσκος Δημήτρης Πλάντζος Πανεπιστημιακή Ανασκαφή Άργους Ορεστικού Δημήτρης Δαμάσκος Δημήτρης Πλάντζος Πανεπιστημιακή Ανασκαφή Άργους Ορεστικού Η ανασκαφή τού 2012 είχε ως στόχους: την περαιτέρω διερεύνηση της στοάς του μεγάλου ρωμαϊκού κτιρίου με τη στοά περιμετρικά

Διαβάστε περισσότερα

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ. Διάλεξη 5 Ο Έκτος Αιώνας και η Δυναστεία του Ιουστινιανού (518-610): Ιουστίνος Α (518-527) - Ιουστινιανός Α (α μέρος: 527-548)

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ. Διάλεξη 5 Ο Έκτος Αιώνας και η Δυναστεία του Ιουστινιανού (518-610): Ιουστίνος Α (518-527) - Ιουστινιανός Α (α μέρος: 527-548) ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Διάλεξη 5 Ο Έκτος Αιώνας και η Δυναστεία του Ιουστινιανού (518-610): Ιουστίνος Α (518-527) - Ιουστινιανός Α (α μέρος: 527-548) Νικόλαος Γ. Χαραλαμπόπουλος Τμήμα Φιλολογίας Σκοποί ενότητας

Διαβάστε περισσότερα

18 ος 19 ος αι. ΣΟ ΑΝΑΣΟΛΙΚΟ ΖΗΣΗΜΑ. «Σώστε με από τους φίλους μου!»

18 ος 19 ος αι. ΣΟ ΑΝΑΣΟΛΙΚΟ ΖΗΣΗΜΑ. «Σώστε με από τους φίλους μου!» 18 ος 19 ος αι. ΣΟ ΑΝΑΣΟΛΙΚΟ ΖΗΣΗΜΑ «Σώστε με από τους φίλους μου!» Σο Ανατολικό ζήτημα, ορισμός Είναι το ζήτημα της διανομής των εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η οποία από τις αρχές του 18ου αιώνα

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαιολογία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων ( π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος

Αρχαιολογία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων ( π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος [IA11] ΚΛΑΣΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ Α Αρχαιολογία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων (1100-480 π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος Πηγές και μέθοδοι (συνέχεια) Ο κλασικός αρχαιολόγος ταξινομεί το υλικό του: Κατά χρονική

Διαβάστε περισσότερα

Η εκπαίδευση στην αρχαιότητα και στο βυζάντιο

Η εκπαίδευση στην αρχαιότητα και στο βυζάντιο Η εκπαίδευση στην αρχαιότητα και στο βυζάντιο Κωνσταντίνος Λιάκος Β2 49 ο Γυμνάσιο Αθηνών 2011-2012 Η εκπαίδευση στην αρχαιότητα και στο βυζάντιο Πρωτοβάθμια εκπαίδευση Όπως και στον σύγχρονο κόσμο, έτσι

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή. Περιεχόμενα

Εισαγωγή. Περιεχόμενα Εισαγωγή Το 1878, το Βασιλικό Μουσείο του Βερολίνου ξεκίνησε την ανάθεση των ανασκαφών στην Πέργαμο, μια περιοχή της νυν Τουρκίας. Η πόλη έφτασε στην κορυφή της ανάπτυξής της γύρω στο 200 π.χ. (στα Λατινικά

Διαβάστε περισσότερα

Οι Άγιοι της Θεσσαλονίκης.

Οι Άγιοι της Θεσσαλονίκης. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Οι Άγιοι της. Ενότητα 1: Θεσσαλονίκη: Ιστορικά και Πολιτισµικά Χαρακτηριστικά Συµεών Πασχαλίδης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

Έτσι ήταν η Θεσσαλονίκη στην αρχαιότητα - Υπέροχη ψηφιακή απεικόνιση

Έτσι ήταν η Θεσσαλονίκη στην αρχαιότητα - Υπέροχη ψηφιακή απεικόνιση Έτσι ήταν η Θεσσαλονίκη στην αρχαιότητα - Υπέροχη ψηφιακή απεικόνιση - Με την βοήθεια της τεχνολογίας αρχαιολόγοι κατάφεραν να απεικονίσουν την Θεσσαλονίκη της αρχαιότητας - Μια ζηλευτή πόλη με Ιππόδρομο,

Διαβάστε περισσότερα

Το ταξίδι του ελληνικού χρήματος από την αρχαιότητα έως σήμερα. Από τον αντιπραγματισμό στο κερματόμορφο νόμισμα. Υπεύθυνος καθηγητής Βασιλική

Το ταξίδι του ελληνικού χρήματος από την αρχαιότητα έως σήμερα. Από τον αντιπραγματισμό στο κερματόμορφο νόμισμα. Υπεύθυνος καθηγητής Βασιλική Το ταξίδι του ελληνικού χρήματος από την αρχαιότητα έως σήμερα. Από τον αντιπραγματισμό στο κερματόμορφο νόμισμα. Υπεύθυνος καθηγητής Βασιλική Κατσούλη, οικονομολόγος Παιδαγωγική διαδικασία Α. Σκοπός έρευνας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΚΑΙ ΣΧΟΛΕΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ. Ολυμπία Μπάρμπα Μπάμπης Χιώτης Κων/να Μάγγου 2017, Β3 Γυμνασίου

ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΚΑΙ ΣΧΟΛΕΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ. Ολυμπία Μπάρμπα Μπάμπης Χιώτης Κων/να Μάγγου 2017, Β3 Γυμνασίου ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΚΑΙ ΣΧΟΛΕΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ Ολυμπία Μπάρμπα Μπάμπης Χιώτης Κων/να Μάγγου 2017, Β3 Γυμνασίου ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ H Βυζαντινή Αυτοκρατορία (αλλιώς Βυζάντιο, Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία

Διαβάστε περισσότερα

Κυριότερες πόλεις ήταν η Κνωσός, η Φαιστός, η Ζάκρος και η Γόρτυνα

Κυριότερες πόλεις ήταν η Κνωσός, η Φαιστός, η Ζάκρος και η Γόρτυνα Ηφαίστειο της Θήρας Η Μινωική Κρήτη λόγω της εμπορικής αλλά και στρατηγικής θέσης της έγινε γρήγορα μεγάλη ναυτική και εμπορική δύναμη. Οι Μινωίτες πωλούσαν τα προϊόντα τους σε όλη τη Μεσόγειο με αποτέλεσμα

Διαβάστε περισσότερα

30α. Η τέταρτη σταυροφορία και η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους

30α. Η τέταρτη σταυροφορία και η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους 30α. Η τέταρτη σταυροφορία και η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους Οι σταυροφόροι βοηθούμενοι από τους Βενετούς καταλαμβάνουν την Πόλη. Πολλοί Έλληνες αναγκάζονται να φύγουν και να ιδρύσουν

Διαβάστε περισσότερα

Στέλλα ρένη. Τεχνολογία παραγωγής νοµισµάτων κατά την αρχαιότητα 1

Στέλλα ρένη. Τεχνολογία παραγωγής νοµισµάτων κατά την αρχαιότητα 1 Στέλλα ρένη Τεχνολογία παραγωγής νοµισµάτων κατά την αρχαιότητα 1 Στην καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας του Α.Π.Θ. κα. Αλίκη Μουστάκα Στην παρούσα µελέτη επιχειρείται µία προσπάθεια κατανόησης και «αποκατάστασης»

Διαβάστε περισσότερα