Πολιτιστικές αξίες και παιδεία κατά τον Τάλκοτ Πάρσονς

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΚΑΙΟ, ΟΡΓΑΝΩΣΗ, ΖΩΗ ΚΑΙ ΔΙΑΚΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ Κυριζοπούλου Σοφία (Διπλωματική εργασία) Πολιτιστικές αξίες και παιδεία κατά τον Τάλκοτ Πάρσονς Επιβλέπων καθηγητής: Κωτσιόπουλος Κωνσταντίνος Θεσσαλονίκη 2016

2 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα εργασία εκπονήθηκε στα πλαίσια της μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας του τμήματος Ποιμαντικής και κοινωνικής Θεολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στον τομέα Δίκαιο, Οργάνωση, Ζωή και Διακονία της Εκκλησίας υπό την επίβλεψη του κ. Κωνσταντίνου Κωτσιόπουλου. Το θέμα της εργασίας είναι, «Πολιτιστικές αξίες και Παιδεία κατά τον Talcott Parsons» και παρουσιάζει τις πολιτιστικές αξίες και την επιρροή τους στην κοινωνία και στην παιδεία. Για τον Parsons η θρησκεία διαμορφώνει τις αξίες της κοινωνίας και μέσω της παιδείας επηρεάζει τους ανθρώπους. Οι πολιτιστικές αξίες διαμορφώνουν κανόνες, σκέψεις, τρόπους συμπεριφοράς και συγκροτούν τις κοινωνικές σχέσεις. Επιλέχτηκε ο Δομολειτουργισμός και ειδικότερα η θεωρία του Talcott Parsons, σημαντικός εκπρόσωπος του. Ερευνάται ο θεσμός της εκπαίδευσης ως στοιχείο της κοινωνικής δομής, επίσης αναλύεται ο ρόλος της σχολικής τάξης στην κοινωνία. Η εκπαίδευση εκπληρώνει δύο βασικές λειτουργίες, την επιλογή και την κοινωνικοποίηση. Οι μαθητές ενώ δέχονται με την είσοδό τους στην εκπαίδευση ίση μεταχείριση με το πέρασμα των χρόνων διαφοροποιούνται. Αυτή η διαφοροποίηση της επιτυχίας τους είναι δύο ειδών: του γνωστικού τομέα, των δεξιοτήτων, των πληροφοριών σχετικά με την τεχνική κατάρτιση και του τύπου της επιτυχίας που αφορά την υπεύθυνη συμμετοχή των μαθητών στη σχολική τάξη. Σημαντικό ρόλο στη διαφοροποίηση έχουν οι πολιτιστικές αξίες που συμβάλλουν ώστε να αναπτύξει ο μαθητής πρωτοβουλίες και ηγετική ικανότητα. Ο Talcott Parsons υποστηρίζει πως το άτομο μέσα στην σχολική τάξη αποδέχεται τον κοινωνικοποιητικό ρόλο του σχολείου, όπως και την κατάταξη του στην κοινωνική ιεραρχία, εξασφαλίζοντας με αυτό τον τρόπο την τάξη, τη συνοχή και τη σταθερότητα της κοινωνίας. Από της θέσεως αυτής αισθάνομαι την ανάγκη να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στο σύμβουλό μου αναπληρωτή καθηγητή κ. Κωνσταντίνο Κωτσιόπουλο για την καθοδήγηση και το έμπρακτο ενδιαφέρον του κατά την διάρκεια εκπόνησης της εργασίας, χωρίς την επιστημονική του συμβολή θα ήταν αδύνατη η ολοκλήρωσή της. 1

3 Επίσης να ευχαριστήσω την οικογένειά μου για την υπομονή και την υποστήριξή τους, καθώς και όλους εκείνους που με την ουσιαστική βοήθειά τους συνέβαλλαν στην ολοκλήρωσή της. 2

4 Στη μνήμη του πατέρα μου 3

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α. ΖΩΗ ΚΑΙ ΕΡΓΟ ΤΟΥ TALCOTT PARSONS ΖΩΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ TALCOTT PARSONS ΚΕΦΑΛΑΙΟ B. Η ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΔΟΜΟΛΕΙΤΟΥΡΓΙΣΜΟΥ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ Η ΘΕΩΡΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΠΑΙΔΕΙΑ Η ΣΧΟΛΙΚΗ ΤΑΞΗ ΩΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΛΟΓΗ Η ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ (ΩΣ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΤΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΤΟΥ PARSONS ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΕΙΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΡΟΛΟΙ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΔΟΜΗΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ

6 4. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ Η «ΟΜΑΔΑ ΤΩΝ ΟΜΟΙΩΝ» Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε. ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΑΙΔΕΙΑ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Ο ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΚΑΙ Η ΠΑΙΔΕΙΑ Ο ΜΕΓΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΑΙ Η ΠΑΙΔΕΙΑ Ο ΑΓΙΟΣ ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΚΑΙ Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Α ΠΗΓΕΣ Β ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Γ ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ O Talcott Parsons κυριάρχησε στην αμερικανική κοινωνιολογία από τη δεκαετία του 1940 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1960 με την κοινωνική θεωρία γνωστή με το όνομα Δομολειτουργισμός. Στο Δομολειτουργισμό του, ο Parsons διατύπωσε προτάσεις, οργάνωσε τις γενικές ιδέες συστηματικά σε σώμα και κατέγραψε αφηρημένες έννοιες, δίνοντας έμφαση στην κατανόηση και την εξήγηση των ιδιαίτερων προβλημάτων της καπιταλιστικής κοινωνίας. Η θεωρία του Δομολειτουργισμού προσεγγίζει την κοινωνία με βάση τους κανόνες και τις αξίες που τα κοινωνικά υποκείμενα ακολουθούν και υιοθετούν. Οι κανόνες διαμορφώνουν μέσα σε αποδεκτά πλαίσια τις αποφάσεις των ατόμων και οι πολιτιστικές αξίες σχετίζονται με τη συγκρότηση των κοινωνικών σχέσεων και κατ επέκταση με τη λειτουργία της κοινωνίας. Ο Parsons δέχεται ότι η κοινωνία έχει λογική συνοχή, είναι οργανωμένη με ορθολογιστικό τρόπο και μπορεί να αναλυθεί με μια οργανωμένη εσωτερική θεωρία. Η κοινωνική ζωή αντιμετωπίζεται αφενός ως σύστημα ή δίκτυο που απαρτίζεται από διαφορετικά μέρη και αφετέρου σε αναλογία με το βιολογικό σύστημα που εξηγεί το δομικό και το λειτουργικό μέρος αντίστοιχα της θεωρίας. Τα επιμέρους στοιχεία της κοινωνίας αλληλοσχετίζονται και εξαρτώνται μεταξύ τους με σκοπό τη συνολική λειτουργία της για την εξασφάλιση της σταθερότητας και της τάξης. Οι τέσσερις εξελικτικές θεμελιώδεις καινοτομίες για τις πρώτες κοινωνίες και τη συγκρότησή τους, σηματοδοτούν το πέρασμα από τη φυσική στην ανθρώπινη ιστορία. Αυτές είναι η γλώσσα, η οικογένεια, η θρησκεία και η τεχνολογία που αντιστοιχούν, στην αναλυτική διάκριση, στα τέσσερα συστήματα δράσης, του κοινωνικού, του συστήματος της προσωπικότητας, του πολιτιστικού και του οργανισμού. Μεταξύ των καινοτομιών είναι κατά τον Parsons και η κοινωνική διαστρωμάτωση που είναι συνδεδεμένη με την λειτουργική διαφοροποίηση της κάθε κοινωνίας. 1 1 M., Κελπανίδης, Κοινωνιολογία της εκπαίδευσης, Θεωρίες και πραγματικότητα, εκδ. Ζυγός, Θεσσαλονίκη 2012, «Η τεχνολογία ως σταδιακή διερεύνηση των δυνατοτήτων του ανθρώπου να βελτιώσει την προσαρμογή του στο φυσικό περιβάλλον», σ

8 Έπειτα από μελέτη και αξιολόγηση του έργου του Max Weber, ο Parsons συμπεριέλαβε τη θρησκεία στα στοιχεία που έχουν θεμελιώδη σημασία στην ανάπτυξη του πολιτισμού των ανθρώπων. Για τον Parsons οι κοινωνικοί θεσμοί, οι κοινωνικοί ρόλοι, το πολιτισμικό υποσύστημα της κοινωνίας και τα υποκείμενα που τη φτιάχνουν είναι πολύ στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους. Την ίδια στιγμή κάνει προσπάθειες να ερμηνεύσει και να αναλύσει πως το μέλος μιας κοινωνίας που έχει προσωπικά κίνητρα, προθέσεις και συμφέροντα εσωτερικεύει τις θεμελιώδεις αξίες και τους κανόνες της κοινωνίας. Η εσωτερικοποίηση του συστήματος των κανόνων μιας κοινωνίας από τους ανθρώπους που την απαρτίζουν οδηγεί στην ενοποίηση των προηγούμενων στοιχείων και στην ισορροπία του συνολικού συστήματος. Ο Parsons αναδεικνύει το βασικό ρόλο της εκπαίδευσης, που ως κοινωνικοποιητικός μηχανισμός επεμβαίνει ώστε από τη μια πλευρά οι μαθητές να εσωτερικεύσουν τους κανόνες, τις αξίες, τις πεποιθήσεις και τις γνώσεις της κοινωνίας και από την άλλη πλευρά να τους κατανέμει στους μελλοντικούς ρόλους με βάση τις αποδεκτές διαδικασίες αξιολόγησης των μαθητών. Η διαδικασία της αξιολόγησης των μαθητών που κατανέμει τα άτομα στους κοινωνικούς ρόλους απαιτεί νομιμοποίηση και συναίνεση από τα μέλη της κοινωνίας τόσο για τις διαδικασίες και τους κανόνες όσο και για την έννοια της αξιολόγησης. Η παρσονική θεωρία τονίζει την λειτουργική αλληλεξάρτηση των στοιχείων της κοινωνίας με τις κοινωνικές δομές. Το πρώτο κεφάλαιο περιλαμβάνει τη ζωή και το έργο του Talcott Parsons. Παρουσιάζονται αναλυτικά οι σπουδές του και οι επιρροές που δέχτηκε κατά τη διάρκεια της ζωής του, καθώς αυτές επηρέασαν σε πολύ μεγάλο ποσοστό τον τρόπο σκέψης και κατ επέκταση διαμόρφωσαν τη θεωρία του. Αναφέρεται η πλούσια συγγραφική του δράση, καθώς και όλη του η προσπάθεια να δημιουργήσει μια γενική κοινωνιολογική θεωρία. Το δεύτερο κεφάλαιο αναφέρεται στη Δομολειτουργική Θεωρία όπως είναι δομημένη με τις βασικές έννοιες και αντιλήψεις. Ο Talcott Parsons στα έργα του «The social system» (1951) και «Towards a general theory of Action» (1951) γράφει για τα στοιχεία που αλληλεπιδρούν: το πολιτιστικό σύστημα της κοινωνίας, (αξίες, κανόνες) με τα στοιχεία της κοινωνικής δομής, (κοινωνικοί θεσμοί, ρόλοι, ομάδες) με τα στοιχεία της προσωπικότητας του ανθρώπου, 7

9 (κίνητρα, προσωπικά συμφέροντα) τα οποία συνδέονται πολύ έντονα μεταξύ τους. Η προσωπικότητα του ατόμου συνδέεται με τον οργανισμό με τις βιολογικές ανάγκες και τις έμφυτες ορμές που δέχονται κοινωνικές επιρροές από το περιβάλλον μέσω της μάθησης. Οι κοινωνικοί προσανατολισμοί είναι διαπροσωπικοί, σε σχέση με τα πολιτιστικά κριτήρια και σχετικοί με τις ρολικές προσδοκίες των άλλων και την ανταπόκριση των ανθρώπων. Η παρσονική θεωρία αναλύει την θεσμοποίηση των κανόνων που είναι βασικός μηχανισμός τυποποίησης των πολιτιστικών αξιών του κοινωνικού συστήματος και την εσωτερίκευση τους από την προσωπικότητα του ανθρώπου. Αναλύονται οι μεταβολές προτύπων δράσης που γίνονται στα πρότυπα των προσδοκιών, στον προσανατολισμό των αξιών και των κινήτρων του ρόλου. Επίσης περιγράφεται το σύστημα της προσωπικότητας με τους προσανατολισμούς του δρώντος ατόμου και τα προβλήματα της προσωπικότητας ως σύστημα. Βασικό σημείο της θεωρίας είναι το σύστημα δράσης και τα λειτουργικά προαπαιτούμενα αναφορικά με το περιβάλλον και τις συνθήκες που επικρατούν. Στο τρίτο κεφάλαιο αναλύεται το κοινωνικό σύστημα και ο θεσμός της εκπαίδευσης. Ο Talcott Parsons αναλύει στο άρθρο «The school class as a social system: some of its functions in American society» τις λειτουργίες της σχολικής τάξης. Κατά την άποψη του η σχολική τάξη συμβάλλει στην κοινωνικοποίηση των μαθητών, τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους και στην κατανομή τους στους μελλοντικούς ρόλους των ενηλίκων στην κοινωνία. Οι μαθητές αποδέχονται την επιλογή του εκπαιδευτικού συστήματος δηλαδή ότι ο καθένας έχει τη θέση που του αξίζει σύμφωνα με τις ικανότητες του και την κοινωνική-οικονομική καταγωγή του. (διαστρωμάτωση). Με αυτό τον τρόπο εξασφαλίζεται η κοινωνική σταθερότητα και η τάξη της κοινωνίας. Για τα μέλη της τάξης προϋπόθεση της επιτυχίας είναι η αποδοχή των ηθικών αξιών της κοινωνίας που έχουν τις ρίζες τους στη θρησκεία. Επίσης προϋποθέσεις είναι οι ατομικές δεξιότητες και τα ατομικά κίνητρα των μαθητών. Για τον Talcott Parsons βασική αξία είναι η «επιλογή» των μαθητών για τους αυριανούς ρόλους τους που πρέπει να γίνεται δίκαια ώστε όλοι να έχουν ίσες ευκαιρίες μέσα στην σχολική τάξη ανεξάρτητα από άλλους παράγοντες. 8

10 Ο Parsons ασχολήθηκε με την κοινωνικοποίηση των μαθητών η οποία συντελείται στην σχολική τάξη και σχετίζεται με τη συναισθηματική νοημοσύνη. Το γνωστικό και το συναισθηματικό μέρος ρυθμίζουν τόσο την προσωπική συμπεριφορά όσο και τις διαπροσωπικές σχέσεις. Στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζονται οι πολιτιστικές αξίες και πως μέσα στην τάξη γίνεται η αποδοχή και εσωτερικοποίηση των γενικών πολιτιστικών και κοινωνικών αξιών από τους μαθητές. Η εκπαίδευση των παιδιών επιβάλλει τη νομιμοποίηση της κοινωνικής διαφοροποίησης διαμέσου της επιλεκτικής λειτουργίας της. Στη σχολική τάξη την ισότητα των εκπαιδευτικών ευκαιριών ισχυροποιεί το γεγονός ότι η διαφορά στην επιτυχία κάθε μαθητή εξαρτάται από τις προσπάθειές που καταβάλλει και από τις ικανότητες του. Οι μαθητές που θα αναπτύξουν τα εσωτερικά κίνητρα επιτυχίας αφενός σαν συνέπεια της ικανοποίησης που νιώθει κάποιος που πετυχαίνει το στόχο του και αφετέρου σε σχέση με την απαίτηση των γονέων τους για την επιτυχία, σωστή ολοκλήρωση του στόχου, ατομική επιτέλεση και ανεξαρτησία στη δράση, θα αποκτήσουν την τάση για επίτευξη επιτυχίας. Σημαντικός παράγοντας είναι και το φύλο των παιδιών, καθώς οι μαθητές αποκτούν πολιτιστικές αξίες, ενδιαφέροντα και συμπεριφορές αντίστοιχα με το φύλο τους. Οι πολιτιστικές αξίες και δραστηριότητες επηρεάζουν τους ρόλους που υιοθετούνται από αγόρια και κορίτσια. Άλλος βασικός παράγοντας είναι η ανεξαρτησία του παιδιού. Ανάλογα με το βαθμό ανεξαρτησίας που κάθε παιδί έχει κατακτήσει επηρεάζεται και η υπευθυνότητα του. Όταν το παιδί ταυτίζεται με τους ενήλικες, (γονείς ή δασκάλους), έχει μεγαλύτερη αυτονομία, και όταν ταυτίζεται με την ομάδα των συνομηλίκων του έχει μικρότερη αυτονομία. Ο δάσκαλος προσδοκά ένα βαθμό ανταπόκρισης του μαθητή στις απαιτήσεις του, από τη μια πλευρά στα γνωστικά στοιχεία και από την άλλη πλευρά στα ηθικά στοιχεία. Το σχολείο ασκεί μεγάλη πίεση για ζητήματα συμπεριφοράς στους μαθητές. Η κοινωνία αποδέχεται τον κατανεμητικό ρόλο του σχολείου όπου ο μαθητής με βάση τις επιδόσεις του θα πάρει και την ανάλογη θέση κύρους για το μελλοντικό ρόλο του στην κοινωνία. Η σχολική τάξη ουσιαστικά είναι ομοιογενής επειδή φοιτούν συνομήλικα άτομα από τη γύρω περιοχή που είναι αγόρια και κορίτσια. Τα καθήκοντα που επιβάλλονται στους μαθητές είναι κοινά και όλοι έχουν τις ίδιες υποχρεώσεις στο 9

11 σχολείο. Η δασκάλα αξιολογεί τις προσπάθειες του μαθητή και αυτός παίρνει ανταμοιβή ή ποινή ανάλογα με τις επιδόσεις του. Με την αξιολόγηση πραγματοποιείται η επιλογή των μαθητών για τις μελλοντικές θέσεις στην ιεραρχία της κοινωνίας. Θεμελιώδεις διαφοροποιήσεις της σχολικής τάξης είναι η οργάνωσή της και οι τρόποι διδασκαλίας που χαρακτηρίζουν τα σχολεία είτε ως «προοδευτικά» είτε ως «παραδοσιακά». Επίσης εκτός από τις τυπικές όψεις της τάξης υπάρχουν και οι άτυπες όψεις. Η δασκάλα ακούσια δύναται να ενισχύει τον ανταγωνισμό ανάμεσα στα αγόρια και στα κορίτσια με συνέπεια τη δημιουργία ομόφυλων ομάδων, ακόμα και να αντιμετωπίσει διαφορετικά τους μαθητές της. Η επίδοση της σχολικής επιτυχίας έχει κριτήρια που ουσιαστικά δεν κάνουν διάκριση ανάμεσα στις γνωστικές ικανότητες και την ηθική μάθηση μέσα στη σχολική κοινότητα. Βασικής αξίας είναι και η ομάδα των ομοίων όπου του ιδίου φύλου παιδιά βιώνουν μια σχετική ανεξαρτησία μέσα στην ομάδα, η οποία έχει κυρίαρχο ρόλο. Η ταύτιση με την δασκάλα ή η ταύτιση με την ομάδα των ομοίων θα οδηγήσει σε ανεξάρτητα ή εξαρτημένα παιδιά. Ο εκπαιδευτικός είναι ο φορέας των πολιτιστικών αξιών της κοινωνίας στο περιβάλλον του σχολείου. Συνεπώς ο εκπαιδευτικός πρέπει να επιμένει στις πολιτιστικές αξίες και στους γενικούς κοινωνικούς κανόνες και να έχει διαφορετικές ανταμοιβές και ποινές που έχουν να κάνουν με την επίδοση των μαθητών του. Οι μαθητές συμμετέχοντας σε κοινές αξίες έχουν μικρότερη ένταση για τη διαφοροποίηση που υφίστανται μέσα στην τάξη. Η συμμετοχή τους σε αξίες είναι μηχανισμός ενσωμάτωσης γιατί αν και έχουν χαμηλές επιδόσεις απολαμβάνουν την υποστήριξη της οικογένειας, της δασκάλας τους και της ομάδας των ομοίων. Οι άνθρωποι μπορούν να αλλάξουν κοινωνική θέση και να ανέβουν στην κοινωνική ιεραρχία με προϋπόθεση την απόκτηση πτυχίων και διπλωμάτων από την εκπαίδευση. Στο πέμπτο κεφάλαιο διερευνούμε τον παιδαγωγικό ρόλο του πολιτιστικού-αξιακού θρησκευτικού συστήματος στην Θεολογία της Παιδείας σύμφωνα με τους Πατέρες της Εκκλησίας. Αναφέρουμε τις γενικές αρχές και αξίες που δεσμεύουν τους ανθρώπους στη θεωρητική, πρακτική και ποιητική συμπεριφορά τους στο πολιτιστικό, κοινωνικό και θρησκευτικό επίπεδο. 10

12 Γράφουμε για τη σημασία της θρησκευτικής εκπαίδευσης και τη διαπαιδαγώγηση των νέων ώστε να εξοπλιστούν με αξίες που είναι χρήσιμες στην καθημερινότητα. Παραθέτουμε τις απόψεις του Ιερού Χρυσόστομου που πρόβαλλε θέματα που αφορούν τις ανθρώπινες σχέσεις και τη σημασία της αγωγής στον άνθρωπο. Η πνευματική καλλιέργεια και η κατανόηση του θείου λόγου προαπαιτεί τη Θεία Χάρη. Η διαπαιδαγώγηση των νέων από τους γονείς και τους δασκάλους τους, καθώς και τα βιβλία που πρέπει να διαβάζουν, απασχόλησαν πολύ έντονα και το Μέγα Βασίλειο. Η έννοια της αρετής και γενικά οι αξίες συμβάλλουν στην πνευματική αγωγή των νέων. Η καλή ανατροφή, τα ευσεβή λόγια, τα συνετά αναγνώσματα συντελούν στην σωφροσύνη των νέων. Όλα αυτά γίνονται πράξη με τη βοήθεια της Θείας Χάρης στους ανθρώπους. Η Χρυσοστόμια παιδαγωγική έχει διαχρονική αξία για τη διάπλαση και διαπαιδαγώγηση των παιδιών αν και είναι από τον 4 Ο αιώνα. Το παιδαγωγικό σύστημα του Μέγα Βασίλειου με βάση την αρετή και τις χριστιανικές αξίες που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά των νέων είναι διαχρονικό και σύγχρονο. Ο Άγιος Νεκτάριος έζησε το 19 ο αιώνα. Οι παιδαγωγικές του θέσεις είναι σύγχρονες και επίκαιρες. Από τη θέση του διευθυντή της Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής ασχολήθηκε με την ανανέωση του Ωρολόγιου Προγράμματος, τις ποινές των μαθητών, έγραψε συγγράμματα. Τόνισε την ανάγκη ισορροπημένης διατροφής και άθλησης με στόχο οι μαθητές να αποκτήσουν αρετή και καλοσύνη της ψυχής. Μίλησε για την υπευθυνότητα του δασκάλου και εισήγαγε την «Συμβουλευτική και Οδηγητική Επιστήμη». Τέλος γράφουμε για τη σημασία του μαθήματος των Θρησκευτικών στο σύγχρονο σχολείο και τη συμβολή του: στην κοινωνικοποίηση του ανθρώπου, στην τήρηση των νόμων και των κανόνων, στην εσωτερίκευση των ηθικών αρχών, στην ευαισθητοποίηση των μαθητών και τη σταδιακή διαμόρφωση της ηθικής συμπεριφοράς από τους μαθητές με βάση το αξιακό σύστημα της Ορθοδοξίας. 11

13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α. ΖΩΗ ΚΑΙ ΕΡΓΟ ΤΟΥ TALCOTT PARSONS 1. ΖΩΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ο Talcott Parsons γεννήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου του 1902 στο Colorado Springs των Η.Π.Α. Ήταν το τελευταίο από τα πέντε παιδιά μιας μέσο-αστικής προτεσταντικής οικογένειας. Ο πατέρας του, Edward Parsons ήταν ιερωμένος και κατείχε τη θέση του κοσμήτορα της σχολής των Τεχνών και των Επιστημών στο Κολέγιο του Colorado Springs, Marietta. Η διαφωνία του πατέρα του με την τοπική κοινωνία τους υποχρέωσε να μετακομίσουν στη Νέα Υόρκη όπου εκεί φοίτησε για δυο χρόνια στο Horace Monn High school. Το οικογενειακό του περιβάλλον θετικό προς τα γράμματα, τον ενθάρρυνε να πάρει πανεπιστημιακή μόρφωση. 2 Το 1920 ξεκινάει τις σπουδές του στη βιολογία στο Κολέγιο Amherst σε ένα περιβάλλον επιστημονικό όπου του παρέχεται εκπαίδευση μεγάλης αξίας. Η σκέψη του ήταν να σπουδάσει ιατρική. Όμως τα τελευταία δύο χρόνια των προπτυχιακών σπουδών στο Amherst συνδυάζει τις σπουδές των φυσικών επιστημών με τη φιλοσοφία και τις κοινωνικές επιστήμες. Ο Parsons παρακολουθεί μαθήματα φιλοσοφίας για την «Ηθική Τάξη» με τον Clarence Ayers και έρχεται σε επαφή με τα γραπτά του Durkheim, του Cooley και του Summer. 3 Το 1924 παίρνει το πτυχίο του με εξαιρετικό βαθμό από το κολέγιο Amherst. Θέλοντας να σπουδάσει οικονομικά πηγαίνει στο London School of Economics για ένα χρόνο με την οικονομική βοήθεια του θείου του. Εκεί θα έρθει σε επαφή και θα σπουδάσει κοντά στον Bronislaw Malinowski ο οποίος ασχολείται με τη δομική-λειτουργική ανάλυση στην ανθρωπολογία, τον Morris Ginsberg που ήταν ειδικός στους οικονομικούς θεσμούς που υπάρχουν στις προεγγράμματες κοινωνίες και με τον L.T. Hobhouse που ειδικευόταν στο θέμα της εξέλιξης της Ηθολογίας (Morality). Όλα αυτά τα αντικείμενα των σπουδών του 2 Β., Μαγκλάρα, Οικονομική και Ηθική Αξία, Λειτουργισμός και Συστημική ολοκλήρωση στον Talcott Parsons. (Δ. Δ.), Αθήνα 2005, σ E., Jr., Devereux, Η κοινωνιολογική Θεωρία του Parsons, στησύγχρονη Κοινωνιολογική Θεωρία, επ. Μαρία Πετμετζίδου, τ., 1, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1998, 2 η έκδ., σ

14 έθεσαν τις βάσεις για τη δομολειτουργιστική του θεωρία στην Κοινωνιολογία και διαμόρφωσαν τον τρόπο σκέψης του. Το 1925 ο νεαρός Parsons ταξιδεύει στη Χαϊδελβέργη της Γερμανίας για να συνεχίσει τις σπουδές του έχοντας λάβει υποτροφία. Κατά τη διάρκεια της εκπόνησης του διδακτορικού του μελετά τις απόψεις του Max Weber και τη Γερμανική Κοινωνιολογία. Διαβάζει έργα κυρίαρχων μορφών της επιστήμης όχι μόνο του Max Weber, αλλά του Werner Sombart και του Karl Marx. Το 1927 ολοκληρώνει τη διδακτορική του διατριβή με θέμα τις θεωρητικές έννοιες του Καπιταλισμού στον Marx, τον Weber και τον Sombart, στη γερμανική κοινωνική επιστήμη. Το 1926 πριν ολοκληρώσει τη εργασία του επιστρέφει στην Αμερική και διδάσκει οικονομικά για ένα χρόνο στο κολέγιο Amherst. Πηγαίνει ξανά στην Χαϊδελβέργη για να υποστηρίξει τη διατριβή του 4. Ο Parsons με την επιστροφή του στην Αμερική το 1927 προσλαμβάνεται στο Harvard πρώτα ως επιμελητής στο τμήμα Οικονομικών σπουδών και μετά ως διδακτικό προσωπικό στο τμήμα Κοινωνιολογίας που μόλις είχε ιδρυθεί. Θέλοντας να μάθει περισσότερα για τις οικονομικές θεωρίες της εποχής του αποφάσισε παράλληλα με τη διδασκαλία να γίνει μεταπτυχιακός φοιτητής, ανεπίσημα, στο Harvard στο οικονομικό τμήμα. Στο τμήμα Οικονομικών Επιστημών, το σύντομο χρονικό διάστημα που ήταν εκεί, εργάστηκε με τον F.W. Taussing. Μέσω αυτού απέκτησε το ενδιαφέρον του για τον Alfred Marshall, διακεκριμένου θεωρητικού Οικονομολόγου. Ο T. N. Carver του όξυνε το ενδιαφέρον για τα προβλήματα της βιομηχανικής κοινωνίας της εποχής τους, ηθολογικά και ηθικά. Εκείνη την περίοδο ήρθε σε στενή επαφή με τον L.J. Henderson, γνωστό και διάσημο βιοχημικό του Harvard 5. Ο Henderson ήταν ο σπουδαιότερος μαθητής του κοινωνιολόγου Pareto, ο οποίος παραλλήλιζε τους οργανισμούς και τις κοινωνίες ως συστήματα. Επίσης ο Henderson γνώρισε και έφερε σε επαφή τον Parsons με τον Elton Mayo που μαζί με άλλους διεξήγαγαν έρευνα και επεξεργάζονταν θεωρητικά ποια ήταν τα 4 P., Hamilton, Talcott Parsons, key sociologists, part 3: A biographical sketch, The Open University, Milton Keynes, Ellis Horwood, Limited 1983 London and New York, σ Ό. π. σ

15 ανθρώπινα και κοινωνικά προβλήματα που δημιουργήθηκαν από τον τρόπο οργάνωσης της βιομηχανικής κοινωνίας. Μελετάει τον Weber 6 του οποίου το έργο «Η Προτεσταντική Ηθική και το πνεύμα του Καπιταλισμού» μεταφράζει το Το 1931 είναι η χρονιά που αρχίζει να διδάσκει Κοινωνιολογία στο Harvard και να κάνει γνωστό το έργο του Weber στους κοινωνιολόγους της Αμερικής. Το 1936 γίνεται βοηθός καθηγητή και το 1937 παρουσιάζει την ανάπτυξη της Βουλησιαρχικής Θεωρίας της Δράσης με το πρώτο έργο του τη «Δομή της Κοινωνικής Δράσης». Ο Parsons αφιέρωσε δέκα χρόνια μελέτης σε προγενέστερα θεωρητικά συστήματα άλλων θεωρητικών της Οικονομικής Επιστήμης και της Κοινωνιολογίας της Ευρώπης από τον 17 ου έως τον 19 ου αιώνα, με στόχο να δομήσει μια γενική θεωρία της κοινωνικής δράσης σε ένα κοινό εννοιολογικό πλαίσιο. Η άποψή του ήταν ότι οι τρεις διαφορετικές παραδόσεις ή σχολές, οι ωφελιμιστές, οι θετικιστές και οι ιδεαλιστές, ασχολούνταν και αντιλαμβάνονταν ένα μέρος της φύσης του ανθρώπου, της κοινωνίας και της συμπεριφοράς των ανθρώπων. 7 Το 1938 εκλέγεται καθηγητής κοινωνιολογίας. Το 1944 παίρνει την έδρα της Κοινωνιολογίας στο Harvard. Ο Parsons ενδιαφέρεται για την Ψυχολογία και, αν και ποτέ δεν τη σπούδασε, δέχτηκε επιρροές από τα έργα του Wolfag Kohler σχετικά με την ψυχολογία Gestalt για τις λειτουργικές και οργανωμένες ιδιότητες αντίληψης και προσανατολισμού των ανθρώπων στις καταστάσεις που επιδιώκονται στόχοι. Σημαντικά για τη σκέψη του ήταν και τα έργα του Freud που διάβασε καθώς ότι έκανε και ψυχανάλυση για να εμβαθύνει την εκπαίδευσή του ακόμα περισσότερο. 8 Μετά από πολλά χρόνια ενασχόλησης με τις κοινωνικές επιστήμες το 1946 συστήνει και γίνεται πρόεδρος στο καινούργιο τμήμα «Κοινωνικών Σχέσεων». Εκεί ασχολούνταν με τη διατμηματική συνεργασία των κοινωνικών επιστημών με συναφή ανθρωπιστικό αντικείμενο. Το τμήμα λειτούργησε ως σημείο 6 M., Weber, Οικονομία και κοινωνία, κοινωνιολογία της Θρησκείας, Θρησκευτικές κοινότητες, Επ. Γκιούρα Θ. Γ τόμος Κοινωνιολογία της θρησκείας. Εκδ. Σαββάλας, Αθήνα Βλ. το έργο του Weber «κοινωνιολογία της θρησκείας» εισαγωγή σ. ια, Σύγχρονη κοινωνιολογική θεωρία. Ό. π. σ Ό. π. σ

16 αναφοράς για άλλα πανεπιστημιακά ιδρύματα στις προσπάθειές τους για διατμηματική συνεργασία στις Κοινωνικές Επιστήμες. Ο Parsons έκανε μια σημαντική προσπάθεια για να οικοδομήσει σταδιακά μια γενική θεωρία στην Κοινωνιολογία του 20 ου αιώνα και είχε μεγάλη επιρροή σε πολλούς επιστήμονες του χώρου του. Το 1949 καταλαμβάνει τη θέση του προέδρου της «American Sociology Society» (Αμερικανικής Κοινωνιολογικής Εταιρίας) μετά από εκλογές. Το 1951 εκδίδεται το δεύτερο πολύ σημαντικό και τελευταίο έργο του «Το Κοινωνικό Σύστημα». Παράλληλα δημοσιεύεται η «Δομή της Κοινωνικής Δράσης». Ο καθηγητής αντιμετωπίζει ολιστικά και συστημικά την κοινωνία με όλα τα δομικά στοιχεία της, της αξίες του πολιτιστικού συστήματος, τους στόχους των ανθρώπων, τις συνθήκες του φυσικού περιβάλλοντος, τους θεσμούς του κοινωνικού συστήματος όπου όλοι οι παράγοντες είναι σε αλληλεξάρτηση μεταξύ τους. Ο Talcott Parsons εργάστηκε για να καθιερώσει την Κοινωνιολογία ως επιστήμη που μελετά την κοινωνία. Έχει δημοσιεύσει περισσότερα από βιβλία και άρθρα. Το 1973 ήταν η χρονιά που αποφασίζει να αποσυρθεί από την ακαδημαϊκή ζωή. Πέθανε το 1979 σε ηλικία 77 χρονών στο Μόναχο της Γερμανίας. 9 Jeffrey C. Alexander, The modern reconstruction of classical thought: Talcott Parsons, Volume Four, University of California Press, Berkeley, Los Angeles 1983, ό.π. σ , είναι καταγεγραμμένη όλη η εργογραφία του. 15

17 2. ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ TALCOTT PARSONS Ο Talcott Parsons κατά τη διάρκεια της ακαδημαϊκής του καριέρας έγραψε πάρα πολλά βιβλία και άρθρα, περισσότερα από οποιοδήποτε άλλο σύγχρονό του αμερικανό κοινωνιολόγο. Οι απόψεις του αναπτύχτηκαν κυρίως τη δεκαετία του 30 στη διάρκεια των οικονομικών κρίσεων. Ήταν σχεδόν ο μόνος που προσπάθησε να κατασκευάσει μια ολοκληρωμένη γενική θεωρία κοινωνιολογίας στον 20 ο αιώνα αν και ποτέ δεν δημοσίευε μια μελέτη που να έχει στοιχεία τα οποία να προέρχονται από εμπειρική έρευνα. Σημασία για κείνον είχε η δημιουργία μιας γενικής θεωρίας που συστηματικά θα εξηγούσε την ανθρώπινη συμπεριφορά και θα διευκόλυνε την ανάλυση, την περιγραφή και κατά επέκταση την εμπειρική έρευνα. Σύμφωνα με τον ίδιο αυτές οι δραστηριότητες έχουν προαπαιτούμενα την παρουσία ενός γενικού πλαισίου αναφοράς αλλά και την ικανότητα κατανόησης της δομής του υπάρχοντος θεωρητικού πλαισίου. Πριν την ανάπτυξη μιας θεωρίας, με διάφορες προτάσεις για να μελετηθεί η εμπειρική πραγματικότητα, υποστήριξε τη δημιουργία συστήματος λογικών συναρτημένων αναλυτικών εννοιών που θα είναι το πλαίσιο της εμπειρικής θεωρίας. Αυτές οι θεωρητικές έννοιες θα πρέπει να οργανώνονται και να κατατάσσονται σε αναλυτικά συστήματα. Ο Parsons μελέτησε τους κλασσικούς στις κοινωνιολογικές και οικονομικές θεωρίες του 17 ου ως τον 19 ου αιώνα και επηρεάστηκε από τους Ευρωπαίους επιστήμονες. Σημαντικές είναι οι αναλύσεις του που αφορούν την άνοδο του εθνικοσοσιαλισμού στη Γερμανία, όπου έζησε κατά διαστήματα από το 1925 ως το 1928 την περίοδο που έγραφε τη διατριβή του. Καθώς και οι μελέτες του για την αμερικάνικη κοινωνία και τα προβλήματά της 10. Το δημοσιεύτηκε σε δύο μέρη η διδακτορική του διατριβή με θέμα «Ο Καπιταλισμός στην πρόσφατη Γερμανική Θεωρία: Sombart και 10 N. Timasheff, G. A. Theodorson, Ιστορία Κοινωνιολογικών Θεωριών, μετάφραση Τσαούση Δ., Κοινωνιολογική Βιβλιοθήκη, Gutenberg, Αθήνα 1980, σ Parsons T., Sociological Theory and Modern Society, The Free Press, New York 1967, στο βιβλίο αυτό περιέχεται η εργογραφία του Parsons από τα έτη σ Βλ. και ολόκληρη η βιβλιογραφία του στη Δ.Δ του Μαγκλάρα Β. Οικονομική και ηθική αξία, Λειτουργισμός και Συστημική ολοκλήρωση στον Talcott Parsons, σ Βλ. Hamilton P., 16

18 Weber» 12. Στα γραπτά του κράτησε την πολύπλοκη γραφή των γερμανών κοινωνιολόγων και ελάχιστα από τα έργα του, την τεράστια σε όγκο παραγωγή του, είναι εύκολα για να διαβαστούν. Πολλά από αυτά τα επεξεργάζονταν το ίδιο χρονικό διάστημα. Σημαντική ιδεολογική επιρροή δέχτηκε από τον Weber 13 και το έργο του «Η Προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του Καπιταλισμού», όπου ο Parsons εκδίδει σε μετάφραση το Το 1937 δημοσιεύεται το πρώτο σημαντικό του έργο η «Δομή της Κοινωνικής Δράσης» 15. Ο Parsons εδώ είναι φανερά επηρεασμένος στις απόψεις που διατυπώνει από τα έργα του Weber, του Durkheim 16 και του Pareto. Έχει την πεποίθηση πως η κοινωνική δράση είναι το αντικείμενο της Κοινωνιολογίας και παρουσιάζει μια Θεωρία που η ανθρώπινη δράση είναι εκούσια συμπεριφορά. Διατυπώνει τη θεωρία του και τη συνδυάζει με ανάλυση των θεωριών του Pareto του Marshall και του Durkheim 17. Τα επόμενα χρόνια γράφει άρθρα τα οποία δημοσιεύονται σε διάφορα επιστημονικά περιοδικά όπως το International Journal of Ethics, το Journal of Political Economy, το Journal of Social Philosophy. Ο Parsons μελετά το θεσμό Talcott parsons, key sociologists, Tavistock Publications & Ellis Horwood Limited, N.Y. 1983, σ Ο πρωτότυπος τίτλος είναι «Capitalism in Resent German Literature: Sombart and Weber» και είναι η διατριβή του που εκδόθηκε σε δυο μέρη, το πρώτο το 1928 και το δεύτερο το 1929 στο Journal of Political Economy. 13 M. Weber, Οικονομία και κοινωνία, κοινωνιολογία της Θρησκείας, Θρησκευτικές κοινότητες, Επιμέλεια Γκιούρα Θ. Γ τόμος Κοινωνιολογία της θρησκείας. Εκδ. Σαββάλας, Αθήνα Ο Weber έχει την επιμέλεια του συλλογικού έργου, «Βασικό σχέδιο της κοινωνικής οικονομικής» και το 1914 γράφει την ενότητα «Η οικονομία και οι οικονομικές διατάξεις και δυνάμεις όπου περιέχεται η υποενότητα «θρησκευτικές κοινότητες, Ταξικός καθορισμός των θρησκειών, πολιτισμικές θρησκείες και οικονομικό φρόνημα». Στο κείμενο αυτό επεξεργάζεται μια θεωρία «η οποία θέτει τις μεγάλες κοινοτικές μορφές σε σχέση προς την οικονομία: από την οικογένεια και την οικιακή κοινότητα μέχρι τη μονάδα οικονομικής εκμετάλλευσης, την πατριά, την εθνοτική κοινότητα, τη θρησκεία, τέλος μια ευρεία κοινωνιολογική θεωρία του κράτους και της εξουσίας.» Εισαγωγή, σ.. θ - ιε. 14 T. Parsons, The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism, σε μετάφραση του Parsons και πρόλογο του R.H. Tawney, Λονδίνο, Allen and Unwin, Επανεκδόθηκε το Parsons Τ., The Structure of Social Action: A Study in Social Theory with Special Reference to a Group of Recent European Writers, Νέα Υόρκη, Mc Graw-Hill. Επανεκδόθηκε το 1949 από τη Free Press. 16 T. Parsons, Sociological Theory and Modern Society, The Free Press, U.S.A Chapter 1.: Durkheim s Contribution to the Theory of Integration of Social Systems. Chapter 2. : Introduction to Max Weber s The Sociology of Religion. Chapter 3. : Evaluation and Objectivity in Social Science: An Interpretation of Max Weber s Contribution». 17 Timasheff, Theodorson, ό. π. σ

19 της Εκπαίδευσης και πως αυτή επιδρά στους νέους ανθρώπους, στις επαγγελματικές επιλογές τους και στους ρόλους που θα έχουν στην κοινωνία. Το 1937 δημοσιεύει το άρθρο «Education and the Professions» στο International Journal of Ethics 18. Συνεχίζει να μελετάει τον Weber και κατά τη διάρκεια του 2 ου Παγκόσμιου Πολέμου. Συμμετέχει σε διάφορα συνέδρια. Το 1942 γράφει δύο άρθρα «Propaganda and Social Control» και το άρθρο «Democracy and the Social Structure in Pre-Nazi Germany». Το 1944 δημοσιεύει στο Journal of the History of Ideas το άρθρο «The theoretical Development of the Sociology of Religion». Διατυπώνει την άποψη ότι η Θρησκεία είναι ένας από τους Θεσμούς που επηρεάζουν, με τις αξίες τους, τους ανθρώπους στην επιλογή των μέσων και των σκοπών. Το 1949 δημοσιεύτηκε η συλλογή «Δοκίμια μιας καθαρής και εφαρμοσμένης Κοινωνιολογίας» 19 όπου σε μορφή δοκιμίων διατύπωνε τη Θεωρία του. Με τη συνεργασία του όμως με άλλους συναδέλφους, σύντομα αναθεώρησε τις απόψεις της θεωρίας του, την οποία αναδιατυπώνει το 1951 στο έργο «Το κοινωνικό σύστημα». Οι επιρροές που δέχεται ξανά μεταβάλλουν τις απόψεις του. Γράφει μαζί με τον Shils το δοκίμιο «Αξίες, κίνητρα και συστήματα δράσεως». Το 1951 δημοσιεύτηκε η συλλογή έργων «Προς μια γενική Θεωρία της Δράσεως» 20 με τον Parsons να έχει τη γενική διεύθυνση. Αν και οι απόψεις του τώρα είναι πιο κοντά στις γενικές κοινωνιολογικές Θεωρίες, είναι ακόμα περίπλοκες. Το 1956 παρουσιάζει το έργο του «Δομή και διαδικασία» προσπαθώντας να αποδείξει πόσο σημαντική είναι η θεωρία του για τα κοινωνικά συστήματα. Εκεί θα περιγράψει κάποιους από τους θεσμούς της σύγχρονης αμερικάνικης κοινωνίας, όπως τα πανεπιστήμια, τις βιομηχανίες, τις στρατιωτικές υπηρεσίες, το σχολείο. Υποστηρίζει δε ότι η γενική του θεωρία που εφαρμόζεται στα 18 Πολλά από τα άρθρα ανατυπώθηκαν στο T., Parsons, Essays in Sociological Theory, Revised Edition, The Free Press και Βλ. Β. Μαγκλάρας, Οικονομική και ηθική αξία. Λειτουργισμός και Συστημική Ολοκλήρωση στον T. Parsons, (Δ. Δ.) T. Parsons, Essays in Sociological Theory Pure and Applied, Νέα Υόρκη, The Free Press. New York T. Parsons, & E. Shils, Toward a General Theory of Action, Harvard University Press, Cambridge MA, Εκεί υπάρχει τυπωμένο το δοκίμιο «Αξίες, κίνητρα και συστήματα δράσεως». 18

20 μικρότερα συστήματα αποδεικνύει τη γενικότερη θεωρία του. Ο Parsons στα κείμενά του κάνει πολλές αναλύσεις που κάνουν τα έργα του πολύπλοκα και συνήθως δεν αποσαφηνίζει πολλές από τις έννοιες που χρησιμοποιεί 21. Το 1959 γράφει το άρθρο του «Η σχολική τάξη ως κοινωνικό σύστημα: μερικές από τις λειτουργίες της στην αμερικάνικη κοινωνία» 22 που αναφέρεται στον κοινωνικό ρόλο του σχολείου. Κατά τον Parsons η εκπαίδευση επιτελεί δύο λειτουργίες, την κοινωνικοποίηση και την επιλογή και αναπτύσσει στην άποψη του ότι το σχολείο επιλέγει τους ικανότερους, υπό την προϋπόθεση ότι η επιλογή γίνεται με αντικειμενικά και δίκαια κριτήρια. Και ενώ οι μαθητές λαμβάνουν ίδια μεταχείριση με την είσοδό τους στην εκπαίδευση εκείνοι διαφοροποιούνται με το πέρασμα του χρόνου. Το σχολείο φυσιολογικά βραβεύει αφενός τις άριστες επιδόσεις και αφετέρου την καλή προσαρμογή των μαθητών στις ηθικές αξίες. Σκοπός αυτού είναι η προετοιμασία τους για τους μελλοντικούς «ρόλους» που θα κληθούν να ασκήσουν, ενήλικες πια σε μια κοινωνία όπου υπάρχουν κατώτερα και ανώτερα επαγγέλματα 23. Ο Parsons υποστηρίζει ότι η Θρησκεία είναι ένας από τους σημαντικούς παράγοντες διαμόρφωσης των αξιών της κοινωνίας καθώς είναι επηρεασμένος από τις απόψεις του Durkheim που θεωρεί ότι η αναπαραγωγή μιας κοινωνίας γίνεται μέσα από τη λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος το οποίο μεταβιβάζει στις επόμενες γενιές τις ηθικές και θεμελιώδεις αξίες της. Γράφει ο Parsons ότι η σχολική επιτυχία των μαθητών έχει ουσιαστική και πρώτη προϋπόθεση την αποδοχή των πολιτιστικών και ηθικών αξιών της κοινωνίας και του σχολείου από αυτούς. Καθώς επίσης σημαντικό ρόλο έχουν τα ατομικά κίνητρα και οι ατομικές ικανότητες των μαθητών Timasheff N. S., G.,A., Theodorson, ό., π. σ T. Parsons, The school Class as a Social System: Some of its function in American Society, που περιλαμβάνεται στο Harvard Educational Review (Fall), 1959, σ Ξανατυπώθηκε το 1964 στο Social Structure and Personality, το 1961 στο Education, Economy and Society, A. H., Halsey, Jean Floud and Arnold C. Anderson, Νέα Υόρκη, Free Press και το 1972 στο Socialization and Schools, Reprint Series No. 1 Από το Harvard Educational Review, σl Α. Φραγκουδάκη, Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης, Θεωρίες για την κοινωνική ανισότητα στο σχολείο, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 1985, σ Ό. π., σ

21 Το 1961 εκδίδονται στην Νέα Υόρκη, σε δύο τόμους, το «Θεωρίες της κοινωνίας» 25 όπου ο Parsons με τον Shils, τον Naegele και τον Pitts αναλύουν τις απόψεις τους, και προσπαθούν να εξηγήσουν τις θεμελιώδεις αρχές της μοντέρνας κοινωνιολογικής θεωρίας. Ο Parsons υπογράφει το «Διάγραμμα του κοινωνικού συστήματος» 26. Το 1964 γράφει το έργο του «Κοινωνική δομή και Προσωπικότητα 27». Ο Parsons εδώ εξετάζει το κοινωνικό σύστημα με τέτοιο τρόπο που φέρνει κοντά την κοινωνιολογία στην ψυχολογία. Το 1966 γράφει το βιβλίο του «Κοινωνίες: εξελικτικές και συγκριτικές θεωρήσεις» 28. Το 1967 παρουσιάζει το «Social Science and Theology, America and the Future of Theology» 29. Το 1970 εκδίδεται το «Some problems of General Theory in sociology» 30. Γράφει το «The system of Modern Societies» 31 το Ο Parsons στα 40 χρόνια της ακαδημαϊκής του καριέρας προσπάθησε να δημιουργήσει μια γενική κοινωνική θεωρία. Να δομήσει μια θεωρία που να συγκεντρώνει πραγματικά χαρακτηριστικά της δομής και της δράσης της κοινωνίας και να παράγει έννοιες και αντιλήψεις βασικές για τα κοινωνικά συστήματα, τον πολιτισμό και την προσωπικότητα. Να αναλύσει θεσμούς όπως: τα πολιτικά κόμματα, οικονομικές επιχειρήσεις, θρησκευτικές κοινότητες, τα εκπαιδευτικά συστήματα. Θεσμοί, οι οποίοι έχουν υπόσταση δομική αλλά έχουν και ιδιότητες της δράσης όπως αξίες, σκοπούς, κανόνες με τις οποίες συνδέονται τα μέλη αυτών των συστημάτων. 25 Τ. Parsons, Theories of Society: Foundations of modern Sociological theory, The Free Press, Νέα Υόρκη, Ό. π. Τ. Parsons, Αn outline of the social system, που βρίσκεται στο βιβλίο Theories of society: Foundations of modern sociological theory. Σ T. Parsons, Social Structure and Personality, The Free Press, Glencoe, Νέα Υόρκη, T. Parsons, Societies: evolutionary and comparative perspectives, Englewood Cliffs, Νέα Υόρκη 1966, Prentice Hall. 29 T. Parsons, Social Science and Theology, America and the future of Theology, William A. Beardsley, Philadelphia: Westminster, Το άρθρο του αυτό περιέχεται στο βιβλίο των McKinney & Tyriakian, «Theoretical Sociology: Perspectives and developments», εκδόσεις Appleton-Century-Crofts, Νέα Υόρκη 1970, σ T. Parsons, The system of Modern Societies, Englewood Cliffs 1971, Νέα Υόρκη, είναι ο δεύτερος τόμος που συνοδεύει το Societies: Evolutionary and Comparative Perspectives του

22 Δέχεται ως δεδομένο ότι τα κοινωνικά συστήματα λειτουργούν όπως τα βιολογικά συστήματα και αποφεύγει να «δει» ζητήματα όπως η αλλαγή και η σύγκρουση μέσα στην κοινωνική πραγματικότητα σύμφωνα με άλλους κοινωνιολόγους, μελετητές του έργου του 32. Ο Parsons κατηγορήθηκε ότι έδωσε σημασία στην σταθερότητα της κοινωνίας και παραμέλησε την κοινωνική μεταβολή 33. Εκείνος απάντησε με τη διατύπωση μιας θεωρίας κοινωνικής μεταβολής που έχει σαν βάση τον νέοεξελικτισμό. 34 Αν και δέχτηκε πολύ μεγάλη κριτική οι απόψεις του επηρέασαν σε έντονο βαθμό την αμερικανική κοινωνιολογία. Η κύρια θεωρία του, ο δομολειτουργισμός, πάνω στον οποίο βασίζεται η ανάλυση του για την σχολική τάξη ως κοινωνικό σύστημα και θα απασχολήσει το κύριο μέρος αυτής της εργασίας, είναι ακόμα και στις μέρες μας ένας πολύ σπουδαίος θεωρητικός προσανατολισμός. 32 Ian Craib, Σύγχρονη κοινωνική θεωρία, Από τον Πάρσονς στον Χάμπερμας, επιμ. Παντελής Ε. Λέκκας, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1998, σ Ο Parsons έγραψε τότε για να απαντήσει στους επικριτές του το 1964 το δοκίμιο «Εξελικτικά καθολικά στοιχεία της κοινωνίας» στον τόμο 29, σ της Αμερικανικής Κοινωνιολογικής Επιθεώρησης. Το 1966 έγραψε το βιβλίο του «Κοινωνίες: εξελικτικές και συγκριτικές Θεωρήσεις». Το 1971 το βιβλίο «Το σύστημα των σύγχρονων κοινωνιών». 34 T. Parsons, Εξελικτικά καθολικά στοιχεία της κοινωνίας, Αμερικάνικη Κοινωνιολογική Επιθεώρηση, 1964 τόμος 29, σ

23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ B. Η ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΔΟΜΟΛΕΙΤΟΥΡΓΙΣΜΟΥ 1. ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Ο Δομολειτουργισμός είναι θεωρία κοινωνικής δράσης και εντάσσεται στις μακρό-κοινωνιολογικές προσεγγίσεις. Αυτού του είδους οι προσεγγίσεις δίνουν το βασικό ρόλο ρύθμισης της δράσης των ατόμων στις κοινωνικές δομές. Η ανθρώπινη συμπεριφορά καθορίζεται, επηρεάζεται και ρυθμίζεται από τις κοινωνικές δομές που είναι οι κοινωνικοί θεσμοί, οι κοινωνικές ομάδες και τα «αντικειμενοποιημένα» πολιτισμικά στοιχεία. Πρώτος ο Saint Simon ( ), πατέρας της κοινωνιολογίας, θεμελίωσε τη θεωρία του δομισμού, προσπαθώντας να κατανοήσει και να εξηγήσει τα κοινωνικά φαινόμενα που δημιουργήθηκαν από την βιομηχανική επανάσταση στη βάση μιας εσωτερικής οργανωμένης λογικής που λειτουργεί στην κοινωνία. Στα πλαίσια του δομισμού περιθωριοποιείται το υποκείμενο της δράσης και τονίζονται οι επιρροές των αντικειμενοποιημένων κοινωνικών δομών. Ο Ian Craib γράφει ότι η θεωρία του Δομολειτουργισμού δημιουργήθηκε ως αντίδραση στην προκλητική θεωρία του Μαρξισμού. Η θεωρία του Parsons είχε στόχο την κατανόηση και εξήγηση των ιδιαίτερων προβλημάτων, κομμάτι της διαδικασίας εξέλιξης, της καπιταλιστικής κοινωνίας που οδηγούσαν σε κοινωνική σταθερότητα και όχι στην νομιμοποίησή της. Αντίθετα η θεωρία του Μαρξισμού δεν δεχόταν καθόλου τον καπιταλισμό 35. Αρκετοί κοινωνιολόγοι οι Auguste Comte, Herbert Spencer, Emile Durkheim, Robert Merton, Kingsley Davis Wilbert Moore Talcott Parsons, Malinowski, Turner, Alexander, εκπροσωπούν τον Δομολειτουργισμό Ian Craib, Σύγχρονη κοινωνική θεωρία, Από τον Πάρσονς στον Χάμπερμας, επ. Παντελής Λέκκας, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1998, σ Βλ. Β., Τ., Γιούλτση, Γενική Κοινωνιολογία, εκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη5, Μ. Πετμεζίδου, Σύγχρονη Κοινωνιολογική Θεωρία, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1998 στο κεφάλαιο, «ιστορικές ρίζες», σελ Βλ., Κ. Λάμνιας, ό.π. σ

24 Ο Parsons στα πρώτα έργα του έκανε προσπάθειες να συνενώσει όλα τα ρεύματα και τις απόψεις του 19 ου και των αρχών του 20 ου αιώνα σε μια θεωρία. Οι «ολιστικές» αντιλήψεις του Durkheim και οι «ατομοκεντρικές» αντιλήψεις του Weber για την κοινωνική δράση των ανθρώπων συνενώνονται 37. Ο δομισμός στηρίζει τη θεωρία του σε μια υπόθεση μιας εσωτερικής λογικής τάξης που ρυθμίζει την κοινωνία. Αυτή η εσωτερική λογική τάξη αλληλεξάρτησης των δομών της κοινωνίας εξασφαλίζει σταθερότητα, ευημερία και συνέχεια στα μέλη της 38. Στην κοινωνία η υποθετική σταθερή λογική εσωτερική τάξη προαπαιτεί και σταθερές σχέσεις μεταξύ των αλληλεξαρτώμενων και των αντικειμενοποιημένων στοιχείων της. Υπάρχουν μεταβαλλόμενα ανθρώπινα συμφέροντα και δράσεις κοινωνικών ομάδων που δεν μπορούν να σιγουρέψουν αυτή την υποθετική σταθερή τάξη της κοινωνίας. Με αυτό τον τρόπο διαμορφώνονται δύο διαμετρικά αντίθετα κοινωνικά αιτήματα, από τη μια πλευρά η διατήρηση της σταθερότητας και της τάξης του κοινωνικού συστήματος και από την άλλη πλευρά η ριζική αλλαγή των κοινωνικών σχέσεων και δομών που υπάρχουν. Με βάση τα κοινωνικά αιτήματα διαμορφώνονται ταυτόχρονα δύο συμμετρικά αντικρουόμενες δομικές θεωρήσεις: α) Η Δομολειτουργική θεώρηση, η οποία παίρνοντας ως βάση τις επιμέρους δομές της κοινωνίας αναλύει την λειτουργική αλληλεξάρτηση τους. β) Οι δομικές συγκρουσιακές θεωρήσεις, οι οποίες έχουν βάση την ανάλυση της κοινωνικής δομής, αναγνωρίζουν το ρόλο των αλληλοσυγκρουόμενων συμφερόντων των διαφορετικών κοινωνικών ομάδων και περιθωριοποιούν το υποκείμενο της δράσης 39. Ο Δομολειτουργισμός 40 επικράτησε στην αμερικάνικη κοινωνιολογία τον 20 ο αιώνα μέχρι τις δεκαετίες του 50 και του 60. Στη δεκαετία του 70 υπήρξε μείωση του ενδιαφέροντος των ερευνητών για τη θεωρία. Ο Robert Merton 37 I. Craib, ό. π. σ Κ., Λάμνιας, Κοινωνιολογική θεωρία και εκπαίδευση, Διακριτές προσεγγίσεις. Μεταίχμιο 2001, Αθήνα, σ. 41. Βλ. Ν., Γ., Ιντζεσίλογλου, Κοινωνία και νέα Τεχνολογία: Εισαγωγή στη γενική κοινωνιολογία και κοινωνικοί προβληματισμοί, εκδ. Σάκκουλας, Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Κ. Λάμνιας, ό. π. σ Jeffrey C. Alexander, The modern reconstruction of classical thought: Talcott Parsons, University of California Press, Berkley, Los Angeles, 1983, σ Βλ. Ν., Μουζέλης, Η κρίση της κοινωνιολογικής θεωρίας: τι πήγε λάθος; Διάγνωση και θεραπεία, Θεμέλιο, Αθήνα

25 έγραψε ένα δοκίμιο το 1948 με το οποίο ξαναπαρουσίασε το δομικό λειτουργισμό στην κοινωνιολογία. Ο Merton άσκησε κριτική στα τρία βασικά αξιώματα της λειτουργικής ανάλυσης: στο αξίωμα της λειτουργικής ενότητας της κοινωνίας, στο αξίωμα του καθολικού λειτουργισμού και στο αξίωμα του αναγκαίου και του απαραίτητου 41. Τόνισε επίσης ότι η δομική λειτουργική ανάλυση ασχολείται με τις οργανώσεις, τις ομάδες, τις κουλτούρες και τις κοινωνίες. Το αντικείμενο της λειτουργικής ανάλυσης είναι οι κοινωνικές λειτουργίες παρά τα κίνητρα δράσης των ατόμων. Οι Timasheff-Theodorson γράφουν για το δομολειτουργισμό ότι είναι «περισσότερο σαν ένας τρόπος να βλέπει κανείς και να εννοιολογεί τα κοινωνικά φαινόμενα παρά σαν ένα σώμα θεωρητικών προτάσεων. Βασικά σημαίνει την ανάλυση της κοινωνίας και των κοινωνικών σχέσεων σαν σύστημα που αποτελείται από μέρη που συνδέονται και μεταξύ τους και με το σύστημα στο σύνολό του». Τα μέρη του συστήματος εκτελούν λειτουργίες όπου είναι βασικές για την ενίσχυση, διατήρηση και επέκταση του συνολικού συστήματος, είναι αλληλοεξαρτώμενα και αναπόσπαστα ενσωματωμένα 42. Σύμφωνα με τον Κελπανίδης βασική θέση στο εννοιολογικό πλαίσιο της θεωρίας του Δομολειτουργισμού έχουν οι κοινωνικοί κανόνες, τα πρότυπα και οι αξίες (δομές) που λειτουργούν ως ρυθμιστικά στοιχεία (λειτουργία) στη συμπεριφορά των ανθρώπων 43. Ο Λάμνιας αναφέρει και κάποιες από τις βασικές παραδοχές της θεωρίας: α) Η συνεκτικότητα και η αλληλεγγύη υπάρχουν με την αποδοχή από τα άτομα των κοινωνικών-ηθικών κανόνων και προτύπων. β) Η κοινωνία αντιμετωπίζεται ως δομικό σύστημα αλληλεξαρτώμενων τμημάτων που στόχο έχει τη λειτουργία και την εξασφάλιση της σταθερότητας και της κοινωνικής τάξης. 41 Ό. π. Λάμνιας, σ N. Timasheff, G. A. Theodorson, Ιστορία κοινωνιολογικών θεωριών, μετ. Α. Γ. Τσαούση, Gutenberg Αθήνα 1981, σ Μιχάλης Κελπανίδης, Κοινωνιολογία της εκπαίδευσης, Θεωρίες και πραγματικότητα, Εκδ. Ζυγός Εύδοξος Θεσσαλονίκη 2012, σ

26 γ) Υπάρχει αλληλεξάρτηση μεταξύ των ατόμων και του κοινωνικού συστήματος και η κοινωνικοποίηση τους αποσκοπεί στη μετάδοση στοιχείων που είναι απαραίτητα για την ομαλή ένταξή τους στο υπάρχον σύστημα 44. Ο Parsons έχει υιοθετήσει την άποψη σύμφωνα με την οποία θεμελιώδης ανάγκη για τη λειτουργία της κοινωνίας είναι η διασφάλιση της σταθερότητας και της κοινωνικής τάξης. Αυτό απαιτεί ένα σύστημα με κοινά αποδεκτούς κανόνες και νόμους το οποίο εξασφαλίζει τη συνοχή και τον περιορισμό των συγκρούσεων αλλά και τα υλικά αγαθά, απαραίτητα για όλους τους ανθρώπους της κοινωνίας. Αυτές οι ανάγκες του κοινωνικού συστήματος διασφαλίζονται μέσα από τον εκπαιδευτικό θεσμό και τις βασικές λειτουργίες του Κ. Λάμνιας, ό.π., σ Ό. π., σ

27 2. ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ Ο Talcott Parsons κυριάρχησε στην κοινωνιολογία για τουλάχιστον δύο δεκαετίες ( ) ως θεωρητικός της επιστήμης 46. Ο ίδιος αποκαλεί τον εαυτό του «αθεράπευτα θεωρητικό» 47 και το ύφος της γραφής του είναι πολύπλοκο και δύσκολο στην κατανόηση. Όπως γράφει ο Ian Craib «μου έρχεται στο νου η εικόνα ενός αρχειοθέτη που είναι υπερβολικά έξυπνος για τη δουλειά που κάνει. Για να καλλιεργήσει την ευφυΐα του και να ξεπεράσει την ανία του, αναπτύσσει ένα νέο περίπλοκο σύστημα, το οποίο προβλέπει μία θέση για κάθε έγγραφο που έχει ποτέ χρησιμοποιηθεί από την εταιρεία του. Το πρόβλημα είναι ότι ο εν λόγω υπάλληλος είναι το μοναδικό πρόσωπο που μπορεί να χειριστεί αυτό το σύστημα και χωρίς τον ίδιο δεν μπορεί να βρεθεί τίποτε» 48. Στην παρσονική θεωρία κάθε σύστημα έχει τέσσερα υποσυστήματα και το καθένα υποδιαιρείται σε άλλα τέσσερα κ.ο.κ. «Η θεωρία του Parsons είναι σαν ένα σύνολο από κινέζικα κουτιά: όταν ανοίγουμε το ένα, εμφανίζεται ένα μικρότερο, που περιέχει ένα μικρότερο και ούτω καθεξής» 49. Ο Parsons υποστηρίζει τις έννοιες της δομής (structure) και του συστήματος (system) στη θεωρία του. Η εσωτερικοποίηση του πολιτισμικού υποσυστήματος μιας κοινωνίας από τα άτομα-μέλη της είναι το βασικό στοιχείο για τη σταθερότητα και τη διατήρηση της τάξης της κοινωνίας. Μέσα από τις προσεγγίσεις του αξιοποιεί στοιχεία που αλληλεπιδρούν: α) Το πολιτισμικό σύστημα της κοινωνίας που περιλαμβάνει κανόνες, αξίες, αντιλήψεις, γνώσεις, πεποιθήσεις. β) Με στοιχεία από την κοινωνική ζωή, όπως ομάδες, ρόλους, κοινωνικούς θεσμούς, 46 Μ. Πετμεζίδου, Σύγχρονη κοινωνιολογική θεωρία, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1998, σ T., Parsons, The social system, New York, The free press 1951, στην αφιέρωση του βιβλίου αυτοαποκαλείται: «For an incurable theorist» 48 I., Craib, Σύγχρονη κοινωνική θεωρία, Από τον Πάρσονς στον Χάμπερμας επιμέλεια Παντελής Ε. Λέκκας, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1998, σ Ό.π. σ

28 γ) Και με στοιχεία από την προσωπικότητα του ατόμου, όπως κίνητρα προθέσεις, συμφέροντα 50. Στα έργα του «Structure of Social Action» (1963) και «Toward a General Theory of Action» (T. Parsons and E. Shils), (1962), ο Parsons διατυπώνει την άποψη ότι τα υποκείμενα που συνθέτουν μια κοινωνία αλληλεπιδρούν με την κοινωνική δομή, όπως το πολιτισμικό υποσύστημα της κοινωνίας, τους κοινωνικούς θεσμούς και τους κοινωνικούς ρόλους. Επιχειρεί να ερμηνεύσει το γεγονός ότι ενώ τα μέλη μιας κοινωνίας έχουν προσωπικά κίνητρα, προθέσεις, συμφέροντα, προσπαθούν να εσωτερικεύσουν τους κανόνες και τις βασικές αξίες της. Ο Parsons έχει πρόθεση να αποδείξει ότι τα μέλη της κοινωνίας εσωτερικοποιούν το σύστημα κανόνων της και αυτό συνεπάγεται την ενοποίηση των τριών προηγούμενων στοιχείων (πολιτισμικό υποσύστημα, κοινωνικό υποσύστημα, υποσύστημα προσωπικότητας) και την ισορροπία του συνολικού συστήματος 51. Ο ρόλος της εκπαίδευσης (θεσμός) είναι ουσιαστικός: από τη μια πλευρά λειτουργεί ως μηχανισμός κοινωνικοποίησης ώστε οι μαθητές να εσωτερικεύουν τις κοινωνικές αξίες, κανόνες, πεποιθήσεις, αντιλήψεις, γνώσεις και από την άλλη ως μηχανισμός επιλογής όπου με βάση την διαδικασία αξιολόγησης των μαθητών τους κατανέμει στους μελλοντικούς κοινωνικούς ρόλους. Ο Parsons δίνει βαρύτητα στις διαδικασίες της κοινωνικοποίησης των μαθητών οι οποίοι εσωτερικεύουν τις κοινωνικές αξίες και τους βασικούς κανόνες και με αυτόν τον τρόπο συναινούν «πάνω σε ένα βασικό πλέγμα κανόνων και αξιών» που είναι η βάση της διατήρησης της κοινωνικής σταθερότητας και τάξης, όπως αναφέρει ο Λάμνιας 52. Η διαδικασία για την κατανομή των κοινωνικών ρόλων (επιλογή) βασίζεται στην αξιολόγηση και την αποδοχή της από την κοινωνία 50 Κ., Λάμνιας, Κοινωνιολογική θεωρία και εκπαίδευση, Διακριτές προσεγγίσεις, Μεταίχμιο 2001 Αθήνα, σ Ό. π. σ Κ., Λάμνιας, Κοινωνιολογική θεωρία και εκπαίδευση, Διακριτές προσεγγίσεις, εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα 2001, σ

29 εξασφαλίζοντας τη συναίνεση της και τη νομιμοποίηση τόσο της αξιολόγησης όσο και των διαδικασιών και κανόνων που εφαρμόζονται. Ο Parsons στη μελέτη του «The school class as a social system: some of its functions in American society» 53 (1959) αναλύει τις λειτουργίες του εκπαιδευτικού συστήματος (δομές) μέσα στην κοινωνία. Ο ίδιος τονίζει την σημασία του εκπαιδευτικού συστήματος και δίνει έμφαση στην κοινωνικοποιητική λειτουργία του σχολείου γιατί τα τρία υποσυστήματα συνδέονται με σχέση ιεραρχίας αφού οι κοινωνικές προσδοκίες μιας κοινωνίας διαμορφώνονται από τις αξίες, πεποιθήσεις, γνώσεις, αντιλήψεις και κανόνες του πολιτισμικού συστήματος το οποίο μορφοποιεί τις προσδοκίες της κοινωνίας. Ο Λάμνιας επισημαίνει ότι: «η κουλτούρα μέσα από τη διαμόρφωση των ρόλων, επηρεάζει τις ατομικές διαφορές», και όλες οι πολιτιστικές αξίες εσωτερικοποιούνται και γίνονται ατομικές αξίες. Τα άτομα επιδιώκοντας την επιδοκιμασία των άλλων ανθρώπων αποδέχονται τους κοινωνικούς κανόνες και πολιτιστικές αξίες, με αυτό τον τρόπο έχουμε την εξασφάλιση της σταθερότητας και της κοινωνικής τάξης T., Parsons, The school class as a social system: some of its functions in American society, Harvard Educational Review (Fall) Τομ. 29, τεύχος 4. Ά., Φραγκουδάκη, Κοινωνιολογία της εκπαίδευσης, Θεωρίες για την κοινωνική ανισότητα στο σχολείο, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα Εκεί στις σελίδες είναι σε μετάφραση το κείμενο του Parsons. 54 Κ. Λάμνια, ό.π. σ