ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ : ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ "ΠΕΛΙΤΙ" Υποβληθείσα στον καθηγητή κ. Καρασαββόγλου Αναστάσιο Από τη σπουδάστρια Μπόσκου Πασχαλία - Α.Μ (Βώλακας, Δράμας) Έναρξη: Παράδοση: Καβάλα 2013

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή Ανταλλακτική Οικονομία - Ορισμός Ιστορική εξέλιξη - Αντιπραγματισμός Χρηματικά αγαθά Τραπεζικός κλάδος Εξέλιξη Τρίτου Τομέα της Οικονομίας Αίτια επιστροφής στην Ανταλλακτική οικονομία Κατηγορίες Ανταλλακτικής Οικονομίας Κατηγορίες συναλλασσομένων ειδών Ανταλλακτική οικονομία παγκοσμίως Ανταλλακτική οικονομία παγκοσμίως Το πείραμα του Worgl LETS (Local Exchange Trading Schemes) AMAP Wirtschaftsring Τράπεζες για τους φτωχούς- Βραζιλία Τοπικά νομίσματα Νέα Υόρκη- Οι ώρες της Ίθακα Μασσαχουσέτη ΗΠΑ- Berkshare Γερμανία - Chiemgauer Ντακάρ Σενεγάλης - Νόμισμα Bon 29

3 Αργεντινή - Γενικό Δίκτυο Ανταλλαγή ς Ισπανία - Πεσέτες Χρονοτράπεζες Ιαπωνία - Ε υι^ΐ Κΐρρυ Ανταλλακτική οικονομία στην Ελλάδα Δίκτυα Ανταλλαγής Πελίτι Δίκτυο Ανταλλαγών και Αλληλεγγύης Ευρυτανίας Ανταλλακτική Οικονομία Δίκτυο Ανταλλαγής Προϊόντων Και Υπηρεσιών της Καλύμνου Αλληλέγγυο Ανταλλακτικό Δίκτυο Ρεθύμνου «Ροδιά» Δίκτυο Ανταλλαγής Προϊόντων και Υπηρεσιών Αργολίδας Λόγω Τιμής Δίκτυο Ανταλλαγής Εργασίας & Προϊόντων Κέρκυρας Δίκτυο Τοπικών Ανταλλαγών Ηρακλείου Δίκτυα που χρησιμοποιούν τοπικό εναλλακτικό νόμισμα Οβολός -Κέντρο Μελέτης Και Τεκμηρίωσης Κοινωνικού Νομίσματος Πάτρας Δίκτυο Ανταλλαγών και Αλληλεγγύης Μαγνησίας Εναλλακτική Μονάδα Ροδόπης - ΕΜΡΟ Φασούλι Δίκτυο Αχαϊκής Αλληλέγγυας Οικονομίας «Στακραέλι» Δίκτυο Αλληλέγγυας Οικονομίας Κορυδαλλού «Β ότσαλο» 44

4 Δίκτυο Ανταλλαγών Μεσσηνίας «Ελιά» Ομάδα Κύκλος Συριανό Δίκτυο Ανταλλαγής Υπηρεσιών και Προϊόντων Δίκτυο Ανταλλαγής Υπηρεσιών και Προϊόντων Θεσσαλονίκης στην Καλαμαριά Εναλλακτικό Δίκτυο Ανταλλαγών Free Economy Δίκτυο Αλληλεγγύης και Αχρήματης Ανταλλακτικής Οικονομίας Φθιώτιδας Δίκτυο Ανταλλαγών Και Αλληλεγγύης Κέρκυρας με Εναλλακτικό Νόμισμα «Μπουτσούνι» Δίκτυο Ανταλλαγών Χανίων Τοπικό Δίκτυο Ανταλλαγών Ιεράπετρας Καερέτι Δίκτυο Ανταλλαγών Πιερίας Δίκτυα με μονάδες συναλλαγής τον Χρόνο Τράπεζα Χρόνου &Αλληλεγγύης Μοσχάτου Τράπεζα Χρόνου Πλατείας Συντάγματος Τράπεζα Ελεύθερου Χρόνου - Δίκτυο Ανταλλαγής Υπηρεσιών Δήμου Λαμιέων Χαριστικά - Ανταλλακτικά Δίκτυα Μην το Πετάς, Χάρισε το Δώσε - Πάρε Κοινωνικές Κουζίνες Ο Άλλος Άνθρωπος Η περίπτωση της εναλλακτικής κοινότητας «Πελίτι» 56

5 5. Θετικές επιπτώσεις της Ανταλλακτικής Οικονομίας στην Κοινωνία Εμπειρική έρευνα στο Ανταλλακτικό δίκτυο του «Πελίτι» Σκοπός της έρευνας Μεθοδολογία έρευνας Τρόπος διεξαγωγής έρευνας Περιγραφικά στατιστικά στοιχεία της έρευνας Γραφήματα Συχνοτήτων Γραφήματα ερωτημάτων διασταύρωσης Γραφήματα στο δείγμα που πραγματοποίησε συναλλαγές μέσα στο ανταλλακτικό δίκτυο του «Πελίτι» Συμπεράσματα Παράρτημα Δράσεις που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα Ερωτηματολόγιο έρευνας Πίνακες Συχνοτήτων Πίνακες Διασταύρωσης Πίνακες Διασταύρωσης στο δείγμα που πραγματοποίησε συναλλαγές στο ανταλλακτικό δίκτυο του «Πελίτι» Βιβλιογραφία 261

6 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα εργασία εκπονήθηκε στα πλαίσια των σπουδών μου στο Τμήμα Λογιστικής του Α.Τ.Ε.Ι Καβάλας. Στόχος της πτυχιακής μου εργασίας είναι η διερεύνηση εναλλακτικών τρόπων συναλλαγής που πραγματοποιούνται από τους πολίτες μέσω των ανταλλακτικών δικτύων που οι ίδιοι δημιουργούν. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα καθηγητή της εργασίας μου Δρ. Καρασαββόγλου Αναστάσιο για την πολύτιμη βοήθεια που μου προσέφερε προκειμένου να ολοκληρωθεί η εργασία (τις χρήσιμες συμβουλές, τη συμπαράσταση και τις ώρες που μου αφιέρωσε). Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω την καθηγήτρια Δρ. Φλώρου Γιαννούλα για την βοήθεια της στις στατιστικές αναλύσεις της πτυχιακής εργασίας καθώς και την Δρ. Πολυχρονίδου Περσεφόνη για τις χρήσιμες συμβουλές της, τη συμπαράσταση και τις ώρες που μου αφιέρωσε. Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλω στον Παναγιώτη Σαϊνατούδη, ιδρυτή της εναλλακτικής κοινότητας «Πελίτι» για τη συνεργασία, το υλικό, τις διευκολύνσεις και τη συμπαράσταση που μου προσέφερε σε όλη την διάρκεια της εκπόνησης της πτυχιακής μου. Τέλος ένα μεγάλο ευχαριστώ στην οικογένεια μου, στην μαμά μου Άννα, στον μπαμπά μου Πέτρο, στην αδελφή μου Μαρία, στον αδελφό μου Γιάννη και στους φίλους μου για τη συμπαράσταση και στήριξη που μου προσέφεραν όλο αυτό το διάστημα καθώς και στον Παναγιώτη Καραγιαννίδη για την υπομονή, κατανόηση και βοήθεια που μου προσέφερε.

7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η οικονομική κρίση του 2008 και οι συνέπειες της (κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού τομέα, διάλυση του κοινωνικού κράτους, μείωση του εισοδήματος των πολιτών, μαρασμός των επιχειρήσεων, αύξηση της ανεργίας κλπ.) στάθηκαν αφορμή για την επαναδραστηριοποίηση της Ανταλλακτικής Οικονομίας. Μια μέθοδος συναλλαγής που οι ρίζες της χάνονται στα βάθη της ιστορίας των ανθρώπινων κοινωνιών. Στα χρόνια του ευδαιμονισμού η ανταλλακτική οικονομία παραγκωνίζεται γιατί υπάρχει πληθώρα χρήματος και μέσω αυτού μπορούν οι άνθρωποι να καλύψουν τις ανάγκες τους, αλλά σε εποχές οικονομικής λιτότητας επανεμφανίζεται δυναμικά και αναλαμβάνει δράση. Είναι εμφανές πως από το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης αναπηδούν η μία μετά την άλλη κινήσεις πολιτών που προάγουν και προωθούν την Ανταλλακτική Οικονομία. Τα ανταλλακτικά δίκτυα στηρίζονται στις αρχές της αλληλεγγύης και της συμπαράστασης. Επαναπροσδιορίζουν τον τρόπο διαχείρισης και διάθεσης των αγαθών (υλικών και πνευματικών) προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες της κοινωνίας και των πολιτών της. Στα πλαίσια της Ανταλλακτικής Οικονομίας δεν υπάρχουν άνεργοι γιατί όλοι έχουν κάτι να προσφέρουν. Δεν περιθωριοποιούνται τα άτομα όπως συμβαίνει στην εγχρήματη οικονομία όταν δεν έχουν πλέον χρήματα επειδή π.χ. έχασαν τη δουλειά τους. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να δείξει πως οι κοινωνίες δεν είναι στατικές αλλά εξελίσσονται ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν. Αρκεί το ενεργό της κομμάτι, οι Πολίτες της, να αποφασίσουν προς ποια κατεύθυνση θέλουν να την οδηγήσουν. Έτσι στα χρόνια της οικονομικής κρίσης βλέπουμε πως η έλλειψη χρήματος οδηγεί στην υιοθέτηση ενός διαφορετικού οικονομικού μοντέλου που θα μπορέσει να εξυπηρετήσει τις ανάγκες της κοινωνίας και αυτό δεν είναι άλλο από την Ανταλλακτική Οικονομία. Η εξέλιξη της τεχνολογίας και η διάδοση του ΐη^Γη^ είναι καθοριστικής σημασίας στην ταχύτητα εξάπλωσης αυτής της προσπάθειας, μιας και η απόσταση δεν αποτελεί πλέον πρόβλημα για την ενημέρωση και την συμμετοχή των ανθρώπων στα δρώμενα. Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε για την εργασία, βασίστηκε στην συστηματική έρευνα γύρω από το θέμα της Ανταλλακτικής Οικονομίας, η οποία περιλαμβάνει μελέτη 7

8 βιβλίων, περιοδικών, άρθρων σε εφημερίδες, αναζήτηση μέσω διαδικτύου και μελέτη των ίδιων των Ανταλλακτικών Δικτύων που δραστηριοποιούνται τόσο στο Εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα. Το βασικό πρόβλημα που κλήθηκα να αντιμετωπίσω ήταν το γεγονός πως δεν υπάρχει ελληνική βιβλιογραφία και έρευνα πάνω στο θέμα της Ανταλλακτικής οικονομίας στην Ελλάδα πλην μιας διδακτορικής εργασίας από την κυρία Ειρήνη Σωτηροπούλου, η οποία δημοσιεύθηκε πρίν από λίγους μήνες. Η προσέγγιση του θέματος έγινε στο πρώτο μέρος της εργασίας με την διερεύνηση του ορισμού και της ιστορικής εξέλιξης της ανταλλακτικής οικονομίας. Έγινε αναφορά στα είδη της ανταλλακτικής οικονομίας, παρουσιάστηκαν ανταλλακτικά δίκτυα τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα. Παρουσιάστηκε το δίκτυο «Πελίτι», το πρώτο και μακροβιότερο ανταλλακτικό δίκτυο στην Ελλάδα. Αναφέρθηκαν οι θετικές συνέπειες της ανταλλακτικής οικονομίας στην κοινωνία. Στο δεύτερο μέρος της εργασίας αναφέρονται τα αποτελέσματα της εμπειρικής έρευνας που πραγματοποιήθηκε στο ανταλλακτικό δίκτυο του Πελίτι. Τέλος μέσα από τα συμπεράσματα καταλήξαμε στο γεγονός πως η έλλειψη χρήματος δεν αποτελεί τροχοπέδη για την κάλυψη των βιοτικών αναγκών των μελών μιας κοινωνίας. Οι πολίτες μέσα από ανταλλακτικά δίκτυα που οι ίδιοι δημιουργούν, αποφασίζουν μέσα από συλλογικές, δημοκρατικές διαδικασίες για την αυτοδιάθεση των ιδίων όσο και των αγαθών που προσφέρει ο καθένας και ορίζουν οι ίδιοι το αντίτιμο που είναι διαφορετικό από το επίσημο νόμισμα. 8

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΟΡΙΣΜΟΣ Ως Ανταλλακτική Οικονομία (εμπράγματη οικονομία - barter system) ορίζεται η οικονομία όπου οι συναλλαγές των ανθρώπων πραγματοποιούνται με απευθείας ανταλλαγές αγαθών και υπηρεσιών, αντιπραγματισμός, χωρίς τη διαμεσολάβηση του χρήματος (Κιόχος και Παπανικολάου, 2011). Η Ανταλλακτική Οικονομία βρίσκεται υπό τη σκέπη της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας οικονομίας, η οποία ορίζεται ως ο χώρος ανάμεσα στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα της οικονομίας και αναπτύσσει δραστηριότητες με κοινωνικούς σκοπούς και στόχους. Οι φορείς της κοινωνικής οικονομίας δραστηριοποιούνται με μοναδικό τους μέλημα την εξυπηρέτηση των μελών τους και το συλλογικό όφελος. Χαρακτηρίζονται από ισότιμεςδημοκρατικές διαδικασίες στη λήψη αποφάσεων και έχουν σαν προτεραιότητα τις ανάγκες των ανθρώπων και την απασχόληση (Καπογιάννης, Νικολόπουλος, 2011). «Ένας συνεταιρισμός, μια συλλογικότητα λέμε ότι ανήκουν στην κοινωνική οικονομία αν επωφελούνται από αυτό μόνο τα μέλη του. Αν τα μέλη δεν επωφελούνται άμεσα από τη συλλογικότητα που δημιούργησαν αλλά επωφελείται η υπόλοιπη κοινωνία τότε αυτό είναι αλληλέγγυα οικονομία» (Νικολάου, 2013). «Ενώ Κοινωνική και Αλληλέγγυα οικονομία είναι όταν από μια συλλογικότητα που δημιουργείται επωφελούνται τα μέλη της αλλά και είναι αλληλέγγυοι στην υπόλοιπη κοινωνία. Δηλαδή πρόκειται για μη κερδοσκοπική συλλογικότητα, δεν βγάζουν τα μέλη κέρδη απλώς έχουν κάποια πλεονάσματα που είναι δικά τους και ταυτόχρονα ότι πλεόνασμα υπάρχει πηγαίνει στην υπόλοιπη κοινωνία ως αλληλεγγύη» (Νικολάου, 2013). 9

10 1.1. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ -ΑΝΤΙΠΡΑΓΜΑΤΙΣΜΟΣ Στους Προϊστορικούς χρόνους κάθε άνθρωπος φρόντιζε μόνος του για την κάλυψη των αναγκών διαβίωσής του. Ήταν κυνηγός, κατασκεύαζε μόνος τα εργαλεία του, τα ενδύματα του κλπ. Με την οργάνωση των ατόμων σε κοινωνίες έπρεπε καθείς να φροντίζει για την αυτάρκεια και διαβίωση του ιδίου και της οικογένειας του. Ένας γεωργός επί παραδείγματι καλλιεργούσε μόνος τη γη για να πάρει τη σοδειά για την διατροφή της οικογένειας του, κατασκεύαζε μόνος του τα εργαλεία που του ήταν απαραίτητα. Προκειμένου όμως να ικανοποιήσει όλες του τις ανάγκες, έπρεπε να προμηθευτεί προϊόντα που δεν παρήγαγε ο ίδιος αλλά κάποιος άλλος π.χ. κτηνοτροφικά προϊόντα, χειροτεχνίες, ενδύματα, καλύτερα εργαλεία κλπ (Βασιλείου, 2008). Αυτή λοιπόν η ανάγκη απόκτησης αγαθών τα οποία δεν μπορούσε να παράγει μόνος του ο καθένας ήταν η γενεσιουργός αιτία του αντιπραγματισμού και συνεπώς της ανταλλακτικής οικονομίας, όπου άνθρωποι αντάλλασαν το περίσσευμα των προϊόντων τους με άλλα απαραίτητα για αυτούς ή άλλοι κατασκεύαζαν εργαλεία, ρούχα κλπ. προκειμένου να τα ανταλλάξουν με τα απαραίτητα για αυτούς τρόφιμα (γεωργικά, κτηνοτροφικά). Προκειμένου λοιπόν να καλυφθούν οι ανάγκες της κοινωνίας κρίθηκε απαραίτητος ο καταμερισμός των εργασιών και κατά συνέπεια η εξειδίκευση των μελών της (Λιανός κ.α). Απαραίτητη βέβαια προϋπόθεση για την πραγματοποίηση της συναλλαγής ήταν η ταύτιση των αναγκών των δύο συναλλασσόμενων πλευρών. Αυτός που πρόσφερε πορτοκάλια και ήθελε κτηνοτροφικά προϊόντα π.χ. γάλα έπρεπε να βρει κάποιον που είχε γάλα και ήθελε πορτοκάλια. Προϋπόθεση που απεδείχθη πραγματικό τροχοπέδη για την διατήρηση του αντιπραγματισμού γιατί με τη διεύρυνση των κοινωνιών και καθώς ο καταμερισμός των εργασιών γινόταν πιο λεπτομερής, ο όγκος των συναλλαγών αυξανόταν ταυτόχρονα με τον πολλαπλασιασμό και την εξέλιξη των αναγκών, η ταύτιση αυτή των αναγκών των συναλλασσόμενων πλευρών γινόταν ολοένα και δυσκολότερη. Έτσι γεννήθηκε η ανάγκη για την ύπαρξη ενός ενιαίου και κοινά αποδεκτού μέσου ανταλλαγής, η υιοθέτηση του οποίου θα συνέβαλε στην διευκόλυνση των συναλλαγών, την εξοικονόμηση χρόνου και τη μείωση του 10

11 μόχθου (Λιανός κ.α). Τα αγαθά που κατά καιρούς έπαιξαν το ρόλο του χρήματος δηλαδή το μέσο εκείνο που η αξία του ως αγαθό πλησιάζει την ανταλλακτική του αξία ήταν πολλά π.χ. ζώα, όστρακα, μέταλλα, καπνός κ.α. Τα αγαθά αυτά είχαν όμως πολλά μειονεκτήματα όπως έλλειψη διαιρετότητας, δυσκολία διατήρησης και αποθησαυρισμού και γι αυτό λόγο, με την πάροδο του χρόνου, εγκαταλείφθηκαν. 1.2 ΧΡΗΜΑΤΙΚΑ ΑΓΑΘΑ Με την ανάπτυξη της μεταλλουργίας και την ανακάλυψη του χρυσού και του αργύρου επήλθε και η καθιέρωση των δύο αυτών πολύτιμων μέταλλων ως μέσου ανταλλαγής, γιατί συγκεντρώνουν πολλά χαρακτηριστικά όπως φορητότητα, διαιρετότητα και ανθεκτικότητα, τα οποία απουσίαζαν από αγαθά που προγενέστερα χρησιμοποιήθηκαν ως χρήμα π.χ. το βόδι, κοχύλι κ.α. Αρχικά οι συναλλαγές γίνονταν έναντι βάρους χρυσού ή αργύρου, διαδικασία χρονοβόρα και ανασφαλής (Βασιλείου, 2008). Με το πέρασμα των χρόνων καθώς και οι κοινωνίες εξελίσσονταν τα κράτη ανέλαβαν την έκδοση νομίσματος τα οποία διευκόλυναν τις συναλλαγές με τη μέτρησή τους αντί για τη ζύγιση (Βασιλείου, 2008). 1.3 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΚΛΑΔΟΥ Εν συνεχεία για την καλύτερη εξυπηρέτηση των εμπορικών συναλλαγών και την διασφάλιση των συναλλασσομένων χρησιμοποιήθηκαν τα τραπεζογραμμάτια. Τα τραπεζογραμμάτια έχουν διασφάλιση μέσω κατάθεσης του αντίστοιχου ποσού σε τράπεζα. Η ανάγκη αυτή λοιπόν των ανθρώπων του εμπορικού κόσμου να διευκολύνουν και να διασφαλίσουν τις συναλλαγές τους από απόπειρες κλοπής όταν ταξίδευαν σε άλλες πόλεις οδήγησε στην δημιουργία και ανάπτυξη του Τραπεζικού Κλάδου (Βασιλείου, 2008). Όταν όμως ο τραπεζικός τομέας λόγω απληστίας έφτασε σε υπερβολική απομείωση των αποθεμάτων του λόγω χορήγησης δανείων πλέον του επιτρεπτού ορίου σε άτομα που δεν πληρούσαν τις προϋποθέσεις και δεν είχαν τη δυνατότητα αποπληρωμής, με στόχο τον υπερβολικό πλουτισμό του από την επιβολή των επιτοκίων, τότε δημιουργήθηκε το πρόβλημα ρευστών διαθεσίμων και οδηγηθήκαμε σε οικονομική κρίση. 11

12 1.4 ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΤΡΙΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Παράλληλα με την επίσημη οικονομία που καθορίζεται από τους κανόνες της ελεύθερης αγοράς και στόχο έχει την μεγιστοποίηση του κέρδους και την δημόσια οικονομία, δραστηριοποιείται ο τρίτος τομέας της οικονομίας, η «οικονομία των ριζικών αναγκών» όπως την ονομάτισε η Ανιές Χέλερ. Πρόκειται για πρωτοβουλίες των ιδίων των πολιτών μιας κοινωνίας προκειμένου να καλύψουν αλληλοβοηθούμενοι τις ανάγκες τους (Ρουμελιώτης, 2011). Η πρώτη μορφή της κοινωνικής οικονομίας εμφανίζεται στα τέλη του 19ου αιώνα και περιλαμβάνει συνεταιρισμούς, μη κερδοσκοπικές ενώσεις κ.λ.π. που διέπονται από δημοκρατικές διαδικασίες λειτουργίας, συλλογικό χαρακτήρα και μη ιδιοποίηση των κερδών (Καπογιάννης, Νικολόπουλος, 2009). Η δεύτερη μορφή εμφανίζεται στις αρχές της δεκαετίας του 80 και πρόκειται για την αλληλέγγυα οικονομία, η οποία προωθεί κινήσεις όπως ισοδίκαιο/ ηθικό εμπόριο, τοπικά συστήματα ανταλλαγών LETS κ.α. (Καπογιάννης, Νικολόπουλος, 2009). Από τη δεκαετία του 90 στα πλαίσια της «νέας κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας» δημιουργούνται ποικίλα εναλλακτικά σχήματα, τα οποία δραστηριοποιούνται τοπικά σε οικονομίες μικρής κλίμακας και προάγουν την τοπική παραγωγή και κατανάλωση τοπικών προϊόντων ενισχύοντας τους μικρούς - τοπικούς παραγωγούς, την αειφόρο ανάπτυξη, την συμμετοχή όλων των μελών μιας κοινωνίας δίνοντας την ευκαιρία σε κοινωνικά αποκλεισμένες ομάδες να δραστηριοποιηθούν (Καπογιάννης, Νικολόπουλος, 2009). 12

13 1.5 ΑΙΤΙΑ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ ΣΤΗΝ ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Η οικονομική κρίση, που σε διάφορες εποχές και περιοχές εμφανίζεται με ολέθριες συνέπειες τόσο για την οικονομία όσο και για την κοινωνία, αποτελεί τις περισσότερες φορές το έναυσμα για την αναζήτηση εναλλακτικών συναλλακτικών τρόπων, προκειμένου οι κοινωνίες να μπορέσουν να καλύψουν τις βιοτικές τους ανάγκες. Ένας τέτοιος είναι η υιοθέτηση της ανταλλακτικής οικονομίας. Μια υιοθέτηση που συνοδεύεται από ριζικές αλλαγές στον τρόπο συμπεριφοράς και αντίληψης του κοινωνικού συνόλου για τη δόμηση και λειτουργία της κοινωνίας. Στα χρόνια της καπιταλιστικής ευημερίας όπου το χρήμα πλεόναζε, ο προσανατολισμός της κοινωνίας ήταν στραμμένος στην, όσο το δυνατόν, μέγιστη απόκτησή του (υπερπλουτισμός), για την κάλυψη των διαρκώς αυξανόμενων καταναλωτικών της αναγκών. Ανάγκες που για να καλυφθούν απαιτούσαν την διαρκώς αυξανόμενη απασχόληση των ατόμων, μια στάση που οδήγησε στην απομόνωση και αποξένωση του κοινωνικού συνόλου καθώς και στην ενίσχυση του εγωκεντρισμού. Γεννήθηκε και ενισχύθηκε ο ατομικισμός σε βάρος της κοινωνικής αλληλεγγύης, με αποτέλεσμα την παραγκώνιση συνηθειών που για χρόνια στήριξαν τις ανθρώπινες κοινωνίες π.χ. σε εποχές που δεν υπήρχε πληθώρα χρήματος, οι άνθρωποι για να κάνουν τις δουλειές τους συνεργάζονταν, τη μια μέρα πήγαιναν και δούλευαν στο χωράφι του ενός και την επομένη στο χωράφι του άλλου, για να σπείρουν, θερίσουν κλπ. Με αυτό τον τρόπο χτίζονταν σπίτια, μεγάλωναν τα παιδιά, συλλέγονταν οι σοδειές κλπ. Πάντα αντάλλασαν οι γείτονες κάτι που πλεόναζε στο σπιτικό τους π.χ. ένα πιάτο φαί, μια πλάκα τυρί, φρούτα κ.α. Αξίες που παραγκωνίστηκαν στη δίνη του νεοπλουτισμού, όταν καλύφθηκαν με το μανδύα της οικονομικής ευμάρειας και δημιουργήθηκε η εντύπωση στα μέλη της κοινωνίας πως δεν έχουν ανάγκη την βοήθεια κανενός μια και έχουν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν τα πάντα (αγαθά, υπηρεσίες). Η υπερφιαλότητα αυτή, που δημιουργήθηκε λόγω της αίσθησης δύναμης και αυτάρκειας από την κτήση του χρήματος έθεσε τις βάσεις για την μετάλλαξη της κοινωνίας από συνεργατική και αλληλέγγυα σε ατομιστική, ωφελιμιστική και κατά κόρον καταναλωτική, όπου σκοπός των μελών της είναι ο πλουτισμός τους προκειμένου να καλύψουν τις συνεχώς αυξανόμενες και πρόσκαιρα ικανοποιούμενες 13

14 καταναλωτικές τους ανάγκες. Ανάγκες εικονικές, που η κάλυψη τους συντελούσε στη δημιουργία μιας εικόνας ευτυχισμένου ανθρώπου. Μια πραγματικότητα που ξαφνικά γκρεμίζεται στη δίνη της οικονομικής κρίσης και αποκαλύπτεται πόσο σαθρά ήταν τα θεμέλια της, συμπαρασύροντας μια ολόκληρη κοινωνία που στηρίχθηκε σε λάθος βάσεις. Η έλλειψη ρευστότητας οδηγεί τις επιχειρήσεις σε μαρασμό και κλείσιμο. Από τη μια στιγμή στην άλλη χάνονται δουλειές, περιουσίες, σπίτια και τα χρήματα στα οποία οικοδομήθηκε το όνειρο μιας ολόκληρης γενιάς (να αποκτήσουν χρήματα και να γίνουν ευτυχισμένοι) δεν υπάρχουν. Οι νέοι έπαψαν να ονειρεύονται και να ερωτεύονται γιατί το μέλλον τους φαίνεται αβέβαιο. Ως τώρα είχαμε μάθει να μετράμε την αξία κάποιου με τα χρήματα που έβγαζε και τώρα που αυτά εκλείπουν αισθανόμαστε ξαφνικά απογυμνωμένοι, ανίσχυροι και ότι δεν αξίζουμε τίποτα. Εν ολίγοις τα μέλη μιας κοινωνίας οδηγούνται στο περιθώριο της. Είναι καιρός να επαναπροσδιορίσουμε το τι είναι σημαντικό και σπουδαίο για τη ζωή μας. Ο τρόπος για να στηριχθεί η ελληνική κοινωνία αυτές τις δύσκολες ώρες είναι η αναμόχλευση και η υιοθέτηση των αξιών του παρελθόντος, όταν οι άνθρωποι στηρίζονταν ο ένας στον άλλο και αλληλοβοηθούμενοι ξεπερνούσαν τα προβλήματα τους. Όταν τα σπίτια ήταν ανοιχτά και δεν φοβόσουν τον συνάνθρωπο σου και τα χρήματα, αφού δεν υπήρχαν, υποκαθίσταντο από την προσωπική εργασία και όλες οι δουλειές ολοκληρώνονταν, γιατί ο καθένας έδινε το καλύτερο που μπορούσε και έπαιρνε ότι χρειαζόταν. 1.6 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Από τη μελέτη των υφιστάμενων δικτύων προκύπτει η διάκριση της ανταλλακτικής οικονομίας σε 5 κατηγορίες. 1. Παράλληλα νομίσματα Ως «παράλληλα νομίσματα» νοούνται όσα τοπικά εναλλακτικά νομίσματα δημιουργούνται από τα μέλη και χρήστες του δικτύου προκειμένου να διευκολύνουν τις συναλλαγές τους και όχι από κάποια επίσημη κρατική αρχή. Η μορφή τους μπορεί να είναι εικονική, όπου μονάδες πιστώνονται και χρεώνονται στην οθόνη ενός υπολογιστή ή και απτή, αλλά πρέπει να είναι εμφανής η διάκριση τους (ο σχεδιασμός τους και η εμφάνιση 14

15 τους) από το επίσημο νόμισμα της χώρας καθώς κυκλοφορούν και χρησιμοποιούνται παράλληλα. 2. Δίκτυα Ανταλλαγής Με τον όρο «Δίκτυα Ανταλλαγής» νοούνται όσα δεν χρησιμοποιούν κανενός είδος εναλλακτικό νόμισμα κατά την πραγματοποίηση των συναλλαγών τους αλλά οι συναλλαγές γίνονται με αντιπραγματισμό. Ο καθένας προσφέρει αυτό που έχει πλεονάζον και ζητάει ότι του λείπει π.χ. το πλεόνασμα της συγκομιδής του (φρούτα, λαχανικά) με άλλα τρόφιμα που χρειάζεται ή με χρηστικά για εκείνον αντικείμενα. Υπάρχουν βέβαια δίκτυα όπως το Πελίτι, που πλην των άλλων, παρέχει δωρεάν σπόρους με την ηθική δέσμευση του λήπτη να δώσει με τη σειρά του δωρεάν σπόρους σε άλλους μετά τη συγκομιδή. 3. Τράπεζες χρόνου Ως «Τράπεζες χρόνου» ορίζονται τα δίκτυα τα οποία υιοθετούν ως συναλλακτική μονάδα τον αφιερωμένο χρόνο (ωριαία μονάδα μέτρησης). Στα δίκτυα αυτά ανταλλάσσονται μόνο υπηρεσίες και όχι προϊόντα. Κάθε μέλος κερδίζει ώρες προσφέροντας χρόνο υπηρεσίας σε άλλους και τις ξοδεύει παίρνοντας υπηρεσίες από άλλους. Κάθε ώρα εργασίας είναι ισότιμη με μια ώρα οποιαδήποτε άλλης εργασίας (^ϊρ:// ^^^8ϊαϊο-οί'-ηαϊυΐΌ. Γ/?ρ=1109, 16/10/2012). 4. Χαριστικά ή ανταλλακτικά παζάρια Ως «χαριστικό παζάρι» ορίζεται το παζάρι, όπου άνθρωποι ανταλλάσουν αντικείμενα που δεν χρησιμοποιούν πια (ρούχα, βιβλία, παιχνίδια, έπιπλα, οά κ.α.), με άλλα που τους είναι χρήσιμα, στα διάφορα ανταλλακτικά παζάρια που λαμβάνουν χώρα σε διάφορες περιοχές ή απλώς προσφέρουν ότι δεν χρειάζονται πια. 5. Λοιπά Δίκτυα Πρόκειται για δίκτυα με κοινωνικό χαρακτήρα που προάγουν την εξομάλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων μέσω της ενίσχυσης των αδύναμων κοινωνικών στρωμάτων που βρίσκονται κάτω από τα όρια της φτώχειας. Κοινωνικά ιατρεία και Φαρμακεία αλληλεγγύης, τα οποία λειτουργούν με την εθελοντική προσφορά ιατρών, φαρμακοποιών, συνεπικουρούμενη από απλούς ανθρώπους που θέλουν, προσφέροντας τις υπηρεσίες τους, να 15

16 βοηθήσουν ανθρώπους που έχουν ανάγκη και οι οποίοι, είτε λόγω της μακρόχρονης ανεργίας είτε λόγω της οικονομικής ανέχειας, δεν έχουν πρόσβαση πλέον στο σύστημα υγείας. Λειτουργούν σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας ( Αλεξ/πολη, Δράμα, Καβάλα, Σέρρες, Κιλκίς, Θες/νίκη, Βέροια, Τρίκαλα, Πρέβεζα, Βόλος, Θεσσαλία, Αθήνα, Πάτρα, Κρήτη, Ρόδος, Χίος) ( ). Αντίστοιχη είναι και η λειτουργία των Κοινωνικών Παντοπωλείων. Θεσμός που ξεκίνησε σε πολλούς δήμους της Ελλάδας, ώστε εκείνοι που έχουν πραγματικά ανάγκη να προμηθεύονται με τα απαραίτητα τρόφιμα και είδη ένδυσης, που δωρίζουν επιχειρήσεις, πολίτες ή μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί. ( Λειτουργούν σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας (Κομοτηνή, Αλεξ/πόλη, Σταυρούπολη Ξάνθης, Καβάλα, Σέρρες, Νιγρίτα, Θες/νίκη, Γιαννιτσά, Βέροια, Ιωάννινα, Κατερίνη, Βόλος, Λάρισα, Καρπενήσι, Άμφισσα, Μεσολόγγι, Αγρίνιο, Αθήνα, Ναύπλιο, Καλαμάτα, Κέρκυρα, Σάμος, Ρόδος, Χίος, Κρήτη κ.α) (Εφημερίδα Επικοινωνία, & ). Δημοτικοί λαχανόκηποι που συστήνονται σε διάφορους δήμους, όπου παραχωρούνται εκτάσεις προς καλλιέργεια σε όσους πολίτες, είτε το επιθυμούν είτε εφαρμόζοντας κοινωνικά κριτήρια π.χ. ύψος εισοδήματος για την διανομή τεμαχίων, να παράγουν τα δικά τους οπωροκηπευτικά προϊόντα. Ήδη έχουν δημιουργηθεί σε αρκετές περιοχές (Αθήνα, Θες/νίκη, Σέρρες, Τρίπολη, Δράμα, Λάρισα, Καλαμάτα κ.α) Κοινωνικές κουζίνες Πρόκειται για κινήσεις αλληλεγγύης και αγάπης προς το συνάνθρωπο που λόγω των οικονομικοπολιτικών συνθηκών βρέθηκαν από ενεργά μέλη της κοινωνίας στο περιθώριο της. Άνθρωποι που από τη μια μέρα στην άλλη μετατράπηκαν σε επαίτες και παρείσακτα μέλη της κοινωνίας επειδή έχασαν τη δουλειά, την περιουσία και όλα όσα προσφέρει ο καπιταλιστικός τρόπος ζωής. Οι κοινωνικές κουζίνες δεν προσφέρουν απλώς ένα πιάτο φαγητό σε 16

17 αναξιοπαθούντες αλλά ένα κοινό τραπέζι γύρω από το οποίο συγκεντρώνονται όλοι και μοιράζονται τα πάντα (έγνοιες, αγωνίες, φαγητό). Χωρίς Μεσάζοντες Πρόκειται για πρωτοβουλίες πολιτών προκειμένου να παρακαμφθούν οι μεσάζοντες και να υπάρχει άμεση επικοινωνία μεταξύ του παραγωγού και του καταναλωτή, ώστε και οι δύο να επωφελούνται αυτής. Οι μεν παραγωγοί να διαθέτουν την παραγωγή τους σε τιμές που είναι δίκαιες για τον κόπο τους και οι δε καταναλωτές να προμηθεύονται προϊόντα διατροφής σε χαμηλότερες τιμές από τα ράφια των Super market. Επιπλέον στηρίζεται με αυτόν τον τρόπο ο Έλληνας αγρότης και κατά συνέπεια η Ελληνική οικονομία γιατί τα χρήματα δεν φεύγουν στο εξωτερικό για να αγοραστεί η αγροτική παραγωγή άλλων χωρών. 1.7 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΣΥΝΑΛΛΑΣΣΟΜΕΝΩΝ ΕΙΔΩΝ Οι κατηγορίες των συναλλασσόμενων ειδών είναι ποικίλες, όπως τρόφιμα, χειροτεχνίες, κατασκευές, χρηστικά αντικείμενα, έπιπλα, ρούχα, παιχνίδια, βιβλία και υπηρεσίες π.χ. φύλαξη παιδιών, εκμάθηση δεξιοτήτων (ξένες γλώσσες, χορός, μουσική, Η/Υ κ.α.) βάψιμο σπιτιού, ηλεκτρολογικές, υδραυλικές εργασίες, ιατρικές, οικιακές κτλ Όπως γίνεται αντιληπτό αντικείμενο συναλλαγής είναι οτιδήποτε θέλει κάποιος να προσφέρει και το χρειάζεται κάποιος άλλος. 17

18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο 2.1 ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ Από καταβολής της κοινωνίας, εφόσον οι άνθρωποι δεν είναι αυτάρκεις έπρεπε να συνεργαστούν προκειμένου να καλύψουν τις διαφορετικές ανάγκες τους και να επιβιώσουν. Προκειμένου να επιτευχθεί αυτό αντάλλασσαν προϊόντα και υπηρεσίες και αλληλοβοηθούμενοι ολοκλήρωναν όλες τις δουλειές τους π.χ. σπορά, θερισμό, χτίσιμο σπιτιού κτλ. Τα συστήματα Ανταλλακτικής Οικονομίας που κατά καιρούς εφαρμόστηκαν και υιοθετήθηκαν από διάφορες τοπικές κοινωνίες, με επιτυχία ή όχι, σε όλο τον κόσμο ποικίλουν ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΤΟΥ WORGL Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση του Worgl ( Βοργκλ), που έμεινε στην ιστορία σαν το πείραμα του Worgl. Το Worgl ήταν μια πόλη της Αυστρίας κατοίκων, στην οποία το 1932 εφαρμόστηκε ένα καινοτόμο πείραμα για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης στην οποία είχε περιέλθει όλη η Ευρώπη μετά το κραχ του Ο νεοεκλεχθείς (1931) Δήμαρχος Michael Unterguggenberger (Μίκαελ Ούνταγκέγκενμπέγκα) κλήθηκε να αντιμετωπίσει μια πολύ δυσμενή κατάσταση με την ανεργία να αγγίζει το 30% και το ποσοστό των απόρων να φτάνει το 10%. ( ). Αποφάσισε ο Δήμαρχος να εφαρμόσει ένα καινοτόμο πρόγραμμα για την οικονομική ενίσχυση της πόλης του. Προσέλαβε εργαζόμενους και εργολάβους, οι οποίοι θα εργάζονταν σε Δημοτικά έργα για την ανοικοδόμηση της πόλης (κατασκευή δρόμων, γέφυρας κλπ.) αλλά εξαρχής τους ανακοίνωσε ότι η αμοιβή τους θα γινόταν σε ομόλογα εκδιδόμενα από το Δήμο 18

19 σαν «Βεβαιώσεις εργασίας». Επίσης μια καινοτομία του νέου νομίσματος ήταν ότι έχανε 1% της ονομαστικής του αξίας κάθε μήνα, αυτό συνηγορούσε στην άμεση χρησιμοποίηση του προκειμένου να αποφευχθεί η υποτίμηση του( ). Οι εργαζόμενοι πληρώθηκαν σε ομόλογα και με αυτά μπορούσαν να πληρώσουν τους φόρους τους αλλά και να κάνουν αγορές. Οι έμποροι με τη σειρά τους μπορούσαν να πληρώσουν με αυτά τους προμηθευτές τους και να αγοράσουν αγαθά που οι ίδιοι χρειάζονταν. Με αυτό τον τρόπο αυξήθηκε ο κύκλος εργασιών της πόλης με αποτέλεσμα οι επαγγελματίες να προσλαμβάνουν υπαλλήλους γιατί δεν μπορούσαν πλέον μόνοι τους να ανταποκριθούν στον όλο και αυξανόμενο όγκο εργασίας, τους οποίους μάλιστα και πλήρωναν με τα ομόλογα του Δήμου (Σταματοπούλου, 2009). Μέσα σε διάστημα 13 μηνών εξαλείφθηκε η ανεργία, ο Δήμαρχος εκτέλεσε όλα τα Δημοτικά έργα που σχεδίαζε (ύδρευση, δρόμοι, φωτισμός, νέα κτίρια), άνεργοι από τα γύρω χωριά έφταναν στο Worgl για να εργαστούν. Το σύστημα επεκτάθηκε σε έξι γειτονικά χωριά και πολλοί Δήμοι ενδιαφέρθηκαν να υιοθετήσουν αυτό το σύστημα και στους δικούς τους Δήμους. Δυστυχώς το άδοξο τέλος ήρθε όταν η Κεντρική Τράπεζα της Αυστρίας διώξε ποινικά το Δήμο προκειμένου να απαγορευθεί σε οιονδήποτε να διακινεί δωρεάν χρήμα. Το Ανώτατο Αυστριακό Δικαστήριο δικαίωσε το αίτημα της Κεντρικής Τράπεζας με αποτέλεσμα να διακοπεί η έκδοση του νομίσματος του Δήμου και να βυθιστεί γρήγορα το Worgl στην ύφεση με την ανεργία να φτάνει 30% και τους κατοίκους του να οδηγούνται στην φτώχεια και την εξαθλίωση ( 19

20 2.1.2 L E T S (L ocal E xchange T rad in g Schemes) Ο όρος LETS (Local Exchange Trading Schemes-Τοπικά Συστήματα Ανταλλακτικού Εμπορίου) πρωτοχρησιμοποιήθηκε από τον Michael Linton ιδρύοντας ένα τοπικό σύστημα Ανταλλαγών στο Καναδά και συγκεκριμένα στο Βανκούβερ το 1982 που πλήττονταν από την ανεργία. Η πρόταση του περιλάμβανε την δημιουργία ενός συστήματος ανταλλαγής αγαθών και υπηρεσιών, όπου σαν τοπικό εναλλακτικό νόμισμα οριζόταν το πράσινο δολάριο (Σταματοπούλου, 2009). Η ιδέα βέβαια δεν είναι καινοφανής, αλλά η ανταλλακτική οικονομία προϋπήρχε με τους κατοίκους να ανταλλάσουν προϊόντα και δεξιότητες με τη χρήση εναλλακτικού ανταλλακτικού νομίσματος από το 1819, όταν στο Γκέρνσεϊ κυκλοφόρησαν για πρώτη φορά κυβερνητικά μη τοκιζόμενα ομόλογα. Ενώ την ίδια χρονιά κυκλοφορούν στο Τόκιο και τη Σιγκαπούρη (Σταματοπούλου, 2009). Το Σύστημα αυτό είναι τοπικού χαρακτήρα και εφαρμόζεται ανάμεσα στους κατοίκους μιας πόλης, χωριού, γειτονιάς με πολύ απλές διαδικασίες. Καταρχήν για να συμμετέχει κάποιος στο Lets θα πρέπει να εγγραφεί στο Δίκτυο και να δηλώσει τι προσφέρει και τι ζητάει, έτσι ώστε να ανοιχθεί προσωπικός λογαριασμός για τις συναλλαγές του. Συνήθως οι τιμές καθορίζονται από τα συναλλασσόμενα μέλη και χρησιμοποιείται ένα εναλλακτικό εικονικό νόμισμα για την ευκολότερη αποτίμηση της αξίας της συναλλαγής. Υπάρχουν βέβαια και συστήματα που σαν μονάδα ορίζεται ο χρόνος που αφιερώνει το μέλος για την παροχή της υπηρεσίας ή την παραγωγή του προϊόντος ( Όλες οι συναλλαγές καταγράφονται ηλεκτρονικά και ξεκινούν με μηδενικό υπόλοιπο και μπορεί το νέο μέλος να δεχθεί υπηρεσίες ή προϊόντα χωρίς απαραιτήτως να έχει προηγηθεί η προσφορά του, ώστε να συγκεντρώσει πιστωτικές μονάδες. Τα ανταλλασσόμενα είδη είναι πολλά και ποικίλα π.χ. λαχανικά, φρούτα, υπηρεσίες επισκευής υδραυλικών, ηλεκτρολογικών, οδοντιατρικές κτλ (Σωτηροπούλου, 2008) «Τα Lets έχουν βρει μεγάλη απήχηση στις Αγγλοσαξονικές χώρες στις οποίες λειτουργούν με μεγάλη επιτυχία. Παρακάτω μνημονεύονται ορισμένα από αυτά του Μπράντφορντ (Αγγλία) του Μπρίξτον (Αγγλία) 20

21 του Νόριτς (Αγγλία) του Ρέντιγκ (Αγγλία) του Πήτερμπορο (Καναδάς) ή και του Συστήματος του Λονδίνου που συνδέει τα Τοπικά Συστήματα που λειτουργούν στις διάφορες συνοικίες. Για τη Γαλλία μπορεί κανείς να δει την ιστοσελίδα για τη Γερμανία τις ιστοσελίδες για την Αυστραλία την ιστοσελίδα για την Αυστρία (Σωτηροπούλου, 2008) AMAP (ΓΑΛΛΙΑ) Το κίνημα AMAP που δραστηριοποιείται στη Γαλλία από το 2001 πρόκειται για οργανώσεις που φέρνουν σε επαφή τους τοπικούς παραγωγούς με τους καταναλωτές, ώστε οι μεν να διαθέτουν την παραγωγή τους απευθείας στους καταναλωτές, χωρίς τη μεσολάβηση μεσαζόντων και με αυτό τον τρόπο να διασφαλίζουν εκ των προτέρων την πώληση της παραγωγής τους και την εξασφάλιση σταθερού εισοδήματος. Οι δε καταναλωτές εξασφαλίζουν την παροχή βιολογικών προϊόντων υψηλής ποιότητας σε κατά 20% χαμηλότερες τιμές ( 20/2/2013). Επιπρόσθετα δημιουργούνται θέσεις εργασίας στο δίκτυο (παραγωγή, διανομή) και αναπτύσσονται κοινωνικοί δεσμοί και αίσθημα εμπιστοσύνης ενώ ταυτόχρονα προστατεύεται το περιβάλλον, γιατί πρόκειται για βιολογική καλλιέργεια και γιατί καταναλώνεται ότι παράγεται εκεί, οπότε μειώνεται το οικολογικό αποτύπωμα στον πλανήτη (Καπογιάννης, Νικολόπουλος, 2009). Στη Γαλλία δραστηριοποιούνται 500 ενώσεις που περιλαμβάνουν νοικοκυριά με γνωστότερο το δίκτυο «Αλληλέγγυο Κολοκύθι» (courgette solidaire) που δραστηριοποιείται στο βορειοανατολικό τμήμα του Παρισιού και περιλαμβάνει 100 νοικοκυριά. Αντίστοιχη δράση υπάρχει και στη Μεγ. Βρετανία στην πόλη Stroud στο Gloustrershiere (Καπογιάννης, Νικολόπουλος, 2009). 21

22 2.1.4 WIRTSCHAFTSRING (ΕΛΒΕΤΙΑ) Στην Ελβετία λειτουργεί το Wirtschaftsring ( (Επιχειρηματικός κύκλος), το οποίο είναι ουσιαστικά ένα πιστωτικό ίδρυμα το οποίο διευκολύνει το ανταλλακτικό εμπόριο μεταξύ ελευθέρων επαγγελματιών και Επιχειρήσεων. Για τη διευκόλυνση των συναλλαγών μεταξύ των μελών του έχει οριστεί σαν εναλλακτικό νόμισμα το Wir, το οποίο έχει ισοτιμία με το Ελβετικό φράγκο. Οι συναλλαγές καταγράφονται ηλεκτρονικά προκειμένου να διασφαλιστεί η διαφάνεια. Παρά ταύτα υπάρχουν πολύ αυστηροί όροι προκειμένου να γίνει κάποιος μέλος του Δικτύου. Απαιτείται μάλιστα και οικονομική εγγύηση προκειμένου να διασφαλιστεί η εύρυθμη λειτουργία του Δικτύου και να αποτραπούν φαινόμενα κερδοσκοπίας που θα σήμαιναν και την καταστροφή του Δικτύου (Χότζογλου, 2012). Η ύπαρξη αυστηρών όρων απαιτείται γιατί οι συναλλαγές πραγματοποιούνται σε όλη την επικράτεια και όχι σε τοπικές κοινωνίες, οπότε δεν υπάρχει η προσωπική επαφή και γνωριμία και επιπλέον οι συναλλαγές γίνονται για να επιτευχθούν εμπορικοί σκοποί με διακίνηση μεγάλου ύψους κεφαλαίων. Βέβαια ίσως η μακροβιότητα του εν λόγω Δικτύου, το οποίο δραστηριοποιείται από το 1934, να οφείλεται σε αυτήν ακριβώς την αυστηρότητα και με την υπό προϋποθέσεις αποδοχή των μελών του ( ). Οι συναλλαγές με Wir είναι άτοκες έκτος από την περίπτωση δανεισμού των μελών από το Δίκτυο αλλά και σε αυτή την περίπτωση το επιτόκιο είναι πολύ χαμηλότερο από εκείνο των επίσημων τραπεζών της χώρας. Επίσης ένα σημείο διαφοράς σε σχέση με άλλα τοπικά νομίσματα είναι το γεγονός ότι το Wir δεν μπορεί να μετατραπεί σε ελβετικό φράγκο (Σωτηροπούλου, 2008). 22

23 2.1.5 ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΦΤΩΧΟΥΣ (ΒΡΑΖΙΛΙΑ) Η Banco Palmas ( είναι η πρώτη κοινωνική τράπεζα που δημιουργήθηκε στη Βραζιλία και μάλιστα στη συνοικία Φαβέλα, στη πόλη Φορταλέζα το 1997, από τον Ζοακίμ Μέλο (Βρανάς, 2009). Στόχος της τράπεζας είναι η διοχέτευση στην αγορά ενός ιδεατού νομίσματος του Πάλμα ή Παλμέρας μέσω της χορήγησης δανείων στους κατοίκους της πόλης. Με αυτό τον τρόπο οι συναλλαγές στη Φαβέλα γίνονταν με το Πάλμα και όχι με το επίσημο νόμισμα της χώρας, παρέχοντας τη δυνατότητα, μέσω της χορήγησης των δανείων στους κατοίκους, να δημιουργήσουν επιχειρήσεις. Έτσι παράγοντας προϊόντα που καταναλώνονταν από τους ίδιους, να διευρύνουν τον κύκλο εργασιών της συνοικίας, με αποτέλεσμα την μείωση της ανεργίας και την οικονομική άνθηση και ευημερία της (Σωτηροπούλου, 2008). Η πρωτοβουλία αυτή βρήκε αρκετούς μιμητές με αποτέλεσμα να ιδρυθούν 51 παρόμοιες τράπεζες σε όλη τη Βραζιλία, οι οποίες υποστηρίζουν αντίστοιχο αριθμό εναλλακτικών νομισμάτων. Επιστέγασμα της επιτυχημένης δράσης της Banco Palmas ήταν η απονομή του βραβείου Αναπτυξιακών Στόχων της χιλιετίας που της αποδόθηκε το 2008 από τα Ηνωμένα Έθνη (Ρουμελιώτης, 2011). 23

24 2.2 ΤΟΠΙΚΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ Μια διαφορετική επιλογή για τις κοινωνίες υπήρξε η δημιουργία τοπικού νομίσματος, το οποίο λειτουργεί παράλληλα με το επίσημο νόμισμα του κράτους. Το τοπικό νόμισμα συμβάλλει στην αναμόχλευση και τόνωση της τοπικής οικονομίας δίνοντας τη δυνατότητα στους κατοίκους της τοπικής κοινωνίας που το υιοθετούν να διενεργούν συναλλαγές χωρίς τη χρήση του επίσημου νομίσματος. Βασικές αρχές που διέπουν τη δημιουργία τοπικού νομίσματος: Καταρχήν η έκδοση τοπικού νομίσματος γίνεται μόνο σε χαρτονόμισμα, του οποίου η μορφή πρέπει να είναι εντελώς διαφορετική από το επίσημο νόμισμα. Η αποδοχή του δεν είναι επιβεβλημένη, επαφίεται στην τοπική κοινωνία η υιοθέτηση του ως κοινά αποδεκτού μέσου τοπικής συναλλαγής ή όχι (Σωτηροπούλου, 2008). Επίσης δίνεται η δυνατότητα στις επιχειρήσεις και τους επαγγελματίες να πληρώνονται ένα ποσοστό της αξίας του προϊόντος τους ή της υπηρεσίας που προσφέρουν σε μονάδες τοπικού νομίσματος και το υπόλοιπο ποσοστό της τιμής στο επίσημο νόμισμα του κράτους προκειμένου να καλύπτουν τις πάγιες λειτουργικές τους υποχρεώσεις. Η γνωστοποίηση των παρεχόμενων προϊόντων και υπηρεσιών μέσω τοπικού νομίσματος καθώς και των επιχειρήσεων που αποδέχονται το νόμισμα γίνεται μέσω καταλόγων ενώ παράλληλα λειτουργούν και υπαίθριες αγορές στις όποιες παρέχονται ποικίλα προϊόντα και υπηρεσίες και οι συναλλαγές γίνονται με το τοπικό νόμισμα με τη συμμετοχή όχι μόνο των μελών του Δικτύου αλλά οποιουδήποτε έχει στα χέρια του τοπικό νόμισμα και θέλει να το χρησιμοποιήσει (Σωτηροπούλου, 2008). 24

25 2.2.1 «ΟΙ ΩΡΕΣ ΤΗΣ ΙΘΑΚΑ» (ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ) Οι Ώρες της Ίθακα ( είναι ένα κοινωνικό νόμισμα που δημιουργήθηκε το 1991 στην πόλη Ithaka των ΗΠΑ, η οποία βρίσκεται κοντά στην Νέα Υόρκη, από τον Paul Glover. Πρόκειται για το παλαιότερο και μεγαλύτερο δίκτυο τοπικού νομίσματος που χρησιμοποιείται στη χώρα. Η μία «Ώρα Ίθακα» ισοδυναμεί 10 δολάρια που ήταν το 1991 το μέσο ωρομίσθιο. Το χαρτονόμισμα λοιπόν δηλώνει ώρες εργασίας και η μορφή του διαφέρει κατά πολύ από το επίσημο νόμισμα. (Νέα Ιθάκης, 2011). Με τη χρήση του τοπικού αυτού νομίσματος μπορούν οι κάτοικοι της πόλης και οι επιχειρήσεις να συναλλάσσονται μεταξύ τους παρέχοντας υπηρεσίες, προϊόντα κλπ. Κατ αυτό τον τρόπο δίνεται μια ώθηση στην τοπική κοινωνία η οποία μπορεί να συναλλάσσεται και να καλύπτει τις ανάγκες της χωρίς τη μεσολάβηση του επίσημου νομίσματος. Το νόμισμα αυτό έχει επεκταθεί σε 50 πολιτείες των ΗΠΑ και στον Καναδά (Λίτσης, 2009). «Με τις ίδιες αρχές υπάρχουν πολλά τοπικά νομίσματα στην Αμερική, όπως του Κορβάλλις (ΗΠΑ) του Μάντισον (ΗΠΑ) τα Ισοδολλάρια της Φιλαδέλφεια (ΗΠΑ) τα Νομίσματα Συναλλαγών του Χούμπολτ (ΗΠΑ) τα δολάρια του Τορόντο (Καναδάς) του Κάλγκαρυ (Καναδάς) το Πλέντυ (Άφθονο) στη Β.Καρολίνα (ΗΠΑ) το οποίο είναι περιφερειακό νόμισμα και δεν περιορίζεται μόνο σε μια πόλη, τα νομίσματα Chiemgauer και Regio στη Γερμανία, τα οποία επίσης είναι περιφερειακά νομίσματα, δηλαδή αφορούν σε ολόκληρες επαρχίες και όχι μόνο σε κάποια πόλη» (Σωτηροπούλου, 2008). 25

26 2.2.2 BERKSHARE (ΜΑΣΑΧΟΥΣΕΤΗ, ΗΠΑ) Στο Νότιο Μπερκσάιρ (Southern Berkshire) της Μασαχουσέτης των ΗΠΑ, κυκλοφορεί το τοπικό νόμισμα Berkshare ( το οποίο συμβάλλει στην ενίσχυση της τοπικής οικονομίας (Σωτηροπούλου, 2008). Προκειμένου να αποκτήσει κάποιος Berkshares θα πρέπει να αγοράσει από κάποια τράπεζα του Μπερκσάιρ 100 Berkshares έναντι 90 δολαρίων ΗΠΑ, έτσι αυτομάτως κερδίζει 10% της αξίας τους σε δολάρια γιατί διακινώντας τα Berkshares στην αγορά μπορεί να πραγματοποιήσει κάποιος αγορές αξίας 100 δολαρίων ΗΠΑ. Τα χαρτονομίσματα κυκλοφορούν σε 3 υποδιαιρέσεις (Σωτηροπούλου, 2008). Ο επόμενος κρίκος της αλυσίδας που επωφελείται είναι οι επιχειρήσεις οι οποίες αποδεχόμενες το Berkshares ουσιαστικά αυξάνουν τους πελάτες και κατά συνέπεια τον κύκλο εργασιών τους. Επιπλέον είναι προτιμότερο για αυτές να διακινήσουν με τη σειρά τους τα Berkshares προκειμένου να αγοράσουν εμπορεύματα, Α ύλες από την γειτονική επιχείρηση ή ακόμα υπηρεσίες από επαγγελματίες της πόλης που δέχονται τα Berkshares παρά να τα εξαργυρώσουν στην τράπεζα γιατί έτσι θα χάσουν το 10% της αξίας τους. Δίνοντας λοιπόν 100 Berkshares θα πάρουν 90 δολάρια ΗΠΑ (Σωτηροπούλου, 2008). Η συμμετοχή στο δίκτυο και η αποδοχή του Berkshare δεν είναι υποχρεωτική για τις επιχειρήσεις απλώς όσοι το αποδέχονται επωφελούνται της εξασφαλισμένης πελατείας και δωρεάν διαφήμισης, οπότε αυξάνουν τον τζίρο τους λόγω αύξησης των πωλούμενων ποσοτήτων (Σωτηροπούλου, 2008). 26

27 2.2.3 CHIEMGAUER (ΓΕΡΜΑΝΙΑ) Στη Γερμανία έχουν δημιουργηθεί και τεθεί σε κυκλοφορία 30 εναλλακτικά νομίσματα, τα οποία υποστηρίζονται από 73 περιφερειακά ταμεία αλληλοβοήθειας ((Regiogelder). Το πρώτο εναλλακτικό νόμισμα είναι το Roland', το οποίο δημιουργήθηκε το 2001 στη Βρέμη (Ρουμελιώτης, 2011). Το chiemgauer ( δημιουργήθηκε το 2003 στη Βαυαρία χρησιμοποιείται στις περιφέρειες του Rosenheim(ροζενχάιμ) και Traunstein (τράουνστάιν) και είναι το μεγαλύτερο δίκτυο στην Γερμανία με 640 επιχειρήσεις να συμμετέχουν σε αυτό. Κάθε μέλος μπορεί να αποκτήσει chiemgau έναντι ευρώ από την τοπική τράπεζα, 100 ευρώ αντιστοιχούν σε 100 chiemgau, τα οποία χρησιμοποιεί κάθε μέλος για τις συναλλαγές του. Ο στόχος είναι τα νομίσματα Chiemgauer να μείνουν όσο το δυνατόν περισσότερο στο περιφερειακό κύκλωμα και να δημιουργηθεί το μέγιστο δυνατό κέρδος ( Κάθε 3 μήνες το νόμισμα χάνει το 2% της αξίας του γεγονός που ενισχύει την ταχύτατη κυκλοφορία του και την αποφυγή της αποθησαύρισης του. Προκειμένου να επανακτήσει την αρχική του αξία, μετά την πάροδο των 3 μηνών, θα πρέπει να καταβληθούν τέλη 2% της ονομαστικής του αξίας. Μετά την πάροδο 12 μηνών αντικαθίσταται με καινούρια νομίσματα προκειμένου να μειώνονται τυχόν απώλειες από ρέστα που επιστρέφονται σε ευρώ μια και το chiemgau κυκλοφορεί μόνο σε χαρτονόμισμα ( ). Αν κάποιος θελήσει να εξαργυρώσει σε ευρώ το chiemgau τότε για 100 chiemgau παίρνει 95 ευρώ, η διαφορά των 5 ευρώ αξιοποιείται ως εξής 2 ευρώ πάνε στο δίκτυο για την κάλυψη των εξόδων του και 3 ευρώ σε μη κερδοσκοπική οργάνωση της περιοχής, η οποία επιλέγεται από τους καταναλωτές και που θα τα επενδύσει στην περιοχή (δημιουργία πάρκων, ενίσχυση αθλητικού σωματείου). Η ωφέλεια από τη χρήση του chiemgau αφορά το σύνολο του κυκλώματος γιατί: οι μεν πελάτες ενισχύουν την κατανάλωση τοπικών προϊόντων χρησιμοποιώντας τοπικό νόμισμα, το πλεόνασμα του οποίου προωθείται στην ανάπτυξη της περιοχής και της κοινωνίας εν γένει (ενίσχυση αθλητικού σωματείου, σχολείου, θεατρικές ομάδες, απεξάρτηση ατόμων από αλκοολισμό κλπ). 27

28 Οι επιχειρήσεις που δέχονται τις συναλλαγές με το τοπικό νόμισμα κερδίζουν πελάτες και αυξάνουν τις πωλήσεις τους και δεδομένου την ταχύτατη κυκλοφορία του νομίσματος, εξαιτίας της ρήτρας απομείωσης της αξίας του με την πάροδο 3 μηνών, το χρήμα αλλάζει γρηγορότερα χέρια με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο ρυθμός αξιοποίησης του και προώθησης του στην οικονομία, δημιουργώντας αυξημένη ζήτηση και σαν αποτέλεσμα έχει την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας ( 18/11/2012). Πλέον είναι τέτοιο το εύρος χρήσης του νομίσματος που προκειμένου να διευκολυνθούν οι χρήστες του εκδίδεται η RegioCard από τις τράπεζες, η οποία λειτουργεί σαν χρεωστική κάρτα. Ο κάθε χρήστης μπορεί να πληρώνει με αυτή απομειώνοντας τον τραπεζικό λογαριασμό του που υπάρχει σε ευρώ αφού έχει γίνει συμπληρωματική συμφωνία με την τράπεζα για τις συναλλαγές σε chiemgau. Άλλα τοπικά νομίσματα που το όνομα τους υποδηλώνει την περιοχή όπου χρησιμοποιούνται είναι: Berliner στο Βερολίνο, το Justus στην πόλη Γκίσεν, το Rheingold στο Ντισελντορφ, το VolmeTaler στο Χάγκεν, το Havelblute στο Πότσνταμ του Βανδεμβούργου κ.α. (Λευκαδίτικα νέα, 2012, ). Φωτογραφίες του τοπικού νομίσματος VolmeTALER, ονομαστικής αξίας 1, 5, 10 και 20, που κυκλοφορεί στην πόλη Χάγκεν της Βόρειας Ρηνανίας - Βεστφαλίας 28

29 2.2.4 BON (ΝΤΑΚΑΡ, ΣΕΝΕΓΑΛΗ) Στη πόλη Ντακάρ της Σενεγάλης έχουν δημιουργηθεί 5 τοπικά Ανταλλακτικά Δίκτυα, τα οποία υπάγονται στο Δίκτυο Doole που καλύπτει όλη τη πόλη Ντακάρ, στα οποία οι συναλλαγές γίνονται με τη χρήση ενός εναλλακτικού τοπικού νομίσματος του Bon (Μπόν), το οποίο σε αντιδιαστολή με τα Δίκτυα Lets δεν είναι ιδεατό αλλά τυπωμένο χαρτονόμισμα (Σωτηροπούλου, 2008). Ένα Μπον ισοδυναμεί με την αμοιβή για 1 ώρα εργασίας, η οποία με την σειρά της αντιστοιχεί σε 1000 μονάδες επίσημου νομίσματος (ΧΟΒ Φράγκα), και εκδίδετε σε 3 υποδιαιρέσεις. Το Μπον έχει την εξής ιδιαιτερότητα. Η αξία του μειώνεται με την πάροδο του χρόνου γεγονός που παρακινεί τους κατόχους του να το χρησιμοποιήσουν άμεσα. Με αυτόν τον τρόπο ενισχύεται η κυκλοφορία του νομίσματος, αποφεύγεται η αποθησαύριση του και καλύπτονται τα έξοδα διαχείρισης του συστήματος (Σωτηροπούλου, 2008). Για να γίνει κάποιος μέλος του Δικτύου θα πρέπει να καταβάλει σε επίσημο νόμισμα την μισή αξία ενός Μπον δηλαδή 500 ΧΟΒ Φράγκα και έτσι λαμβάνει ως νέο μέλος 5 Μπον για να ξεκινήσει τις συναλλαγές του. Στις αγορές όμως και στα καταστήματα μπορεί κάποιος να συναλλάσσεται με Μπον χωρίς απαραίτητα να είναι μέλος του (Σωτηροπούλου, 2008). Τα συναλλασσόμενα με Μπον προϊόντα είναι κυρίως τρόφιμα (αγροτικά προϊόντα) και είδη ρουχισμού αλλά και η Εκπαίδευση στο Λαϊκό Πανεπιστήμιο του Ντακάρ, η οποία αποτέλεσε και την αφορμή για τη δημιουργία του Δικτύου. Εκτός της παροχής υπηρεσιών εκπαίδευσης με Μπον, χρηματοδοτούνται και δημόσια έργα που είναι απαραίτητα για τη διαβίωση των κατοίκων του Ντακάρ. Δεν υπάρχει ιστοσελίδα του δικτύου Ντουλ, αλλά πληροφορίες μπορεί κανείς να βρει στις ιστοσελίδες και (Σωτηροπούλου, 2008). 29

30 2.2.5 CREDITO (ΑΡΓΕΝΤΙΝΗ) RED GLOBAL DE TRUEQUE (ΓΕΝΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ) Το Γενικό Δίκτυο Ανταλλαγής ( δημιουργήθηκε στην Αργεντινή το 1995 και θεωρείται ένα από τα μακροβιότερα και μεγαλύτερα Ανταλλακτικά Δίκτυα. Το 2003 αριθμούσε μέλη και η ύπαρξή του βοήθησε τον λαό της Αργεντινής να επιβιώσει από την εξαθλίωση και την ανέχεια που βίωνε λόγω της οικονομικής κρίσης που έπληξε τη χώρα το Ουσιαστικά υπό τη σκέπη του Γενικού Δικτύου Ανταλλαγής βρίσκονται πολλά μικρότερα δίκτυα, τα οποία δραστηριοποιούνται σε διάφορες πόλεις της Αργεντινής και του Μπουένος Άιρες και ουσιαστικά συνδέονται μέσω του Γενικού Δικτύου (Σωτηροπούλου, 2008). Τα μικρότερα αυτά δίκτυα ονομάζονται Λέσχες Ανταλλαγής (Clubes de Trueque) και δρουν τοπικά στις διάφορες περιοχές. Προκειμένου να διευκολυνθούν οι συναλλαγές κάθε λέσχη τυπώνει το δικό της χαρτονόμισμα που ονομάζεται «μονάδα» (credito) ή «δέντρο» ή «δεντράκι» (arbol, arbolito) από το δέντρο που υπάρχει πάνω στα χαρτονομίσματα ως εικόνα και του οποίου η αξία ισούται με 1 δολάριο ΗΠΑ. Τα νομίσματα κάθε λέσχης γίνονται αποδεκτά και από τις υπόλοιπες οπότε οι κάτοχοι οποιουδήποτε ανταλλακτικού τοπικού νομίσματος μπορούν να συναλλάσσονται και στις αγορές των υπολοίπων. Για να γίνει κάποιος μέλος του Δικτύου καταβάλλει ένα μικρό τέλος συμμετοχής για τα διαχειριστικά έξοδα του (Σωτηροπούλου, 2008). Οι συναλλαγές με δεντράκια δεν φορολογούνται, ούτε το νόμισμα προσαυξάνετε με κάποιο επιτόκιο. Τα συναλλασσόμενα είδη είναι ποικίλα και καλύπτουν όλες τις ανάγκες διαβίωσης. Έτσι μπορεί κάποιος να προμηθευτεί με «δεντράκια» τρόφιμα, ρούχα, αγροτικά προϊόντα και πολλών λογιών υπηρεσίες π.χ. ιατρικές, νομικές, καθαριότητας, μαθήματα ξένων γλωσσών, φύλαξης παιδιών κ.τ.λ. (Σωτηροπούλου, 2008). Το δίκτυο εξ αρχής έτυχε της στήριξης των τοπικών αρχών και όταν το 2000 η οικονομική κατάσταση του πληθυσμού επιδεινώθηκε λόγω της κρίσης το Υπουργείο Οικονομικών πρόσφερε τη βοήθεια του σε θέματα δικτυακής τεχνολογίας (Σωτηροπούλου, 2008). 30

31 2.2.6 PECETA (ΙΣΠΑΝΙΑ) Στην Ισπανία και συγκεκριμένα στην πόλη Mourgados στην περιοχή της Galicia, 61 επιχειρήσεις αποφάσισαν να δέχονται ως νόμισμα συναλλαγής την Πεσέτα από 1/3/2011 σε μια προσπάθεια τόνωσης της τοπικής οικονομίας. Η επιτυχία του εγχειρήματος είναι τόσο μεγάλη που κάτοικοι άλλων περιοχών καταφτάνουν στην μικρή πόλη προκειμένου να αξιοποιήσουν τις ξεπερασμένες πεσέτες πληρώνοντας λογαριασμούς ή κάνοντας αγορές (Ρουμελιώτης, 2011). 2.3 Χ Ρ Ο Ν Ο Τ Ρ Α Π Ε Ζ Ε Σ (TIM EB A N K S) Οι Χρονοτράπεζες είναι μια άλλη μορφή Ανταλλακτικού Δικτύου, όπου ως μονάδα συναλλαγής ορίζεται η ώρα εργασίας που απαιτήθηκε προκειμένου να παρασχεθεί η υπηρεσία. Οι διάφορες υπηρεσίες λοιπόν εξισώνονται και αμείβονται με μοναδικό κριτήριο την ώρα που αφιέρωσε το κάθε συναλλασσόμενο μέλος στην παροχή της. Επί παραδείγματι 1 ώρα μάθημα ξένης γλώσσας αμείβεται το ίδιο με την παροχή ιατρικής βοήθειας ή οικιακής βοήθειας (Σωτηροπούλου, 2008). Κάθε μέλος διαθέτει έναν ηλεκτρονικό λογαριασμό στον οποίο πιστώνονται οι ώρες που προσέφερε την εργασία του και χρεώνονται οι ώρες που έλαβε τις υπηρεσίες κάποιου άλλου μέλους χωρίς την ύπαρξη δυνατότητας μετατροπής των ωρών σε χρήματα (Σωτηροπούλου, 2008). Για τις Χρονοτράπεζες στις ΗΠΑ μπορεί κανείς να επισκεφθεί την ιστοσελίδα στη Μ.Βρετανία αλλά και (Σωτηροπούλου, 2008). 31

32 2.3.1 ΡυΚΕΑΙ ΚΙΡΡϋ (ΙΑΠΩΝΙΑ) Στην Ιαπωνία έχει δημιουργηθεί το δίκτυο ΡϋΓβαί Κίρρϋ (Φουρεάι Κίππου) που σκοπό του έχει την παροχή υπηρεσιών φροντίδας σε ηλικιωμένους και άτομα με ειδικές ανάγκες. Υπάρχουν περίπου 400 τοπικά δίκτυα σε διάφορες περιοχές μέσω των οποίων δίνεται η δυνατότητα σε ηλικιωμένους ανθρώπους, που δεν έχουν συγγενείς για να τους περιθάλψουν, να τυγχάνουν περιποίησης και φροντίδας, αποφεύγοντας τον εγκλεισμό τους σε οίκους ευγηρίας. Παράλληλα επιτρέπει σε άτομα να μαζεύουν μονάδες φροντίζοντας ανθρώπους που μένουν κοντά τους και να πιστώνουν τις μονάδες στους ηλικιωμένους γονείς τους που μένουν μακριά, ώστε να τους φροντίζουν άλλα άτομα που μένουν κοντά σε εκείνους. Προκειμένου να ενθαρρυνθεί η παροχή βοήθειας στο δίκτυο έχει γίνει ρύθμιση ώστε με τις μονάδες που κερδίζει κάποιος συμμετέχοντας στο δίκτυο να μπορεί να πληρώνει τις πανεπιστημιακές του σπουδές, οι οποίες είναι πολύ ακριβές (Σωτηροπούλου, 2008 & ). 32

33 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο Α Ν Τ Α Λ Λ Α Κ Τ ΙΚ Η Ο ΙΚ Ο Ν Ο Μ ΙΑ Σ Τ Η Ν ΕΛΛΑΔΑ Στην Ελλάδα το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης του 2008 έχει επιφέρει καταστροφικές συνέπειες στην οικονομία και στην κοινωνία. Πέντε χρόνια μετά την κήρυξη της και αφού βυθίστηκε η οικονομία σε ύφεση, οι επιχειρήσεις κλείνουν η μία μετά την άλλη, η ανεργία καλπάζει και οι πολίτες οδηγούνται στην εξαθλίωση, οι άνθρωποι βλέπουν να διαλύεται η ζωή τους, το μέλλον τους, τα όνειρα τους, αφού από τη μια στιγμή στην άλλη χάνονται δουλειές, περιουσίες, ζωές. Μέσα σε αυτόν τον ορυμαγδό μέτρων που τελικά, όπως αποδεικνύεται, οδηγούν τους ανθρώπους στην εξαθλίωση, με την καταστρατήγηση και κατάργηση των εργασιακών δικαιωμάτων, το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας, την κατάρρευση του κοινωνικού κράτους, βλέπουμε πως ξεπηδούν η μία μετά την άλλη προσπάθειες του κοινωνικού συνόλου για ανασύσταση της κοινωνίας, με βασικό άξονα την αλληλεγγύη και την συνεργασία. Σε όλη την Ελληνική επικράτεια έχουν δημιουργηθεί και εξακολουθούν να δημιουργούνται Ανταλλακτικά Δίκτυα που προάγουν την αχρήματη οικονομία. Είναι μια προσπάθεια των ανθρώπων να οργανωθούν και να καλύψουν τις ανάγκες διαβίωσής τους αλληλοβοηθούμενοι. Κινήσεις που ξεκινούν από τη βάση της κοινωνίας με αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες και ενεργό συμμετοχή όλων των συμμετεχόντων, προκειμένου να οργανωθούν και να λειτουργήσουν αποτελεσματικά. Στις οποίες ο καθένας δίνει ότι έχει και παίρνει ότι χρειάζεται. Μέχρι τώρα έχουν δημιουργηθεί και λειτουργούν 300 τοπικά Ανταλλακτικά Δίκτυα σε όλη την Ελλάδα. Οι υπηρεσίες που προσφέρουν ποικίλες αλλά ο σκοπός όλων κοινός: Η κάλυψη των βιοτικών αναγκών των μελών τους. 33