Η κρίση γεννά κεντρικές οικονομικές διοικήσεις*

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Η κρίση γεννά κεντρικές οικονομικές διοικήσεις*"

Συντύχη Ασπάσιος
8 χρόνια πριν
Προβολές:

1 116 ΠΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Η κρίση γεννά κεντρικές οικονομικές διοικήσεις* Στο άρθρο με τίτλο «Κρίσεις: Είναι δυνατόν να αποτελούν κατασκευασμένο προϊόν;» εξετάστηκε η προκληθείσα, από μια ομάδα μεγάλων τραπεζιτών της εποχής, κρίση του 1790 στις ΗΠΑ, η οποία ξεκίνησε από ένα κραχ στη μη οργανωμένη αγορά ομολόγων και οδήγησε: α) στην ίδρυση της «Πρώτης Τράπεζας των ΗΠΑ», η οποία στην πράξη ήταν η πρώτη Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ με την άδεια να τυπώνει χρήμα και να το δανείζει στο αμερικανικό κράτος, με το σκεπτικό ότι χρειαζόταν κάποιος ελεγκτής και ρυθμιστής της ρευστότητας στο χρηματιστηριακό σύστημα, β) στη δημιουργία του Χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης ως οργανωμένης αγοράς ομολόγων, με τη δικαιολογία ότι την κρίση είχε προκαλέσει η έλλειψη ρυθμιστικών κανόνων και γ) στη δημιουργία πολύ μεγάλου αμερικανικού δημόσιου χρέους, καθώς αφενός το κράτος αναγκάστηκε να δανειστεί από τους τραπεζίτες, προκειμένου να βγει από την κρίση, και αφετέρου τη διάσωση τραπεζών και εταιρειών επωμίστηκαν οι πολίτες. Η κρίση του 1790 είναι μία μόνο από τις δεκάδες που έχουν λάβει χώρα τα τελευταία διακόσια χρόνια, η πλειονότητα των οποίων εξελίσσεται σε τέσσερα στάδια: α) στο πρώτο, το έξυπνο χρήμα (οι ελίτ των τραπεζιτών) μειώνει το κόστος του χρήματος * 8 Μαΐου 2010.

πρώτη Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ με την άδεια να τυπώνει χρήμα και να το δανείζει στο αμερικανικό κράτος, με το σκεπτικό ότι χρειαζόταν κάποιος ελεγκτής και ρυθμιστής της ρευστότητας στο

2 Η ΥΠΟΘΕΣΗ «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΡΙΣΗ» 117 και αυξάνει τη ρευστότητα, με αποτέλεσμα να προκληθεί οικονομική ανάπτυξη αλλά και μια σειρά από υπερτιμημένες καταστάσεις σε διάφορες αγορές, καθώς η τεράστια ρευστότητα πληθωρίζει την οικονομία δημιουργώντας φούσκες β) στο δεύτερο στάδιο, το έξυπνο χρήμα κλείνει τη στρόφιγγα της ρευστότητας και οι φούσκες καταρρέουν σαν χάρτινοι πύργοι, προκαλώντας κραχ στη χρηματιστηριακή οικονομία, το οποίο στη συνέχεια μεταφέρεται και στην πραγματική γ) στο τρίτο στάδιο, το έξυπνο χρήμα έρχεται ως από μηχανής θεός για να σώσει την κατάσταση, ασκώντας πιέσεις στους αποδυναμωμένους πολιτικούς για την υιοθέτηση μιας σειράς μέτρων και τη δημιουργία μηχανισμών (όπου οι συνεργάτες του έξυπνου χρήματος τίθενται επικεφαλής) που θα προστατέψουν το σύστημα από επόμενες κρίσεις δ) στο τέταρτο στάδιο, οι πολιτικοί λαμβάνουν τα μέτρα και το έξυπνο χρήμα τούς δανείζει χρήματα για να ξεκινήσει η διαδικασία ανάρρωσης από την κρίση. Το ΔΝΤ πριν και μετά την κρίση Ο κύκλος αυτός επαναλαμβάνεται εδώ και αιώνες με την πιο πρόσφατη κρίση να είναι διεθνής, με αποτέλεσμα να έχει οδηγήσει σε εκθετική αύξηση του παγκόσμιου χρέους (στο μεγαλύτερο βαθμό στην ιστορία σε περίοδο ειρήνης), αλλά και στην υιοθέτηση μιας σειράς μέτρων με διεθνή απήχηση και επιρροή. Ένα από αυτά αφορά το ΔΝΤ, το οποίο μόλις δώδεκα μήνες πριν από το ξέσπασμα της κρίσης περνούσε το δικό του οικονομικό Γολγοθά, καθώς η αποτυχία του να παράσχει ουσιαστική βοήθεια στις χώρες στις οποίες είχε δανείσει κεφάλαια τα τελευταία χρόνια είχε οδηγήσει τους καλύτερους «πελάτες» του (Κορέα, Βραζιλία, Ρω-

στη χρηματιστηριακή οικονομία, το οποίο στη συνέχεια μεταφέρεται και στην πραγματική γ) στο τρίτο στάδιο, το έξυπνο χρήμα έρχεται ως από μηχανής θεός για να σώσει την κατάσταση, ασκώντας πιέσεις

3 118 ΠΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ σία και Αργεντινή) να το εγκαταλείψουν και να αναζητήσουν χρηματοδότηση από αλλού, έστω και με υψηλότερο επιτόκιο, με συνέπεια να απομείνουν στο ταμείο του μόλις 400 εκ. δολάρια και να αναγκαστεί να απολύσει τετρακόσιους από τους δύο χιλιάδες εξακόσιους υπαλλήλους του. Κατά τη διάρκεια της κρίσης, ωστόσο, και αφού το τιμόνι του ανέλαβε ο Στρος Καν, η τύχη του άλλαξε, καθώς το έξυπνο χρήμα πέτυχε την ψήφιση της συμφωνίας της G20 στο Λονδίνο στις 2 Απριλίου 2009, σύμφωνα με την οποία το ΔΝΤ θα αποκτούσε το δικαίωμα να εκδίδει ομόλογα στο δικό του παγκόσμιο νόμισμα (SDR), τα οποία θα αγόραζε μια σειρά κρατών έναντι μικρού επιτοκίου, προκειμένου να δοθεί στον οργανισμό η απαραίτητη ρευστότητα για να παράσχει «στήριξη» σε χώρες που έχρηζαν οικονομικής βοήθειας. Με αγορές ομολόγων από την Κίνα, τη Ρωσία και τη Βραζιλία, το ΔΝΤ εξοικονόμησε γρήγορα 80 δισ. δολάρια, ενώ η G20 συμφώνησε η ρευστότητα του ΔΝΤ να αυξηθεί στο 1 τρισ. δολάρια, παρέχοντάς του την άδεια να τυπώσει 250 δισ. στο δικό του νόμισμα (χωρίς κανένα αντίκρισμα), με το δικαίωμα να τυπώσει περισσότερα αν έκρινε πως αυτό θα βοηθούσε τη ρευστότητα στην παγκόσμια οικονομία. Με αυτό τον τρόπο, δημιουργήθηκε ουσιαστικά μια παγκόσμια κεντρική τράπεζα, με την άδεια να εκδίδει ομόλογα εκ του μηδενός και να τυπώνει χρήμα χωρίς κανένα αντίκρισμα, τα οποία χρησιμοποιεί για να παράσχει δάνεια σε χώρες που έχουν ανάγκη, λαμβάνοντας από αυτές τόκο που ενισχύει το ταμείο και τη δύναμή της. Σε έκθεσή του μετά τη σχετική απόφαση ο Στρος Καν έγραψε: «Το ΔΝΤ απέκτησε τη δύναμη ενός κεντρικού ιδρύματος στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα». Πέρα από την οικονομική παντοδυναμία που απέκτησε χάρη στην κρίση, το ΔΝΤ έγινε, σύμφωνα με τα άρθρα της απόφασης της G20, α) «ο επόπτης της διε-

Κατά τη διάρκεια της κρίσης, ωστόσο, και αφού το τιμόνι του ανέλαβε ο Στρος Καν, η τύχη του άλλαξε, καθώς το έξυπνο χρήμα πέτυχε την ψήφιση της συμφωνίας της G20 στο Λονδίνο στις 2 Απριλίου 2009,

4 Η ΥΠΟΘΕΣΗ «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΡΙΣΗ» 119 θνούς οικονομίας», β) «παγκόσμιος δανειστής», γ) διεθνής οικονομικός σύμβουλος, ενώ, σύμφωνα με το τελευταίο άρθρο, τμήμα του ρόλου του είναι να αποφασίζει πότε πρέπει να ενισχύει την παγκόσμια ρευστότητα. Αυτή η «πυρηνική» δύναμη δόθηκε σε ένα ίδρυμα το οποίο μέχρι εκείνη τη στιγμή βρισκόταν στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Η νέα αγορά καλυμμένων ομολόγων στις ΗΠΑ Υπάρχει ένα είδος ομολόγων που ονομάζονται «καλυμμένα» και τα οποία έχουν το χαρακτηριστικό πως καλύπτονται από ένα περιουσιακό πακέτο αυτού που τα εκδίδει, έτσι ώστε αν αποτύχει να αντεπεξέλθει στην αποπληρωμή των τόκων του, ο δανειστής να έχει το δικαίωμα να κατασχέσει την περιουσία του πακέτου. Ο τύπος αυτός των ομολόγων υπάρχει στην Ευρώπη από το 1765 και είναι αυτά που χρησιμοποιήθηκαν και στο δανεισμό της Ελλάδας κατά την Επανάσταση του 1821, αλλά και πολλές φορές αργότερα, με αποτέλεσμα το κράτος να οδηγηθεί σε τραγικές απώλειες κρατικής περιουσίας τις φορές που δεν μπόρεσε να πληρώσει τους δανειστές του. Εξαιτίας της φύσης τους, τα ομόλογα αυτά δεν έγιναν ποτέ αποδεκτά στις ΗΠΑ, καθώς όσες φορές προτάθηκε από το έξυπνο χρήμα η δημιουργία μιας αγοράς γι αυτά, η πρόταση προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις και αποσύρθηκε. Στις 30 Ιουλίου 2008, ωστόσο, εν μέσω της κρίσης, η Βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ ψήφισε θετικά για τη δημιουργία μιας αγοράς καλυμμένων ομολόγων και στις 18 Μαρτίου 2010 δημοσιεύτηκε η Νομοθετική Πράξη Αγοράς Καλυμμένων Ομολόγων ΗΠΑ, επιτρέποντας στους δανειστές να ζητούν τα ομόλογα που εκδίδουν οι πολιτείες, οι νομαρχίες και οι δήμοι των ΗΠΑ να

Η νέα αγορά καλυμμένων ομολόγων στις ΗΠΑ Υπάρχει ένα είδος ομολόγων που ονομάζονται «καλυμμένα» και τα οποία έχουν το χαρακτηριστικό πως καλύπτονται από ένα περιουσιακό πακέτο αυτού που τα εκδίδει,

5 120 ΠΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ καλύπτονται από τα περιουσιακά τους στοιχεία. Αμέσως η Κεντρική Τράπεζα της Νέας Υόρκης έσπευσε να χαιρετίσει την απόφαση και να δηλώσει πως θα αποδέχεται τα καλυμμένα ομόλογα ως εγγύηση για την παροχή δανείων. Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα Στις 7 Μαΐου 2009 η ΕΚΤ ανακοίνωσε την έναρξη ενός προγράμματος αγοράς καλυμμένων ομολόγων, με σκοπό την «ενίσχυση της ρευστότητας στις αγορές» και με στόχο την αγορά καλυμμένων ομολόγων αξίας 60 δισ. ευρώ. Το πρόγραμμα αποφασίστηκε να διαρκέσει μέχρι τις 30 Ιουνίου 2010, ενώ μέχρι τις 26 Φεβρουαρίου η ΕΚΤ είχε αγοράσει καλυμμένα ομόλογα αξίας 38 δισ. ευρώ. Ενώ σύμφωνα με τη συγκεκριμένη απόφαση τα ομόλογα έπρεπε να έχουν βαθμολογία τουλάχιστον ΑΑ από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης, πριν από μερικές ημέρες η ΕΚΤ ανακοίνωσε πως θα αποδεχόταν τα ομόλογα των ελληνικών τραπεζών, παρά το γεγονός ότι έχουν πάρει βαθμολογία «junk» (σκουπίδια) από τον οίκο Standard & Poor s. Αυτό σημαίνει πως η ΕΚΤ αποδέχεται πλέον τοξικά ομόλογα ως εγγύηση, με τον ίδιο τρόπο που κάνει η Κεντρική Τράπεζα της Νέας Υόρκης. Η τελευταία, προκειμένου να στηρίξει την αγορά κατοικίας των ΗΠΑ, αγόρασε το 2009 το 90% των τοξικών ενυπόθηκων δανείων, αξίας περίπου 1 τρισ. δολαρίων, τυπώνοντας το ποσό αυτό χωρίς κανένα αντίκρισμα και χρεώνοντάς το στο κράτος των ΗΠΑ. Αν η κρίση επεκταθεί και μεταδοθεί και σε άλλες, πλην της Ελλάδας, χώρες (η Πορτογαλία είναι ήδη επίσημα το νέο θύμα), τότε η ΕΚΤ θα βρεθεί μπροστά στο «δίλημμα» να αγοράσει καλυμμένα ομόλογα αξίας δεκάδων δισεκατομμυρίων ευρώ. Μόνο

Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα Στις 7 Μαΐου 2009 η ΕΚΤ ανακοίνωσε την έναρξη ενός προγράμματος αγοράς καλυμμένων ομολόγων, με σκοπό την «ενίσχυση της ρευστότητας στις αγορές» και με στόχο την αγορά

6 Η ΥΠΟΘΕΣΗ «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΡΙΣΗ» 121 τα ομόλογα αυτά, αν και τοξικά, θα είναι καλυμμένα και σε περίπτωση που τα κράτη δεν μπορέσουν να τα αποπληρώσουν, τότε η περιουσία του πακέτου που θα τα εγγυάται θα περάσει στην ΕΚΤ. Συμπερασματικά, η κρίση οδηγεί για άλλη μια φορά στην ισχυροποίηση και όχι στη διάλυση του συστήματος και σήμερα, περισσότερο από ποτέ, μας φέρνει πιο κοντά σε μια «παγκοσμιοποιημένη» οικονομική εποπτεία και δράση.

Συμπερασματικά, η κρίση οδηγεί για άλλη μια φορά στην ισχυροποίηση και όχι στη διάλυση του συστήματος και

Σχετικά έγγραφα

το ταγκό των αγορών & ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΚΟΛΠΟ 1 Διάγραμμα 1: Βασικοί κάτοχοι κρατικού χρέους ΗΠΑ.

το ταγκό των αγορών & ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΚΟΛΠΟ 1 Διάγραμμα 1: Βασικοί κάτοχοι κρατικού χρέους ΗΠΑ. 2 ΠΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Διάγραμμα 2: Ανάπτυξη αγοράς CDS. το ταγκό των αγορών & ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΚΟΛΠΟ 3 Διάγραμμα 3: Αριθμός