ΦΥΣΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ. Διαλέξεις 1 η -2 η 4/10/2016. Ε. Βαλάκος

Transcript

1 ΦΥΣΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ Διαλέξεις 1 η -2 η 4/10/2016 Ε. Βαλάκος Η επιστήµη της Ανθρωπολογίας Ονοµατολογία και ορολογία; Ανθρώπινη Ποικιλοµορφία Εξέλιξη -Προσαρµογή Η διαίρεση της Ανθρωπολογίας Η επιστήµη της Φυσικής Ανθρωπολογίας

2 Η επιστήμη της Ανθρωπολογίας Η μελέτη των ακραίων καταστάσεων της ανθρώπινης φύσης; Η μελέτη των αρχαίων ερειπίων και των χαμένων πολιτισμών; Από τα φανταστικά πρόσωπα στους πραγματικούς επιστήμονες Ολοι οι παραπάνω έχουν/είχαν ενα κοινό αντικείμενο: ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΟΝΤΑ Ως Ανθρωπολογία ορίζεται η μελέτη των ανθρώπων Ανθρωπολογία: Η επιστήμη που μελετά την εξέλιξη, την βιολογική και πολιτισμική ποικιλομορφία του ανθρώπου Πολιτισμός: Συμπεριφορά που διδάσκεται και μεταδίδεται αλλά και τροποποιείται από γενιά σε γενιά Ο πολιτισμός περιλαμβάνει συμπεριφορές που αποκτούνται μέσα από τη διαδικασία της μάθησης και όχι από ένστικτο Η σύνδεση της βιολογίας με τον πολιτισμό αποτελεί μοναδικό χαρακτηριστικό της ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΣ

3 Dian Fossey ( ) Jane Goodall (1934-) Donald Johanson (1943- ) Margaret Mead( )

4 Περί ονομάτων,ονοματολογίας και ορολογίας ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ!"#$%& $'( %)'"* )")µ(+,(. -'(.,;!"#$%&'(")*+,-.//' &# '"3.4 (> *5%64 7'&",&#$'8) Ringtailed lemur Lemur colianillado Katta Maque, maki,macoco Η βαβυλωνία των ονομάτων στα ζώα και η λύση του Λινναίου Τι γίνεται στην περίπτωση που στο ίδιο είδος δοθούν δύο διαφορετικά ονόματα; Επίσης τι γίνεται όταν δύο είδη έχουντο ίδιο όνομα; Στην πρώτη περίπτωση ισχύει ο κανόνας της προτεραιότητας. και έγκυρο θεωρείται το παλαιότερο όνομα (αυτό που δημοσιεύτηκε πρώτο)ενώ όλα τα νεώτερα είναι συνώνυμα. Για τον κοινό χιμπαντζή -Pan troglodytes (Blumenbach,1776)- ισχύουν τα παρακάτω συνώνυμα: Simia troglodytes Blumenbach,1776- Troglodytes troglodytes (Blumenbach,1776)-Troglodytes niger E.Geoffroy, Pan niger (E.Geoffroy,1812). Στη δεύτερη περίπτωση τα δύο ονόματα θεωρούνται ομώνυμα και το είδος που ονομάστηκε πρώτο κρατά το αρχικό το όνομα ενώ δεύτερο είδος αλλάζει όνομα.

5 Το σκηνικό της παράστασης Σπονδυλωτή παράσταση με ακουλουθία «νέων σκηνικών» και «ηθοποιών»8 Οριοθέτηση των «πράξεων του έργου»8 Η ιστορία αυτού του πλανήτη χωρίζεται σε αιώνες (eras), οι οποίοι διαιρούνται σε περιόδους (periods), που με τη σειρά τους χωρίζονται σε εποχές (epochs)8 ηπειρωτικές κινήσεις:θεωρία που υποστηρίζει ότι η σημερινή θέση ακτινωτή προσαρμογή: επέκταση μιας των ηπείρων είναι αποτέλεσμα των κινήσεων του γήινου φλοιού ενιαίας ομάδας οργανισμών, σε ενα ευρύ φάσμα μορφών Η μορφή του πλανήτη αλλάζει συνεχώς 8 τεκτονική των πλακών ;διαδικασία με την οποία οι πλάκες τους φλοιού της Γης, κινούνται ανεξάρτητα η μία από την άλλη, με αποτέλεσμα τις κινήσεις των ηπείρων Οι «άνθρωποι» αλλάζουν και αυτοί8 Επιστήμη σύμφωνα με τον Fransis Bagon (1605):ως η συνεργασία μεταξύ επαγωγικών μεθοδολογιών (εξαγωγή συμπερασμάτων από υφιστάμενα στοιχεία) και πειραματικών μεθοδολογιών (ελεγχόμενες υποθέσεις και πραγματοποίηση παρατηρήσεων).8 Το χαρακτηριστικό γνώρισμα της σύγχρονης επιστημονικής γνώσης είναι η διαψευσιμότητα της, και όχι η επαληθευσιμότητα της8 Οι επιστημονικές πληροφορίες προκύπτουν από μια σειρά από παρατηρήσεις, απορρίψεις και υποθέσεις που υποστηρίζονται από αυστηρούς ελέγχους.8

6 Alfred Wegener ( )!"µ#$%&' ( (ya)

7 !"#$#%&'!"#$%&' 1658

8 !"#$#%&'!"#$%&' 1903

9 Ποικιλομορφία Το ποσοστό της ελονοσίας, το ποσοστό της δρεπανοκυταρικής αναιµίας και η κατανοµή των γλωσών και πολιτισµών στη Υποσαχάρια Αφρική επιτρέπει τη σύνδεση των βιολογικών,αρχαιολογικών γλωσσολογικών και εθνογραφικών δεδοµένων. Η εµφάνιση της ελονοσίας και η µετέπειτα διάδοση της δρεπανοκυταρικής αναιµίας ακολούθησαν την εµφάνιση της γεωργίας: απωθώντας ή καταστρέφοντας την χλωρίδα, οι εντατικές εκχερσώσεις δηµιούργησαν ελώδη εδάφηκαι τέλµατα που ευνοούσαν την ανάπτυξη των κουνουπιών. Τα κουνούπια στράφηκαν µε τη σειρά τους στο πολυπληθέστερο θηλαστικό που ήταν ο άνθρωπος. Οι διαφορές µεταξύ ατόµων ή πληθυσµών Οι διαφορές µπορεί να είναι είτε βιολογικές είτε συµπεριφορικές Που διαφοροποιούνται και που µοιάζουν η ανθρώπινες οµάδες; Που αποδίδονται αυτές οι διαφορές / οµοιότητες ; Ποικιλία γαµηλίων εθίµων και συστηµάτων γάµων Ποικιλία γλωσσών και διαλέκτων Ποικιλοµορφία στο χρώµα του δέρµατος Η Συγκριτική προσέγγιση δίνει τη δυνατότητα εξήγησης των παρατηρούµενων διαφορών/ οµοιοτήτων

10 !"# $%& 5000 '()**+& $,-.#*µ,-,% 1000 µ%(,/0$1% 1",.(+%*$%.2 *$ ,-%061

11 Εξέλιξη - Προσαρμογή Εξέλιξη είναι η αλλαγή µέσα στον χρόνο σε ένα ή περισσότερα κληρονοµίσηµα χαρακτηριστικά που απαντώνται σε πληθυσµούς ή άτοµα Η ανθρωπολογία εξετάζει την εξέλιξη των βιολογικών και των πολιτισµµικών γνωρισµάτων Πως η διαµόρφωση του χεριού συνέβαλε στην πολιτισµική εξέλιξη του ανθρώπου; Πως, που και γιατί εξελίχθηκαν τα διάφορα συστήµατα γάµου; Πως, που και γιατί εξελίχθηκε το χρώµα του δέρµατος; Η µελέτη της εξέλιξης και της ποικιλοµορφίας συµβαδίζει µε την εξεύρεση προσαρµογών Προσαρµογή: Η διαδικασία της επιτυχούς αλληλεπίδρασης ανάµεσα στα άτοµα ενός πληθυσµού και του περιβάλλοντος. Στην περίπτωση του ανθρώπου έχουµε τις βιολογικές αλλά και της πολιτισµικές προσαρµογές Προσαρµογή σηµαίνει πλεονέκτηµα για τον κάτοχο της Βασική έννοια στη βιολογία, αλλά έχει προκαλέσει πολλές αντιθέσεις. Έχει χρησιµοποιηθεί σε διάφορες περιπτώσεις για να περιγράψει χαρακτηριστικά ή λειτουργίες αλλά πολλές φορές έχει χρησιµοποιηθεί άσκοπα. ü Έχει χρησιμοποιηθεί και για την περιγραφή βραχύβιων αντισταθμιστικών αλλαγών σε διαταραχές του περιβάλλοντος. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρησιμοποιείται ο όρος εγκλιματισμός Ένα γνώρισµα µπορεί να θεωρηθεί προσαρµογή, εάν υπάρχουν στοιχεία ότι έχει εξελιχθεί (έχει αλλάξει στη διάρκεια της εξελικτικής του ιστορίας) µε τρόπους που το καθιστούν πιο αποτελεσµατικό στην αποστολή του, ενισχύοντας έτσι την αρµοστικότητα. Δεν είναι προσαρµοστικής φύσεως όλες οι διαφορές στη φυσιολογία ανάµεσα στα είδη Παραµένουν γιατί δεν κάνουν κακό ή σταθεροποιήθηκαν στους προγόνους αλλά τώρα δεν σχετίζονται µε το εξελικτικό καθεστώς του ζώου ( εξαρµογές),(σκωληκοειδής απόφυση). Το φαινόµενο ονοµάζεται φυλογενετική αδράνεια Η φυσική επιλογή δεν παρέχει απαραίτητα τις πληρέστερες ή τις καταλληλότερες λύσεις

12 Η διαίρεση της ανθρωπολογίας ολιστική προσέγγιση:η πρακτική της προσέγγισης σε όλα τα υποπεδία της ανθρωπολογίας καθώς και των άλλων επιστημονικών πεδίων, με σκοπό την απάντηση ερωτημάτων που αφορούν τους ανθρώπους Η ανθρωπολογία είναι µία πολυσχιδής επιστήµη γιατί ασχολείται ταυτόχρονα µε ερωτήµατα που αφορούν την καταγωγή, την εξέλιξη, την ποικλοµορφία την προσαρµογή του ανθρώπου Η πολυπλοκότητα των ερωτηµάτων αλλά και των µεθοδολογιών κάνει επιτακτική την ανάγκη διαίρεσης της ανθρωπολογίας σε επιµέρους κλάδους Πολιτισµική ανθρωπολογία: Εστιάζεται στην µελέτη της πολιτιστικής ποικιλοµορφίας των ανθρωπίνων πληθυσµών του παρόντος και του πρόσφατου παρελθόντος Η συγκριτική µελέτη των ανθρώπινων πληθυσµών δίνει απαντήσεις για τα κοινά χαρακτηριστικά τους, την διαφορετικότητα τους, τα κοινωνικά χαρακτηριστικά τους. Οι πληροφορίες που αντλεί αυτό ο κλάδος µπορούν να βοηθήσουν για την κατανόηση των σχέσεων ανάµεσα στη βιολογία και τον πολιτισµό Ανθρωπολογική αρχαιολογία: Εστιάζεται στην µελέτη της πολιτιστικής συµπεριφοράς των ιστορικών και προϊστορικών πληθυσµών. Μέσα από την µελέτη των υπολειµµάτων των περασµένων κοινωνιών οι αρχαιολόγοι αναπαριστούν παρελθούσες συνήθειες και συµπεριφορές. H ανθρωπολογική αρχαιολογία δίενει τη δυνατότητα να κατανοήσουµε πως οι άνθρωποι σχετίζονται µε τον υλικό κόσµο. Η σύνδεση µε τα ευρήµατα των κοινωνικών ανθρωπολόγων δίνει την δυνατότητα µελέτης της εξέλιξης της ανθρώπινη συµπεριφοράς Γλωσσολογική αρχαιολογία: Εστιάζεται στην µελέτη της γλώσσας µε την οµιλία να αποτελεί ενα χαρακτηριστικό αποκλειστικά ανθρώπινο Ενα βασικό ερώτηµα είναι η σύνδεση της γλώσσας και του πολιτισµού Η συνδετική γέφυρα µεταξύ της φυσικής ανθρωπολογίας και της γλωσσολογικής ανθρωπολογίας αποτελούν οι νευροεπιστήµες Η ανθρωπολογία εξετάζει την βιολογία και τον πολιτισµό καθώς και τις αλληλεπιδράσεις τους (βιοπολιτισµική προσέγγιση) Η βιοπολιτισµική προοπτική της ανθρωπολογίας υπογραµµίζει την ολιστική της δύναµη

13 Η διαίρεση της ανθρωπολογίας Βιολογική (φυσική) ανθρωπολογία: Γνωστικό αντικείµενο της Βιολογικής (Φυσικής) ανθρωπολογίας αποτελεί η µελέτη της εξελικτικής πορείας του ανθρώπου και της βιολογικής ποικιλότητςα των σύγχρονων ανθρώπινων πληθυσµών, καθώς και η διερεύνηση των συνθηκών και των διεργασιών που δηµιούργησαν αυτή την ποικιλότητα. Σύµφωνα µε τον κλασικό ορισµό του Rudolf Μartin (1928), Φυσική Ανθρωπολογία είναι η επιστήµη της φυσικής ιστορίας των Ανθρωπιδών (Hominidae) σε όλη τη χρονική τους ανέλιξη και τη γεωγραφική τους διαφοροποίηση Περιλαµβάνει επιµέρους ερευνητικά πεδία όπως της Εξέλιξης του Ανθρώπου, της Σκελετικής Ανθρωπολογίας, της Πληθυσµιακής Ανθρωπολογίας και πρόσφατα της Νευροβιολογίας Εκτός από τη θεωρητική ανάπτυξη των ανθρωπολογικών γνώσεων και την εξαγωγή συµπερασµάτων για την εξέλιξη και της γενετική συγγένεια των ανθρώπινων πληθυσµών η ανθρωπολογική µεθοδολογία έχει συµβάλει στην Εξελικτική βιολογία, στην Ιατρική Ανθρωπολογία, στην Ανατοµία, στην Αθλητική ιατρική, στην παλαιοπαθολογία, στην Ηθολογία του Ανθρώπου Εφαρµοσµένη έρευνα Η εφαρµοσµένη ανθρωπολογική έρευνα έχει συµβάλλει στην διερεύνηση περιπτώσεων αναγνώρισης ταυτότητας, συγγένειας, προσδιορισµό νεκρών ατόµων, αντιµετώπιση του εγκλήµατος κ.λ.π. Τέλος η ανθρωποµετρία βοηθά στην βιοµγχανία ένδυσης, στην κατασκευή αυτοκινήτων, εξοπλισµού κ.λ.π.

14 Επιστήμη της βιολογικήςανθρωπολογίας Η Βιολογική ανθρωπολογία είναι µια θετική επιστήµη Χαρακτηριστικά της επιστήµης 1.Κριτική σκέψη 2.Επιστηµονική µέθοδος 3.Συνεργατικότητα Κριτική σκέψη:η αξιολόγηση της πληροφορίας που μας παρέχεται και ο έλεγχός της Καταγωγή και νοηµoσύνη Επιστηµονική µέθοδος υπόθεση:ελεγχόμενη εξήγηση για παρατηρούμενα γεγονότα Γεγονός: Διαφορετική σηµασία στον επιστηµονικό και καθηµερινό λόγο Ποιο; Ποιος/α; Γιατί; Στον επιστηµονικό λόγο είναι µια παρατήρηση που έχει επιβεβαιωθεί κατ επανάληψη συνήθως πέραν κάθε αµφιβολίας Οι άνθρωποι είναι πολιτιστικά πολύπλοκα όντα, και η επιστήμη πάντοτε επηρεάζεται από προσωπικούς και πολιτιστικούς παράγοντες. Στον καθηµερινό λόγο χρησιµοποιείται µε µια πιό ευρεία έννοια, συµπεριλαµβάνοντας και γνώσεις βασισµένες σε άµεσες παρατηρήσεις η οποίες συχνά δεν έχουν επιβαιωθεί Όταν χρησιµοποιείτε την επιστηµονική µέθοδο, δεν µπορείτε να αποδείξτε ότι είστε σωστοί. Μπορείτε να αποδείξτε ότι είστε λάθος. Πάντα υπάρχουν κενά. Γιατί; Κοινωνικές σχέσεις στις κοινωνίες των Πρωτευόντων: Η θέση των θηλυκών πριν και µετά το 1970 Η τεχνολογία επηρεάζει τις παρατηρήσεις και την αξιολόγησή τους Άλλο τι πιστεύει ο «ειδικός» και άλλο η επιστήµη Η επιστήµη είναι αυτοδιορθούµενη και δεν προτείνει απόλυτες «αλήθειες» Συνεργατική διαδικασία Κάθε κόκος πληροφορίας προστίθεται στην συνολική γνώση, και η δουλειά του καθενός συνεισφέρει σε κάποιο σημείο της δουλειάς ενός άλλου.

15 Phyllis Dolhinow Haviland et al Evolution ans prehistory.wadsworth Larsen C Essentials of physical Anthropology.W.W. NORTON & COMPANY Larsen C Our Origin.W.W. NORTON & COMPANY Fuentes A Biological Anthropology. Mc Grow Hill!.!"#µ$%& 2010.! "#$%&'&(µ)* +#&, -(./$0#./1 23*.&* µ2$4* µ#*, 5+4#'&6# Ernst Mayr '#&, 9&/:/;0#.!%'($'"( Ernst Mayr < 7'=>.1?,.,* %&/:/;&+8* )*+, Relethford J.2010.,( -./"0$#.( 123(&, #&,78"#6#%.(9 Linda Fedigan